علت تنگی نفس + بهترین روش‌ها برای درمان تنگی نفس

یقینا برای شما هم پیش آمده است که برای رفتن به مطب دکتر یا هر مکان دیگری پله‌ها را بارها بالا و پایین کرده باشید و به نفس نفس افتاده باشید! هر فردی در طول زندگی خود ممکن است به تنگی نفس دچار شده باشد. علت تنگی نفس می‌تواند عوامل مختلفی باشد.

این حالت بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که اکسیژن و هوای کافی به ریه‌ها نمی‌رسند و شما نمی‌توانید شبیه افراد نرمال دم و بازدم داشته باشید. شدت تنگی نفس در هر شخصی با توجه به شرایط جسمانی و بیماری زمینه‌ای متفاوت است. حتی ممکن است در موارد حاد فرد را راهی بیمارستان کند!

جدای از بیماری زمینه‌ای، افراد چاق با این حالت بیشتر از بقیه دست و پنجه نرم می‌کنند، چرا که به سبب دم و بازدم ضعیف، نمی‌توانند در زمان انجام فعالیت‌های خود به خوبی نفس بکشند. در مقاله امروز مجله سلامتی دکتر کرمانی، به بررسی علت تنگی نفس، ارتباط تنگی نفس و چاقی و درمان تنگی نفس خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

منظور از تنگی نفس چیست؟ 

تنگی نفس به حالتی گفته می‌شود که فرد نمی‌تواند به درستی نفس بکشد و در قفسه سینه خود احساس سنگینی می‌کند. برخی از افراد ممکن است به طور ناگهانی و به مدت کوتاهی دچار تنگی نفس شوند، اما بعضی دیگر ممکن است در دراز مدت و حتی به مدت چند هفته یا بیشتر این حالت را داشته باشند.

معمولا تنگی نفس به دلیل مشکلات ریوی و قلبی به وجود می‌آید، اما گاهی اوقات تشخیص و درمان تنگی نفس دشوار می‌شود؛ چرا که ممکن است بیماری زمینه‌ای و یا دلایل مختلفی در این امر دخیل باشند.

اگر فرصت مطالعه مقاله را ندارید، می‌توانید به فایل صوتی آن گوش دهید:

علت تنگی نفس چیست؟

تنگی نفس در یک دوره کوتاه مدت، همیشه به طور مستقیم سلامت فرد را تهدید نمی‌کند. ممکن است شما پس از انجام ورزش شدید، بالا رفتن از ارتفاعات یا تغییرات شدید دما، احساس تنگی نفس داشته باشید که تا حدودی طبیعی است. اما به صورت کلی، علت تنگی نفس به سلامت شما مرتبط است.

به طور کلی، علت تنگی نفس به سلامت شما مرتبط است.

گاهی اوقات به دلیل عدم تحرک کافی در گذشته، بعد از ورزش کردن به نفس نفس زدن می‌افتید، اما اگر این مسئله ادامه پیدا کند می‌تواند هشدار یک مشکل جدی باشد. توجه داشته باشید که علت تنگی نفس بسیار مهم است. اگر به صورت ناگهانی و بدون انجام هیچ فعالیتی شروع شود؛ یک مورد حاد است که حتما بایستی بررسی شود. تنگی نفس می‌تواند به دلایل زیر در یک فرد رخ دهد:

بیماری‌های ریوی 

یکی از شایع‌ترین علت‌های بروز تنگی نفس در افراد، مشکلات ریوی است. ریه‌های ما مسئول انتقال اکسیژن به بافت‌های مختلف بدن و حذف دی‌اکسید کربن از خون می‌باشند. زمانی که یکی از بیماری‌های زیر برای ریه‌ها اتفاق می‌افتند، فرد به عنوان یک هشدار، تنگی نفس را تجربه می‌کند:

• بیماری‌های تنفسی از جمله: آسم (التهاب ریه و بسته شدن راه هوایی)، برونشیت (التهاب نایژه‌های موجود در شش‌ها)، کوید 19 (ویروس کرونا)، آنفولانزا و سایر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی.
• عفونت‌های مزمن ریوی مانند بیماری ذات الریه (عفونت شدید ریوی که با سرفه، خلط و تب و لرز نیز همراه است) و سل (عفونت شدید باکتریایی)
• آسیب جدی به بافت‌های ریه از جمله لخته شدن خون در ریه، انسداد مزمن ریه‌ها
• سرطان ریه
• به وجود آمدن التهاب یا مایع در اطراف ریه‌ها
• آسیب‌های شدید به قفسه سینه که تنفس را دشوار می‌کند؛ مثل شکستگی دنده‌ها، گیرکردن اجسام خارجی و مسدود شدن راه هوایی

بیماری‌های قلبی

قلب یکی از اندام‌های حیاتی بدن ماست که گاهی اوقات قرار گرفتن فرد در شرایط خاص منجر به بالا رفتن شدید ضربان قلب شده و تنفس را برای شخص دشوار می‌کند. تنگی نفس و تپش قلب خطر قریب الوقوع سکته قلبی را برای افراد فراهم می‌سازد.

شایع‌ترین بیماری‌هایی که باعث دشواری تنفس و تپش قلب می‌شوند، عبارت است از:  بیماری‌های قلبی مانند گشاد شدن رگ‌ها، ریتم غیرطبیعی قلب، نارسایی قلبی، پریکاردیت قلب (ملتهب شدن بافت اطراف قلب) و… .

تنگی نفس و تپش قلب خطر قریب الوقوع سکته قلبی را برای افراد فراهم می‌کند.

استرس و اضطراب شدید

بروز مشکلاتی همچون حملات عصبی یا پانیک و افسردگی می‌تواند باعث تنگی نفس در افراد شود! پانیک یا وحشت زدگی هجوم ناگهانی ترس و اضطراب به شخص است که با علائمی همچون تنفس منقطع، لرزش، سرگیجه و.. همراه است.

شاید با خودتان فکر کنید که تنگی نفس به افراد افسرده چه ارتباطی دارد؟! افراد افسرده حال و توان جسمی مناسبی برای انجام فعالیت‌های روزانه را ندارند و با انجام کوچکترین فعالیت بدنی این حالت را تجربه می‌کنند.

چاقی و اضافه وزن علت اصلی تنگی نفس

تنگی نفس و چاقی با یکدیگر ارتباط نزدیکی دارند. یکی از شایع‌ترین علل تنگی نفس، نداشتن تحرک کافی و اضافه وزن بالا در افراد است. همان‌طور که می‌دانید، در افراد چاق تجمع چربی‌ها به وضوح در قفسه سینه و شکم آن‌ها دیده می‌شود. بنابراین، وقتی شما به عنوان یک فرد چاق نفس عمیق می‌کشید، ریه‌ها به سختی می‌توانند ظرفیت کامل خود را برای دریافت اکسیژن داشته باشند.

به همین خاطر، قسمت‌های انتهایی ریه به تدریج بی‌اثر شده و در نهایت تنگی نفس به وجود می‌آید. علاوه براین، داشتن وزن اضافی موجب می‌شود که فرد در زمان دراز کشیدن و حتی انجام فعالیت‌های روزانه خود نیز با مشکل تنفس روبرو باشد.

تنگی نفس و چاقی با یکدیگر ارتباط مستقیم و بسیار نزدیکی دارند.

داشتن بیماری زمینه‌ای و عدم آگاهی در مورد آن

علت تنگی نفس گاهی اوقات به دلیل داشتن بیماری‌های زمینه‌ای هم می‌تواند باشد که فرد در مورد علائم آن بی اطلاع است، اما علائمی همچون تنگی نفس، سرگیجه، حالت تهوع، لرز و.. را تجربه می‌کند. بیماری‌هایی همچون:

• کم خونی و فقر آهن شدید
• افت فشار خون
• آپنه خواب (حالتی که در زمان خواب اتفاق می‌افتد و راه هوایی فرد بسته می‌شود)
• برگشت اسید معده به مری
• اختلالات تیروئیدی
• عفونت
• داروها

عوارض جانبی بعضی از داروها یا مصرف بی رویه آن‌ها ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک و به دنبال آن تنگی نفس در افراد شوند. علاوه براین، شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای ضد کلسترول خون (استاتین‌ها) و داروهای درمان فشار خون (بتابلوکرها) نیز تنگی نفس می‌باشد که در صورت بروز این علامت، بایستی فورا به پزشک مراجعه کنید.

