ناباروری در مردان‌ از تشخیص تا درمان

تقریباً علت مشکل نیمی از زوج‌هایی که برای باردار شدن دچار چالش می‌شوند، ناباروری در مردان است که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. شایع‌ترین علت، کمبود شدید تعداد اسپرم طبیعی در مرد است که باعث می‌شود تعداد مناسبی از اسپرم‌ها نتوانند از مجرای زن عبور کرده و تخمک را بارور کنند. سایر علل نیز ممکن است شامل وزن، سیگار و علل پزشکی باشند. در هر حال، باروری مرد از نظر علم پزشکی نشان‌دهنده سلامت عمومی اوست و پیروی از یک سبک زندگی سالم ممکن است به بهبود کیفیت اسپرم کمک کند. به این جهت، استعمال دخانیات، الکل، استفاده از استروئیدها و داروهای تفریحی، رژیم غذایی نامناسب و استرس، همگی می‌توانند نه تنها بر سلامت عمومی مردان، بلکه بر سلامت اسپرم آنان نیز تأثیر بگذارند. ما در این مقاله به طور مفصل به مسائل مربوط به ناباروری مردان، علل، علائم و روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این اختلال پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

ناباروری مردان یعنی چه؟

ناتوانی مرد در باردار کردن یک زن را ناباروری مردان می‌گویند، در چنین شرایطی با وجود نزدیکی مرتب، بارداری اتفاق نمی‌افتد.

توضیحات دکترکرمانی در خصوص چاقی و اثرات ناباروری:

علت ناباروری در مردان

تقریباً از هر 7 زوج، 1 زوج نابارور هستند؛ به این معنی که با وجود داشتن رابطه جنسی مکرر و محافظت نشده برای یک سال یا بیشتر، نتوانسته‌اند بچه‌دار شوند. در نیمی از این زوج ها ناباروری در مردان مساله اصلی است. ناباروری مرد می‌تواند به علل زیر رخ دهد:

• عدم تولید اسپرم سالم: این مورد با اختلال در رشد و تشکیل اندام‌های تناسلی مردانه در دوران بلوغ مرتبط است. در حالت عادی، حداقل یکی از بیضه‌های مرد باید عملکرد درست داشته باشد و به راحتی تستوسترون و سایر هورمون‌ها را برای تحریک و حفظ تولید اسپرم تولید کند.
• مشکل در انتقال اسپرم: اسپرم باید بتواند به داخل مایع منی منتقل شود.
• تعداد اسپرم: اسپرم کافی باید برای باروری در مایع منی وجود داشته باشد. اگر تعداد اسپرم در مایع منی کم باشد، احتمال این‌که یکی از اسپرم‌ها بتواند تخمک زن را بارور کند، کاهش می‌یابد.
• مشکل تحرک اسپرم: اسپرم باید قادر به حرکت باشد تا بتواند به تخمک زن رسیده یا به آن نفوذ کند.

عوامل زیاد دیگری در شروع ناباروری در مردان تاثیر می‌گذارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

دلایل پزشکی

منظور از دلایل پزشکی، اختلالات یا بیماری‌هایی است که در بدن یک مرد وجود دارد و او را از بارور کردن محروم می‌سازد. این عوامل عبارتند از:

واریکوسل

به حالتی که رگ‌های اطراف بیضه متورم می‌شود، واریکوسل می‌گویند. در اثر واریکوسل اسپرم با کیفیت پایین تولید می‌شود.

التهاب

• برخی التهاب‌ها که روی کیفیت تولید اسپرم موثرند، عبارتند از: التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) یا التهاب بیضه (ورم بیضه)
• برخی عفونت‌های جنسی
• بیماری سوزاک
• HIV

برخی التهاب‌ها مثل HIV روی کیفیت تولید اسپرم موثرند.

