پوکی استخوان یا استئوپروز چیست

پوکی استخوان یکی از شش بیماری کشنده و خاموشیست که بدون اینکه از آن آگاه باشید، شما را درگیر می‌کند و با یک افتادن کوچک ناگهان آشکار می‌شود. بنابراین، بسیار مهم است که از این بیماری آگاه باشید و درمان پوکی استخوان و روش‌های تشخیص آن را بدانید.

البته که برای درمان استخوان های پوک نیاز به مراجعه به پزشک است، اما نشانه‌هایی هم وجود دارد که با آگاهی از آن‌ها می‌توانید حدس بزنید که آیا دچار این عارضه شده‌اید یا خیر. در این مقاله به بررسی علت پوکی استخوان و راه های پیشگیری، تشخیص و نحوه درمان پوکی استخوان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

پوکی استخوان چیست؟

استخوان بافت زنده‌ایست که دائماً در حال تجزیه و جایگزینی است. پوکی استخوان هنگامی رخ می‌دهد که ایجاد استخوان جدید با از بین رفتن استخوان قدیمی هماهنگ نباشد. البته همه ما با افزایش سن درجاتی از تحلیل استخوان را تجربه می‌کنیم، اما اصطلاح پوکی استخوان تنها زمانی استفاده می‌شود که استخوان‌ها کاملا شکننده شوند.

هنگامی که استخوان تحت تاثیر پوکی قرار می‌گیرد، سوراخ‌های ساختار لانه زنبوری بزرگتر می‌شود و تراکم کلی کمتر می‌شود، به همین دلیل احتمال شکستگی استخوان بیشتر می‌شود.

علت اصلی پوکی شدن استخوان ها چیست؟

پوکی استخوان دلایل مختلفی دارد که دانستن آنها به درمان پوکی استخوان نیز کمک می کند. در ادامه مهمترین دلایل آن را برای شما بیان کرده ایم:

کمبود استروژن در بدن

اگر یائسگی زودرس (قبل از ۴۵ سالگی) یا هیسترکتومی دارید که در آن یک یا هر دو تخمدان برداشته می‌شود، این امر خطر ابتلا به پوک شدن استخوان ها را افزایش می‌دهد.

دلیل آن هم این است که آنها باعث می‌شوند تولید استروژن بدن شما به طور چشمگیری کاهش یابد، بنابراین روند تحلیل استخوان سرعت می‌گیرد.

عدم انجام ورزش‌هایی با وزن بدن

ورزش به خصوص تمرینات با وزن بدن باعث رشد استخوان‌ها می‌شود و کمبود ورزش به این معناست که شما بیشتر در معرض خطر از دست دادن کلسیم از استخوان‌ها و در نتیجه ابتلا به پوکی استخوان خواهید بود. سلامت عضله و استخوان به هم مرتبطند، بنابراین حفظ قدرت عضلانی نیز مهم است که خطر افتادن شما را نیز کاهش می‌دهد.

رژیم غذایی نامناسب

اگر رژیم غذایی شما حاوی کلسیم یا ویتامین D کافی نباشد یا اگر وزن شما بسیار کم باشد، بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار خواهید گرفت.

سیگار کشیدن

تنباکو مستقیماً برای استخوان‌ها سمی است. در زنان سطح استروژن را کاهش می‌دهد و ممکن است باعث یائسگی زودرس شود. در مردان، نیز باعث کاهش فعالیت تستوسترون می‌شود و همچنین می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند.

نوشیدن زیاد الکل

نوشیدن الکل توانایی بدن برای ساختن استخوان را کاهش می‌دهد. همچنین خطر شکستن استخوان در اثر زمین خوردن را افزایش می‌دهد.

سابقه خانوادگی

اگر یکی از بستگان نزدیک دچار شکستگی مرتبط با پوکی استخوان شده باشد، احتمال شکستگی در شما بیشتر از حد طبیعی است. ما هنوز نمی‌دانیم که آیا یک نقص ژنتیکی خاص باعث پوک شدن استخوان ها می‌شود یا خیر، اگرچه مشخص شده که افراد مبتلا به یک اختلال ژنتیکی بسیار نادر به نام osteogenesis imperfecta بیشتر در معرض شکستگی هستند.

