مضرات روزه گرفتن

روزه داری در ماه رمضان مستلزم آن است که مسلمانان از مصرف هر گونه غذا و مایعات، از جمله آدامس جویدن و همچنین استعمال دخانیات، از طلوع فجر تا غروب آفتاب خودداری کنند.

این آیین مذهبی سالانه در نهمین ماه از تقویم اسلامی، که به ماه مبارک رمضان نیز معروف است، انجام می‌ شود. با این حال، مسلمانان هر بار که ماه روزه داری فرا می‌ رسد، با یک عارضه جانبی مشابه دست و پنجه نرم می‌ کنند: سردرد های ناشی از روزه داری.

روزه داری ممکن است برای برخی افراد مزایای سلامتی داشته باشد. اما می‌ تواند منجر به افزایش گرسنگی، سردرد، خستگی و مشکلات خلقی نیز بشود. همچنین، اگر به درستی انجام نشود، می‌ تواند باعث سوء تغذیه شود. به همین دلیل بهتر است با دکتر خود مشورت کنید یا نظر مراجع تقلید در این باره را جویا شوید تا گرفتار مضرات روزه گرفتن نشوید.

مشکلات و مضرات روزه داری در افراد سالم

روزه داری با مزایای متعددی برای سلامتی مرتبط بوده است، از جمله کاهش وزن، بهبود حساسیت به انسولین و قند خون، کاهش فشار خون، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ های قلبی و کاهش استرس.

با این حال، روزه داری برای همه افراد مناسب نیست. این نوع سبک غذا خوردن می‌ تواند عوارض جانبی بالقوه‌ ای داشته باشد. عوارض و مضرات روزه گرفتن عبارتند از:

• گرسنگی و هوس‌ های غذایی
• سردرد و سرگیجه
• مشکلات گوارشی
• تحریک‌ پذیری و سایر تغییرات خلقی
• خستگی و کمبود انرژی
• بوی بد دهان
• اختلالات خواب
• کم آبی بدن
• سوء تغذیه

۱- خستگی و کمبود انرژی

در طول ماه رمضان تعداد وعده های غذایی کمتر می شود و اگر مقدار انرژی دریافتی هم پایین باشد ممکن است فرد دچار کاهش وزن شود. بسیاری از پژوهش ها نشان دادند در طول ماه رمضان سوخت و ساز چربی ها، کربوهیدرات ها، پروتئین و هورمون تغییر می کند.

نتایج بررسی ها نشان دادند سبک زندگی افراد در ماه رمضان در برخی سبب کاهش، افزایش و یا تثبیت وزن می شود. در حقیقت نقش هر فرد در مثبت یا منفی بودن تعادل انرژی اهمیت زیادی دارد. 

۲- تحریک‌ پذیری و سایر تغییرات خلقی

پژوهش های انجام شده بر روی خلق و خوی افراد در ماه رمضان نشان دادند بعضی افراد در این ماه دچار اضطراب، افزایش بی میلی و تحریک پذیری می شوند. نتایج شماری از پژوهش های کوچک نشان دادند در طول ماه رمضان عملکرد شناختی کمتر می شود.

بخشی از این تغییرات خلق و خو به دلیل تغییر در برنامه شبانه روزی است. افراد عصر ها و شب ها فعال تر و دچار کم خوابی می شوند. همچنین محدود شدن مصرف تنباکو، کافئین و مایعات در این ماه سبب تغییراتی در افراد می شود.

یکی دیگر از مشکلاتی که روزه داران ممکن است با آن مواجه شوند، سردرد است. سردرد در هنگام روزه داری به دلیل کم آب شدن بدن و یا کاهش گلوکز اتفاق می افتد.

البته مواردی مانند کافئین و نیکوتین نیز تاثیرگذار هستند. افرادی دارای میگرن نیز هنگام روزه داری بیشتر در خطر حملات میگرنی قرار می گیرند. بنابراین باید قبل از روزه گرفتن حتما با پزشک خود مشورت کنند و در صورت دستور دکتر روزه نگیرند.

