آنچه باید در مورد عوارض و درمان اختلالات هورمونی (در زنان) بدانید

اختلالات هورمونی زمانی رخ می‌دهد که هورمونی بیش از حد یا بسیار کمتر از میزان طبیعی در خون در جریان باشد. عوارض اختلالات هورمونی در زنان زیاد است. هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط سیستم غدد درون ریز تولید می‌شوند. هورمون‌ها از راه جریان خون به بافت‌‌ها و اندام‌های هدف می‌رسند. پیام‌هایی را به آن‌ها می‌رسانند که می‌گویند چه کاری و چه زمانی آن کار را انجام دهند. درمان اختلالات هورمونی کار آنچنان پیچیده‌ای نیست اما به صبر و حوصله نیاز دارد. در این مقاله درباره عوارض و درمان اختلالات هورمونی صحبت خواهیم کرد.

نقش هورمون‌ها در بدن چیست؟

هورمون‌ها برای تنظیم اکثر فرایندهای اساسی بدن مهم هستند. بنابراین نوسانات هورمونی می‌تواند روی طیف وسیعی از موثر باشد. هورمون‌ها به تنظیم موارد زیر کمک می کنند:

• متابولیسم و ​​اشتها؛
• ضربان قلب؛
• چرخه‌های خواب؛
• چرخه‌های باروری و عملکرد جنسی؛
• رشد و نمو عمومی؛
• سطح روحی و استرس؛
• دمای بدن.

مردان و زنان به طور یکسان تحت تأثیر نامتعادلی انسولین، استروئیدها، هورمون‌های رشد و آدرنالین قرار می‌گیرند. زنان ممکن است اختلالات در سطح استروژن و پروژسترون را نیز تجربه کنند. در حالی که مردان به احتمال زیاد دچار اختلال در سطح تستوسترون می‌شوند.

علائم و عوارض اختلالات هورمونی چیست؟

هرکسی دوره‌های اختلال هورمونی را در مقاطع خاصی از زندگی خود تجربه می‌کند. زمانی این اتفاق می‌افتد که غدد درون ریز به درستی کار نمی‌کنند. عوارض نوسانات هورمونی بستگی به این دارد که کدام غدد و هورمون ها تحت تأثیر قرار می‌گیرند. عوارض مرتبط با علل شایع اختلال هورمونی عبارتند از:

• افزایش یا کاهش وزن بدون دلیل؛
• تعریق بی‌دلیل یا بیش از حد؛
• مشکل در خوابیدن؛
• تغییرات حساسیت به سرما و گرما؛
• پوست بسیار خشک یا بثورات پوستی؛
• تغییرات فشار خون؛
• تغییر در ضربان قلب؛
• استخوان‌های شکننده یا ضعیف؛
• تغییر در غلظت قند خون؛
• تحریک پذیری و اضطراب؛
• خستگی بی‌دلیل و طولانی مدت؛
• افزایش تشنگی؛
• افسردگی؛
• سردرد؛
• نیاز به دستشویی رفتن بیشتر یا کمتر از حد معمول؛
• نفخ؛
• تغییر در اشتها؛
• کاهش میل جنسی؛
• موهای نازک و شکننده؛
• ناباروری؛
• صورت پف کرده؛
• تاری دید؛
• برآمدگی در گردن؛
• درد و حساسیت پستان‌ها؛
• بم شدن صدا در زنان.

علت اختلالات هورمونی چیست؟

همه افراد دوره‌های طبیعی نوسانات هورمونی را در مقاطع خاصی از زندگی خود تجربه می‌کنند. اما زمانی که غدد درون ریز به درستی کار نمی‌کنند، اختلال هورمونی نیز رخ می‌دهد. غدد درون ریز سلول‌های تخصصی هستند که هورمون‌ها را تولید، ذخیره و در خون آزاد می‌کنند. چندین غده درون ریزی در سراسر بدن وجود دارد که اندام‌های مختلف را کنترل می‌کنند. از جمله:

• غدد فوق کلیوی؛
• غدد جنسی (بیضه و تخمدان)؛
• غده پینه آل؛
• غده هیپوفیز؛
• غده هیپوتالاموس؛
• غده تیروئید و پاراتیروئید؛
• جزایر لوزالمعده.