مشکل انزال

فروکش انزال زمانی اتفاق می‌افتد که منی به جای خارج شدن از آلت مرد به درون مثانه برود. برخی از مشکلات سلامتی که باعث این اتفاق می‌شود عبارتند از:
• دیابت
• آسیب‌های ستون فقرات
• داروها
• جراحی پروستات، مثانه یا مجرای ادرار

تومورها

تومورهای خوش‌خیم یا سرطانی باعث ناباروری در مردان می‌شوند. در برخی موارد، جراحی و شیمی درمانی از عوامل اثر گذار در بروز این مشکل هستند.

عدم تعادل هورمونی

ناهماهنگی در هورمون‌های هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد آدرنال سبب ناباروری در مردان می‌شود.

نقص در لوله‌های کوچک تناسلی

لوله‌های کوچک بسیاری در دستگاه تناسلی مردان وجود دارد که اسپرم را حمل می‌کنند. انسداد این لوله‌ها به یکی از دلایل جراحی، آسیب دیدگی، مادرزادی، و یا رشد غیرطبیعی موجب ناباروری در مردان می‌شود.

نقص کروموزوم

برخی دیگر از شرایط ژنتیکی که منجر به ناباروری می‌شوند عبارتند از:
• سندروم کلاین فلتر
• فیبروز کیستیک
• سندروم کالمن
• سندروم کارتاژنر

مشکلات مربوط به رابطه جنسی

مشکلات رابطه جنسی که در ناباروری مردان دخیلند، عبارتند از:
• اختلال در نعوظ
• انزال زودرس
• مشکلات آناتومیکال مانند هیپوسپادیاس
• مشکلات روانی

مشکلات روانی مختلف در ناباروری مردان دخیلند.

جراحی‌های پیشین

برخی جراحی‌های خاص مانند:
• وازکتومی
• جراحی برای درمان فتق مغبنی
• جراحی‌های بیضه، اسکروتوم و پروستات
• جراحی‌های شکم برای سرطان بیضه و رکتوم

دلایل زیست محیطی

قرار گرفتن در معرض گرما، سموم و مواد شیمیایی تولید اسپرم را کم می‌کند. برای مثال

• محیط دارای مواد شیمیایی
• قرار گرفتن در معرض فلزات سرب‌دار
• دوز بالای اشعه ایکس یا تشعشعات
• افزایش حرارت، پوشیدن لباس‌های تنگ و کار طولانی مدت با کامپیوتر و لپ تاپ

دلایل مربوط به شیوه زندگی

سبک زندگی ناسالم و غلط نیز می‌تواند بر روی ناباروری مردان تاثیرگذار باشد. برای مثال:

استرس

استرس طولانی مدت باعث بروز عدم تعادل هورمونی شده و در نتیجه روی تعداد اسپرم‌ها تاثیر می‌گذارد.

اضافه وزن

مردانی که اضافه وزن دارند، بیشتر در خطر ناباروری هستند. کیفیت اسپرم در مردانی که چاق یا دارای اضافه وزن هستند، نسبت به مردانی که وزن مناسبی دارند، پایین‌تر است. کمبود وزن نیز می‌تواند کیفیت اسپرم مرد و در نتیجه، قدرت باروری او را کاهش دهد. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند باعث تغییرات هورمونی شود که علاوه بر کاهش قدرت باروری، میل جنسی آنان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این، مردانی که دارای اضافه وزن هستند، بیشتر با مشکل در نعوظ و حفظ آن مواجه می‌شوند که مجموعه این عوامل با هم شانس پدر شدن را کاهش می‌دهند.

یک مطالعه نشان داد BMI بالا در مردان، با تولید کم اسپرم، کاهش غلظت مایع منی، اختلال در مورفولوژی طبیعی اسپرم و کاهش تحرک آن همراه است. در این مطالعه پس از اجرای یک برنامه کاهش وزن 14 هفته‌ای، افزایش تعداد کل اسپرم و حجم مایع منی در مردانی که قبل از آن دچار اضافه وزن بودند، مشاهده شد.

