هاشیموتو چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

احتمالاً واژه هاشیموتو شما را به یاد یکی از فنون رزمی ژاپنی می‌اندازد! اما در واقعیت یک بیماری به نام هاشیموتو وجود دارد که در اثر کم‌کاری تیروئید به وجود می‌آید. معمولاً پس از شنیدن این که فردی به بیماری تیروئید مبتلا شده، اولین تصویری که در ذهن شما مجسم می‌شود، تورم گلو یا همان گواتر است.

برای برخی از افراد هم این بیماری تداعی‌گر کمبود مواد غذایی ید دار مانند نمک است. در این بیماری سلول‌های سیستم دفاعی، هورمون‌های تیروئید را مورد هجوم قرار می‌دهند. این حمله معمولاً منجر به کاهش تولید هورمون تیروئید می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا بدانید هاشیموتو چیست و چه علائم و خطراتی دارد، همچنین با چگونگی تشخیص و درمان آن آشنا شوید.

علت بروز هاشیموتو چیست؟

کم‌کاری تیروئید به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. یکی از انواع کم‌کاری تیروئید، هاشیموتو است. سندرم هاشیموتو یا بریج کم‌کاری تیروئید، یک اختلال خودایمنی است. اختلال خودایمنی نوعی بیماری است که در اثر حمله سیستم دفاعی بدن به بافت‌های سالم ایجاد می‌شود. در واقع، سیستم‌های دفاعی به اشتباه به جای مبارزه با ویروس‌ها، به خود اعضای بدن حمله می‌کنند.

پیشرفت علم پزشکی موجب شده تا دیگر در بیماری‌های مختلف، تنها یک دلیل مشخص را به عنوان عامل اصلی بروز بیماری ندانیم. در رابطه با بریج کم‌کاری تیروئید نیز این امر صدق می‌کند. در واقع امروزه عوامل مختلفی در ایجاد این بیماری تأثیرگذار هستند. در نتیجه، یک عامل به عنوان علت بروز آن در نظر گرفته نمی‌شود. عوامل تأثیرگذار بر بیماری هاشیموتو به شرح زیر است:

جنسیت

تحقیقات مختلف نشان داده است که زنان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

سن

سن مشخصی برای ابتلا به این بیماری در نظر گرفته نشده است، زیرا در سنین مختلف می‌تواند به وجود بیاید. در مجموع، مشاهدات مختلف حاکی از این واقعیت است که افراد میان‌سال بیشتر از مقاطع سنی دیگر می‌توانند به سندرم هاشیموتو مبتلا شوند.

بیماری‌های خودایمنی

بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی، بیماری سلیاک، سندروم شوگرن، کمبود ویتامین B12، دیابت نوع یک و لوپوس خطر ابتلا به بریج کم‌کاری تیروئید را افزایش می‌دهند. علائم این نوع از بیماری‌ها شامل موارد زیر است:

روماتیسم مفصلی

• تورم و درد در مفاصل
• کاهش قدرت عضله
• خستگی مزمن
• ضعف عضلات
• سردرد
• گردن درد
• کاهش اشتها
• تب

بیماری سلیاک

یک بیماری گوارشی با علائمی مانند:

• آسیب روده باریک
• کم‌خونی
• شکم درد
• تهوع
• خستگی
• سردرد
• نفخ
• زخم‌های دهانی
• ریزش مو

یکی از بیماری‌های خودایمنی که خطر ابتلا به بریج کم‌کاری تیروئید را افزایش می‌دهد بیماری سلیاک است.

