خواص سیاه دانه | تداخل دارویی، نحوه مصرف و عوارض آن

یکی از گیاهان دارویی که در طب سنتی و اسلامی جایگاه ویژه ای دارد و از خواص آن استفاده زیادی می شود، سیاه دانه (Black Seed) است. خواص سیاه دانه، برای بدن بسیار فراوان است و دلیل آن وجود تیموکینون (Thymoquinone) در آن است.

سیاه دانه با نام های زیره سیاه، شونیز و رازیانه حبشی نیز شناخته می شود. دانه‌های سیاه دانه به رنگ سیاه و کمی براق، با طعمی تند و گس است و از آنها به صورت کامل، پودری و روغن استفاده می شود. این دانه سیاه رنگ را می توان پزشک رایگان طبیعت برای سلامتی و کاهش وزن در نظر گرفت. در این مقاله به شرح کامل خواص این الماس سیاه رنگ طبیعت می پردازیم.

ارزش غذایی سیاه دانه

سیاه دانه دارای مواد مغذی فراوانی است که برای بدن بسیار مفید است. در اینجا ارزش غذایی این دانه را در یک جدول برای شما بیان کنیم.

ارزش غذایی سیاه دانه در هر 100 گرم

در نظر داشته باشید که، این مقادیر تقریبی هستند و ممکن است بسته به نوع سیاه دانه و شرایط رشد آن کمی متفاوت باشند.

خواص سیاه دانه برای بدن

سیاه دانه به دلیل دارا بودن ترکیبات مختلف، خواص درمانی و تقویتی بسیاری برای سلامتی دارد. برخی از مهم ترین خواص سیاه دانه عبارتند از:

• تقویت سیستم ایمنی
• کاهش التهاب
• بهبود عملکرد دستگاه گوارش
• کاهش کلسترول
• کنترل قند خون
• کاهش فشار خون
• تقویت حافظه
• تقویت مو
• تقویت پوست
• خواص ضد انگلی (Anti Parasite)
• خواص ضد سرطان
• کاهش درد
• افزایش شیر مادر
• بهبود باروری
• تقویت بینایی
• کاهش اضطراب و افسردگی
• سم زدایی بدن 
• تقویت استخوان ها
• بهبود خلق و خو
• کاهش وزن

به طور کلی خواص سیاه دانه، شامل موارد بسیاری می شود. این دانه کوچک می تواند از چندین جهت برای بدن مفید باشد و به حفظ و سلامت آن کمک کند. در ادامه مهم ترین این خواص سیاه دانه را ذکر می کنیم تا بدانید که چرا باید این دانه را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

خواص سیاه دانه در سم زدایی

متاسفانه امروزه با صنعتی شدن شهرها و افزایش آلودگی هوا، بیماری های بسیاری گریبان گیر آدمی می شود. از این رو سم زدایی بدن باید در اولویت هر شخصی باشد. سیاه دانه، با دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی (Antioxidant) و وجود ویتامین های گروه B در خود به سم زدایی کبد و کلیه ها در بدن کمک می کند.

کبد و کلیه نقش بسیار مهمی در سلامتی ما و مخصوصا سم زدایی بدن دارند. تقویت و بهبود عملکرد این دو عضو به افزایش انرژی و مقاومت در برابر بیماری‌ها در بدن منجر می شود.

خواص سیاه دانه در بهبود عملکرد گوارش

کیفیت غذاهایی که افراد در دهه اخیر مصرف می‌کنند بسیار کاهش یافته و این امر می تواند بر روی سلامت دستگاه گوارش (Digestive System) تاثیر منفی بگذارد. از مهم ترین این خواص، کمک به بهبود عملکرد دستگاه گوارش است. این دانه با تحریک عضلات روده و افزایش تولید آنزیم های گوارشی (Digestive Enzymes) می تواند به هضم بهتر غذا و کربوهیدرات‌ها کمک کند.

همچین سیاه دانه در بهبود بیماری زخم معده نیز موثر است و جلوی اسپاسم عضلات روده (Intestinal Muscles) را می‌گیرد. این خاصیت باعث می شود تا مواردی مانند: نفخ معده، دل درد و اسهال در افراد مبتلا به آن درمان شود.

