عرق کاسنی در شیردهی مجاز است یا نه؟

مادران شیرده اغلب نگران این هستند که نوشیدنی یا غذایی که مصرف می‌کنند روی نوزادشان چه تأثیری خواهد گذاشت؟! تقریباً هر ماده شیمیایی موجود در خون مادر به شیر او منتقل می‌شود که می‌تواند روی دستگاه گوارش نوزاد اثر گذاشته یا او را به‌طور غیرعادی خواب‌آلود یا تحریک‌پذیر کند. مصرف عرق کاسنی در شیردهی به‌طورکلی برای سلامت روده نوزاد و شفافیت پوست مادر بسیار مفید است، اما تأثیر واقعی آن به سن و وضعیت سلامتی نوزاد، میزان و زمان مصرف آن بستگی دارد. در این مقاله به خواص و مضرات عرق کاسنی در دوران شیردهی و میزان و نحوه مصرف آن خواهیم پرداخت.

خواص عرق کاسنی در شیردهی

دوره شیردهی، فرآیند مهمی در زندگی یک مادر است که نیازبه بازنگری در سبک زندگی و رژیم غذایی او دارد. مادران در این دوران باید غذاهایی را که فایده خاصی نداشته اما هوس‌انگیز هستند، در برنامه غذایی روزانه که مستقیما بر وضعیت روانی – عاطفی مادر تأثیر می‌گذارد، محدود نمایند. به‌عنوان مثال، نوشیدن قهوه می‌تواند لذت‌بخش باشد، اما جایگزین‌کردن آن با عرق یا دمنوش کاسنی، ایده بهتری برای مادر و نوزاد است. قهوه با ورود شیر مادر، بر سیستم عصبی نوزاد تأثیر نامطلوبی می‌گذارد و باعث می‌شود کودک بی‌قرار و بدخلق شده و دچار اختلالات خواب شود و همین موضوع به‌ظاهر ساده، می‌تواند دقایق ارزشمند استراحت مادر را کاهش دهد.

اصولا اولین احساسات مرتبط با تولد یک نوزاد جدید همراه با میل شدید و قوی به محافظت و مراقبت از نوزاد شکل می‌گیرد. اولین و مهم‌ترین چیز در این مرحله اطمینان از تغذیه کامل و 100% طبیعی مادر است. شیر مادر از نظر ترکیب و خواص، منحصربه‌فرد است و تمام مواد لازم برای رشد کامل نوزاد را در خود دارد، ولی طعم، ترکیب و حتی بوی شیر بستگی به نوع خوراکی دارد که مادر مصرف می‌کند. بنابراین، توجه به خورد و خوراک مادر واقعا مهم است. یکی از گیاهان مفید برای دوران شیردهی کاسنی است. کاسنی گیاه زیبایی با گل‌های ریز آبی‌رنگ است که اغلب در کنار جاده، زمین های بازی و پارک‌ها می‌روید و در طب سنتی و آشپزی از شهرت زیادی برخوردار است. عرق کاسنی در شیردهی فواید زیادی برای مادر و نوزاد دارد. برخی از خواص عرق کاسنی عبارتند از:

• تسکین التهاب اندام‌های داخلی
• مدیریت قند خون
• دفع انگل‌ها از بدن
• دفع سنگ‌های صفراوی
• بهبود سیستم گوارش
• افزایش اشتها
• رفع سوزش سر دل
• اثر تب‌بر
• تقویت سیستم عصبی
• اثر مفید روی سیستم قلبی – عروقی
• خاصیت ترمیم زخم
• ضدمیکروب
• کمک به هضم غذا

برخی از ترکیبات ارزشمند این نوشیدنی گیاهی عبارتند از:

• ویتامین‌های A، C، B1، B2، B3، E، PP
• پکتین
• اینولین
• اسیدهای آلی
• ریزمغذی‌ها (پتاسیم، آهن …).
• اینولین
• فروکتوز

