صرع و تغذیه؛ نقش رژیم غذایی در حملات صرع

صرع یکی از ترسناک‌ترین و قدیمی‌ترین بیماری‌هایی است که بشر با آن دست و پنجه نرم می‌کند. تشنج‌های گاه و بیگاه می‌توانند به کابوسی تمام عیار برای تمام بیماران صرع و عزیزان آنها تبدیل شوند و زندگی آنها را برای همیشه دستخوش تغییر نمایند. بنابراین پزشکان از قدیم الایام به دنبال یافتن راهی برای توقف و یا حداقل کاهش تشنج‌ها بوده‌اند. خوشبختانه در قرن اخیر، تحقیقات زیادی در رابطه با صرع و تغذیه مناسب برای آن صورت گرفته است و نتایج حاکی از آن هستند که رژیم غذایی می‌تواند یکی از راه‌های موثر در درمان این بیماری باشد. رژیم‌های غذایی خاص ممکن است به کاهش دفعات تشنج در افرادی که از دارو یا جراحی سود نمی‌برند، کمک کند. در این مطلب قصد داریم تا تاثیر انواع مواد غذایی روی بیماری صرع و رژیم‌های غذایی مخصوص برای این بیماری را برای شما بیان کنیم. با ما همراه باشید.

خوراکی‌های مضر برای مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

در حال حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد آیا هر نوع غذایی برای همیشه باعث تشنج در افراد مبتلا به صرع می‌شود یا نه. البته در نوع نادر “صرع رفلکسی” ثابت شده است که مصرف برخی مواد غذایی منجر به تشنج خواهند شد. در صرع رفلکسی، تشنج فرد در پاسخ به یک محرک خاص اتفاق می‌افتد. صرع رفلکسی شامل «حساسیت به نور»، «صرع خواندن» (تشنج‌هایی که در اثر خواندن ایجاد می‌شود) و «صرع استارتل» (تشنج‌هایی که توسط یک شوک ناگهانی یا صدای بلند ایجاد می‌شوند) است.

اگرچه برخی از محرک‌های رایج برای تشنج، مانند کمبود خواب، استرس و الکل در تمامی ‌بیماران مشترک است، اما تجربه‌ی این بیماری در هر فرد متفاوت می‌باشد. بعضی از بیماران احساس می‌کنند برخی از رنگ‌ها و مواد نگهدارنده، مونوسدیم گلوتامات (MSG) یا شیرین کننده‌های مصنوعی، می‌توانند باعث ایجاد تشنج در آنها شوند. بسیاری از غذاهای با برچسب “کم چرب” حاوی این مواد مصنوعی هستند. در واقع برخی بیماران با تجربه درمی‌یابند که برخی غذاها باعث ایجاد تشنج می‌شوند و بنابراین از مصرف آنها خودداری می‌کنند.

صرع یکی از ترسناک‌ترین و قدیمی‌ترین بیماری‌هایی است که بشر با آن دست و پنجه نرم می‌کند.

یافته‌های علمی‌ نشان می‌دهند که آب گریپ فروت و آب انار باعث تشنج نمی‌شوند، اما می‌توانند عوارض جانبی برخی از داروهای صرع، از جمله کاربامازپین، دیازپام و میدازولام را بیشتر کنند. بروشور اطلاعات دارو نشان می‌دهد که آیا باید از نوشیدن این آب میوه‌ها خودداری کنید یا نه. کافئین موجود در قهوه، چای، نوشابه و برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا اثر محرکی روی سیستم عصبی مرکزی (CNS) دارد. رابطه بین کافئین، کنترل تشنج و داروهای ضد صرع پیچیده است و به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که کافئین ممکن است احتمال وقوع تشنج را برای برخی افراد افزایش دهد. کافئین همچنین ممکن است بر نحوه عملکرد AEDها در کنترل تشنج تأثیر بگذارد. با این حال در برخی موارد به نظر می‌رسد که کافئین می‌تواند از تشنج محافظت کند. اگر نگران تأثیر کافئین بر کنترل تشنج خود هستید، حتما باید با پزشک متخصص خود صحبت کنید.

