بیماری صرع و تمام ناگفته‌های آن را اینجا بخوانید!

اکثر افراد بیماری صرع را به نام تشنج می‌شناسند، اما واقعا صرع چیست؟ صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (عصبی) است که در آن فعالیت مغز، غیرطبیعی شده و باعث تشنج یا دوره‌هایی از رفتارهای غیرعادی، احساسات و هیجان‌های نامتداول و گاهی از دست دادن هوشیاری می‌شود. صرع می‌تواند هم مردان و هم زنان را بدون توجه به نژاد، پیشینه، جامعه و سن مبتلا کند. بنابراین، هر‌ کسی در هر لحظه ممکن است به بیماری صرع دچار شود.

حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به صرع هستند که همین امر، آن را به یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی در سراسر جهان تبدیل کرده است. نزدیک به 80 درصد افراد مبتلا به صرع نیز در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند. تخمین زده می‌شود که تا 70 درصد از افراد مبتلا به صرع در صورت تشخیص و درمان مناسب، می‌توانند بدون تشنج زندگی کنند، اما سه چهارم افراد مبتلا به صرع که در کشورهای کم‌درآمد زندگی می‌کنند، درمان مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کنند.

از آن‌جا که نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از نقاط جهان، افراد مبتلا به صرع و خانواده‌های آن‌ها از برچسب‌های ناخوشایند اجتماعی، تبعیض‌ها، نگاه‌ها و قضاوت‌های ناآگاهانه رنج می‌برند، تصمیم گرفتیم با انتشار این مقاله، بدانیم که صرع چیست، چه علایمی دارد و چه باید کرد؟

صرع چیست؟

شاید بارها با افرادی مواجه شده باشید که دچار تشنج‌های ناگهانی می‌شوند و این سؤال برایتان پیش آمده باشد که بیماری صرع چیست؟ باید بگوییم که صرع، یک بیماری مزمن غیرواگیر مغزی است که افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم صرع می‌تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از افراد مبتلا به صرع، به سادگی برای چند ثانیه در طول تشنج، ناگهان به جایی نامعلوم خیره می‌شوند، در حالی که برخی دیگر به طور مکرر و غیرارادی، دست یا پاهای خود را تکان می‌دهند.

داشتن یک بار تشنج به این معنی نیست که شما به اختلال صرع مبتلا هستید. معمولاً حداقل دو تشنج بدون محرک شناخته شده (تشنج‌های غیرقابل تحریک) که حداقل با فاصله 24 ساعت از هم اتفاق می‌افتد، برای تشخیص بیماری صرع مورد نیاز است. درمان با دارو یا گاهی اوقات جراحی می‌تواند تشنج را در اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کند. برخی از افراد برای کنترل تشنج، نیاز به درمان مادام العمر دارند، اما برای برخی دیگر، تشنج در نهایت از بین می‌رود. برخی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است با افزایش سن، این بیماری را پشت سر بگذارند.

علائم صرع چیست؟

از آن‌جایی که صرع به دلیل فعالیت غیرطبیعی مغز ایجاد می‌شود، می‌تواند بر هر فرآیندی که مغز شما پردازش می‌کند، تأثیر بگذارد. علائم و نشانه‌های تشنج، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردرگمی موقت
• خیره شدن به یک نقطه (مانند این‌که طلسم شده باشد)
• ماهیچه‌های سفت
• حرکات و تکان‌های غیرقابل کنترل بازوها و پاها
• سفید شدن چشم‌ها
• کف بر لب آوردن در حین لرزش
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
• علائم روانشناختی، مانند: ترس، اضطراب یا دژاوو

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت است. در بیشتر موارد، فرد مبتلا به بیماری صرع هر بار به همان نوع تشنج قبلی خود مبتلا می‌شود. بنابراین علائم از این نظر در هر فرد مشابه خواهد بود.

بیماری صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (عصبی) است که در آن فعالیت مغز، غیرطبیعی شده و باعث تشنج می‌شود.

انواع صرع کدامند؟

هنگامی که می‌پرسیم صرع چیست؟ باید بدانیم که پزشکان معمولاً صرع را بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت غیرطبیعی مغز، به دو دسته کانونی یا عمومی طبقه‌بندی می‌کنند.

تشنج کانونی

به نظر می‌رسد تشنج ناشی از فعالیت غیرطبیعی، فقط در یک ناحیه از مغز باشد که به آن، تشنج کانونی می‌گویند. این تشنج‌ها خودشان به دو دسته تقسیم می‌شوند:

تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری

تشنج‌های جزئی ساده که باعث از دست دادن هوشیاری نمی‌شوند، ممکن است احساسات را تغییر دهند یا نحوه دریافت بوها، احساسات، مزه‌ها یا صداها را دگرگون کنند. برخی افراد دژاوو را تجربه می‌کنند. این نوع تشنج، ممکن است منجر به تکان دادن غیرارادی یکی از اعضای بدن، مانند بازو یا پا و علائم حسی خود به خودی، مانند سوزن سوزن شدن، سرگیجه و تیک‌های عصبی مثل چشمک زدن شود.

