چاقی شکمی در کودکان؛ چرا باید مراقب اضافه وزن کودکان باشیم؟

وضعیتی که طی آن بدن افراد بیش‌تر از حد طبیعی و مورد نیاز بافت چربی در خود ذخیره کرده باشد، ساده‌ترین مفهوم چاقی همین جمله‌ی کوتاه و چند کلمه‌ای است. اما شاید با خودتان فکر کنید که چاقی مگر دلیل دیگری هم می‌تواند داشته باشد؟ باید بگوییم که بله! موضوع مورد بحث امروز ما هیچ ربطی به چربی و اضافه وزن و چاقی، آن‌هم به مفهوم کلاسیکش ندارد. چیزی که ما امروز درباره‌اش برایتان خواهیم گفت به چاقی شکمی در کودکان معروف است. حتما شما هم کودکانی را دیده‌اید که شکم قلمبه و با‌مزه‌‌شان از زیر پیراهنی که پوشیده‌اند به شما چشمک می‌زند و دل‌تان را می‌برد. اما همین شکم گرد و قلمبه که موجبات شادی شما را فراهم کرده، دلیل نگرانی بسیاری از مادر‌ها است. مادرانی که بسیاری از آن‌ها دلیل این عارضه را نمی‌دانند و حتی اغلب، آن را به اضافه وزن کودک‌شان تعبیر می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با چاقی شکمی در کودکان با ما همراه باشید.

علت چاقی شکمی در کودکان چیست؟

خبر خوب این‌که چاقی شکمی در کودکان و خردسالان یک عارضه‌ی رایج و مختص این گروه سنی است و پدر و مادر‌ها به‌جای نگرانی و اضطراب بابت این مسئله، بیش‌تر تلاش کنند تا از زیبایی و با‌مزه بودنش لذت ببرند، زیرا این برآمدگی‌ به تدریج و با بزرگ‌تر شدن کودک و رسیدن‌ او به سن مدرسه از بین رفته و به کلی ناپدید می‌شود. با این حال موارد خاصی نیز وجود دارد که شکم برآمده و باد کرده در آن‌ها می‌تواند نشانه‌ی چیزی شوم و یا مشکلی خاص باشد که سلامتی کودک را به خطر می‌اندازد.

از دلایل به‌وجود آمدن چاقی شکمی در کودکان، که در اکثر نوزادان سالم و خردسالان دیده می‌شود و اغلب نیازی هم به مراجعه به پزشک برای آن‌ها نیست، می‌توان به مواردی که در زیر آمده اشاره کرد. اما قبل از آن جالب است بدانید که این نوع شکم در کودکان به شکم بی‌گناه معروف است، زیرا برخلاف بزرگ‌سالان، کودک نقشی در به‌وجود آمدن آن ندارد و بخشی از روند رشد و تکامل او است.

این ویدئوی دکتر کرمانی را از دست ندهید:

بلعیدن هوا

بلع هوا عملی عمومی و غیرارادی است. فرآیندی که در هر بار خوردن و نوشیدن در دستگاه گوارش تمام موجودات زنده اتفاق می‌افتد. برای مثال انسان‌ها در هر بار نوشیدن آب، مقداری هوا نیز به همراه آن می‌بلعند که این هوای اضافه از طریق آروغ زدن از سیستم گوارشی دفع می‌شود. نوزادان و کودکان خردسال نیز از این پدیده مستثنی نیستند، اما اعمال خاصی می‌تواند باعث بلعیده شدن و ورود حجم بیشتری از هوا به بدن آن‌ها شود؛ اعمالی مانند: گریه کردن، شیر دادن از شیشه‌ی خالی(برای گریه نکردن و…) یا مکیدن پستانک، مصرف مکمل‌هایی که باعث ایجاد نفخ می‌شود و غیره. این هوای اضافی در نهایت با آروغ زدن و یا عبور هوا از روده‌ها دفع می‌شود، اما تاثیر خود را در باد کردن شکم کودک می‌گذارد که انصافا هم نقش به‌سزایی است!