عوامل تاثیر گذار بر غدد درون ریز کدامند؟

چندین بیماری شناخته شده است که روی برخی یا چند غدد درون ریز تأثیر می‌گذارد. عادات خاص زندگی و عوامل محیطی نیز ممکن است در اختلال هورمونی نقش داشته باشند. دلایل نوسانات هورمونی عبارتند از:

• استرس مزمن یا شدید؛
• دیابت نوع 1 و نوع 2؛
• افزایش قند خون (تولید بیش از حد گلوکاگون)؛
• هیپوگلیسمی (انسولین بیشتر از گلوکز موجود در خون تولید می‌شود)؛
• کم‌کاری تیروئید؛
• پرکاری تیروئید؛
• تولید بیش از حد یا کم هورمون پاراتیروئید؛
• رژیم غذایی و تغذیه نامناسب؛
• چاقی؛
• داروهای جایگزین هورمونی یا پیشگیری از بارداری؛
• سوء استفاده از داروهای استروئیدی آنابولیک؛
• ندول‌های تیروئید منفرد؛
• تومورهای هیپوفیز؛
• سندرم کوشینگ (سطح بالای هورمون کورتیزول)؛
• بیماری آدیسون (سطوح پایین کورتیزول و آلدوسترون)؛
• تومورها و کیست‌های خوش خیم (کیسه های پر از مایع) تاثیر گذار بر غدد درون ریز؛
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (سطوح پایین کورتیزول)؛
• آسیب غدد درون ریز؛
• واکنش‌های آلرژیک شدید یا عفونت‌ها؛
• سرطان‌هایی که غدد درون ریز را درگیر می‌کنند؛
• شیمی درمانی و پرتودرمانی؛
• کمبود ید (گواتر)؛
• پانکراتیت ارثی؛
• سندرم ترنر (زنان با تنها یک کروموزوم X فعال)؛
• سندرم پرادر-ویلی؛
• بی‌اشتهایی؛
• فیتواستروژن‌ها، استروژن‌های گیاهی طبیعی موجود در محصولات سویا؛
• قرار گرفتن در معرض سموم، آلاینده‌ها و مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز از جمله آفت کش‌ها و علف کش‌ها.

علائم اختلالات هورمونی در زنان

زنان به طور طبیعی چندین دوره نوسانات هورمونی را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. از جمله در موارد زیر:

• بلوغ؛
• قاعدگی؛
• بارداری، زایمان و شیردهی؛
• قبل یائسگی، حین یائسگی و بعد یائسگی؛

زنان در معرض ابتلا به انواع مختلف اختلالات هورمونی نسبت به مردان هستند. زیرا اندام‌ها و چرخه‌های غدد درون ریز متفاوتی دارند. شرایط پزشکی که باعث نوسانات هورمونی در زنان می‌شود عبارتند از:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)؛
• داروهای جایگزین هورمون یا پیشگیری از بارداری؛
• یائسگی زودرس؛
• نارسایی اولیه تخمدان (POI)
• سرطان تخمدان؛

عوارض اختلالات هورمونی در زنان چیست؟

نوسانات هورمونی در زنان نشانه‌های متفاوتی دارد. عوارض اختلالات هورمونی در زنان شامل موارد زیر می‌شوند:

• پریودهای سنگین، نامنظم یا دردناک؛
• پوکی استخوان (استخوان های ضعیف و شکننده)؛
• گرگرفتگی و تعریق شبانه؛
• خشکی واژن؛
• حساسیت و درد پستان‌ها؛
• سوء هاضمه؛
• یبوست و اسهال؛
• آکنه در طول یا درست قبل از قاعدگی؛
• خونریزی رحمی که با قاعدگی ارتباط ندارد؛
• افزایش رشد مو در صورت، گردن، قفسه سینه یا پشت؛
• ناباروری؛
• افزایش وزن؛
• نازک شدن یا ریزش مو؛
• منگوله پوستی یا رشد غیر طبیعی آن‌ها؛
• بم شدن صدا؛
• بزرگ شدن کلیتورال.

عوارض اختلالات هورمونی در مردان چگونه است؟

مردان نیز دوره‌های طبیعی نوسانات هورمونی را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. علل طبیعی اختلالات هورمونی در مردان بلوغ و سالخوردگی است. شرایط پزشکی که باعث اختلالات هورمونی در مردان می‌شود سرطان پروستات و هیپوگنادیسم است. هیپوگنادیسم زمانی اتفاق می‌افتد که سطح تستوسترون پایین باشد. عوارض اختلالات هورمونی در مردان عبارتند از:

• کاهش میل جنسی؛
• اختلال نعوظ؛
• تعداد کم اسپرم؛
• کاهش توده عضلانی؛
• کاهش رشد موهای بدن؛
• توسعه بیش از حد بافت سینه؛
• حساسیت و درد پستان؛
• پوکی استخوان؛

عوارض اختلال هورمونی در کودکان

پسران و دختران در دوران بلوغ شروع به تولید هورمون‌های جنسی می‌کنند. بسیاری از کودکان با تاخیر در بلوغ، بلوغ طبیعی را تجربه می‌کنند. اما برخی از آن‌ها به بیماری هیپوگنادیسم مبتلا هستند.