۳- تصادف و موارد اورژانسی

در طول ماه رمضان برخی افراد دچار تغییرات خلق و خو و کاهش عملکرد شناختی می شوند که این موضوع سبب تصادفات جاده ای می شود.

پژوهش ها نشان دادند آمار تصادف طی این ماه نسبت به ماه های گذشته ( البته به غیر از تعطیلات عید ) مقداری افزایش یافته است. بنابراین رانندگانی که در روزهای عادی، کاری چالش برانگیز دارند ممکن است در این ماه کارشان کمی سخت تر از قبل شود.

۴- مصرف داروها

در ماه رمضان کسانی که به دلیل بیماری دارو مصرف می کنند باید با اجازه پزشک روزه بگیرند. مخصوصا کسانی که از داروهای زمان بندی شده استفاده می کنند. پژوهش ها نشان دادند در ماه رمضان درصد محدودی از افراد مصرف قرص ها را کنار می گذارند. پزشک ممکن است دوز یا زمان مصرف داروها را تغییر دهد.

۵- آسیب گرما هنگام کار

برخی افراد که مشاغل فیزیکی سنگین دارند ممکن است در طول ماه رمضان دچار مشکلاتی نظیر از دست دادن شدید آب بدن شوند. در بررسی  روی ۳۲ کارگر شرکت تولیدات شیمیایی مشخص شد این افراد تا پایان ماه رمضان حدود ۳.۶ کیلو وزن کم کردند و دچار کاهش در بسیاری از پارامترهای بیوشیمیایی شدند.

۶- خانم های باردار

کاهش انرژی یا دریافت مایعات در خانم های باردار سبب اختلال در رشد جنین می شود. بنابراین روزه گرفتن برای خانم های باردار توصیه نمی شود.

۷- اختلالات خواب

برخی بر این باورند که اختلالات خواب، مانند ناتوانی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن، از شایع‌ترین مضرات روزه گرفتن است. 

مطالعه‌ ای معتبر که در سال ۲۰۱۹ انجام شد، ۱۴۲۲ نفر را که رژیم‌ های روزه‌ داری ۴ تا ۲۱ روزه داشتند، مورد بررسی قرار داد. محققان دریافتند که ۱۵ درصد از شرکت‌ کنندگان، اختلالات خواب مرتبط با روزه‌ داری را گزارش کردند. در میان تمام عوارض جانبی دیگر، این مورد بیشترین گزارش را به خود اختصاص داد.

۸- کم آبی بدن

در روزهای ابتدایی روزه‌ داری، بدن مقادیر زیادی آب و نمک را از طریق ادرار دفع می‌ کند. این فرآیند به عنوان دیورز طبیعی یا ناتریورز ناشی از روزه‌ داری شناخته می‌ شود. اگر این اتفاق برای شما رخ دهد و مایعات و الکترولیت‌ های از دست رفته را جایگزین نکنید، ممکن است دچار کم‌ آبی بدن شوید.

افرادی که روزه‌ داری را انجام می‌ دهند، ممکن است به اندازه کافی آب ننوشند. این مسئله، به ویژه در ابتدای شروع رژیم روزه‌ داری، بسیار رایج است.

برای حفظ هیدراتاسیون مناسب بدن، در طول روز رنگ ادرار خود را بررسی کنید. در حالت ایده‌ ال، رنگ آن باید زرد روشن (مانند رنگ لیموناد) باشد. ادرار تیره رنگ می‌ تواند نشانه‌ ای از کم‌ آبی بدن باشد.

 عوارض روزه گرفتن در افراد بیمار

دیابت

به دلیل رابطه بین روزه داری و هیپوگلیسمی ( کم شدن قند در خون ) افراد مبتلا به دیابت از آسیب پذیرترین گروه ها به حساب می آیند. با این حال پژوهش ها نشان دادند افراد دیابتی با تغذیه اصولی و توصیه ها پزشک می توانند روزه بگیرند و هم تاثیر مثبتی روی بهبود بیماری خود بگذارند.