سندروم شوگرن

خشکی مفرط در اعضایی مانند: چشم، بینی، پوست، دهان، واژن، دستگاه تنفسی و علائمی همچون:

• سرفه‌های خشک
• پوسیدگی دندان
• مشکل در جویدن غذا
• تورم اطراف گردن، دهان و چشم
• عفونت قارچی در دهان
• تاری دید

کمبود ویتامین B12

با علائمی مانند:

• پوست رنگ‌پریده
• خستگی و ضعف جسمانی
• تورم زبان
• تنگی نفس
• تاری دید
• گزگز دست‌ها و پاها

دیابت نوع یک

شامل علائمی مانند:

• تاری دید
• تشنگی بیش از حد
• گرسنگی غیرعادی ادرار مکرر
• خستگی
• کاهش وزن در مدت ‌زمان کوتاه

لوپوس

این بیماری در اثر حمله سیستم ایمنی به بافت‌های بدن ایجاد می‌شود، با علائمی نظیر:

• درد قفسه سینه
• خستگی
• تورم و خشکی مفاصل
• تب
• قرمز شدن پشت دست و ناخن‌ها
• حساسیت به نور آفتاب
• سردرد

لوپوس که یک بیماری تاثیرگذار بر روی هاشیموتو است، در اثر حمله سیستم ایمنی به بافت‌های بدن ایجاد می‌شود.

دوران بارداری

در دوران بارداری فعل ‌و انفعالات متعددی در بدن رخ می‌دهد. در اثر تغییرات به وجود آمده در این دوران، ممکن است افراد پس از دوران بارداری به آن مبتلا شوند.
طبق آمارهای اخذ شده، 20 درصد از زنان باردار پس از گذشت یک سال از دوران بارداری به بریج کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوند. شایان‌ ذکر است هاشیموتو از عوامل جلوگیری در بارداری زنان شناخته می‌شود.

ژنتیک

ژنتیک از عوامل بسیار مهم در به وجود آمدن این بیماری است. اگر سابقه این بیماری در یکی از اعضای خانواده مشاهده شود، می‌توان پیش‌بینی کرد که احتمال بروز این بیماری در دیگر اعضا نیز بیشتر است.

مصرف بیش از اندازه یُد

اگر در مصرف هر ماده غذایی افراط کنیم، خودمان را در خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار می‌دهیم. در رابطه با این بیماری نیز اگر می‌خواهید خطر ابتلا به این بیماری کاهش یابد، باید از مصرف بیش از اندازه مواد غذایی ید دار، مانند: نمک، موز، سیب‌زمینی پخته، تخم‌مرغ آب‌پز و … پرهیز کنید.

مواجهه با تشعشعات گوناگون

در صورتی‌ که در معرض تشعشعات مختلف هستید، توصیه می‌کنیم شغل یا محل سکونت خود را تغییر دهید. از جمله عوامل تأثیرگذار بر هاشیموتو، حضور در مکان‌هایی است که تشعشعات گوناگون مانند مواد رادیو اکتیو در آنجا دیده می‌شود.

تفاوت کم‌کاری تیروئید با هاشیموتو چیست؟

در مورد فرق کم کاری تیروئید و هاشیموتو، همان‌طور که بیان کردیم، کم‌کاری تیروئید انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن هاشیموتو است. سندرم هاشیموتو رایج‌ترین و خطرناک‌ترین نوع کم‌کاری تیروئید است. کم‌کاری تیروئید مشکلیست که تنها در غده تیروئید به وجود می‌آید، در حالی که هاشیموتو سیستم ایمنی بدن را دربر می‌گیرد.

علائم بیماری هاشیموتو چیست؟

پیش از گفتن علائم بیماری بریج کم‌کاری تیروئید، لازم است نکته مهمی را بدانید. در صورت وجود علائم این بیماری در شما نمی‌توان گفت که به این بیماری مبتلا هستید. بهتر است برای اطمینان بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنید. علائم این بیماری به مرور زمان به وجود می‌آیند.

به همین دلیل کم‌توجهی به آن در درازمدت موجب آسیب‌های بیشتر می‌شود. در مواردی دیده شده که شدت آن منجر به کما رفتن شخص بیمار شده است. بارزترین علامت این بیماری ، گواتر است. گواتر موجب تورم در ناحیه گلو می‌شود.