پسران مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است عوارض زیر را نشان می‌دهند:

• عدم توسعه توده عضلانی؛
• صدایی که بم نمی‌شود؛
• موهای بدن که به طور پراکنده رشد می‌کنند؛
• اختلال در رشد آلت تناسلی و بیضه؛
• رشد طولی بیش از حد بازوها و پاها نسبت به تنه بدن؛
• ژنیکوماستی.

برای دختران مبتلا به هیپوگنادیسم

• قاعدگی شروع نمی‌شود؛
• بافت سینه توسعه نمی‌یابد؛
• نرخ رشد بالا نمی‌رود.

اختلالات هورمونی و چاقی

چاقی نیز یکی از عوارض اختلالات هورمونی است. تاثیر اختلالات هورمونی بر چاقی کشنده نیست اما با بسیاری از بیماری‌ها چه مستقیم و چه غیر مستقیم ارتباط دارد. مانند افزایش فشار خون، بیماری‌های کبدی و صفراوی، چربی بالای خون، مسمومیت حاملگی و … .

1- چاقی به علت اختلالات هورمونی یائسگی

بیشتر زنان نزدیک به زمان یائسگی مقداری وزن اضافه می‌کنند. اما احتمالا کاهش هورمون‌های جنسی علت این اضافه وزن نیست، بلکه با افزایش سن، سوخت و ساز بدن کند و کالری کمتری می‌شود. در یائسگی چربی بیشتر اطراف کمر جمع می‌شود.

2- چاقی به علت اختلالات هورمونی تخمدان پلی کیستیک

علائم تخمدان پلی کیستیک یک مشکل هورمونی رایج در زنان است. این سندروم باعث اختلالات هورمونی می‌شود و بر چرخه قاعدگی تاثیر می‌گذارد. ممکن است پرمویی و آکنه ایجاد کند. خانم‌های مبتلا به این سندروم عموما به انسولین به مقاوم هستند که باعث افزایش وزنشان می‌شود. چربی اضافی در شکم آن‌ها تجمع پیدا می‌کند.

3- چاقی به علت اختلالات هورمونی تیروئید

اگر تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند، احتمالا احساس خستگی، ضعف و سرما خواهید کرد و وزنتان بالا خواهد رفت. اگر هورون تیروئیدی کافی نباشد، سوخت و ساز بدن کند می‌شود. احتمال بالا رفتن وزن افزایش می‌یابد. معمولا کم‌کاری تیروئید باعث از بین رفتن این اضافه وزن خواهد شد.

اختلالات هورمونی چطور تشخیص داده می‌شوند؟

هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص نوسانات هورمونی در دسترس پزشکان نیست. پزشک برای تشخیص بیماری از معاینه فیزیکی شروع می‌کند. برای تشخیص بیماری باید علائم خود و بازه زمانی ایجاد شده را بدانید. لیستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید را بیاورید. پزشک ممکن است سوالاتی از شما بپرسد مانند:

• هر چند وقت یکبار علائم را تجربه می‌کنید؟
• آیا چیزی به تسکین علائم شما کمک می‌کند؟
• آیا اخیراً وزن شما کم یا افزایش یافته است؟
• آیا بیش از حد معمول استرس دارید؟
• آخرین قاعدگی شما کی بود؟
• آیا قصد بارداری دارید؟
• آیا برای ایجاد یا حفظ نعوظ مشکل دارید؟
• آیا هنگام رابطه جنسی دچار خشکی واژن یا درد می‌شوید؟

بسته به علائم شما، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش تشخیصی را پیشنهاد کند. می‌توانید از پزشک خود بخواهید آزمایش‌های زیر را انجام دهد.

1- آزمایش خون

پزشک نمونه‌ای از خون شما را به آزمایشگاه می‌فرستد. اکثر هورمون‌ها را می‌توان در خون تشخیص داد. پزشک می‌تواند از آزمایش خون برای بررسی تیروئید و میزان استروژن، تستوسترون و کورتیزول استفاده می‌کند.