شکل ستون فقرات

انحنای ستون فقرات در کودکان و خردسالان معمولا به سمت داخل است که علت آن طبق گفته‌ی پزشکان ضعف عضلات اطراف لگن است. باید توجه داشته باشید که کودک شما در سنی است که قدرت و ساختار عضلانی یک فرد عادی را ندارد و این امری طبیعی است و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. این مسئله باعث می‌شود تا شکم خود به خود جلوتر آمده و بزرگ‌تر به نظر برسد. باز هم تاکید می‌کنیم که پدر و مادرها نباید ناراحتی خاصی از این بابت داشته باشند، زیرا این وضعیت با بزرگ‌تر شدن کودک و شکل گیری استخوان بندی و کامل‌تر شدن ستون فقرات به‌طور طبیعی اصلاح می‌شود.

ضعف عضلات شکم

اگر کودک شما دچار تورم غیرمنتظره‌ای در ناحیه‌ی شکم، همراه با درد و تب بود، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد. بعضی از پزشکان این عضلات را به چسبی تشبیه می‌کنند که شکم و محتویات آن را محکم سر جای خود نگه می‌دارند. این عضلات که بیشتر به عنوان ماهیچه‌ی شش تکه شناخته می‌شوند، از ایجاد ظاهر متورم در شکم جلوگیری می‌کنند. هر چقدر سن کودک بیشتر می‌شود، قدرت این عضله در اثر فعالیت‌های کودکانه افزایش یافته و شکم حالت اصلی و صاف خود را به‌دست می‌آورد.

برای اغلب چاق‌های شکمی کودکان، نیای به مراجعه به پزشک نیست.

کبد و ریه‌ هم در چاقی شکمی کودکان اثرگذارند!

حتما با خواندن عنوان پاراگراف، این کنجکاوی برایتان ایجاد شده که مگر کبد و ریه هم می‌توانند نقشی در چاقی شکمی در کودکان داشته باشند؟ خب باید بگوییم که بله! هنگامی که این کوچولوهای دوست داشتنی به دنیا می‌آیند، کبد عضو بزرگ‌تری به نسبت بقیه‌ی اعضای بدن‌شان است و خب چون کبد در مرکز بدن قرار دارد، همین مسئله باعث بزرگ‌تر به نظر رسیدن شکم کودکان نوپا می‌شود. علاوه بر این هنگامی که این فرشته‌های دوست داشتنی نفس می‌کشند، ریه‌هایشان پر از هوا می‌شود. این کار دیافراگم را به سمت پایین هل می‌دهد و باعث برآمدگی بیش‌تر شکم می‌شود. البته در فرآیند چاق‌تر نشان داده شدن شکم توسط این دو ارگان، ظرافت بدن نوزادان و خردسالان نقش اساسی را بازی می‌کند.

عوارض چاقی شکم در کودکان

در ادامه‌ی این مقاله سعی می‌کنیم شما را از مواردی آگاه کنیم که چاقی شکمی می‌تواند نشانه‌ی وجود یک بیماری یا یک خطر جدی برای سلامتی کودک شما باشد، اما پیش از آن باید به این نکته اشاره کنیم که چاقی شکمی در کودکان با شکم چاق یا چاقی ناشی از پرخوری و یا تجمع چربی فرق دارد و تاکید کنیم که این دو مسئله، دو مقوله‌ی کاملا جدا از یک‌دیگر هستند.

کواشیورکور

اگر کودک رشد خوب و نرمالی ندارد و احساس می‌کنید ضعیف‌تر از بقیه‌ی هم سن و سالان خودش به‌نظر می‌رسد، هیچ جای دلشوره و نگرانی نیست! چون به‌سادگی می‌توانید با مراجعه به پزشک متخصص و اصلاح رژیم غذایی، این مشکل را حل کنید. ضعف بدنی فرزند شما زمانی نگران کننده خواهد شد که علاوه بر رشد ضعیف، عارضه‌ی چاقی شکمی نیز داشته باشد. چاقی شکمی در کودکانی که رشد ضعیفی دارند، می‌تواند علامت بیماری کواشیورکور یا همان کمبود شدید پروتئین باشد. از دیگر نشانه‌های ابتلای کودک به این عارضه، می‌توان به حجم کوچک ماهیچه‌ها، شکنندگی موها، قرمزی غیرعادی و پوسته پوسته شدن پوست و تورم پاها در اثر احتباس مایعات اشاره کرد.

التهاب و عفونت‌های گوارشی

اگر کودک شما دچار تورم غیرمنتظره‌ای در ناحیه‌ی شکم گردید، به‌خصوص اگر این چاقی ناگهانی همراه با درد و تب بود، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد. بنا به گفته‌ی پزشکان دلیل این تورم دردناک هم می‌تواند عفونت باشد و هم التهاب. به دلیل این که هر دو این عوارض دارای علائم یکسانی هستند، والدین حتما باید مشکل را جدی گرفته و با مراجعه به پزشک متخصص کودک‌شان را معاینه و پس از بررسی دقیق علت زمینه‌ای آن معالجه را آغاز کنند.