تشنج کانونی با اختلال در آگاهی

این تشنج‌ها که زمانی تشنج‌های جزئی پیچیده نامیده می‌شدند، شامل تغییر یا از دست دادن هوشیاری یا آگاهی هستند. در این نوع تشنج، فرد ممکن است در خواب به نظر برسد. در طول صرع کانونی با اختلال در هوشیاری، فرد ممکن است به فضا خیره شود و به طور معمول به محیط خود واکنش نشان ندهد یا حرکات تکراری، مانند مالش دست، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن به صورت دایره‌ای را انجام دهد.

علائم تشنج کانونی ممکن است با سایر اختلالات عصبی، مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری روانی اشتباه گرفته شوند. برای تشخیص صرع، به معاینه و آزمایش کامل نیاز است.

تشنج عمومی

تشنج‌هایی که به نظر می‌رسد تمام نواحی مغز را درگیر می‌کند، تشنج عمومی نامیده می‌شود. به طور کلی شش نوع تشنج عمومی وجود دارد که در ذیل به آن می‌پردازیم.

تشنج ناشی از فعالیت غیرطبیعی، فقط در یک ناحیه از مغز است.

تشنج غیبت

تشنج غیبت که قبلا به عنوان تشنج پتی‌مال شناخته می‌شد، معمولا در کودکان رخ می‌دهد. این تشنج با خیره شدن به فضا، با یا بدون حرکات ظریف بدن، مانند پلک زدن مشخص می‌شود. این نوع صرع، فقط بین 5 تا 10 ثانیه دوام می‌آورد. این تشنج‌ها ممکن است به صورت خوشه‌ای اتفاق بیفتند و به طور معمول، اغلب 100 بار در روز اتفاق می‌افتند و باعث از دست دادن آگاهی کوتاه مدت می‌شوند.

تشنج تونیک

صرع نوع تونیک، باعث سفت شدن ماهیچه‌ها می‌شود و ممکن است بر هوشیاری تأثیر بگذارد. این تشنج‌ها معمولاً عضلات پشت، بازوها و پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و ممکن است باعث زمین خوردن فرد شوند.

تشنج آتونیک

تشنج آتونیک که به عنوان تشنج قطره‌ای نیز شناخته می‌شود، باعث از دست دادن کنترل عضلات شده و از آن‌جایی که اغلب، پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، باعث می‌شود فرد ناگهان به زمین بخورد.

تشنج کلونیک

صرع کلونیک، با حرکات مکرر یا ریتمیک و تکان شدید عضلانی همراه است. این تشنج‌ها معمولاً گردن، صورت و بازوها را درگیر می‌کنند.

صرع کلونیک، با حرکات مکرر یا ریتمیک و تکان شدید عضلانی همراه است.

تشنج میوکلونیک

تشنج‌های میوکلونیک، معمولاً به صورت تکان‌های ناگهانی ظاهر می‌شوند و معمولاً قسمت بالایی بدن، بازوها و پاها را درگیر می‌کنند.

تشنج تونیک- کلونیک

صرع‌های تونیک- کلونیک – که قبلا به عنوان صرع بزرگ شناخته می‌شدند – دراماتیک‌ترین نوع تشنج صرعی هستند. آن‌ها می‌توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری و سفت شدن بدن، انقباض و لرزش و حتی گاهی اوقات، باعث از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید:

• اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول کشیده است
• پس از توقف تشنج، تنفس یا هوشیاری بر نمی‌گردد
• تشنج دوم بلافاصله به دنبال اولی می‌آید
• تب شدید
• بارداری
• دیابت
• در طول تشنج به خود آسیب رسانده است
• با وجود این‌که داروی ضد تشنج مصرف کرده، اما همچنان تشنج دارد
• برای اولین بار دچار تشنج شده است

چگونه می‌توان بیماری صرع را تشخیص داد؟

بیماری صرع یک اختلال مزمن است که مشخصه کلی آن، تشنج‌های مکرر و غیرارادی است. اگر فردی دو تشنج غیرارادی پشت سر هم داشته باشد که ناشی از برخی شرایط پزشکی شناخته شده و قابل برگشت، مانند ترک الکل یا قند خون بسیار پایین نبوده است، به احتمال زیاد به صرع مبتلاست.