2- معاینه لگن

اگر خانم هستید، پزشک آزمایش پاپ اسمیر را برای احساس توده، کیست یا تومور غیرمعمول انجام می‌دهد. اگر مرد هستید، پزشک ممکن است کیسه بیضه شما را از نظر وجود توده یا ناهنجاری بررسی کند.

3- سونوگرافی

پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی و امواج صوتی داخل بدن شما را می‌بیند. سنوگرافی برای دریافت تصاویر رحم، تخمدان‌ها، بیضه‌ها، تیروئید یا غده هیپوفیز تجویز می‌شود.

گاهی اوقات آزمایشات پیشرفته تر مورد نیاز است. این موارد شامل موارد زیر است:

• بیوپسی؛
• MRI؛
• اشعه ایکس؛
• اسکن تیروئید؛
• آزمایش شمارش اسپرم.

آزمایش‌های خانگی برای تشخیص اختلالات هورمونی در زنان و مردان

اگر علائم نوسانات هورمونی را دارید، می‌توانید از کیت آزمایش خانگی استفاده کنید. آن‌ها برای شرایط مختلف در دسترس هستند.

1- تشخیص یائسگی در خانه

کیت‌های آزمایش خانگی برای یائسگی، هورمون محرک فولیکول (FSH) را در ادرار شما اندازه گیری می‌کند. سطح FSH با ورود به دوران یائسگی افزایش می‌یابد. سطوح هرمون نیز در طول یک چرخه قاعدگی طبیعی بالا و پایین می‌روند. عوامل دیگر مانند استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی نیز می‌توانند بر سطح FSH شما تأثیر بگذارند. این کیت‌ها می‌توانند علائمی از شروع یائسگی را به شما نشان دهند؛ اما نمی‌توانند به طور قطعی اختلال هورمونی شما را تشخيص بدهند.

2- تشخیص سطح هورمون‌های تیروئیدی

کیت‌های آزمایش خانگی معمولاً از بزاق یا خون نوک انگشت برای اندازه گیری سطح کورتیزول، هورمون‌های کلیدی تیروئید و هورمون‌های جنسی مانند پروژسترون و تستوسترون استفاده می‌کنند. برخی از آزمایشات ممکن است نیاز به نمونه ادرار داشته باشد. بعد از نمونه‌گیری باید نمونه را به آزمایشگاه ارسال کنید. نتایج آزمایش شما معمولاً در عرض 5 تا 9 روز کاری به صورت آنلاین در دسترس است.

درمان اختلالات هورمونی

درمان نوسانات هورمونی بسته به علت ممکن است متفاوت باشد. هر فردی ممکن است برای نوسانات هورمونی به انواع مختلفی از درمان نیاز پیدا کند. گزینه‌های درمانی برای زنان عبارتند از:

1- درمان اختلالات هورمونی؛ کنترل هورمون یا پیشگیری از بارداری

برای کسانی که قصد بارداری ندارند، داروهای حاوی استروژن و پروژسترون می‌توانند به تنظیم چرخه‌ها و علائم نامنظم قاعدگی کمک کنند. افراد می‌توانند از داروهای ضد بارداری به عنوان قرص، کپسول، تزریق یا دستگاه داخل رحمی (IUD) استفاده کنند.

2- درمان اختلالات هورمونی؛ استروژن واژن

افرادی که خشکی واژن را با تغییرات سطح استروژن دارند، می‌توانند کرم‌های حاوی استروژن را مستقیماً به بافت‌های واژن بمالند تا علائم را کاهش دهند. همچنین می‌توانند از قرص‌ها و حلقه‌های استروژن برای کاهش خشکی واژن استفاده کنند.

3- درمان اختلالات هورمونی؛ داروهای جایگزین هورمونی

داروهایی برای کاهش موقت علائم شدید مرتبط با یائسگی مانند گرگرفتگی یا تعریق شبانه در دسترس است.

4- درمان اختلالات هورمونی؛ داروهای ضد آندروژن

این دسته از داروها هورمون آندروژن عمدتاً مردانه را مسدود می‌کنند. ضد آندورژن‌ها می‌توانند آکنه شدید و رشد یا ریزش بیش از حد مو را محدود کنند.

5- درمان اختلالات هورمونی؛ کلومیفن (کلومید) و لتروزول (فمارا)

این داروها به تحریک تخمک گذاری در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که در تلاش برای باردار شدن هستند، کمک می‌کند. همچنین ممکن است برای افرادی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و ناباروریند، گنادوتروپین تزریق می‌شود تا احتمال بارداری افزایش یابد.