در حالی که چربی‌های سالم بخش کلیدی یک رژیم غذایی متعادل هستند، چربی‌های اشباع شده و ترانس برای بدن چندان مفید نیستند. طبق گفته‌ی پزشکان، این چربی‌ها ممکن است سطح کلسترول و خطر بیماری قلبی را افزایش دهند. بنابراین به بیماران صرع توصیه می‌شود منابع زیر از چربی‌های اشباع و ترانس را به نفع گزینه‌های سالم‌تر محدود کنند:

• کره
• مارگارین
• چربی گوشت گاو
• روغن نارگیل، نخل و روغن هسته خرما
• غذاهای فرآوری شده، مانند کیک بسته‌بندی شده، کلوچه یا پیتزای منجمد

در مجموع از چربی‌های اشباع و ترانس، کافئین و افزودنی‌های مواد غذایی به عنوان خوراکی‌های مضر برای افراد مبتلا به صرع یاد می‌شود.

خوراکی‌های مفید برای مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

برای کاهش حملات صرع، انجمن صرع یک رژیم غذایی متعادل را توصیه می‌کند تا بدن و مغز شما مواد مغذی مورد نیاز خود را تا حد ممکن دریافت کنند. در اینجا بهترین غذاها برای حمایت از سلامت شما در هنگام مدیریت تشنج آورده شده است. خوشبختانه برخی از رژیم‌های غذایی که بیماری‌ها را در هنگام دادن رژیم رعایت می‌کنند، می‌توانند گزینه‌ی خوبی برای کنترل صرع و در عین حال کاهش وزن باشند.

کربوهیدرات‌های تصفیه نشده

طبق مقاله StatPearls در جولای 2021، کربوهیدرات‌ها یکی از درشت مغذی‌های اصلی هستند که یک رژیم غذایی متعادل را تشکیل می‌دهند. آنها منبع کلیدی انرژی برای بدن شما هستند و همچنین کربوهیدرات‌های سالم، فیبر و مجموعه‌ای از ویتامین‌ها و مواد معدنی را تامین می‌کنند. طبق StatPearls، منابع خوب این ماده مغذی عبارتند از:

• غلات کامل، مانند بلغور جو دوسر، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار
• میوه‌ها
• سبزیجات
• حبوبات مانند نخود، لوبیا و عدس

پروتئین بدون چربی

پروتئین یکی دیگر از درشت مغذی‌های مهم است که انرژی را تامین می‌کند و به بدن شما کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند و برای ساخت و ترمیم بافت مورد نیاز است. طبق NIA، غذاهای غنی از پروتئین عبارتند از:

• گوشت قرمز بدون چربی
• طیور
• ماهی
• غذاهای دریایی، مانند میگو، گوش ماهی و خرچنگ
• لوبیا
• محصولات سویا، مانند توفو یا شیر سویا
• آجیل و دانه‌های بدون نمک
• تخم مرغ
• محصولات لبنی مانند شیر

پروتئین‌های بدون چربی کمک می‌کنند تا بدن و مغز شما مواد مغذی مورد نیاز خود را تا حد ممکن دریافت کنند.

چربی‌های سالم

چربی یکی دیگر از درشت مغذی‌های حیاتی است که به شما انرژی می‌دهد و به جذب ویتامین‌ها به بدن کمک می‌کند. برخی از منابع سالم چربی عبارتند از:

• محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر
• طیور
• غذای دریایی
• تخم مرغ
• دانه
• آجیل
• آووکادوها
• نارگیل
• روغن‌های گیاهی

مایعات

به گفته انجمن صرع، هیدراته ماندن با آب، بخش مهم دیگری از یک رژیم غذایی متعادل برای مبتلایان به صرع و تغذیه‌ای مناسب برای آنها است. آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی ایالات متحده، مصرف 11.5 فنجان مایعات از نوشیدنی‌ها و مواد غذایی را در روز برای زنان و 15.5 فنجان را برای مردان توصیه می‌کند. اگرچه این دستورالعمل‌ها مربوط به سال 2004 هستند، اما همچنان به‌عنوان محدوده‌ای برای نوشیدن مایعات در روز پذیرفته شده‌اند. روش جالب دیگر برای دریافت مایعات کافی این است که وزن بدن خود (به پوند) را به دو تقسیم کنید و هر روز آن مقدار را در اونس آب یا سایر نوشیدنی‌های آبرسان بنوشید. به عنوان مثال، اگر وزن شما 140 پوند می‌باشد، روزانه باید 70 اونس مایعات مصرف کنید. هر پوند معادل 453 گرم و هر اونس معادل 28 گرم می‌باشد.