اما با این وجود، تشخیص صرع نیاز به صبر دارد. اگر دچار تشنج شده‌اید و نگران هستید، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا بیماری صرع است که باعث تشنج شما شده یا خیر. این‌که آیا شما صرع دارید یا نه، بستگی به علائم قبل، حین و بعد از تشنج دارد. پزشکان تعدادی آزمایش انجام می‌دهند و سؤالات زیادی را برای رسیدن به تشخیص دقیق از شما می‌پرسند.

معمولا پزشک برای این‌که بفهمد مبتلا به صرع هستید یا نه، تعدادی از آزمایشات یا همه آزمایشات زیر را انجام می‌دهد:

الکتروانسفالوگرام (EEG)

پزشک حسگرهایی را روی پوست سر شما قرار می‌دهد که فعالیت الکتریکی مغز شما را ثبت می‌کند. اگر آنها تغییراتی در الگوی امواج مغزی طبیعی شما ببینند، این یک علامت است. بسیاری از افراد مبتلا به صرع، EEG غیرطبیعی دارند. شما می‌توانید این آزمایش را در حالی که خواب یا بیدار هستید، انجام دهید. پزشک ممکن است شما را از طریق ویدئو تماشا کند تا بتواند نحوه واکنش بدن شما را در طول تشنج ثبت کند. این کار، معمولا نیاز به یک یا دو شب اقامت در بیمارستان دارد.

در الکتروانسافولوگرام پزشک حسگرهایی را روی پوست سر شما قرار می‌دهد که فعالیت الکتریکی مغز شما را ثبت می‌کند.

توموگرافی کامپیوتری (CT)

از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری از مغز شما استفاده می‌کند. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند تا سایرعلل تشنج، مانند: تومور، خونریزی و کیست را شناسایی کند.

آزمایش خون

به کاهش سایر دلایل تشنج، مانند شرایط ژنتیکی یا عفونت کمک می‌کند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

به پزشک شما اجازه می‌دهد ساختار مغز شما را ببیند. تصاویر ممکن است بافت آسیب دیده عامل تشنج را نشان دهد.

MRIعملکردی (fMRI)

این نوع MRI نشان می‌دهد کدام قسمت از مغز شما هنگام صحبت کردن، حرکت یا انجام کارهای خاص از اکسیژن بیشتری استفاده می‌کند. این تصاویر به پزشک شما کمک می‌کند تا در صورت نیاز به جراحی روی مغز شما از آن نواحی اجتناب نماید.

طیف سنجی رزونانس مغناطیسی (MRS)

مانند MRI، MRS نیز با تصویربرداری به پزشک کمک می‌کند تا نحوه عملکرد بخش‌های مختلف مغز شما را مقایسه کند، اما این آزمایش برخلاف ام آر آی، کل مغز شما را به یکباره نشان نمی‌دهد و فقط روی بخش‌هایی از مغز تمرکز می‌کند ‌که پزشک می‌خواهد بیشتر مطالعه کند.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)

برای این آزمایش، پزشک ماده رادیواکتیو را به رگ بازوی شما تزریق می‌کند. این بررسی با نشان دادن این‌که کدام قسمت‌های مغز، بیشتر یا کمتر از گلوکز استفاده می‌کنند، به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات شیمیایی مغز را ببیند و مشکلات را پیدا کند.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)، به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات شیمیایی مغز را ببیند و مشکلات را پیدا کند.

توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT)

این آزمایش دو قسمتی به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد تشنج از کدام قسمت مغز شروع می‌شود. مانند اسکن PET، پزشک مقدار کمی ماده رادیواکتیو را به داخل سیاهرگ تزریق می‌کند تا جریان خون را نشان دهد. زمانی که تشنج ندارید، آزمایش را تکرار می‌کنند و تفاوت بین اسکن‌ها را مقایسه می‌کنند.

تست‌های عصبی روان‌شناختی

پزشک مهارت‌های گفتار، تفکر و حافظه شما را آزمایش می‌کند تا ببیند آیا آن نواحی مغز، تحت تأثیر تشنج قرار گرفته‌ است یا خیر.

چه عواملی موجب حمله صرع می‌شود؟

تقریبا برای نیمی از افراد مبتلا به صرع، هیچ عامل قابل شناسایی وجود ندارد، اما برای این‌که بهتر متوجه شویم بیماری صرع چیست و چه عواملی افراد را درگیر این بیماری می‌کند، باید بدانیم که عوامل مختلفی دخیل ماجرای ابتلا به صرع هستند، از جمله:

تاثیر ژنتیکی

برخی از انواع صرع، منشا خانوادگی و ژنتیکی دارند. محققان، برخی صرع‌ها را با ژن‌های خاصی مرتبط می‌دانند، اما برای بیشتر افراد، ژن‌ها تنها بخشی از علل صرع هستند. برخی از ژن‌ها ممکن است فرد را نسبت به شرایط محیطی که باعث تشنج می‌شود، حساس‌تر کنند.