6- درمان اختلالات هورمونی؛ فناوری باروری کمکی

لقاح آزمایشگاهی (IVF) ممکن است به افرادی که دارای عارضه PCOS هستند باردار شوند، کمک کند.

درمان دارویی اختلال هورمونی در مردان و زنان

1- داروهای درمانی برای افراد مبتلا به اختلال هورمونی

• متفورمین: دارویی برای دیابت نوع 2؛ این دارو به مدیریت یا کاهش سطح قند خون کمک می‌کند.
• لووتیروکسین: داروهای حاوی لووتیروکسین مانند Synthroid و Levothroid می‌توانند به بهبود علائم کم کاری تیروئید کمک کنند.

2- داروی درمان اختلال هورمونی در مردان

• داروهای تستوسترون ژل‌ها و تکه‌های حاوی تستوسترون می‌توانند به کاهش علائم هیپوگنادیسم و ​​سایر شرایطی که بدلیل کاهش سطح تستوسترون رخ می‌دهند، مانند تاخیر یا کوتاهی بلوغ کمک کند.

3- داروهای طبیعی برای درمان اختلال هورمونی

مردم هزاران سال است که از مکمل‌های طبیعی برای درمان اختلال هورمونی استفاده می‌کنند. هیچ داروی طبیعی که به طور مداوم در مطالعات بالینی برای درمان نوسانات هورمونی و علل آن اثبات شده باشد، فارغ از تغییر شیوه زندگی وجود ندارد. مکمل‌های طبیعی که معمولاً برای کاهش علائم مرتبط با نوسانات هورمونی استفاده می‌شوند، عبارتند از:

• کوهوش سیاه، دونگ کوئی، شبدر قرمز و روغن گل مغربی برای گرگرفتگی ناشی از یائسگی؛
• جینسینگ برای تحریک پذیری ، اضطراب و اختلالات خواب ناشی از یائسگی؛
• جینسنگ و ماکا برای نعوظ؛

تغییر سبک زندگی برای درمان اختلالات هورمونی

تغییرات شیوه زندگی که ممکن است به کاهش احتمال و علائم اختلالات هورمونی کمک کنند، شامل موارد زیر هستند:

• حفظ وزن سالم بدن؛
• رژیم غذایی مغذی و متعادل؛
• ورزش منظم؛
• رعایت بهداشت شخصی خوب، تمرکز روی شستن اندام‌های چرب بدن مانند صورت، گردن، پشت و سینه؛
• استفاده از شستشوها و ژل‌های دارویی بدون نسخه برای آکنه‌های جزئی تا متوسط؛
• اجتناب از محرک‌هایی که باعث گرگرفتگی می‌شوند، مانند هوای گرم و غذاها و نوشیدنی های تند، غنی یا داغ؛
• کاهش و مدیریت استرس؛
• تمرین یوگا، مدیتیشن یا تجسم هدایت شده؛
• محدود کردن غذاهای شیرین و کربوهیدراتهای تصفیه شده؛
• اجتناب از غذاهای بسته بندی شده؛
• تعویض ماهیتابه‌های نچسب قدیمی با تابه‌های سرامیکی؛
• استفاده از ظروف شیشه‌ای برای ذخیره و گرم کردن غذا و نوشیدنی‌ها؛
• محدود کردن استفاده از محصولات پاک کننده حاوی مواد شیمیایی سمی مانند سفید کننده؛
• خرید میوه‌ها و سبزیجاتی که با آفت کش‌ها یا مواد شیمیایی پاشیده نشده‌اند؛
• گرم نکردن مواد غذایی و نوشیدنی‌ها با ظرف پلاستیکی در مایکروفر.

تقریباً همه در طول زندگی خود حداقل یک یا دو دوره نوسانات هورمونی را تجربه می‌کنند. اختلال هورمونی در دوران بلوغ، قاعدگی و بارداری شایع‌تر است. اما برخی از افراد دچار نوسانات هورمونی مداوم و نامنظم می‌شوند. بسیاری از اختلالات هورمونی ناشی از عوامل خارجی مانند استرس یا داروهای هورمونی است. همانطور که در مقاله خواندید عوارض اختلالات هورمونی در زنان بیشتر است. درمان اختلالات هورمونی کار پیچیده‌ای نیست؛ اما زمان بر است.

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.