خاصیت ضد سرطان سیاه دانه

تیموکینون یکی از موادی است که به وفور در سیاه دانه یافت می شود. این ماده باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و از این رو مقاومت بدن در برابر سرطان (Cancer) را افزایش می‌دهد. همچنین سیاه دانه می تواند با ایجاد آپوپتوز (Apoptosis) سلول های سرطانی را از بین ببرد و از رشد تومور جلوگیری کند. انواع سرطان هایی که سیاه دانه ممکن است در درمان آنها موثر باشد شامل:

• سرطان پانکراس (Pancreatic Cancer)
• سرطان روده بزرگ (Colon Cancer)
• سرطان ریه (Lung Cancer)
• سرطان سینه (Breast Cancer)
• سرطان پروستات (Prostate Cancer)
• سرطان خون (Leukemia)

این نکته را مد نظر داشته باشید که مصرف سیاه دانه برای درمان سرطان باید تحت نظر و مشورت پزشک باشد به این دلیل که تحقیقات بر روی این دانه‌ی سیاه همچنان ادامه دارد.

” طی تحقیقی که توسط دکتر Ebru Erdem Kaymaz در سال 2020 در دانشکده پزشکی ازمیر ترکیه انجام شد مشخص شد که، عصاره سیاه دانه می تواند به طور قابل توجهی رشد و تکثیر سلول های سرطان کبد را مهار می کند. “

سلامت پوست و مو

یکی از مهم ترین ترکیبات فعال در سیاه دانه، تیموکینون است که خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی دارد. مصرف منظم سیاه دانه می تواند به درمان مشکلات پوستی مانند: آکنه، اگزما و پسوریازیس کمک کند.

همچنین وجود آنتی اکسیدان در این دانه سیاه می تواند از سلول های پوستی در برابر آسیب های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کند و روند پیری را به تعویق بیندازد.

از دیگر خواص سیاه دانه برای پوست و مو، ضد قارچ بودن این دانه است. این مورد می تواند به درمان عفونت های قارچی پوست مانند قارچ ناخن پا کمک کند. همچنین این دانه موجب تقویت فولیکول‌های مو (Hair Follicle) شده و از ریزش مو جلوگیری می‌کند.

افزایش باروری زنان و مردان

سیاه دانه خواص بسیاری را در خود جای داده و یکی از مهم ترین فواید آن افزایش باروری زنان و مردان است. این دانه، می تواند به افزایش تحرک اسپرم (Sperm) در مردان کمک کند و شانس لقاح و باروری را افزایش دهد. همچنین در زنان موجب بهبود کیفیت تخمک شده و هورمون‌هایی مانند استروژن (Estrogen) و پروژسترون (Progesterone) را تنظیم می‌نماید.

سیاه دانه مرغوب، دارای خاصیت آنتی اکسیدانی نیز هست که در زنان به کاهش التهاب در رحم و لوله های فالوپ (Fallopian) کمک می‌کند و در مردان به کاهش التهاب در دستگاه تناسلی و افزایش کیفیت اسپرم می انجامد.

خواص ضد پیری سیاه دانه

یکی از بهترین خواص سیاه دانه که شاید کمتر به آن پرداخته شده، خاصیت افزایش تولید کلاژن سازی (Skin Collagen) و طراوت پوست می باشد. این خواص به دلیل وجود ماده فعال تیموکینون است که در نهایت از پوست در برابر پیری و چروک محافظ می کند.

تمیز نگهداشتن پوست هم از عواملی است که باعث محافظت از پوست در برابر چروک و پیری می شود. سیاه دانه دارای آنتی اکسیدان فراوانی است که به کاهش التهابات پوست کمک می کند و پوست شما را صاف و یکدست نگه می‌دارد. این آنتی اکسیدان همچنین به جنگ رادیکال های آزاد (Free Radicals) رفته و آنها را خنثی می کند. در نتیجه از پوست در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می کند. رادیکال های آزاد یکی از عوامل اصلی پیری زودرس پوست هستند.

خواص ضد آلرژی سیاه دانه

تغییر فصل ها برای برخی از افراد با مشکلات آلرژیک همراه است. این موضوع به دلیل افزایش سطح هیستامین
(Histamine) که یک ماده شیمیایی التهابی در بدن است ایجاد می شود. دانه های ریز سیاه دانه، می توانند به شما در پشت سر گذاشتن این دوران کمک کنند. 

به این صورت که باعث مهار هیستامین و التهاب های ناشی از آن می‌شوند، این امر به کاهش علائمی مانند آبریزش بینی، عطسه، خارش چشم و بثورات پوستی کمک می کند.

سیاه دانه همچنین می تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت و به بدن در مبارزه با عوامل آلرژی زا کمک کند.

خواص سیاه دانه برای لاغری

در سال‌های اخیر، تحقیقات نشان داده که سیاه دانه فوایدی برای کاهش وزن نیز دارد. این دانه حاوی ترکیباتی به نام تیموکینون است که تصور می‌شود نقش کلیدی در اثرات ضد چاقی دارد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که تیموکینون می‌تواند به کاهش اشتها، افزایش سیری و افزایش چربی سوزی کمک کند.