عوامل دیگری که ممکن است موجب افزایش خطر بیماری پوکی استخوان شود عبارتند از:

• قومیت
• افزایش سن
• وزن کم بدن
• شکستگی‌های قبلی
• مصرف برخی از داروها
• بیماری‌هایی مانند بیماری سلیاک که بر جذب غذا تأثیر می‌گذارد.

چگونه می‌توان پوکی استخوان را تشخیص داد؟

متأسفانه پوک شدن استخوان ها در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و تنها ممکن است با نشانه هایی همچون کمردرد، کاهش قد، شکنندگی استخوان ها و درد مزمن استخوان ها، خود را نشان دهد. بنابراین خودتان نمی‌توانید به تنهایی پوکی استخوان را تشخیص دهید.

برای تشخیص و درمان پوکی استخوان در مراحل اولیه، باید از روش‌ها و تجهیزات پزشکی استفاده کرد. مهم‌ترین و مؤثرترین روش تشخیص پوکی و پیشگیری از آن، غربالگری است که آن را با نام سنجش تراکم استخوان هم می‌شناسند.

دیگر روش های تشخیص عبارتند از:

• عکس‌برداری استخوان با اشعه ایکس
• سی تی اسکن ستون فقرات
• MRI ستون فقرات

چه روش‌هایی برای درمان پوکی استخوان وجود دارد؟

خوشبختانه روش‌های مختلفی برای درمان یا حداقل کند کردن روند پیشرفت بیماری وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

مصرف برخی از داروها

کلسیم به عنوان اصلی‌ترین ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی استخوان، بخش مهمی از داروهایی را که برای درمان پوکی استخوان تجویز می‌شوند، در بر می‌گیرد. اما بیشترین داروهایی که برای زنان و مردان دارای خطر بالای شکستگی تجویز می‌شوند، بیس فسفات‌ها هستند که چند نمونه از آنها عبارتند از:

• آندرونات (فوزاماکس)
• رزیدرونات (آکتونل، آتلویا)
• ایباندرونات (بونیوا)
• زولدرونیک اسید (رکلاست)

هورمون درمانی

در مردان پوک شدن استخوان معمولاً ناشی از کاهش سطح تستسرون است که با بالا رفتن سن رخ می‌دهد. همین فرآیند در زنان با شروع دوران یائسگی و کاهش سطح استروژن آغاز می‌شود.

در مردان تستسترون درمانی به افزایش تراکم استخوان‌ها کمک می‌کند و در زنان نیز تجویز استروژن، بخصوص اگر بلافاصله بعد از شروع دوران یائسگی باشد، در درمان پوکی استخوان بسیار اثرگذار است.

مغناطیس درمانی

مغناطیس درمانی یا مگنت تراپی یک نوع درمان حمایتی برای حفظ بافت، استحکام استخوان، کاهش علائم و درد ناشی از پوکی استخوان و یکی از بهترین روش‌ها برای درمان پوکی استخوان است.

عملکرد این درمان به این صورت است که با پالس‌های فرکانس پایین به پروسه‌های متابولیک در استخوان‌ها کمک کرده و منجر به هماهنگی بهتر اجزایی که در ساخت استخوان نقش دارندمی شود. همچنین به کاهش درد مزمن استخوان‌ها نیز کمک شایانی می‌کند.

مغناطیس درمانی سرعت بهبود افراد مبتلا به پوکی استخوان را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد، به دلیل اینکه این نوع درمان محرک‌ تشکیل استخوان جدید بوده و به تشکیل بافت استخوان و فرآیند کلسیفیکاسیون سرعت می‌بخشد. به عنوان نکته‌ی آخر باید بگوییم که مغناطیس درمانی باعث افزایش عملکرد هورمون پاراتیروئید می‌شود که وظیفه‌ی آن رساندن کلسیم خون به استخوان‌‌هاست.