میوه‌های ضد تشنج کدامند؟

هیچ میوه‌ای به تنهایی نمی‌تواند باعث کنترل بیماری صرع و جلوگیری از تشنج شود. با این حال برخی از میوه‌ها به دلیل خواص ضداضطرابی می‌توانند تشنج را تا حدی کنترل کنند. میوه‌های آبدار تازه مانند سیب، سبزیجات برگ سبز، هویج، بادام زمینی، برنج، غلات، دانه‌ها و آجیل برای کنترل اضطراب بیماران صرع مفید می‌باشند. ضمن اینکه اخیرا در غرب افریقا میوه‌ای یافت شده که محققان امیدوارند به عنوان درمانی برای صرع در آینده مورد استفاده قرار گیرد.

درخت Tetrapleura tetraptera که معمولاً به عنوان درخت Aidan شناخته می‌شود، در جنگل‌های بارانی در غرب آفریقا یافت شده است. این درخت حدود 80 فوت قد دارد و میوه‌ای دارد که متعلق به خانواده نخود است. این میوه بوی قوی منتشر می‌کند و اغلب به عنوان ادویه در غذاهای نیجریه و سایر غذاهای آفریقای غربی استفاده می‌شود. مطالعه منتشر شده در مجله رسمی انجمن علوم اعصاب نیجریه نشان می‌دهد که مصرف عصاره این میوه، خطر تشنج را به اندازه یک داروی محبوب ضد تشنج، یعنی سدیم والپروات، کاهش می‌دهد.

به طور کلی، عصاره‌ها و فیتوکمیکال‌های میوه‌ها می‌توانند به طور موثری فعالیت‌های تشنج را در مدل‌های مختلف تشنج بالینی کاهش دهند، که عمدتاً از طریق فعال‌سازی انتقال عصبی مهاری و مسدود کردن انتقال عصبی تحریکی عمل می‌کنند. تا کنون به غیر از میوه‌ی درخت Aidan که یک کشف بسیار تازه است، “فقط میوه ستاره‌ای” به عنوان یک میوه ضد تشنج شناخته شده است که خواص ضدتشنجی آن به ترکیبات کارامبوکسین و اگزالات موجود در میوه نسبت داده می‌شود. مطالعات آینده باید بیشتر روی استفاده از این میوه‌ها به عنوان راهبردهای درمانی ممکن برای صرع تمرکز کنند.

میوه ستاره‌ای به عنوان یک میوه ضد تشنج شناخته شده است.

میوه‌های تشنج‌آور در مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد انواع خاصی از غذاها و نوشیدنی‌ها ممکن است با داروهای ضد صرع تداخل داشته باشند. از بین میوه‌ها، گریپ فروت و انواع دیگر مرکبات و در بین غذاها و نوشیدنی‌ها، غذاهای تند، الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار در این دسته جای می‌گیرند. این غذاها و نوشیدنی‌ها ممکن است متابولیسم بدن را تسریع کرده و در درمان صرع تداخل ایجاد کنند. این امر باعث می‌شود که داروها اثربخشی کمتری داشته باشند و بنابراین می‌تواند تعداد تشنج‌های شما را افزایش دهد.

رژیم غذایی مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

برخی رژیم‌های غذایی خاص ممکن است به کاهش دفعات تشنج در افرادی که از دارو یا جراحی سود نمی‌برند، کمک کنند. بر این اساس، کارشناسان سه رژیم غذایی مختلف را توصیه می‌کنند:

رژیم کتوژنیک برای مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

رژیم کتوژنیک عمدتاً از غذاهای پرچربی تشکیل شده است که بیشتر کالری باقی مانده در انها توسط پروتئین تامین می‌شود. این رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات بسیار کمی است و برای القای حالت متابولیکی به نام کتوز در نظر گرفته شده است. کتوز باعث می‌شود سلول‌های بدن به جای گلوکز که از کربوهیدرات‌ها تجزیه می‌شود، از مواد انرژی‌زایی به نام کتون استفاده کنند که از چربی‌ها تجزیه می‌شوند. کتوز حالت روزه‌داری را تقلید می‌کند و تحقیقات نشان می‌دهد که در برخی از افراد مبتلا به صرع، تشنج اغلب در طول دوره‌های روزه‌داری کاهش می‌یابد و یا حتی ناپدید می‌شود. برخی از افراد ممکن است پس از چند سال بتوانند رژیم کتوژنیک را متوقف کرده و بدون تشنج باقی بمانند. این رژیم بیشتر در کودکان مبتلا به صرع استفاده می‌شود، اما بزرگسالان نیز ممکن است از این رژیم استفاده کنند. در این رژیم، مصرف قطعات کوچک میوه، پنیر، گوشت، ماهی و مرغ مجاز است و هر وعده‌ی غذایی باید به دقت اندازه‌گیری و وزن شود.