در یک مطالعه، افرادی که به مدت 12 هفته روزانه 2 گرم سیاه دانه مصرف می‌کردند، 1.4 کیلوگرم وزن کم کردند و چربی بدن آنها به طور قابل توجهی کاهش یافت.

در حالی که نتایج امیدوار کننده است، تحقیقات بیشتری برای تأیید اثرات بلندمدت سیاه دانه برای لاغری و برای تعیین دوز ایمن و موثر آن مورد نیاز است. علاوه بر این مصرف سیاه دانه برای لاغری در صورتی موثر است که همراه با یک رژیم غذایی اصولی باشد.

خواص سیاه دانه در طب سنتی و اسلامی

سیاه دانه کاربردهای بسیاری برای سلامتی بدن دارد و از زمان های قدیم نیز مورد توجه پزشکان طب سنتی بوده است. این دانه در فرهنگ های مختلف، به عنوان دارویی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شده. در ادامه برخی از مهم ترین خواص سیاه دانه در طب سنتی را ذکر خواهیم کرد.

• درمان سرماخوردگی و آنفولانزا: سیاه دانه خواص ضد ویروسی و ضد باکتریایی دارد و می تواند به درمان سرماخوردگی، آنفولانزا، کرونا و عفونت های تنفسی (Respiratory Infections) کمک کند.

• تسکین درد: خاصیت سیاه دانه در تسکین دردها فوق العاده است. این دانه فواید ضد التهابی دارد و می تواند به تسکین دردهای مختلف مانند درد مفاصل، درد عضلات و سردرد کمک کند.

” بر اساس آزمایشی که توسط دکتر Ayman El-Sharkawy استادیار فارماکولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه قاهره در مصر بر روی موش ها انجام شد مشخص شد، عصاره سیاه دانه می تواند به طور قابل توجهی التهاب و درد مفاصل را در موش های مبتلا به آرتریت روماتوئید کاهش دهد. “

• هضم بهتر غذا: سیاه دانه می تواند به دستگاه گوارش در هضم بهتر غذاها کمک کند. این مورد به کاهش نفخ و سوء هاضمه نیز کمک خواهد کرد.

• تنظیم قند خون: سیاه دانه دارای ترکیبات فعالی است که می تواند قند خون را تنظیم کرده و حساسیت به انسولین در بدن را بهبود ببخشد.

• کاهش فشار خون: فشار خون یکی از بیماری های شایع در بسیاری از افراد است. سیاه دانه می تواند عروق را گشاد و به کاهش فشار خون بالا کمک کند.

• ضد انگل: مصرف سیاه دانه به صورت منظم می‌تواند باعث دفع انگل روده شود. این موضوع به دلیل وجود ماده‌ای به نام تیموکینون است.

• افزایش شیر مادر: سیاه دانه می تواند هورمون های پرولاکتین (Prolactin Hormones) و اکسی توسین (Oxytocin) را در مادران شیرده تحریک کند و به افزایش شیر مادر کمک کند.

4 مورد از نحوه مصرف سیاه دانه

همانطور که مطالعه کردید سیاه دانه خواص تقویتی و درمانی بسیاری در پزشکی مدرن و طب سنتی دارد. این مورد باعث شده تا افراد بتوانند این دانه را به طرق مختلف مصرف کنند. 4 طریقه مصرف سیاه دانه عبارتند از:

• دانه کامل
• پودر سیاه دانه
• روغن سیاه دانه
• عصاره سیاه دانه

از این رو سیاه دانه را هم می توان به صورت خوراکی مصرف کرد و هم از روغن آن برای ماساژ یا تسکین دردها استفاده کرد.

1- نحوه مصرف دانه کامل سیاه دانه: سیاه دانه مزه قوی و تندی دارد اما می توانید آن را به صورت کامل بجوید. همچنین می توانید این دانه را به غذا و سالاد نیز اضافه کنید.

2- نحوه مصرف پودر سیاه دانه: در صورت علاقه می توانید دانه کامل سیاه دانه را آسیاب کرده و آن را پودر کنید. پودر سیاه دانه را می توانید در آب و یا شیر حل کنید و بنوشید. همچنین می‌توانید برای تزیین اسموتی ها و یا روی ماست نیز از این پودر استفاده کنید.

3- نحوه مصرف روغن سیاه دانه: روغن سیاه دانه برای تسکین درد مفاصل بسیار مفید است. می توانید روغن سیاه دانه اصل را به صورت موضعی برای پوست و مو استفاده کنید و یا آن را روی سالاد و غذا بریزید.