اگر کودک شما دچار تورم غیرمنتظره‌ای در ناحیه‌ی شکم، همراه با درد و تب بود، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد.

سلیاک و اسهال مزمن

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند منجر به چاقی شکمی در کودکان شود و حتما باید آن را جدی گرفت، ابتلای کودکان به اسهال مزمن است. هم‌چنین کودکی که دارای رشد کم و بدن ضعیف نسبت به سایر هم‌سن و سالانش می‌باشد، مستعد ابتلا به بیماری سلیاک می‌شود که خود از دلایل تورم شکم در کودکان و خردسالان است. این بیماری هنگامی ایجاد می‌شود که پوشش جدار داخلی روده با قرار گرفتن در معرض پروتئینی به نام گلوتن که در گندم، جو، چاودار و به ‌طور کلی غلات یافت می‌شود، تخریب شود و در نتیجه، سیستم بدن در جذب مواد مغذی به درستی عمل نکند که این فرآیند به ورم در ناحیه‌ی شکم منجر می‌شود. هم‌چنین کودکانی که بدنشان توانایی تحمل لاکتوز(قند شیر) را ندارند و به این ماده حساسیت نشان می‌دهند، علاوه بر اسهال، نفخ و گرفتگی عضلات را نیز تجربه خواهند کرد.

سفتی شکم

از دیگر عوارض چاقی شکمی در کودکان می‌توان به پدیده‌ی شکم سفت یا سفتی شکم اشاره کرد. از دلایلی که باعث به وجود آمدن این پدیده می‌شوند می‌توان به یبوست مزمن، متورم بودن اندام‌هایی مانند کبد و طحال تا رشد و وجود چیزی غیرعادی در شکم اشاره نمود.

سوءتغذیه

مهم‌ترین و شایع‌ترین عارضه‌ای که از شکم چاق می‌توان به آن پی برد، سوءتغذیه است. حتما در اخبار یا اینترنت کودکانی را دیده‌اید که شکم‌های برآمده و چاق دارند، اما دیگر اندام‌های بدنشان بیش از حد لاغر‌ند. این بیماری در کشورهای آفریقایی که در آن‌ها کودکان امنیت غذایی ندارند و مواد غذایی سالم و مفید به اندازه‌ی کافی به آن‌ها نمی‌رسد، متداول‌تر است و متأسفانه باید بگوییم که به ‌دلیل کمبود تقریبا همه چیز، عوارض آن تا بزرگسالی با آنان می‌ماند.

یک‌بار دیگر لازم به ذکر است، فراموش نکنیم که برخلاف شکم یک بزرگسال که عمدتا به دلیل تجمع چربی دچار چاقی می‌شود، چاقی شکمی در کودکان خردسال سالم بدون داشتن نشانه‌های هشدار دهنده بالا بی‌ضرر و بی خطر است.

روش‌های پیش‌گیری و درمان چاقی شکمی در کودکان

توصیه‌ی ما به شما این است که زیاد نگران شکم گرد و قلمبه‌ی کودک خود نباشید و سعی کنید بیش‌تر از زیبایی و بامزگی آن لذت ببرید، زیرا اصلا چیز خاصی وجود ندارد که بخواهید فکرتان را به آن مشغول کنید و نگرانش باشید. احتمالا حالا که این قسمت از مقاله را می‌خوانید متوجه شده‌اید که چاقی شکمی در کودکان اصلا بیماری نیست که احتیاج به پیش‌گیری و درمان داشته باشد.

این پدیده یک اتفاق طبیعی است که در روند رشد تمام کودکان وجود دارد و با افزایش سن به کلی از بین خواهد رفت. به شما پیشنهاد می‌کنیم تمام نگرانی‌تان را بگذارید برای آن برهه از زندگی کودک‌تان تا دچار چاقی شکمی ناشی از چربی و اضافه وزن نشود. به عنوان مطلب آخر، تا زمانی که فرزندتان نشانه‌هایی مانند: شکم درد، تب، شکم سفت، سفت بودن موضعی شکم، کوتاهی قد و حالت تهوع و استفراغ ندارد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست.

منبع: ++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.