علائم تنگی نفس

با توجه به این مسئله که چه عاملی باعث بروز تنگی نفس شده است، این حالت در افراد مختلف متفاوت است. اما به صورت کلی برخی از علائم تنگی نفس عبارتند از:

• تنفس شما منقطع و سریع است و تپش قلب زیادی دارید.
• احساس می‌کنید باید خودتان را مجبور کنید تا بتوانید نفس بکشید.
• نمی‌توانید تنفس عمیق داشته باشید و به سرفه می‌افتید.
• در قفسه سینه احساس سنگینی و گرفتگی می‌کنید.
• در زمان نفس کشیدن سینه شما اصطلاحا خس خس می‌کند و صدا می‌دهد.
• احساس خفگی می‌کنید؛ انگار که چیزی راه گلویتان را بسته باشد!
• رنگتان پریده و کدر (خاکستری رنگ) می‌شود.

یکی از علائم تنگی نفس این است که نمی‌توانید تنفس عمیق داشته باشید و به سرفه می‌افتید.

انواع تنگی نفس

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تنگی نفس زمانی ایجاد می‌شود که ریه‌های شما نمی‌تواند هوای کافی دریافت کند. اگر خیلی ناگهانی دچار تنگی نفس شدید، حتما با اورژانس تماس بگیرید. اگر هم قصد دارید با خانواده به ارتفاعات بالا بروید و چاق هستید یا از سلامت جسمانی ضعیفی برخوردارید، حتما قبل از این کار از پزشک بخواهید که تمرینات تنفسی خاصی را به شما بدهد.

علاوه بر این، در اسرع وقت برای گرفتن یک رژیم غذایی اصولی و خوب اقدام کنید. تنگی نفس انواع مختلفی دارد و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما در حالت خاصی قرار می‌گیرد. در ادامه به این حالت‌ها اشاره خواهیم کرد:

اُرتوپنه (Orthopnea)

به حالتی از تنگی نفس گفته می‌شود که شما در هنگام دراز کشیدن احساس تنگی نفس می‌کنید. این حالت اغلب برای افرادی که دچار نارسایی قلبی هستند رخ می‌دهد. در حالت درازکش، خون در ریه‌های این افراد جمع می‌شود و نفس کشیدن را برای آن‌ها سخت می‌کند.

تنگی نفس حمله‌ای شبانه (Paroxysmal nocturnal dyspnea)

تنگی نفسی است که یک یا چند ساعت بعد از دراز کشیدن ایجاد می‌شود و آن‎قدر احساس نفس تنگی می‌کنید که نیمه شب از خواب بیدار می‌شوید. این حالت نیز در افرادی که دچار نارسایی قلبی هستند بسیار شایع است.

پلاتی پنه (Platypnea)

نوع نادری از تنگی نفس است که باعث می‌شود شما در هنگام ایستادن احساس تنگی نفس داشته باشید و دراز کشیدن به شما احساس بهتری می‌دهد.

ترپوپنه (Trepopnea)

حالتی از تنگی نفس است که وقتی به پهلو می‌خوابید اتفاق می‌افتد. فرقی نمی‌کند که به پهلوی راست بخوابید یا چپ. در هر دو حالت دچار تنگی نفس می‌شوید و استراحت به کام شما تلخ خواهد شد.

نوعی از تنگی نفس، وقتی به پهلو می‌خوابید رخ می‌دهد که به آن ترپوپنه می‌‌گویند.