آیا می‌توان از پوکی استخوان جلوگیری کرد؟

در جواب این سؤال به طور قاطع می‌توان گفت بله. با توجه به مطالبی که تا کنون ذکر شد، پوکی استخوان کاملاً قابل پیشگیری است. مهم ترین روش های پیشگیری از پوکی استخوان عبارتند از:

پیروی از یک رژیم غذایی مناسب

همان‌طور که می‌دانید کلسیم نقشی اساسی در سلامت استخوان‌های شما دارد. همچنین ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند. به همین دلیل اگر به اندازه کافی از غذاها یا نور آفتاب ویتامین D دریافت نمی‌کنید، باید از مکمل‌ها استفاده کنید.

علاوه بر این در رژیم شما باید مواد غذایی زیر گنجانده شوند:

شیر

شیر و لبنیات از بهترین دوستان استخوان هستند و از بهترین گزینه‌ها برای پیشگیری از پوک شدن استخوان ها به شمار می‌روند. حتماً شما هم در کودکی زیاد شنیده‌اید که: “شیر بخور تا قدت بلند شود! یا شیر بخور تا استخوان‌هایت قوی بشوند!” شیر منبع غنی کلسیم و از مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده‌ی استخوان است.

ماهی ساردین

شیر و لبنیات، تنها راه دریافت و تأمین کلسیم بدن نیستند. ماهی ساردین منبع عالی و غنی دیگری از کلسیم است که استخوان‌های ریز آن‌ به ساخته شدن استخوان در بدن شما کمک می‌کنند. خوردن حدود ۸۵ گرم ماهی تازه یا تن ساردین، بیشتر از یک فنجان شیر به بدن شما کلسیم می‌رساند.

مغزها و دانه‌های روغنی

مغزها و دانه‌های روغنی به شکل‌های مختلف سلامتی استخوان را حفظ می‌کنند. گردو و بذر کتان، غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. بادام زمینی و بادام درختی حاوی پتاسیم هستند که جلوی از دست رفتن کلسیم در ادرار را می‌گیرند. دانه‌های روغنی حاوی پروتئین و سایر مواد مغذی هم هستند که نقش حمایتی برای ساختن استخوان‌های قوی را دارند.

انجیر

اگر به دنبال میوه‌های تقویت‌ کننده استخوان هستید، لازم است که انجیر را در بالای لیست خریدتان بگذارید. پنج عدد انجیر تازه به طور متوسط تقریباً دارای ۹۰ میلی‌گرم کلسیم و سایر مواد مغذی مفید برای استخوان، مانند پتاسیم و منیزیم است.

انجیر تازه را می‌توانید در تابستان تهیه کنید، اما خشک شده‌ی آن را می‌توانید در تمام طول سال پیدا کرده و با خوردنش سلامتی‌ استخوان‌هایتان را تضمین کنید. انواع خشک‌ شده‌ی انجیر به اندازه‌ی تازه‌ی آن مفید است. خوب است بدانید که نصف فنجان انجیر خشک، دارای ۱۲۱ میلی‌گرم کلسیم است!

کاهش مصرف غذاهای مضر برای استخوان

اگر می خواهید دچار پوکی استخوان ها نشوید، مصرف مواد غذایی زیر را کاهش دهید:

• اسفناج خام: اگر چه مصرف اسفناج پخته برای جلوگیری از پوکی استخوان مفید است، اما مصرف خام آن به دلیل وجود ماده‌ای به نام اگزالات، مانع از جذب کلسیم در بدن می شود. به همین دلیل موجب بدتر شدن بیماری پوکی استخوان می‌شود.