عرق کاسنی در شیردهی می‌تواند به‌عنوان یک نوشیدنی مستقل یا طعم‌دهنده برای سایر نوشیدنی‌ها استفاده شده و خواص نیروبخشی به‌همراه داشته باشد. البته تأثیر مفید نوشیدنی‌ها در دوران شیردهی که مادر با خطر کمبود آب بدن روبروست، غیرقابل انکار است. قدرت عرق کاسنی را در ابتدا مادر روی بدن خود احساس می‌کند و سپس روی نوزاد خود می‌بیند. به‌ویژه، عرق کاسنی برای نوزادانی که مبتلابه زردی هستند، بسیار مفید است. اولین نتیجه نوشیدن این عرق گیاهی، ترمیم فرآیند گوارش است. خواص ادرارآور قوی این نوشیدنی به حذف آب اضافی از بدن کمک نموده و از ایجاد ادم جلوگیری می‌کند. دومین نتیجه محسوس آن، کمک به بهبود اشتهای مادر است که بر کیفیت و کمیت شیر ​​تاثیر مثبت دارد. ازسوی‌دیگر، کاسنی را به درستی می‌توان «نوشیدنی زیبایی» نامید. با توجه به این‌که در ماه‌های اول بعداز زایمان، زمانی برای رسیدگی زنان به وضعیت ظاهر خود باقی نمی‌ماند، مصرف ریشه و عرق کاسنی می‌تواند به‌سادگی پوست مادر را درخشان کند.

کاسنی خاصیت بازسازی‌کنندگی دارد و فیبرهای کلاژن را ترمیم می‌کند. به‌همین دلیل، علاوه‌بر کمک به سلامت پوست، باعث درخشندگی مو، تقویت ناخن‌ها و کاهش اثرات استرچ مارک و علائم کشش روی سینه و شکم بعداز زایمان می‌شود. همچنین، این نوشیدنی دارای خاصیت پاک‌کنندگی قوی است و یک ترکیب نیرومند برای حذف سموم و کلسترول بد از بدن و همچنین افزایش سطح هموگلوبین خون به‌شمارمی‌رود. این موضوع، می‌تواند سیستم ایمنی بدن را که در دوران بارداری و زایمان خسته شده است، تقویت کند. همچنین، تحت‌تأثیر این نوشیدنی گیاهی، اثر چسبندگی و خونریزی متوقف می‌شود. سایر اثرات و فواید شگفت‌انگیز عرق کاسنی در شیردهی، عبارتند از:

تأثیر مثبت عرق کاسنی بر عملکرد روده

نوزادان با سیستم ایمنی نابالغ و روده‌های تقریباً استریل به دنیا می‌آیند. برنامه‌ریزی ایمنی سیستمیک آن‌ها بلافاصله پس از تولد شروع می‌شود و به‌شدت تحت‌تاثیر انبوه باکتری‌هایی است که در روزها و هفته‌های اول زندگی نوزاد در روده مستقر می‌شوند تا میکروبیوتای بدن را تشکیل دهند. اعتقاد بر این است که میکروبیوتای سالم روده با رقابت مستقیم با باکتری‌های بیماری‌زا به تقویت سد مخاطی روده و تولید ترکیباتی که در فرآیندهای متابولیکی مختلف شرکت می‌کنند، کمک می‌کند. اثرات تعدیل‌کننده ایمنی میکروبیوتا و توانایی آن در دفاع در برابر عوامل بیمار‌ی‌زا، می‌تواند نقش حیاتی در عملکرد سالم سیستم ایمنی بدن ایجاد کند. باکتری‌هایی که در اوایل زندگی بتوانند به‌خوبی خود را تثبیت کنند، نقش مهمی در ایجاد دفاع میزبان در برابر پاتوژن‌ها و بیماری‌ها دارند. عرق کاسنی، به‌خاطر فیبر و اینولین پری‌بیوتیک موجود در خود، یک نوشیدنی طبیعی بسیار عالی برای کمک به ساخته‌شدن میکروبیوتای روده محسوب می‌شود.

شیر مادر نیز به‌عنوان یک پری‌بیوتیک برای نوزاد عمل می‌کند و با الیگوساکاریدهای خود، باعث تحریک رشد و فعالیت باکتری‌هایی می‌شود که میکروبیوتای کودک را تشکیل می‌دهند. تحقیقات نشان داده است میکروبیوتای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، تحت سلطه بیفیدوباکتری‌های مفید است، اما در نوزادانی که با شیشه تغذیه می‌شوند، این مورد صادق نیست. در کشورهای مختلف در سراسر جهان، نوزادان نارس و کودکان تا 2 سال و بالاتر که شیرخشک آن‌ها با فروکتان‌های نوع اینولین (فیبر ژله‌مانند ریشه کاسنی) غنی شده است، افزایش بیفیدوباکتری‌ها در روده را نشان می‌دهند که شباهت زیادی به بیفیدوباکتری‌های روده نوزادانی دارد که با شیر مادر تغذیه می‌شوند. درمقابل، در نوزادانی که با شیرخشک سنتی و بدون الیگوساکارید اینولین تغذیه می‌شوند، تعداد بیفیدوباکتری‌های روده، نسبت به نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، کمتر است.