چه افرادی بیشتر در معرض تنگی نفس قرار دارند؟

تنگی نفس را ممکن است هر فردی با توجه به قرار گرفتن در یک موقعیت خاص تجربه کند، اما افرادی که در شرایط و موقعیت‌های زیر قرار می‌گیرند، این حالت در آن‌ها بیشتر از بقیه رخ می‌دهد:

• افرادی که دچار کم خونی هستند
• افرادی که استرس و اضطراب بسیار بالایی دارند.
• کسانی که دچار مشکل رفلاکس معده هستند.
• آن دسته افرادی که با مشکلات قلبی و ریوی دست و پنجه نرم می‌کنند.
• سیگاری‌ها و افرادی که از قلیان به صورت افراطی استفاده می‌کنند.
• افراد چاق
• کسانی که دچار بیماری آسم و برونشیت هستند.
• در افرادی که عفونت به جای مانده از یک بیماری تنفسی هنوز از بین نرفته باشد.
• در افرادی که در معرض زیاد آلاینده‌های محیطی و مواد شیمیایی قرار دارند.
• در افرادی که در شرایط نامطلوب هوایی و گرد و غبار زیاد زندگی یا کار می‌کنند.

تشخیص تنگی نفس

پزشک معمولا با معاینه بالینی کامل فرد، گرفتن شرح حال از بیمار و جویا شدن سوابق بیماری او می‌تواند تنگی نفس را تشخیص دهد. علاوه براین، فرد بیمار کاملا برای پزشک خود توضیح می‌دهد که تنگی نفس او از چه زمانی شروع شده است، چقدر طول می‌کشد و با چه عواملی تشدید می‌شود.

سپس پزشک با توجه به این موارد یکی از روش‌های زیر را برای تشخیص بهتر انتخاب می‌کند:

• عکس برداری با اشعه ایکس: ارزیابی کردن سلامت قلب، ریه‌ها و بافت‌های اطراف آن
• توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): تصویر دقیق‌تری را برای مشکلات مختلف بدن در مقایسه با اشعه ایکس ارائه می‌دهد.
• الکتروکاردیوگرام: یک آزمایش بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را از طریق الکترودهای کوچکی که روی قلب، بازوها و پاها نصب شده‌اند ثبت می‌کند.
• تست‌های اسپیرومتری: این تست‌ها، جریان هوا و ظرفیت ریه‌ها را اندازه‌ گیری می‌کنند و نوع و میزان مشکلات تنفسیِ فرد را مشخص می‌نمایند.

سی تی اسکن، یکی از راه‌های تشخیص تنگی نفس محسوب می‌شود.

درمان تنگی نفس

درمان این حالت به علت تنگی نفس و عامل آن بستگی دارد. به عنوان مثال فردی که به دلیل فعالیت ورزشی بیش از حد دچار تنگی نفس می‌شود، به احتمال زیاد پس از کمی استراحت به حالت اولیه و نرمال خود باز می‌گردد.

اما در مواردی که فرد احساس خفگی می‌کند، ممکن است دستگاه اکسیژن و دادن تنفس از این طریق نیاز باشد. ولی یک نکته در همه این افراد یکسان است: کسانی که دچار تنگی نفس هستند؛ همگی سطح اکسیژن خون پایینی دارند.

درمان پزشکی و دارویی

پس از تشخیص عامل تنگی نفس توسط دکتر، اگر مشکل ناشی از بیماری آسم باشد، معمولا متخصصان داروهایی مانند برونکودیلاتور (ماده‌ای که باعث گشاد شدن راه‌هایی هوایی می‌شود و عضلات قفسه سینه و ریه‌ها را برای نفس کشیدن به اصطلاح شل می‌کند) یا داروهای استروئیدی را تجویز می‌نماید.

اگر عفونت از نوع ویروسی و به شکل ذات الریه باشد، برای فرد آنتی بیوتیک نوشته می‌شود. برای مشکلات مزمن و انسداد ریه نیز پزشک تمرین‌های تقویت عضلات تنفسی و .. را به فرد توضیح خواهد داد.

پزشک متخصص با توجه به عامل تنگی نفس، به بیماران توصیه می‌کند که برای بهتر شدن وضعیت و سلامتی خود اقداماتی را انجام دهند تا شایع‌ترین علائم در آن‌ها بهبود پیدا کند. این موارد شامل:

• ترک کردن سیگار
• دوری کردن از محرک‌های محیطی از جمله مواد شیمیایی، آلودگی هوا
• چکاپ دوره‌ای
• استفاده به موقع داروها

برای درمان تنگی نفس، استفاده از داروها، ترک سیگار و پیروی از سبک زندگی سالم اهمیت دارد.