اما برخی از بیماران دیابتی به انسولین نیاز دارند و بدون اجازه پزشک نمی توانند روزه بگیرند. پزشک با دستکاری دوز داروهای مورد استفاده و تعیین وعده های غذایی کمک می کند بدون مشکل روزه بگیرید.

 بیماران قلبی عروقی

برخی پژوهش ها ادعا میکنند روزه داری تاثیرات زیادی در کاهش ابتلا به بیماری های قلبی عروقی دارند. روزه داری در ماه رمضان سبب افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد ( LDL ) می شود. با این حال بهتر است قبل از هر کاری با پزشک خود مشورت کنید.

 زخم معده

بررسی ها در رابطه با زخم معده و ماه رمضان نشان دادند تنها مقداری تشدید عوارض برای روزه داران مبتلا به این مشکل مشخص شده است. پزشک بر اساس شدت عوارض،  روزه داری را برایتان جایز یا مانع می داند.

 سنگ کلیه

در حالت عادی تغییری در افزایش یا کاهش سنگ کلیه در طول ماه رمضان دیده نشده است.  برخی مناطق به دلیل وضعیت آب و هوایی مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستند.

 بیماران پیوند کلیه

نخوردن آب در طول روزه داری و کم آبی بدن فشار را روی قابلیت های کلیه افزایش می دهد. با این حال پژوهش های انجام گرفته بر روی افرادی با موفقیت پیوند نشان دادند روزه داری تاثیر منفی روی آنها می گذارد.

توجه داشته باشید کسانی که پیوند کلیه انجام دادند باید حداقل یک سال پس از انجام عمل روزه بگیرند. برای اینکه کاملا مطمئن شوید حتما با پزشک خود مشورت و سپس اقدام به روزه گرفتن کنید همچنین تا جای ممکن از کم آب شدن شدید بدن تان جلوگیری کنید.

چه کسانی نباید روزه بگیرند؟

اگر چه روزه‌ داری می‌ تواند برای برخی افراد گزینه مناسبی باشد، اما برای همه افراد مناسب یا بی‌ خطر نیست. ممکن است برخی افراد در صورت انجام روزه‌ داری، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض روزه گرفتن قرار بگیرند.

متخصصان مراقبت‌ های بهداشتی عموماً توصیه می‌ کنند افراد زیر از روزه اجتناب کنند:

• افرادی که باردار یا شیرده هستند
• کودکان و نوجوانان سالمندانی که ضعف جسمانی دارند
• افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی
• افراد مبتلا به اختلالات خوردن فعلی یا قبلی
• افراد مبتلا به زوال عقل
• افرادی که سابقه ضربه مغزی یا سندرم پس از ضربه مغزی دارند

این فهرست جامع نیست و استثنائاتی وجود دارد. برای مثال، متخصصان مراقبت‌ های بهداشتی از روزه برای درمان صرع در کودکان استفاده کرده‌ اند.

اگر بیماری خاصی دارید یا در حال حاضر داروی خاصی مصرف می‌ کنید، لازم است که مزایا و خطرات روزه‌ داری را با یک متخصص بهداشتی مورد اعتماد در میان بگذارید.

برخی افراد ممکن است بیشتر در معرض خطر مضرات روزه‌ داری باشند، بنابراین مهم است که مشخص کنید آیا روزه‌ داری انتخاب ایمن برای نیازهای خاص شما است یا خیر.

نتیجه گیری

 روزه گرفتن ممکن است مشکلاتی مانند کاهش سطح انرژی، کاهش وزن ناخواسته، تغییرات خلق‌ و خو و اضطراب را به همراه داشته باشد. همچنین، برای افرادی که دارو مصرف می‌ کنند یا شغل‌ های فیزیکی سنگین دارند، روزه می‌ تواند به مشکلاتی مانند کم‌ آبی شدید منجر شود. تغییر در زمان‌ بندی مصرف داروها نیز ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. در مجموع، مضرات روزه گرفتن در برخی افراد ممکن است قابل توجه باشد.

سوالات متداول