تأثیر مثبت عرق کاسنی بر یبوست نوزاد

یبوست دوران نوزادی و کودکی، یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی در شیرخواران است که می‌تواند ناشی از تنبلی روده، کامل نشدن دستگاه گوارش، غذای مصرفی مادر یا استرس وی باشد. تقریباً 40 درصد از کودکان مبتلابه یبوست عملکردی، در سال اول زندگی علائم این بیماری را نشان می‌دهند. یبوست در کودکان به‌طور معمول در سه مرحله متمایز رخ می‌دهد:

• پس از شروع تغذیه با شیر خشک یا غذاهای فرآوری‌شده در دوران شیرخوارگی
• در زمان آموزش توالت به کودک نوپا
• بلافاصله پس از شروع مهدکودک

فروکتان‌های نوع اینولین و اولیگو فروکتوز کاسنی برای تغذیه نوزادان و کودکان کوچک بی‌خطر هستند.

مصرف اندک فیبر نیز یکی از عوامل مرتبط با بروز یبوست در دوران کودکی است. استاندارد مصرف فیبر برای شیرخواران و کودکان، 14 گرم در 1000 کیلوکالری یا 19 گرم در روز برای کودکان 1 تا 3 سال و 25 گرم در روز برای کودکان 4 تا 8 سال است. بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد عملکرد روده بین نوزادانی که با شیر مادر و شیر خشک تغذیه می‌شوند، متفاوت است؛ به‌طوری‌که نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، مدفوع کمتر و سفت‌تری دارند. مدفوع نرم (شل) نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، به وجود الیگوساکاریدهای شیر انسان نسبت داده شده است.

در همین راستا، تحقیقات نشان داده است که افزودن فروکتان‌های نوع اینولین مانند عرق کاسنی، به شیر خشک یا غذای کودک و مادر، باعث بهبود نظم روده و کاهش یبوست می‌شود. متابولیت‌های حاصل از تخمیر الیگوساکاریدها، اسمولالیته روده بزرگ را افزایش داده، آب را به داخل مجرای روده می‌کشند و مدفوع کودک را نرم می‌کنند. در یک کارآزمایی تصادفی، دوسوکور و کنترل شده با دارونما، وقتی عرق کاسنی به غذای 56 نوزاد زیر یک سال افزوده شد، تعداد دفعات عمل دفع از 1.58 به 1.99 بار در روز افزایش یافت و مدفوع نرم‌تر شد، چون فروکتان‌های نوع اینولین در عرق کاسنی، به‌خاطر خاصیت ژله‌مانند و ملین خود، قوام روده را بهبود می‌بخشند و روده را از حالت خشکی خارج می‌کنند.

همچنین، قابل توجه است که فروکتان‌های نوع اینولین و اولیگو فروکتوز کاسنی برای تغذیه نوزادان و کودکان کوچک بی‌خطر هستند. آن‌ها به‌طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند و هزاران سال است که مصارف خوراکی دارند. فروکتان‌های نوع اینولین به دلیل پتانسیل پری‌بیوتیکی خود، برای تعدیل فلور روده و تأثیر مطلوب بر پاسخ ایمنی ذاتی و تطبیقی ​​در نوزادان و کودکان استفاده می‌شوند. مطالعات بالینی نشان داده‌اند غذاهای حاوی پری‌بیوتیک مانند عرق کاسنی در شیردهی اثرات قابل‌توجهی بر ترکیب فلور، بهبود قوام مدفوع، کاهش نفوذپذیری روده و کاهش بروز عفونت‌های دستگاه گوارش (GI) و تنفسی و درماتیت آتوپیک در نوزادان دارند. علاوه‌براین، الیگوفروکتوز موجود در کاسنی یا شیر مادر، تعداد بیفیدوباکتریوم مدفوع را افزایش داده و تعداد کلستریدیاهای مدفوعی را در طول مصرف کاهش می‌دهد که منجر به مدفوع نرم‌تر، دوره‌های تب کمتر و کاهش علائم اختلالات گوارشی می‌شود.

مضرات مصرف عرق کاسنی در شیردهی

داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی و نوشیدن مایعات کافی در دوران شیردهی به تولید شیر کافی کمک می‌کند. عمل شیردهی، به‌خودی خود، کالری زیادی مصرف می‌کند، بنابراین ممکن است لازم باشد مادران کمی بیشتر از حدمعمول غذا بخورند تا مطمئن شوند که مقدار زیادی پروتئین، کلسیم و آهن در رژیم غذایی خود دارند. اما یکی از دغدغه‌های مهم مادران شیرده، نفخ‌آور بودن برخی از موادغذایی اجتناب‌ناپذیر مانند برخی ادویه‌ها، سیر، لوبیا، خیار، هندوانه یا کلم است.