باید دقت کنید که حتی مقادیر بسیار کم قند می‌تواند اثرات رژیم غذایی را معکوس کند و باعث تشنج شود، بنابراین مصرف شکر ممنوع است. در نتیجه، افرادی که از این رژیم غذایی استفاده می‌کنند، باید مراقب باشند که داروها، ویتامین‌ها، خمیر دندان و سایر محصولاتی که به صورت روزمره از آنها استفاده می‌کنند، حاوی قند نباشند.

رژیم اصلاح شده اتکینز برای مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

رژیم اصلاح شده اتکینز جایگزینی برای رژیم کتوژنیک است. مانند رژیم کتوژنیک، افراد از غذاهای پرچرب مانند تخم مرغ، سس مایونز، کره، همبرگر، خامه‌ی غلیظ و روغن استفاده می‌کنند. اما رژیم اصلاح ‌شده اتکینز محدودیت‌های کمتری دارد و می‌تواند شامل غذاهایی مانند نان و کیک باشد، البته تا زمانی که میزان مصرف کربوهیدرات‌ روزانه کمتر از مقدار تجویز شده توسط متخصص تغذیه و متخصص مغز و اعصاب باقی بماند. برای مثال، این رژیم ممکن است به کمتر از 20 تا 25 گرم کربوهیدرات در روز نیاز داشته باشد.

رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین برای مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

این رژیم روی غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین تمرکز دارد. این مواد غذایی به آرامی سطح گلوکز خون را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اگرچه دلیل آن مشخص نیست، اما سطوح پایین گلوکز خون، تشنج را در برخی افراد کنترل می‌کند. غذاهای این رژیم، شامل گوشت، پنیر و اکثر سبزیجات پر فیبر است. رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین تلاش می‌کند تا اثرات مثبت رژیم کتوژنیک را بازتولید کند. امکان مصرف کربوهیدرات‌ها در این رژیم بیشتر از دو رژیم قبلی است. غذاها نباید وزن شوند، اما نظارت بر اندازه‌ی وعده‌ها مهم است. همچنین باید مصرف کربوهیدرات‌ها را با چربی و پروتئین کافی متعادل کنید.

رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین برای مبتلایان به صرع مناسب است.

آیا افراد مبتلا به صرع می‌توانند رژیم بگیرند؟

به طور کلی، افراد مبتلا به صرع باید بتوانند تقریباً همه نوع غذا را بدون نگرانی زیاد در مورد تأثیر آن بر تشنج خود بخورند، به شرطی که از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کرده و غذاها و نوشیدنی‌ها را در حد اعتدال مصرف کنند. گفتنی است اگر متوجه شدید برخی از غذاها برای شما محرک هستند و باعث ایجاد تشنج می‌شوند، مطمئناً معقول است که از آنها اجتناب کنید. اگر در مورد مواد غذایی که باید از آنها اجتناب کنید و اینکه برخی از غذاها چگونه ممکن است با داروهای شما تداخل داشته باشد شک دارید، با متخصص صرع خود صحبت نمایید.

ویتامین‌های مفید برای کاهش حملات مبتلایان به صرع و تغذیه مناسب برای آنها

متاسفانه تا کنون مطالعات تحقیقاتی نتوانسته‌اند گزارش‌های افرادی را که ادعا می‌کنند با مصرف ویتامین‌ها، گیاهان دارویی یا اسیدهای آمینه از بیماری صرع بهبود یافته‌اند و یا تشنج‌های آنها کمتر شده است را تأیید نمایند. گزارش‌های مجزا از چند بیمار خاص هم می‌تواند گمراه کننده باشد. بنابراین برای افراد مبتلا به صرع عاقلانه است که تا وقتی شواهد محکمی مبنی بر کارآمد بودن یک درمان خاص وجود ندارد، از آن استفاده نکنند.

بیشتر مکمل‌های غذایی در واقع دارو هستند. احتمالاً اکثر آنها تأثیر واقعی بر کنترل تشنج ندارند، اما می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند و حتی برخی ممکن است خطرناک باشند. تنها کمبود ویتامین شناخته شده برای ایجاد یا تشدید تشنج، کمبود ویتامین B6 (پیریدوکسین) است. این کمبود عمدتاً در نوزادان رخ می‌دهد و باعث تشنج‌هایی می‌شود که کنترل آنها سخت است. در برخی موارد، پزشک ممکن است در حین ثبت الکتروانسفالوگرافی (EEG)، ویتامین را از طریق IV (تزریق داخل وریدی) به نوزاد بدهد. اگر EEG به طور چشمگیری بهبود یابد، نشان می‌دهد که کمبود ویتامین B6 وجود دارد. برخی از پزشکان همچنین ممکن است ویتامین B6 را در کودکان بزرگ‌تر مبتلا به تشنج‌های غیرقابل کنترل امتحان کنند، اما شواهد محکمی مبنی بر مفید بودن آن وجود ندارد.