ضربه به سر

ضربه به سر در اثر تصادف اتومبیل یا سایر آسیب‌های تروماتیک، می‌تواند باعث بیماری صرع شود.

ناهنجاری‌های مغزی

ناهنجاری‌های مغز، از جمله تومورهای مغزی یا ناهنجاری‌های عروقی، مانند ناهنجاری‌های وریدی (AVMs) می‌توانند باعث صرع شوند. سکته مغزی، علت اصلی صرع در بزرگسالان بالای 35 سال است.

سکته مغزی، علت اصلی بیماری صرع در بزرگسالان بالای 35 سال است.

عفونت‌ها

مننژیت، HIV، انسفالیت ویروسی و برخی عفونت‌های انگلی، می‌توانند باعث ابتلا به صرع شوند.

آسیب قبل از تولد

قبل از تولد، نوزادان، نسبت به آسیب مغزی حساس هستند. آسیب‌های مغزی می‌تواند ناشی از عوامل متعددی مانند عفونت در مادر، تغذیه نامناسب یا کمبود اکسیژن باشد و منجر به صرع یا فلج مغزی شود.

اختلالات رشدی

گاهی اوقات بیماری صرع می‌تواند با اختلالات رشدی مانند اوتیسم همراه باشد.

کدام افراد بیشتر در معرض بیماری صرع قرار دارند؟

آیا می‌دانستید که از هر 10 نفر، 1 نفر در طول زندگی خود دچار تشنج می‌شود؟ بله! هر ساله از هر 2000 نفر یک نفر به صرع مبتلا می‌شود. تشنج، ممکن است در گروه‌های سنی مختلف (از خردسالان تا بزرگسالان)، در نژادهای مختلف و مناطق مختلف جهان رخ دهد، اما این خطر برای افرادی که شرایط خاصی دارند، بیشتر است.

آسیب دیدگان مغزی

تشنج اغلب پس از یک آسیب تروماتیک به مغز، از قبیل: افتادن، ضربه به سر، شلیک گلوله یا سایر آسیب‌های تروماتیک اتفاق می‌افتد. بنابراین افرادی که با مشاغل پرخطر در تماس هستند، بیشترین آسیب‌پذیری را دارند. نیروهای مسلح، آتش‌نشان‌ها، پارکورها، سیرک‌بازها، کارگران ساختمانی و موتورسواران از این جمله‌اند.

همچنین ممکن است تشنج، پس از رفع آسیب یا درمان رخ دهد. اگر آسیب باعث ایجاد زخم در مغز شود، سلول‌های مغز مانند قبل عمل نمی‌کنند. این تغییرات می‌توانند باعث تشنج شوند. به این حالت، صرع پس از سانحه گفته می‌شود.

نیروهای مسلح، آتش‌نشان‌ها، پارکورها، سیرک‌بازها، کارگران ساختمانی و موتورسواران، از جمله افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر صرع قرار دارند.

نیروهای مسلح

اعضای نیروهای مسلح که در جنگ حضور داشته‌اند، در برابر بیماری صرع پس از سانحه آسیب‌پذیرند. جانبازان شیمیایی و موجی نیز در این دسته قرار می‌گیرند. گاهی اوقات هم صرع می‌تواند در اثر آسیب به مغز ایجاد شده باشد. به عنوان مثال، افرادی با موارد زیر بیشتر در معرض خطر صرع قرار دارند:

• سکته مغزی
• تومور مغزی
• ضربه شدید سر
• سوء مصرف مواد مخدر یا سوء مصرف الکل
• عفونت مغزی
• کمبود اکسیژن در هنگام تولد

بیماری صرع برای چه افرادی خطرناک است؟

در هنگام صرع، سیگنال‌های الکتریکی مغز به هم می‌ریزند و گاهی اوقات انفجارهای ناگهانی فعالیت الکتریکی رخ می‌دهند. این همان چیزی است که باعث تشنج می‌شود. اما برای برخی افراد، مانند موارد زیر، ابتلا به صرع، بالقوه خطرناک‌تر محسوب می‌شود:

• نوزادان کم‌وزن
• نوزادانی که در ماه اول تولد دچار تشنج می‌شوند
• نوزادانی که با نواحی غیرطبیعی در مغز متولد می‌شوند
• نوزادانی که با کمبود اکسیژن کافی به هنگام تولد مواجه شده‌اند
• خونریزی در مغز
• رگ‌های خونی غیر طبیعی در مغز
• آسیب جدی مغزی یا کمبود اکسیژن به مغز
• تومورهای مغزی
• عفونت‌های مغزی: آبسه، مننژیت یا آنسفالیت
• سکته مغزی ناشی از انسداد عروق
• فلج مغزی
• افراد مبتلا به ناتوانی‌های ذهنی و رشدی
• تشنج‌هایی که طی چند روز پس از ضربه به سر رخ می‌دهند (تشنج‌های اولیه پس از سانحه)
• سابقه خانوادگی صرع یا تشنج‌های مرتبط با تب
• بیماری آلزایمر (در اواخر بیماری)
• اختلال طیف اوتیسم
• تشنج‌های مرتبط با تب (تب) که به طور غیرعادی طولانی هستند
• اپیزودهای طولانی تشنج یا تشنج‌های مکرر به نام اختلال صرع
• استفاده از مواد مخدر مانند کوکائین

صدمات خفیف سر، مانند ضربه مغزی با از دست دادن بسیار کوتاه هوشیاری باعث بیماری صرع نمی‌شود. با این حال، ارتباط اثر صدمات خفیف سر و صرع ناشناخته است.

زنان باردار و صرع

تشنج در دوران بارداری، خطراتی را برای مادر و جنین به همراه دارد و برخی از داروهای ضدصرع، خطر ابتلا به نقایص مادرزادی را افزایش می‌دهند. اگر صرع دارید و قصد باردار شدن هم دارید، هنگام برنامه‌ریزی برای بارداری با پزشک خود صحبت کنید. البته اکثر زنان مبتلا به صرع، می‌توانند باردار شوند و بچه‌های سالمی داشته باشند، ولی در طول بارداری باید به دقت تحت نظر باشند. در هرحال برای زنان مبتلا به صرع، بسیار مهم است قبل از بارداری، با پزشک خود مشورت کنند.

تشنج در دوران بارداری، خطراتی را برای مادر و جنین به همراه دارد.

افراد دچار مسائل و مشکلات روانی و صرع

افراد مبتلا به صرع، بیشتر در معرض مشکلات روانی، به ویژه افسردگی، اضطراب و افکار و رفتارهای خودکشی هستند. مشکلات ممکن است ناشی از مشکلات در مواجهه با خود بیماری و همچنین عوارض جانبی دارو باشد، اما حتی افرادی که صرع کنترل شده دارند نیز در معرض خطر هستند.

مبتلایان به صرع بزرگ

این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که در حالت فعالیت، ناگهان دچار تشنج مداوم شوید که بیش از پنج دقیقه طول بکشد یا تشنج‌های مکرر داشته باشید، بدون این‌که بین آن‌ها هوشیاری کامل به دست آورید. افراد مبتلا به صرع بزرگ، در معرض خطر آسیب دائمی مغز و مرگ هستند.

چه زمانی صرع خطرناک است؟

ابتلا به صرع، گاهی می‌تواند منجر به شرایطی شود که برای خود یا دیگران خطرناک است. این شرایط عبارتند از:

افتادن

اگر در حین تشنج زمین بخورید، ممکن است باعث آسیب به سر یا استخوان‌هایتان شوید.

غرق شدن

اگر بیماری صرع دارید، احتمال غرق شدن در استخر، دریا و حتی وان حمام، ۱۳ تا ۱۹ برابر بیشتر از بقیه افراد است، زیرا احتمال تشنج در آب وجود دارد.

تصادفات اتومبیل

تشنجی که باعث از دست دادن هوشیاری یا کنترل ارادی می‌شود، در هنگام رانندگی با ماشین یا سایر تجهیزات، می‌تواند خطرناک باشد.

مرگ غیرمنتظره ناگهانی در صرع (SUDEP)

افراد مبتلا به صرع، گاهی نیز در معرض خطر مرگ ناگهانی و غیر منتظره قرار می‌گیرند. علت آن ناشناخته است، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد نقص در تنفس یا ایست قلبی حین تشنج ممکن است منجر به مرگ شود. طبق آمار، خطر مرگ زودرس در افراد مبتلا به صرع تا سه برابر بیشتر از افراد عادی است.

افراد مبتلا به تشنج‌های تونیک-کلونیک مکرر یا افرادی که تشنج آن‌ها با دارو کنترل نمی‌شود نیز ممکن است در معرض خطر SUDEP باشند. به طور کلی، حدود 1٪ از افراد مبتلا به صرع در اثر SUDEP می‌میرند. این خطر، در کسانی که صرع شدید دارند و به درمان پاسخ نمی‌دهند، شایع‌تر است.

عوامل مؤثر در خطر ابتلا به صرع

عوامل خاصی ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد که با پیشگیری از وقوع آن‌ها، می‌توان به میزان زیادی از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. پس در ابتدا لازم است بدانیم که صرع چیست و سپس با کاهش عوامل ابتلا، جلوی بروز آن را بگیریم. دانستن نکات زیر، به شما کمک می‌کند تا حد امکان، خود را در برابر این بیماری محافظت کنید:

سن

شروع صرع در کودکان و بزرگسالان بیشتر شایع است، اما به هوش باشید که این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد.