از دیگر نشانه‌های سندرم هاشیموتو، می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

عوارض ابتلا به تیروئید هاشیموتو چیست؟

به دلیل ضروری بودن هورمون تیروئید، هر گونه اختلال در آن موجب عوارض متعدد می‌شود. این بیماری خطرناک‌ترین نوع کم‌کاری تیروئید است. عوارض ناشی از ابتلا به این بیماری به شرح زیر است:

• گواتر
• مشکلات مربوط به سلامت روان
• مشکلات قلبی
• مشکلات متعدد در دوران بارداری
• اختلال جنسی و عدم تولید مثل
• بیماری میگزدرم

در ادامه هر یک از این موارد را شرح خواهیم داد.

گواتر

بارزترین نشانه این بیماری ، گواتر است. گواتر در واقع با بزرگ ‌شدن و تورم گلو همراه است. غده هیپوفیز نیاز به تولید هورمون‌های تیروئید دارد. غده تیروئید نیز در شرایط کاهش تولید هورمون نمی‌تواند خواسته‌های غده هیپوفیز را انجام دهد. در نتیجه شاهد ایجاد گواتر هستیم.

برخی از گواترها به دلیل کوچک بودن چندان دیده نمی‌شوند، اما برخی از آن‌ها بزرگ هستند که مشکلات متعددی را به وجود می‌آورند. به طور مثال به دلیل این که گواترهای بزرگ بسیار واضح از سوی افراد دیگر دیده می‌شود، در نتیجه ممکن است کمبود اعتماد به نفس را در فرد بیمار ایجاد کند. گواتر ممکن است تنفس افراد را مختل کند و منجر به سرفه‌های متعدد شود.

یکی از علائم اختلال در غده تیروئید، بیماری گواتر است.

مشکلات مربوط به سلامت روان

به طور معمول در آغاز بیماری بریج کم‌کاری تیروئید، فرد به افسردگی مبتلا می‌شود. میزان افسردگی نیز به مرور زمان افزایش پیدا می‌کند. استرس نیز از عواملی است که در ایجاد تیروئید تأثیرگذار است. در نتیجه در هنگام هاشیموتو نیز ممکن است شاهد افزایش استرس در بیمار باشیم.

مشکلات قلبی

هاشیموتو می‌تواند کلسترول را افزایش دهد. این امر به عنوان یک عامل خطرناک برای ایجاد بیماری‌های قلبی و نارسایی آن شناخته می‌شود.

اختلال جنسی و عدم تولید مثل

این بیماری ممکن است مشکلاتی نظیر کاهش میل جنسی، نامنظم شدن دوره عادت ماهیانه، خونریزی بیشتر در قاعدگی و ناتوانی در تخمک‌گذاری را به همراه داشته باشد. از جمله مشکلات جنسی ناشی از آن در مردان نیز می‌توان به اختلال در نعوظ، کاهش تعداد اسپرم و کاهش میل جنسی اشاره کرد.

بیماری میگزدم (Myxedema)

در صورتی که بریج کم‌کاری تیروئید درمان نشود ممکن است منجر به آسیب‌های شدیدتر مانند کمای میگزدم شود. این بیماری بسیار نادر در افرادی به وجود می‌آید که در درازمدت درگیر این بیماری هستند. میگزدم شامل علائمی مانند خوب آلودگی عمیق است که در نهایت به بیهوشی بیمار ختم می‌شود. قرار گرفتن در معرض سرما، استفاده از داروهای آرام‌بخش، عفونت و استرس نیز از دیگر عوامل ایجاد میگزدم است.

در صورتی که بریج کم‌کاری تیروئید درمان نشود ممکن است منجر به آسیب‌های شدیدتر مانند کمای میگزدم شود.

آیا هاشیموتو خطرناک است؟

علائم مختلف این بیماری به یکباره ظاهر نمی‌شود. این نوع بیماری در طول زمان گسترش می‌یابد. به همین دلیل عدم توجه به آن در درازمدت می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری، مانند: کمای میگزدم، مشکلات قلبی، افسردگی و … را به همراه داشته باشد. این عوامل موجب می‌شود تا هاشیموتو به عنوان یک بیماری خطرناک شناخته شود.

خطرات هاشیموتو چیست؟

مهم‌ترین خطری که می‌تواند یک فرد را تهدید کند، کمای میگزدم است. اگرچه این بیماری نادر است، اما تنها در افراد مبتلا به هاشیموتو اتفاق می‌افتد. از دیگر خطرات ناشی از بریج کم‌کاری تیروئید می‌توان به افسردگی اشاره کرد.