4- نحوه مصرف عصاره سیاه دانه: عصاره سیاه دانه نیز مانند پودر آن می تواند به آب و شیر اضافه و نوشیده شود. عصاره سیاه دانه بیشتر به عنوان مکمل غذایی و تحت نظر پزشک مصرف می شود.

سیاه دانه و عسل: معجونی شگفت انگیز برای سلامتی

سیاه دانه و عسل، هر دو به تنهایی خواص شگفت انگیزی برای بدن دارند. اما ترکیب این دو ماده مغذی با یکدیگر معجونی فوق العاده را خلق می کند که می تواند خواص بسیاری برای بدن داشته باشد. 

سیاه دانه و عسل

• ضد التهاب
• تقویت سیستم ایمنی
• بهبود گوارش
• ضد سرطان
• تقویت حافظه
• افزایش میل جنسی
• کاهش درد
• آنتی باکتریال و ضد قارچ
• کاهش گلو درد
• بهبود کیفیت خواب
• افزایش انرژی
• کاهش وزن
• التیام زخم

تمامی مواردی که گفته شد از خواص ترکیب سیاه دانه و عسل بود. شما می توانید این ترکیب را به صورت پودر سیاه دانه مخلوط شده با عسل یا به صورت دمنوش این دو میل کنید. در ضمن بهترین زمان مصرف سیاه دانه و عسل، در صبح و به صورت ناشتا می باشد. برای اینکه بتوانید از فواید این معجون استفاده کنید باید این ترکیب را به صورت منظم استفاده کنید.

سیاه دانه برای چه کسانی مناسب نیست؟ مضرات سیاه دانه

سیاه دانه علاوه بر خواص و فوایدی که دارد در برخی موارد خاص ممکن است مضر نیز باشد. این الماس سیاه طبیعت، می تواند با برخی از داروها و بیماری ها تداخل داشته باشد. این موارد عبارتند از:

• زنان باردار و شیرده: با توجه به اینکه سیاه دانه خواص زیادی برای زنان باردار دارد و به عملکرد گردش خون در ناحیه پستان زنان کمک می کند، اما تحقیقات کافی در مورد ایمنی مصرف این دانه در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد.
• افراد مبتلا به اختلالات خونی: سیاه دانه ممکن است با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (Warfarin) تداخل داشته باشد و خطر خونریزی را افزایش دهد.
• افراد تحت عمل جراحی: مصرف سیاه دانه قبل از عمل ممکن است با داروهای بیهوشی تداخل داشته باشد. در صورتی که قبل از عمل سیاه دانه مصرف کرده باشید، باید حتما پزشک خود را مطلع کنید، به دلیل اینکه ممکن است خونریزی را افزایش دهد.

• افراد مبتلا به دیابت: سیاه دانه یکی از خوراکی های مفید برای کاهش قند خون است. اما در صورتی که به مقدار زیاد مصرف شود و تحت نظر پزشک نباشد، می تواند باعث افت قند خون شود.
• افراد مبتلا به فشار خون پایین: از جمله فواید سیاه دانه کاهش فشار خون است. اما این موضوع برای افراد دارای فشار خون پایین اصلا مناسب نیست. در صورتی که فشار خونتان پایین است، این نکته را مد نظر داشته باشید یا با پزشک خود مشورت کنید.

آنچه از این مقاله آموختیم:

سیاه دانه، که به عنوان زیره سیاه نیز شناخته می‌شود، قرن‌هاست که برای خواص درمانی متعدد مورد استفاده قرار گرفته است و به اشکال مختلفی مانند: دانه، روغن و پودر به دست ما می‌رسد. خواص سیاه دانه بی شمار است و به ما در مبارزه با بیماری‌ها و تسکین دردها کمک می‌کند. بیشترین ماده فعال موجود در سیاه دانه تیموکینون است. سیاه دانه در طب اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد و بر مصرف آن تاکید شده است. قبل از مصرف این دانه ارزشمند با پزشک خود مشورت کنید تا مبادا گرفتار تداخل دارویی یا افت فشار و قند خون شوید.

سوالات متداول:

منابع:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
• https://www.amazon.com/Black-Seed-Hair-Growth-Care

علیرضا سهامی

من با بیش از ۲ سال سابقه در حوزه سئو و تولید محتوا، به عنوان محقق در زمینه سلامت جسمانی و ورزش فعالیت می‌کنم. هدف من، ارائه اطلاعات دقیق و به‌ روز درباره لاغری، تغذیه سالم و تمرینات ورزشی است تا شما را در مسیر دستیابی به وزن ایده‌آل و زندگی سالم‌تر یاری کنم تا بتوانید با دانش بیشتر و به روشی اصولی به اهداف سلامتی خود برسید.