بیماری صرع، در هر سنی ممکن است رخ دهد.

سابقه خانوادگی

اگر سابقه خانوادگی صرع دارید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به اختلال تشنج باشید.

جراحت سر

صدمات سر، عامل برخی از انواع صرع است. شما می‌توانید با بستن کمربند ایمنی حین رانندگی و استفاده از کلاه ایمنی حین دوچرخه سواری، اسکی، موتورسیکلت سواری یا شرکت در فعالیت‌های پرمخاطره دیگر که با خطر بالای آسیب به سر روبرو است، از خود مراقبت کنید.

سکته مغزی و سایر بیماری‌های عروقی

سکته مغزی و سایر بیماری‌های عروقی، می‌تواند منجر به آسیب مغزی و صرع شود. شما می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها اقداماتی انجام دهید، از جمله محدود کردن مصرف الکل و اجتناب از سیگار، داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم.

زوال عقل

زوال عقل می‌تواند خطر صرع را در افراد مسن افزایش دهد. برای پیشگیری از زوال عقل، سعی کنید مغز خود را همواره فعال نگاه دارید. حل کردن جدول، انجام بازی‌های فکری مثل شطرنج و چالش‌های این‌چنینی، می‌تواند مغز را درگیر نموده و از تحلیل رفتن آن جلوگیری کند.

عفونت‌های مغزی

عفونت‌هایی مانند مننژیت که باعث التهاب در مغز یا نخاع می‌شود، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری صرع را افزایش دهد.

تشنج در دوران کودکی

تب بالا در دوران کودکی، می‌تواند با تشنج همراه باشد. کودکانی که به دلیل تب بالا دچار تشنج می‌شوند، معمولاً به صرع مبتلا نمی‌شوند. خطر صرع در صورتی افزایش می‌یابد که کودک تشنج طولانی مدت همراه با تب، بیماری‌های دیگر سیستم عصبی یا سابقه خانوادگی صرع داشته باشد.

تب بالا در دوران کودکی، می‌تواند با تشنج همراه باشد.

روش‌های پیشگیری از صرع

تخمین زده شده است 25 درصد موارد صرع قابل پیشگیری باشد؛ از جمله:

• پیشگیری از آسیب سر، موثرترین راه برای پیشگیری از صرعِ پس از ضربه است.
• مراقبت‌های پری‌ناتال، می‌تواند بیماری صرع ناشی از آسیب زایمان را کاهش دهد.
• استفاده از داروها و روش‌های دیگر برای کاهش دمای بدن کودک تب‌دار، می‌تواند احتمال تشنج ناشی از تب را کاهش دهد.
• پیشگیری از صرع مرتبط با سکته مغزی، بر کاهش عوامل خطر قلبی عروقی متمرکز است؛ به عنوان مثال اقدامات پیشگیری یا کنترل فشار خون بالا، دیابت و چاقی و اجتناب از مصرف دخانیات و الکل زیاد در جلوگیری از این نوع صرع موثرند.
• عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی، از علل شایع صرع در مناطق گرمسیری است. حذف انگل‌ها در این محیط‌ها و آموزش نحوه جلوگیری از عفونت، می‌تواند راه موثری برای کاهش صرع در سراسر جهان باشد. به عنوان مثال مواردی که به دلیل نوروسیستی سرکوزیس به وجود می‌آیند، با این روش قابل پیشگیری هستند.

روش‌های درمان صرع

برای تشخیص و درمان صرع، پزشک، علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. پزشک شما ممکن است چندین آزمایش را هم برای تشخیص صرع و تعیین علت تشنج تجویز کند که شامل موارد زیر است:

معاینه عصبی

پزشک شما ممکن است رفتار، توانایی‌های حرکتی، عملکرد ذهنی و سایر زمینه‌های شما را آزمایش کند تا وضعیت عمومی را تشخیص داده و نوع بیماری صرع را مشخص کند.

آزمایشات و تصویربرداری‌ها

پزشک ممکن است برای بررسی علائم عفونت، شرایط ژنتیکی یا سایر شرایطی که ممکن است با بیماری تداخل داشته باشند، نمونه خون بگیرد و همچنین، ممکن است تصویربرداری‌ها و ثبت امواج مغزی را در دستور کار خورد قرار داده و برای تشخیص ناهنجاری‌های مغزی پیشنهاد دهد، مانند:

الکتروانسفالوگرام (EEG)

این آزمایش، رایج‌ترین آزمایشی است که برای تشخیص صرع استفاده می‌شود. در این آزمایش، الکترودها با یک ماده خمیر مانند یا کلاهک به پوست سر متصل شده و فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کنند. اگر مبتلا به صرع شده باشید، تغییرات در الگوی طبیعی امواج مغزی شما، حتی زمانی که تشنج ندارید، چندان هم غیرمعمول نیست.

توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن

سی تی اسکن از اشعه ایکس برای به دست آوردن تصاویر مقطعی از مغز شما استفاده می‌کند و می‌تواند ناهنجاری‌هایی را که ممکن است در ساختار مغز باعث تشنج شود (مانند تومورها، خونریزی و کیست‌ها)، نشان دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

MRI از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد نمای دقیق از مغز استفاده نموده و تغییرات جریان خون را که هنگام کار کردن بخش‌های خاصی از مغز رخ می‌دهد، اندازه‌گیری می‌کند.

MRI از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد نمای دقیق از مغز، استفاده می‌کند.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)

اسکن PET از مقدار کمی ماده رادیواکتیو با دوز پایین برای تجسم فعالیت متابولیک مغز و تشخیص ناهنجاری‌ها استفاده می‌کند. ماده‌ای که به داخل ورید تزریق می‌شود، مناطقی از مغز با متابولیسم پایین را هدف‌گیری می‌کند که ممکن است نشان دهنده محل وقوع تشنج باشد.

توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT)

این نوع آزمایش، عمدتاً در مواردی استفاده می‌شود که MRI و EEG محل شروع تشنج را در مغز تشخیص نداده باشند. آزمایش SPECT از مقدار کمی ماده رادیواکتیو با دوز پایین استفاده می‌کند که با تزریق به داخل سیاهرگ، یک نقشه سه بعدی دقیق از فعالیت جریان خون در مغز طی تشنج ارائه می‌کند. نواحی با جریان خون بالاتر از حد طبیعی در طول تشنج ممکن است نشان دهنده محل وقوع تشنج باشند.

همچنین علاوه بر مواردی که گفته شد، پزشک ممکن است از ترکیبی از تکنیک‌های تجزیه و تحلیل برای کمک به تعیین دقیق محل شروع تشنج مغزی استفاده کند، مانند:

• نقشه‌برداری پارامتریک آماری

(SPM) روشی برای مقایسه مناطقی از مغز است که جریان خون آن، در طول تشنج افزایش یافته و مقایسه آن با مغز طبیعی، به پزشکان کمک می‌کند که متوجه شوند تشنج از کجا شروع می‌شود.

• تصویربرداری منبع الکتریکی (ESI)

این تکنیک، داده‌های EEG را گرفته و روی MRI مغز می‌فرستد تا به پزشکان نشان دهد که در کجا تشنج رخ می‌دهد.

• مگنتوآنسفالوگرافی (MEG)

MEG با اندازه‌گیری میدان‌های مغناطیسی مغزی، به شناسایی هر چه دقیق‌تر مناطق بالقوه‌ی شروع تشنج کمک می‌کند. پس از انجام آزمایشات مذکور، درمان شروع می‌شود. پزشکان معمولاً برای درمان صرع، از دارو شروع می‌کنند. اگر داروها صرع را درمان نکند، ممکن است جراحی یا نوع دیگری از درمان را پیشنهاد کنند.

دارودرمانی

اکثر افراد مبتلا به صرع می‌توانند با مصرف یک داروی ضد تشنج که به آن داروی ضد صرع نیز می‌گویند، زندگی بدون تشنج را تجربه کنند. در برخی دیگر، ممکن است تعداد دفعات و شدت تشنج با مصرف ترکیبی از داروها کاهش یابد.

بسیاری از کودکان مبتلا به صرع با قطع علایمشان، می‌توانند داروها را قطع کنند و زندگی بدون تشنج داشته باشند. بسیاری از بزرگسالان مبتلا هم، می‌توانند پس از دو یا چند سال بدون تشنج، داروها را قطع کنند. پزشک در مورد زمان مناسب برای قطع مصرف داروها به شما مشاوره خواهد داد.

البته گاهی یافتن دارو و دوز مناسب آن، ممکن است به یک فرایند پیچیده تبدیل شود. پزشک با توجه به وضعیت بدنی، دفعات تشنج، سن و بررسی داروهای دیگری که لازم است مصرف کنید، مطمئن می‌شود که داروهای ضد صرع با آن‌ها تداخل نداشته باشند.