این اختلال روانی می‌تواند زندگی فرد بیمار و اطرافیان آن را به شدت تحت‌تأثیر خود قرار دهد. دیگر خطرات این بیماری شامل موارد زیر است.

• بیماری‌های قلبی و عروقی
• گواتر
• سقط جنین
• زود باروری
• کاهش میل جنسی
• افزایش وزن
• نامنظم شدن دوره قاعدگی در زنان
• اختلال در نعوظ برای مردان

کدام افراد بیشتر در معرض این بیماری هستند؟

مطالعات مختلف نشان داده است که زنان 7 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بریج کم‌کاری تیروئید هستند. به همین دلیل این بیماری در زنان باردار مشکلات متعددی را برای نوزادان ایجاد می‌کند. این بیماری به صورت ژنتیکی نیز می‌تواند به افراد دیگر منتقل شود. از همین رو احتمال دارد تا شما هم در آینده به آن مبتلا شوید. از دیگر عوامل تأثیرگذار نیز می‌توان به سن افراد اشاره کرد. افراد بین 40 تا 60 سال بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

مصرف بیش از اندازه نمک و دیگر مواد غذایی ید دار در برخی از افراد نیز آن‌ها را مستعد ابتلا به هاشیموتو می‌کند. در صورتی که به تشعشات مختلف، مانند مواد رادیواکتیو نیز هستید، امکان دارد در آینده به این بیماری مبتلا شوید. از دیگر عوامل تأثیرگذار نیز می‌توان به بیماری‌های خودایمنی، مانند: روماتیسم‌های مفصلی، بیماری سلیاک، کمبود ویتامین B12 و … اشاره کرد.

چگونه می‌توان این بیماری را تشخیص داد؟

جهت تشخیص بریج کم‌کاری تیروئید، موارد زیر از جانب پزشکان صورت می‌گیرد:

پزشکان در ابتدا سوابق این بیماری در خانواده را می‌سنجند. سپس سوابق بیماری در خود بیمار و نشانه‌های مختلف هاشیموتو مانند گواتر را مورد بررسی قرار می‌دهند.

در مرحله بعد، لازم است آزمایش‌های خون از فرد مشکوک به هاشیموتو گرفته شود. از جمله هورمون‌هایی که در تست‌های خون مورد بررسی قرار می‌گیرد، شامل موارد زیر است:

• آزمایش هورمون‌های تیروئید T4 (تیروکسین) و T3 (تری یدوتیرونین): با آزمایش T4 می‌توان وجود این بیماری را تشخیص داد. پایین بودن T4 بیانگر کم‌کاری تیروئید در افراد است.
• TSH یا همان هورمون محرک تیروئید: بالا بودن این هورمون به معنی این است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون TSH ترشح نمی‌کند. در مواردی نیز ممکن است سطح این هورمون به صورت طبیعی باشد، اما همچنان در فرد بیماری هاشیموتو دیده شود.
• TPO (آنتی‌بادی‌های پراکسیداز تیروئید) یا آنتی‌بادی تیروگلوبین.

در صورت عدم مشاهده هاشیموتو در تست‌های مختلف، اگر پزشک نسبت به وجود این بیماری مشکوک باشد، احتمالاً سونوگرافی را برای فرد در نظر می‌گیرد. در سونوگرافی به طور کامل تیروئید و شدت آن مشخص می‌شود. سونوگرافی همچنین می‌تواند علائم مختلف هاشیموتو را نشان دهد.

هاشیموتو در دوران بارداری چه مشکلاتی را به وجود می‌آورد؟

هاشیموتو در دوران بارداری ممکن است منجر به سقط جنین شود. در موارد متعددی این بیماری در مادر سبب زایمان زودرس شده است. فشارخون بالا در بارداری نیز از دیگر مشکلات ناشی از این بیماری است. از همین رو، همواره هاشیموتو منجر به مشکلات گوناگونی در مادر و نوزاد می‌شود.