• نوشیدنی‌های گازدار: نوشیدنی‌های گازدار علاوه بر اینکه سرشار از کافئین هستند و کافئین باعث خروج کلسیم از طریق ادرار از بدن می‌شود، به علت دارا بودن اسید فسفریک و اسید معدنی از جذب کلسیم جلوگیری می‌کنند و برای استخوان‌ها مضر هستند.
• نمک زیاد: مصرف زیاد نمک، باعث اسیدی شدن خون و بروز التهاب در بدن می‌شود که برای سلامت مفاصل مضر است و احتمال پوکی استخوان را تشدید می‌کند.
• گوشت زیاد: پروتئین‌های حیوانی و مصرف زیاد گوشت به دلیل آزاد کردن اسیدهایی مثل اسیدفسفریک و سولفوریک اسید، باعث تغییر در میزان PH بدن می‌شوند و هر چه PH بدن اسیدی‌تر باشد، مواد معدنی بیشتری از استخوان‌ها خارج می‌شود و در نتیجه، استخوان اصلی‌ترین مواد مغذی خود را از دست داده و مستعد پوکی می‌گردد.
• غذاهای التهاب‌زا: مصرف بیش از حد محصولاتی مثل گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان و سایر مواد غذایی التهاب‌ آور، منجر به التهاب استخوان و در نهایت تسریع روند ابتلا به پوکی استخوان خواهد شد.

ورزش

انجام مرتب حرکات ورزشی و کششی و همچنین حرکاتی که در آن وزنی را تحمل می‌کنید، برای جلوگیری از پوکی استخوان بسیار ضروری است.

اگرچه دوچرخه سواری و استفاده از دستگاه بیضوی برای قلب شما عالی است، اما ممکن است بهترین انتخاب برای کمک به شما در مورد پوکی استخوان نباشد، زیرا فشار کافی بر استخوان های شما نمی گذارند.

www.webmd.com

همچنین تمرینانی مانند وزنه زدن و تمرینات استقامتی برای بهبود تراکم استخوان و کمک به پیشگیری و درمان پوکی استخوان تأثیر گذار است و بهتر است که افراد دو یا چند روز در هفته را صرف تمرینات تقویت عضله کنند و با ورزش دادن تمامی گروه‌های اصلی عضلات، از جمله: پاها، باسن، پشت، سینه، شانه‌ها و بازوها از پوکی استخوان پیشگیری کنند.

۵- ۴- نور خورشید

نور خورشید غذا نیست، اما نقش مهم‌تری نسبت به غذا برای بدن دارد. بدن با قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D تولید می‌کند و بدون ویتامین D بدن ما توانایی جذب کلسیم موجود در غذا را نخواهد داشت. پس با روزی ۱۵ دقیقه قرار گرفتن در برابر نور خورشید، خود را در برابر پوک شدن استخوان ها بیمه کنید.

پیشگیری از پوکی استخوان در طب سنتی

یکی از مهمترین روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان در طب سنتی ایران و سایر کشورهای دنیا، مصرف گیاهان دارویی موثر در تقویت استخوان‌های بدن است. همچنین تحقیقات روی گیاهان دارویی مختلف نشان می‌دهد می توان از آنها برای افزایش تراکم استخوان و مبارزه با پوکی استخوان استفاده کرد.

می‌توان گفت این چند گیاه که در ادامه معرفی می‌کنیم، داروی قوی گیاهی برای پوکی استخوان هستند اما با این حال به عنوان یک مکمل، برای درمان اصلی دارویی عمل می‌کنند:

• شبدر قرمز
• گیاه دم اسب
• قاصدک
• گزنه
• سویا

آنچه از مقاله پوکی استخوان آموختیم:

پوکی استخوان، بیماری خاموشی که استحکام استخوان‌ها را کاهش می‌دهد، می‌تواند عواقب جبران‌ ناپذیری برای سلامتی افراد، به ویژه سالمندان، به همراه داشته باشد. با توجه به عوامل خطر متعدد و پیچیده‌ای که در بروز این بیماری نقش دارند، پیشگیری و تشخیص زودهنگام از اهمیت بسزایی برخوردار است.

اتخاذ سبک زندگی سالم، شامل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و دوری از عوامل خطر، می‌تواند به حفظ سلامت استخوان‌ها و کاهش خطر ابتلا به پوک شدن استخوان کمک کند. همچنین در صورت بروز این، می توان از روش های دارو درمانی، مغناطیس درمانی و هورمون درمانی برای درمان پوکی استخوان بهره برد.

سوالات متداول مقاله پوکی استخوان:

منبع:

www.mayoclinic.org