تغییر سبک زندگی و تغذیه

فرد بیمار می‌تواند برای جلوگیری از تنگی نفس و بهبود بیماری‌های مرتبط به آن کارهایی را در کنار درمان دارویی انجام دهد که بسیار به وضعیت و شرایط جسمانی او کمک می‌کند:

• داشتن تغذیه سالم و استفاده از غذاهای کم چرب
• ورزش و داشتن تحرک کافی
• کاهش وزن با پیروی از یک رژیم غذایی مفید
• دریافت واکسن آنفولانزا و سایر بیماری‌ها برای تقویت سیستم ایمنی بدن

به یاد داشته باشید که پزشک تنها می‌تواند بیماری شما را تشخیص داده و برایتان طی یک دوره دارو تجویز کند. اما بعد از خداحافظی، همه چیز به خودتان بستگی دارد! تمامی موارد بالا، به خصوص کاهش وزن در افراد چاق، تا حد زیادی می‌تواند در بهبود مشکلات قلبی و ریوی آن‌ها تاثیرگذار باشد.

وقتی یک فرد چاق با پیروی از یک رژیم غذایی وزن اضافی خود را پایین بیاورد، تجمع چربی‌ها در اطراف ریه و بافت‌های قلب او کمتر شده و دیگر با مشکل تنگی نفس در زمان راه رفتن یا انجام فعالیت‌های فیزیکی حتی در سنین بالا روبرو نخواهد بود.

تغییر دادن سبک زندگی و پیروی از عادت‌های سالم غذا خوردن از طریق یک رژیم غذایی مناسب، باعث می‌شود که فرد بتواند طعم سلامتی جسمانی را بچشد و کیفیت زندگی خود را بالا ببرد.

سوالات متداول علت تنگی نفس

تنگی نفس و چاقی چه ارتباطی با هم دارند؟

وقتی یک فرد چاق با پیروی از یک رژیم غذایی وزن اضافی خود را پایین بیاورد، تجمع چربی‌ها در اطراف ریه و بافت‌های قلب او کمتر شده و دیگر با مشکل تنگی نفس در زمان راه رفتن یا انجام فعالیت‌های فیزیکی حتی در سنین بالا روبرو نخواهد بود.

آیا تنگی نفس خطرناک است؟

بله. علت تنگی نفس اگر بیماری ریوی یا اضافه وزن باشد، باید به دنبال راه درمان آن بود. اما زمانی خطرناک‌تر می‌شود که به طور ناگهانی و غیرمنتظره نفس کشیدن برای شما سخت شود و احساس خفگی یا درد در قفسه سینه داشته باشید.

در این صورت شما با یک هشدار جدی روبرو هستید و لازم است فورا آن را پیگیری کنید. در این حالت، سریعا برای رفع مشکل به پزشک یا نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه نمایید.

کدام افراد بیشتر در معرض ابتلا به تنگی نفس هستند؟

افرادی که دچار کم خونی هستند، افراد مضطرب، افراد مبتلا به رفلاکس معده، افرادی که با مشکلات قلبی و ریوی دست و پنجه نرم می‌کنند، سیگاری‌ها و افراد چاق بیشتر در معرض تنگی نفس هستند.

آنچه از مقاله علت تنگی نفس آموختیم:

شایع‌ترین علت تنگی نفس مربوط به بیماران قلبی، ریوی و افراد چاق است. این سه دسته بیشتر از سایرین تنگی نفس را به صورت روزانه در زندگی خود تجربه می‌کنند. تنگی نفس با علامت‌های مختلفی از جمله تنفس سریع و کوتاه، خس خس سینه، کدر شدن رنگ صورت، سرفه کردن زیاد و… شروع شده و ادامه پیدا می‌کند. یکی از عوامل بسیار مهمی که به سلامتی و بهبود شرایط و همچنین درمان تنگی نفس کمک می‌کند، داشتن تحرک کافی و تغییر سبک زندگی از طریق تغذیه و رژیم غذایی است. چرا که با کاهش وزن، تجمع چربی در اطراف قلب و ریه کمتر شده و اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن سریع‌تر صورت می‌گیرد.

my.clevelandclinic.org

sahyadrihospital.com

www.webmd.com

www.healthline.com

www.medicalnewstoday.com

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.