تحقیقات مختلف نشان داده نوزادانی که مادرشان مبتلا به این بیماری بوده، با کندی ذهن مواجه شده‌اند. اوتیسم نیز از دیگر اختلالاتی است که ممکن است بر اثر هاشیموتو در نوزاد به وجود بیاید. همچنین احتمال وجود سایر اختلالات رشدی و مشکلات مختلف در گفتار نیز وجود دارد.

بهترین راه همواره پیشگیری است. در صورت مشاهده هر گونه علائم ناشی از بریج کم‌کاری تیروئید در خود، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. اگر در چنین شرایطی پزشکان مشاهده کنند که سطح TSH در دوران بارداری به صورت طبیعی نیست، درمان با تیروئید مصنوعی را تجویز می‌کنند.

اوتیسم نیز از دیگر اختلالاتی است که ممکن است بر اثر هاشیموتو در نوزاد به وجود بیاید.

چه روش‌هایی برای درمان بیماران این بیماری وجود دارد؟

تا کنون پزشکان نتوانسته‌اند درمان قطعی را برای بریج کم‌کاری تیروئید در نظر بگیرند. پزشکان با استفاده از داروهای گوناگون سعی می‌کنند سطح هورمون‌ها را تنظیم کنند. قرص‌ها و داروهای تجویز شده بر اساس عوامل مختلفی توسط پزشک تجویز می‌شود. این عوامل تأثیرگذار عبارت است از:

• سن
• وزن
• شدت کم‌کاری تیروئید
• سایر بیماری‌های زمینه‌ای
• سایر داروهایی که ممکن است با تیروئید تداخل داشته باشند

برای درمان هاشیموتو به این ترتیب عمل می‌شود:

• پزشکان ابتدا آزمایش‌ خون مانند TSH را برای فرد بیمار در نظر می‌گیرند. این‌ گونه آزمایش‌ها در طول درمان سندرم هاشیموتو چندین بار دیگر نیز تکرار می‌شود. معمولاً 6 الی 8 هفته پس از تجویز دارو، مجدداً برای بیمار آزمایش نوشته می‌شود. به صورت مداوم نیز بیمار هر 6 ماه یا هر سال یک‌بار باید آزمایش‌های تجویز شده را انجام دهد.
• پس از مشخص ‌شدن تمام این موارد، داروهایی مانند لووتیروکسین از سوی پزشکان تجویز می‌شود. این دارو معمولاً نباید با یک سری از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها مانند قهوه مصرف شود.
• مولتی‌ویتامین‌های حاوی آهن و سویا نیز روی لووتیروکسین تأثیرگذار هستند. بدین ترتیب بهتر است مصرف آن‌ها کنترل شود.

توجه:

فراموش نکنید که مصرف بدون تجویز پزشک می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود. به طور مثال مصرف بیش از حد و بدون تجویز لووتیروکسین، موجب پوکی‌ استخوان می‌شود.

در مواردی نیز به دلیل عدم درمان گواتر با دارو، به جراحی نیاز است. در نهایت نکته مهمی که باید بدانید این است که روند درمان تیروئید به طورکلی کند است. به همین دلیل، روند درمان آن چند ماه طول می‌کشد.

آنچه از مقاله هاشیموتو آموختیم:

حالا که متوجه شدیدهاشیموتو چیست، می‌دانید که عدم توجه به آن می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری را برای شما به وجود بیاورد. از جمله علائم هاشیموتو می‌توان به مواردی مانند خستگی مزمن، گواتر، ضعف عضلانی و … اشاره کرد. پزشکان بر اساس عوامل مختلف، مانند سن، سابقه بیماری زمینه‌ای، وزن و شدت هاشیموتو تلاش می‌کنند این بیماری را در بدن شما کنترل کنند. به جهت درمان این بیماری باید آزمایش‌های مختلفی را بگذرانید. سپس داروهایی بر اساس تجویز پزشک به شما داده می‌شود تا بتوان این بیماری را کنترل کرد.

منبع: 

• hopkinsmedicine.org
• webmd.com
• healthcentral.com

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.