رژیم دکتر کرمانی تنها رژیمیه که حسرت هیچ غذایی رو به دلت نمی‌ذاره کافیـه همیـن الان تصمیم بگیری که می‌خـوای وزنت رو کم کنی و به اون اندامی که همیشه آرزوش رو داشتی برسی! از همین لحظه ما کنارتیم تا باهم به هدفت برسیم.

ثبت نام و دریافت رژیم مشاوره خرید رژیم

الکل، مواد مخدر و تنباکو

اگر از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید، مصرف آن را قطع کنید، چون الکل باعث کاهش تولید اسپرم در بدن می‌شود. همچنین مشکلات کبدی که به دلیل مصرف بیش از حد الکل به وجود می‌آیند، در ناباروری نیز تاثیرگذارند.مواد مخدری مانند کوکائین، ماری جوانا و موادی که باعث تحریک و رشد عضله می شوند نیز تولید طبیعی اسپرم را مختل می کنند. مردانی که مرتب سیگار می کشند بیش از دیگران به ناباروری حساس هستند.

علائم ناباروری در مردان

نشانه اصلی ناباروری در مردان، ناتوانی در بچه‌دار شدن است و ممکن است هیچ علامت یا نشانه واضح دیگری وجود نداشته باشد. با این حال در برخی موارد، یک مشکل زمینه‌ای مانند اختلال ارثی، عدم تعادل هورمونی، گشاد شدن سیاهرگ‌های اطراف بیضه یا شرایطی که عبور اسپرم را مسدود می‌کند، موجب ایجاد علائم و نشانه‌هایی می‌شود. علائم و نشانه‌هایی که ممکن است در این رابطه متوجه شوید، عبارتند از:

• مشکلات عملکرد جنسی؛ به عنوان مثال، مشکل در انزال یا حجم کم مایعات انزالی، کاهش میل جنسی یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ)
• درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
• عفونت‌های تنفسی مکرر
• اختلال در بویایی
• رشد غیرطبیعی سینه (ژنیکوماستی)
• کاهش موی صورت یا بدن یا سایر علائم ناهنجاری کروموزومی یا هورمونی
• تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی

تشخیص ناباروری در مردان

در ادامه برخی از آزمایش‌ها و اقدامات تشخیص پزشکی را  معرفی می‌کنیم:

تحلیل منی: این نوع آزمایش برای تشخیص کیفیت و مقدار اسپرم ضروری است.

تست خون: یکی از دلایل اصلی ناباروری مردان عدم تعادل هورمونی است که با تست خون بررسی می‌شود.

آزمایش تصویر برداری: گاهی دلیل ناباروری، آناتومیک است، به همین دلیل با آزمایش تصویربرداری چک می‌کنند که مشکلی وجود نداشته باشد.

آزمایش ادرار پس از انزال: این آزمایش وجود اسپرم در نمونه ادرار را بررسی و تعیین می‌کند که بعد از انزال منی به مثانه باز می‌گردد یا خیر (به این عارضه پس زده شدن انزال می‌گویند).

سونوگرافی اسکروتوم: در این آزمایش یک طول موج با فرکانس بالا برای تصویرسازی استفاده می‌شود. این آزمایش، بیماری واریکوسل در بیضه‌ها را تشخیص می‌دهد.

سونوگرافی ترانس رکتال: درسونوگرافی پروستات (ترانس رکتال) تصویری از غده پروستات یک مرد و بافت اطراف آن گرفته می‌شود. پروب سونوگرافی از راه مقعد بیمار، آزمایش ناباروری در مردان را انجام می‌دهد.

بیوپسی بیضه: در این آزمایش، متخصص آسیب شناس با استفاده از یک سوزن از بیضه نمونه‌گیری می‌کند تا متوجه شود تولید اسپرم در بدن طبیعی است یا خیر. اگر نتایج طبیعی بود پس علت ناباروری باید مسدود بودن سیستم انتقال اسپرم باشد.