در مورد مواد معدنی نیز، سطوح پایین موادی مثل سدیم، کلسیم و منیزیم می‌تواند فعالیت الکتریکی سلول‌های مغز را تغییر داده و باعث تشنج شود. کمبود مواد معدنی نادر است، مگر اینکه سوء تغذیه عمومی شدید وجود داشته باشد. اما عوامل زیر ممکن است بر سطوح مواد معدنی در بدن تأثیر بگذارند:

• سطوح پایین سدیم ممکن است توسط داروهایی مانند دیورتیک‌ها (قرص‌های آب) یا کاربامازپین و اکسکاربازپین (تگرتول، کارباترول، تری لپتال)، مصرف بیش از حد آب یا اختلالات هورمونی ایجاد شود.
• سطوح پایین کلسیم، اغلب ناشی از بیماری کلیوی یا اختلالات هورمونی است و همچنین ممکن است با سطوح پایین منیزیم مرتبط باشد.
• سطوح پایین منیزیم می‌تواند نتیجه سوء مصرف مزمن الکل و تغذیه نامناسب باشد. سطوح پایین منیزیم می‌تواند منجر به تشنج و همچنین باعث کاهش سطح کلسیم شود.

افراد مبتلا به صرع به ندرت نیاز به مصرف سدیم، کلسیم یا منیزیم اضافی برای کنترل تشنج دارند. اگر پزشک متوجه شود که سطح مواد معدنی یا ویتامین‌های بدن شما پایین است و هیچ اختلال زمینه‌ای شناسایی نشده است، ممکن است منطقی باشد که رژیم غذایی خود را تغییر دهید یا از مکمل‌های معدنی استفاده کنید. مصرف دوزهای اضافی از برخی مواد معدنی، می‌تواند به جلوگیری از عوارض جانبی که ممکن است به دنبال استفاده طولانی مدت از برخی داروهای تشنج رخ دهد، کمک کند.

دمنوش‌های مفید برای مبتلایان به صرع

امروزه با گسترش بازار و علاقه عمومی به درمان‌های گیاهی، محبوبیت این نوع درمان در بین مردم بسیار افزایش یافته است. برخی ادعا دارند که برای هر بیماری، یک نوع گیاه وجود دارد! برخی از رایج‌ترین دمنوش‌ها و گیاهان دارویی که برای صرع استفاده می‌شود، عبارتند از:

• بوته سوزان
• شیخ الربیع (پیرگیاه)
• هیدروکوتیل
• زنبق دره
• دارواش
• ماگورت
• گل صد تومانی (سرده)
• اسکال کپ
• درخت بهشت
• سنبل الطیب

بر اساس مطالعه‌ای در سال 2003، تعداد معدودی از داروهای گیاهی که در طب سنتی چینی، کامپوی ژاپنی و آیورودای هندی استفاده می‌شوند، اثرات ضد تشنجی نشان داده‌اند. با این حال، هیچ مطالعه‌ی معتبری برای حمایت از مزایای آنها وجود ندارد و حتی ایمنی، عوارض جانبی و تداخلات دارویی احتمالی این گیاهان به خوبی مطالعه نشده‌اند. برخی از گیاهان طبیعی ذکر شده در بالا، می‌توانند باعث بیماری و حتی مرگ شوند.

در حال حاضر، شواهد علمی کافی مبنی بر اینکه دمنوش‌ها و داروهای گیاهی با موفقیت صرع را درمان می‌کنند، وجود ندارد. بیشتر شواهد، حکایت‌هایی هستند که افراد مبتلا به صرع در گذشته تعریف کرده‌اند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز مکمل‌های گیاهی را تنظیم نمی‌کند. گیاهان گاهی اوقات عوارض جانبی ناخوشایندی مانند سردرد، بثورات و مشکلات گوارشی ایجاد می‌کنند. در مجموع، اگرچه برخی از گیاهان ممکن است به بهبود صرع کمک کنند، اما برخی دیگر از آنها ممکن است علائم شما را بدتر نمایند.

منبع ++++++++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.