این موضوع با رعایت اعتدال در مصرف خوراکی‌ها و استفاده از برخی دمنوش‌های گیاهی قابل رفع است. البته مادران در هنگام شیردهی نباید تصور کنند که تمام داروهای مکمل و گیاهی بی‌خطر هستند، زیرا در بسیاری از مواقع اطلاعات بسیار کمی درمورد استفاده ایمن از آن‌ها در دوران شیردهی وجود دارد. به‌عنوان مثال، مصرف برخی از محصولات گیاهی مانند گل گاوزبان، آلوئه‌ورا، کوهوش سیاه، جینسینگ، ریشه شیرین بیان و کاواکاوا در این دوران ممنوع است، اما مصرف گیاهانی مانند بابونه، رازیانه، گل سنجد و زنجبیل مانعی ندارد. بسیاری از گیاهان نیز وجود دارند که هنوز درمورد آن‌ها بحث می‌شود که ازآن‌جمله می‌توان به چای نعناع، ریشه کاسنی، پونه کوهی و گزنه اشاره نمود.

مطالعات زیادی نشان می‌دهد مصرف عرق کاسنی در شیردهی مانعی ندارد، اما هنوز این نتایج به قطعیت نرسیده‌اند. ولی لازم است برای مصرف آن به وضعیت کودک نیز توجه شود، زیرا اسید اسکوربیک موجود در ترکیب کاسنی بااین‌که می‌تواند سموم را حذف کند، اما باعث ایجاد واکنش آلرژیک در نوزاد نیز می‌شود. مادرانی که به مشکلات زیر دچار هستند نیز باید از مصرف عرق کاسنی در دوران شیردهی اجتناب کنند:

میزان مصرف عرق کاسنی در شیردهی

مصرف عرق کاسنی در شیردهی دوز خاصی ندارد، اما بهتر است در مصرف آن زیاده‌روی نشود. برای بهره‌بردن از خواص این نوشیدنی در این دوران، مصرف دو فنجان در روز عرق کاسنی کافی است. البته توصیه می‌شود مادران شیرده مصرف آن را با نصف قاشق چای‌خوری در روز شروع کنند تا باعث ایجاد واکنش آلرژیک در کودک نشود. به‌تدریج می‌توان دوز را به مقدار لازم رساند، اما درکل نباید از 2 قاشق چای‌خوری در روز تجاوز کند، زیرا باید به‌خاطر داشت که این نوشیدنی تا حدی یک ماده دارویی است و اگر نوزاد دچار بثورات پوستی یا اختلال در سیستم گوارشی شد، توصیه می‌شود مصرف نوشیدنی را قطع کرده و بعداز ۲ تا ۳ ماه با تجویز پزشک، مجددا امتحان کنند.

نحوه مصرف عرق کاسنی در شیردهی

مصرف دمنوش کاسنی با شیر یا خامه، می‌تواند جایگزین مناسبی برای قهوه باشد. برای تهیه دمنوش آن کافی است به روش زیر عمل کنید:

• 15- 8 گرم از برگ‌های تازه یا خشک کاسنی را در یک لیتر آب، به‌مدت یک ربع ساعت دم کنید.
• سپس مخلوط به‌دست آمده را از صافی عبور دهید.
• یک لیوان از این دم کرده را قبل از صبحانه یا ناهار می‌‌توانید میل کنید.

برای استفاده از عرق کاسنی نیز کافی است مقدار کمی از این نوشیدنی را با مقدار کمی عرق شاه‌تره مخلوط نموده و میل کنید.

اغلب تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف عرق کاسنی در شیردهی مانعی ندارد و باعث سلامت پوست و دستگاه گوارش مادر و نوزاد می‌شود. فروکتان‌های نوع اینولین موجود در عرق کاسنی می‌توانند برای سلامت گوارش نوزادان و کودکان مفید باشند و به ساخت و حمایت از میکروبیوتای روده کمک کنند. به این ترتیب، تعداد دفعات مدفوع و قوام مدفوع بهبود یافته و مشکلات گوارش کودک نیز رفع خواهد شد. اما باید مصرف را از یک قاشق چای‌خوری شروع نموده و به‌تدریج افزایش دهید تا برای نوزاد مشکلی به وجود نیاید.

منبع: ++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.