آزمایش ژنتیک: تست ژنتیک، ناهنجاری‌هایی همچون تکه تکه شدن DNA، نقص کروموزومی و بیماری‌های ژنتیکی را مشخص می‌کند.

درمان ناباروری در مردان

اگرچه ناتوانی در باروری و صاحب فرزند شدن می‌تواند استرس‌زا و خسته‌کننده باشد، اما درمان‌هایی برای ناباروری مردان وجود دارند که نتایج امیدوارکننده‌ای در پی داشته‌اند؛ از جمله این درمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

رفتاردرمانی در ناباروری مردان

اغلب، نمی‌توان علت دقیق ناباروری را پیدا کرد، اما ممکن است پزشک بتواند درمان‌ها یا روش‌هایی را توصیه کند که منجر به لقاح شود. در موارد ناباروری توصیه می‌شود همسر فرد نیز معاینه شود.

ممکن است پزشک بتواند درمان‌ها یا روش‌هایی را توصیه کند که منجر به لقاح شود.

عمل جراحی برای درمان ناباروری مردان

به عنوان مثال، واریکوسل را اغلب می‌توان با جراحی اصلاح نموده و یا مجرای دفران انسدادی را ترمیم کرد. وازکتومی‌های قبلی با کمک جراحی معکوس می‌شوند و در مواردی که هیچ اسپرمی در انزال وجود ندارد، اغلب می‌توان اسپرم را مستقیماً از بیضه یا اپیدیدیم با استفاده از تکنیک‌های بازیابی اسپرم بازیابی نمود.

درمان آنتی بیوتیکی ناباروری در مردان

آنتی بیوتیک ممکن است عفونت دستگاه تناسلی را درمان کند، اما همیشه نمی‌تواند باعث رفع ناباروری شود.

درمان مشکلات رابطه جنسی برای ناباروری در مردان

دارو یا مشاوره می‌تواند به بهبود باروری در شرایطی مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس کمک کند.

هورمون درمانی و دارودرمانی در ناباروری مردان

در مواردی که ناباروری به دلیل سطوح بالا یا پایین برخی هورمون‌ها در بدن ایجاد می‌شود، پزشک ممکن است هورمون درمانی یا دارودرمانی را شروع کند.

فناوری کمک باروری (ART)

درمان‌های ART شامل گرفتن اسپرم از طریق انزال طبیعی، استخراج اسپرم از طریق جراحی یا گرفتن اسپرم از افراد اهداکننده است.

درمان‌های خانگی

در این میان برخی درمان‌های خانگی نیز برای افزایش شانس باروری وجود دارد:

• افزایش دفعات رابطه جنسی
• رابطه جنسی در زمانی که امکان لقاح وجود دارد (در طول دوره تخمک‌گذاری زنانه)
• خودداری از استفاده از روان‌کننده‌ها
• سبک زندگی سالم (مصرف انواع غذاهای سالم، وزن مناسب، خواب کافی، ورزش منظم)
• اجتناب از موادی که به سلامت کلی بدن آسیب می‌زند، مانند: الکل، سیگار، موادمخدر و …

یکی از روش‌های درمان ناباروری، اجتناب از الکل و سیگار است.

استفاده از طب سنتی و مکمل‌ها

شواهد در مورد این‌که آیا داروهای گیاهی یا مکمل‌ها به افزایش باروری مردان کمک می‌کند یا خیر، هنوز محدود است، اما باید توجه داشت که هیچ یک از این مکمل‌ها علت‌های زمینه‌ای خاص ناباروری مانند نقص مجرای اسپرم یا اختلال کروموزومی را درمان نمی‌کنند. برخی از مکمل‌ها که تعداد یا کیفیت اسپرم را بهبود می‌بخشند، عبارتند از:

• کوآنزیم Q10
• ترکیب اسید فولیک و روی
• ال کارنیتین
• سلنیوم
• ویتامین C
• ویتامین E

البته لازم است قبل از مصرف مکمل‌های غذایی برای ناباروری مردان با پزشک مشورت شود.

