یک غریبه

سال سوم پزشکی که بودم یک روز جمعه پیش از غروب، همراه چهار تن از هم‌کلاسی‌ها برای ادای نماز مغرب به سوی تنها مسجد شیعه‌ها در منطقه فیصلیه موصل رفتیم؛ هم برای استراحت پس از یک هفته درس‌های سنگین دانشکده پزشکی و هم شرکت در جلسات تلاوت قرآن و مباحث اسلامی.

امام جماعت مسجد، روحانی فاضلی به نام شیخ حسین موصلی بود. پس از نماز و دروس اسلامی مسجد، همیشه به کتابخانه مسجد می‌رفتیم و با شیخ حسین، صحبت می‌کردیم. آن روزها دانشجوی پزشکی در نظر مردم، گوهر کمیاب بود و همه احترام زیادی برای ما قائل بودند. از همین رو امام جماعت مسجد هم، ما را بیش از حد تحویل می‌گرفت و همه توجه‌اش به ما جلب می‌شد و این توجه، کمی در ما احساس غرور ایجاد می‌کرد.

آن شب، غریبه‌ای وارد کتابخانه شد و گویا با امام جماعت که مشغول صحبت با ما بود کاری داشت. مرد غریبه برای اینکه جوّ را عوض کند رو به ما کرد و گفت: شما دانشجواید؟ گفتیم: بله دانشجوی دانشکده پزشکی هستیم. گفت: من چند سؤال پزشکی دارم؛ اجازه می‌دهید آنها را مطرح کنم؟ ما با غرور و اطمینان گفتیم بفرمایید‍! گفت: پرسش اول: شما وقتی تکه‌ای گوشت می‌خورید، اسید معده و آنزیم‌ها آن را تکه تکه و هضم می‌کنند و گوشت به مایع تبدیل می‌شود؛ سؤال من این است که چرا اسیدها گوشت‌های دیواره معده را در خود حل نمی‌کنند؟!

پرسش دوم: در دیواره معده غدد زیادی وجود دارد و مهم‌ترین آنها غده‌ای است که آنزیم هضم (پپسین) را می‌سازد. این آنزیم پس از ساخت، از راه کانالی به معده می‌ریزد و در کم‌تر از یک ساعت، مقاوم‌ترین مواد غذایی را حل کرده، به معجونی مایع تبدیل می‌کند؛ سؤال من این است که چرا آنزیم پپسین، کانالی را که از آن عبور می‌کند در خود حل نمی‌کند؟!

سؤال سوم که شاید در تخصص شما نباشد اینکه اگر فضولات و مواد مضر دوران جنینی، چند ساعت در جنین بمانند آن را مسموم می‌کنند؛ این فضولات از راه جفت، به خون مادر و از آنجا با دستگاه‌های تصفیه بدن او به خارج دفع می‌شود. در تخم مرغ که جنین، ۲۱ شبانه‌روز فعالیت و رشد می‌کند، فضولات داخل آن به کجا فرستاده می‌شود که جنین مسموم نمی‌شود؟!

با شنیدن این سه پرسش، ما که تا چند دقیقه پیش با غرور و تکبر حرف می‌زدیم، همچون ارتش شکست خورده به هم نگاه می‌کردیم تا شاید جوابی برای این مرد غریبه پیدا کنیم! ولی پرسش‌ها ریزه‌کاری‌ای داشت که ما از پاسخ آن بی‌خبر بودیم.

خلاصه از غریبه معذرت خواهی کردیم؛ چون دانستیم که او در پی جواب نبود و می‌خواست به قول معروف حال‌گیری کند تا غرور بی‌جای ما شکسته شود و اجازه بدهیم دیگران هم خدمت امام جماعت برسند. در واقع او با مؤدبانه‌ترین روش توانست به هدفش برسد‍!

صبح روز بعد نزد استادمان رفتیم و سؤال‌ها را مطرح کردیم. جالب اینجاست که استاد به راحتی پاسخ داد!

در پاسخ سؤال اول گفت:

1. اسیدها و آنزیمها همیشه در معده وجود ندارد بلکه تنها وقت نیاز تولید می شود مثل هنگام دیدن غذا، نشستن سر سفره یا شروع به خوردن غذا . همچنان‌که آب دهان در حالت استراحت به مقدار بسیار کم و غیر محسوس تولید می‌شود که جلوی خشکی دهان را بگیرد ولی وقتی انسان صحبت می‌کند، تولید آن بیش‌تر و هنگام غذا خوردن، چند برابر می‌شود تا انسان بتواند غذاها را با آب دهان مخلوط کند.
2.    دیواره معده ماده‌ای مخاطی دارد که لایه های معده را از داخل می­پوشاند و مانع رسیدن اسید به دیواره‌ها معده می­شود .
3. لایه‌های داخلی معده هر ۴۸ ساعت، بازسازی می‌شود و چون سپری مستحکمی ایجاد می کند که مانع رسیدن اسیدها به بافتهای دیواره معده می­شود .

در پاسخ سؤال دوم هم گفت:
غدد مخصوص در دیواره معده، پپسینوژن تولید می‌کند  که ماده‌ای غیر فعال است ، این ترکیب، از ساعت تولید وتا مرحله مرور در کنال های مربوطه تا رسیدن به داخل معده خنثی است و هیچ کاری نمی‌تواند بکند. ولی وقتی پپسینوژن وارد فضای معده می‌شود، در دیوار معده (  ۱٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ) یک میلیارد سلول ویژه تولید اسید کلریدریک است که . این اسید وقتی با پپسینوژن داخل معده ملاقات کند فوری پپسینوژن خنثی تبدیل به پپسین فعال می شود . و پپسین فعال است که می تواند با اسیدهای معده غذاها و گوشتهای خورده شده را ظرف چند دقیقه تبدیل به یک معجون  کند اما چرا این اسیدها خود معده را نمیخورند .
اسید کلریدریک موجود در معده آن را به ماده فعال پپسین تبدیل می‌کند. آن‌گاه می‌تواند پروتئین‌ها را هضم کند ؛ دقیقاً مثل چسب‌های دوقلو که هیچ یک به تنهایی کار نمی‌کنند؛ ولی وقتی به هم برسند فعال می‌شوند!

اما در پاسخ به سؤال سوم که مربوط به جوجه موجود در تخم مرغ:
همچنان که می دانید تخم مرغ با دیواره های محکم محافظت می شود و هیچ راهی برای دفع فضولات وجود ندارد و اگر آن را به فضای خالی که هوا در آن است نیز دفع کند دوباره در مایع تخم مرغ حل می‌شود و جوجه را مسموم می‌کند! بنابراین خالق یکتا این مواد سمی را به مواد کریستالی تبدیل می‌کند تا در آب حل نشود و در همان بخش خالی تخم مرغ ذخیره می‌گردد!
این موضوع در حقیقت یکی از معجزه‌های خلفت است و ما را به یاد سخن هرشل، دانشمند معروف می‌اندازد، که می‌گوید‌: «هر قدر دامنه علم وسیع‌تر می‌شود، دلیل‌های محکم‌تری برای اثبات وجود خدای ازلی و ابدی به دست می‌آید».

هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ‌ ﴿الحديد،۳﴾