بیش از 20 نوع مختلف، داروی ضدتشنج موجود است. این داروها ممکن است عوارض جانبی خفیفی داشته باشند که عبارتند از:

• خستگی
• سرگیجه
• افزایش وزن
• از دست دادن تراکم استخوان
• بثورات پوستی
• از دست دادن هماهنگی حرکتی
• مشکلات گفتاری
• مشکلات حافظه و تفکر

عوارض جانبی شدیدتر، اما نادر آن عبارتند از:

• افسردگی
• افکار و رفتارهای خودکشی
• بثورات شدید
• التهاب برخی از اندام‌ها، مانند کبد

پیشنهاد ما این است که برای دستیابی به بهترین کنترل ممکن تشنج با کمک دارو، مراحل زیر را دنبال کنید:

• داروها را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید.
• همیشه قبل از تغییر نسخه ژنریک دارو یا مصرف سایر داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه یا داروهای گیاهی، با پزشک خود تماس بگیرید.
• هرگز بدون مشورت با پزشک، مصرف داروها را قطع نکنید.
• در صورت مشاهده احساس جدید یا افزایش یافته افسردگی، افکار خودکشی یا تغییرات غیرعادی در خلق و خو یا رفتار، فوراً با پزشک خود مشورت کنید.
• اگر میگرن دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشکان ممکن است یکی از انواع داروهای ضد صرع را تجویز کنند که می‌تواند از میگرن جلوگیری کرده و بیماری صرع را نیز درمان کند.

جراحی

حداقل نیمی از افرادی که به تازگی مبتلا به صرع تشخیص داده شده‌اند، با مصرف اولین دوز دارو درمان می‌شوند، اما اگر داروهای ضد صرع، نتایج رضایت‌بخشی را ارائه ندهند، پزشک ممکن است جراحی یا سایر روش‌های درمانی را پیشنهاد دهد. برای ارزیابی وضعیت و داروهای خود، قرار ملاقات‌های منظمی با پزشک خود داشته باشید.

هنگامی که داروها نمی‌توانند کنترل کافی بر تشنج ایجاد کنند، جراحی ممکن است تنها گزینه باشد. با جراحی صرع، جراح ناحیه‌ای از مغز را که باعث تشنج می‌شود برمی‌دارد. پزشکان معمولاً زمانی عمل جراحی انجام می‌دهند که آزمایشات، موارد زیر را نشان دهد:

• تشنج، از ناحیه کوچک و کاملاً مشخصی از مغز منشا می‌گیرد.
• ناحیه‌ای در مغز که باید تحت عمل جراحی قرار گیرد با عملکردهای حیاتی، مانند: گفتار، زبان، عملکرد حرکتی، بینایی یا شنوایی تداخلی ندارد.

با جراحی صرع، جراح ناحیه‌ای از مغز را که باعث تشنج می‌شود برمی‌دارد.

رژیم کتوژنیک

برخی از کودکان مبتلا به صرع با پیروی از یک رژیم غذایی سخت که سرشار از چربی و کربوهیدرات کم است، توانسته‌اند تشنج خود را کاهش دهند. در این رژیم که رژیم کتوژنیک نامیده می‌شود، بدن برای انرژی به جای کربوهیدرات، چربی‌ها را تجزیه می‌کند. پس از چند سال، برخی از کودکان ممکن است بتوانند رژیم کتوژنیک را – تحت نظارت دقیق پزشکانشان – متوقف کرده و بدون تشنج زندگی کنند.

اما اگر به رژیم کتوژنیک فکر می‌کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. مهم است که هنگام پیروی از رژیم غذایی مطمئن شوید که کودک شما دچار سوءتغذیه نمی‌شود. عوارض جانبی رژیم کتوژنیک ممکن است شامل: کم آبی بدن، یبوست، کند شدن رشد به دلیل کمبودهای تغذیه‌ای و تجمع اسید اوریک در خون باشد که می‌تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود، اما اگر رژیم غذایی به درستی و تحت نظارت پزشک باشد، این عوارض نادر است.

زندگی با صرع

بیماری صرع معمولاً یک بیماری مادام‌العمر است، اما اکثر افراد مبتلا به آن، اگر تشنج‌هایشان به خوبی کنترل شود، می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. اغلب کودکان مبتلا به صرع می‌توانند به مدرسه معمولی بروند، در بیشتر فعالیت‌ها و ورزش‌ها شرکت کنند و وقتی بزرگ‌تر شدند، شغل مناسبی پیدا کنند. اما ممکن است لازم باشد قبل از انجام کارهایی مانند رانندگی، مشاغل خاص، شنا کردن، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و برنامه‌ریزی برای بارداری، به توصیه‌های پزشک خود عمل کنند.

در این مقاله به طور مفصل توضیح دادیم بیماری صرع چیست، چه علایمی دارد، برای چه کسانی خطرناک‌تر است و راه‌های پیشگیری و درمان آن چگونه است. صرع، یک بیماری مزمن غیرواگیر مغزی است که افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار می‌دهد و علائم و انواع مختلفی دارد. برای درمان آن ابتدا باید آزمایشاتی توسط پزشک انجام شود و سپس راهکارهای درمانی مختلف صورت پذیرد.

منبع +++++++