راهکارهای حمایتگرانه در طول درمان ناباروری در مردان

مقابله با ناباروری می‌تواند دشوار و فرساینده باشد و دقیقا قابل پیش‌بینی نیست که چقدر طول می‌کشد یا چه نتیجه‌ای خواهد داشت، اما بار عاطفی زیادی روی زوج‌ها می‌گذارد که با کمک برنامه‌های حمایت‌گرانه مانند پیشنهادات زیر می‌تواند کاهش یابد.

• برنامه‌ریزی برای کاهش آشفتگی عاطفی: محدودیت‌های درمان در عین در نظر گرفتن هزینه‌های آن باید تعیین شوند و حد نهایی مالی برای آن مشخص شود. درمان‌های باروری ممکن است گران باشند و اغلب تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند. همفکری درمورد گزینه‌های جایگزین – کمک گرفتن از اهدا کننده اسپرم یا تخمک – می‌تواند اضطراب و ناامیدی را کاهش دهد.
• صحبت در مورد احساسات: مشورت با یک روان‌شناس یا مشاور در مورد احساسات قبل و بعد از درمان برای کمک به تحمل این روند و کاستن اندوه در صورت شکست درمان ضروری است.
• مدیریت استرس عاطفی در طول درمان: تکنیک‌های کاهش استرس (یوگا، مدیتیشن و ماساژدرمانی)
• گفتگوی همسران با یکدیگر و بیان احساسات خود از روند درمان: خودافشایی و همدلی به جای احساس گناه یا خشم می‌تواند به بهبود ارتباط عاطفی زوجین کمک کند.

وقتی درمان ناباروری در مردان جواب نمی‌دهد

در موارد نادر، مشکلات باروری مردان قابل درمان نیست و برای مرد غیرممکن است که صاحب فرزند شود که ممکن است پزشک به همسران پیشنهاد دهد از اسپرم اهداکننده استفاده نموده و یا کودکی را به فرزندی قبول کنند.

ممکن است پزشک به همسران پیشنهاد دهد از اسپرم اهداکننده استفاده نموده و یا کودکی را به فرزندی قبول کنند.

عوارض عدم باروری مردان

عوارض ناباروری در مردان، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• استرس و مشکلات روابط مربوط به ناتوانی در داشتن فرزند
• فشار اقتصادی و احساس درماندگی و خشم، در نتیجه درمان‌های پرهزینه مرتبط با تولیدمثل
• افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه، ملانوم، سرطان روده بزرگ و سرطان پروستات

پیشگیری از عدم باروری مردان

ناباروری مردان همیشه قابل پیشگیری نیست، با این حال، برخی از دلایل شناخته شده ناباروری مردان قابل پیشگیری هستند:

• عدم استعمال سیگار و موادمخدر
• عدم مصرف الکل
• حفظ وزن سالم و تناسب
• عدم جراحی وازکتومی
• جلوگیری از گرم شدن طولانی مدت بیضه‌ها
• کاهش استرس
• عدم قرارگرفتن در معرض تشعشعات رادیواکتیو، آفت ‌کش‌ها، فلزات سنگین و سایر سموم

تقریباً از هر 7 زوج، 1 زوج نابارور هستند و علت ناباروری نیمی از زوج‌هایی که برای باردار شدن دچار چالش می‌شوند، ناباروری در مردان است. اضافه وزن یا کمبود بیش ازحد وزن در کنار عواملی مانند اختلالات و بیماری‌های جسمی و قرار گرفتن در معرض آسیب‌های محیطی، می‌تواند زمینه‌ساز ناباروری مردان شود. برخی درمان‌های پزشکی و خانگی برای کمک به بهبود این اختلال وجود دارد.

منبع:+++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.