افسردگی کودکان از علت تا درمان پیش از آنکه دیر شود دست به کار شوید!

افسردگی کودکان پدیده ای جدی است که بسیاری از خانواده ها ممکن است با آن مواجه شوند، اما اغلب به دلایل مختلف نادیده گرفته می شود. این وضعیت می تواند بر رشد عاطفی، روابط اجتماعی و حتی موفقیت تحصیلی کودکان تاثیر بگذارد.

برخلاف تصور رایج، افسردگی فقط مختص بزرگسالان نیست، کودکان نیز ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله فشارهای خانوادگی، مشکلات در مدرسه، یا تغییرات محیطی به این مشکل دچار شوند. علائمی مانند کاهش علاقه به بازی، انزواطلبی، یا تغییرات شدید در خلق و خو می تواند نشانه هایی از وجود این اختلال باشد.

شناخت این مشکل و درک عمیق تر آن می تواند والدین، معلمان و متخصصان را در این زمینه یاری کند تا کودکان را از این مرحله عبور دهند و به سلامت عاطفی بهتری دست یابند. اگر می خواهید درباره علائم، علل و روش های مدیریت افسردگی کودکان بیشتر بدانید، این مقاله را دنبال کنید.

تعریف افسردگی در کودکان

افسردگی در کودکان یک اختلال خلقی است که باعث می‌ شود کودک احساس غمگینی، ناامیدی و بی‌ ارزشی کند. این اختلال می‌ تواند بر رفتار، احساسات و عملکرد کودک در مدرسه، خانواده و روابط اجتماعی تأثیر بگذارد. برخلاف تصور عموم، افسردگی تنها مختص بزرگسالان نیست و کودکان نیز می‌ توانند به آن مبتلا شوند.

هرچند طبیعیست که بچه‌ ها احساس غمگینی کنند، بد اخلاق شوند یا در بعضی مواقع حالشان بد باشد، اما زمانی که این حالت برای چند هفته یا بیشتر طول بکشد و تغییرات دیگری در رفتار کودک وجود داشته باشد، می گوییم کودک دچار افسردگی شده است.

انواع افسردگی کودکان کدامند؟

افسردگی کودکان تنها یک نوع نیست و انواع مختلفی از افسردگی می تواند در آنها بروز کند. آشنایی با تفاوت های این انواع افسردگی می تواند به شناسایی و درمان به موقع آن کمک کند. در ادامه به انواع رایج افسردگی در کودکان پرداخته می شود:

اختلال افسردگی ماژور (MDD)

اختلال افسردگی ماژور که به نام افسردگی بالینی نیز شناخته می شود، شناخته شده ترین نوع افسردگی در کودکان است. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است احساس غم، ناامیدی یا عصبانیت کنند.

این کودکان معمولا از ارتباط با خانواده و دوستان خود احساس بی علاقگی می کنند و لذت کمتری از سرگرمی ها و فعالیت های مورد علاقه شان می برند. همچنین مشکلاتی مانند اختلال در خواب یا خوابیدن بیش از حد نیز ممکن است مشاهده شود.

اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر (DMDD)

اختلال تنظیم خلق و خو و رفتار (DMDD) شامل بروز حملات خشم و عصبانیت مکرر است که برای سن کودک مناسب نمی باشد. این کودکان ممکن است به‌ طور کلامی یا فیزیکی رفتارهای پرخاشگرانه داشته باشند. در چنین شرایطی، اطلاع رسانی رفتار کودک به پزشک متخصص می‌تواند مفید باشد. این تشخیص تنها برای کودکانی که شش سال یا بیشتر دارند، معتبر است.

افسردگی مداوم یا دیستیمیا (Dysthymia)

افسردگی مداوم که به نام اختلال افسردگی دیستیمیا هم شناخته می شود، شدت کمتری نسبت به اختلال افسردگی عمده دارد، اما علائم آن طولانی تر و پایدارتر است. کودکان مبتلا به این نوع افسردگی ممکن است سال ها علائمی داشته باشند که گاهی بهتر و گاهی بدتر می شود و به گونه ای است که کودک احساس می کند این وضعیت جزئی از شخصیت اوست.

اختلال افسردگی فصلی (SAD)

علائم اختلال افسردگی فصلی مشابه اختلال افسردگی رایج است، اما تحت تاثیر تغییرات فصلی قرار دارد. این کودکان ممکن است در ماه های سرد و تاریک تر سال احساس افسردگی کنند، اما این اختلال می تواند در هر تغییر فصلی نیز بروز پیدا کند.

علائم افسردگی کودکان

اگر می خواهید از مشکلات روحی روانی جلوگیری کنید باید علائم افسردگی کودکان را بشناسید. این علائم در صورت عدم تشخیص و درمان، می تواند بر رشد و کیفیت زندگی کودک تاثیر بگذارد. رفتارهایی که در کودکان مبتلا به افسردگی مشاهده می شود شامل احساس غم و ناامیدی مداوم، تغییر در الگوهای غذا خوردن و خواب، کاهش انرژی، مشکل در تمرکز، و حتی رفتارهای خود آزارانه است.

اگرچه احساس ناراحتی یا ناامیدی گاهی بخشی از زندگی هر کودک است، اما برخی از کودکان ممکن است به طور مداوم احساس غم، بی علاقگی به فعالیت هایی که قبلا از آنها لذت می برند را تجربه کنند. در موارد شدیدتر، این وضعیت ممکن است کودک را به سمت افکار یا برنامه ریزی برای خودکشی سوق دهد، که برای کودکان 10 تا 14 ساله دومین عامل مرگ و میر است.

www.cdc.gov

افسردگی گاهی باعث ایجاد رفتارهای بی انگیزه یا تحریک پذیری می شود، که ممکن است به اشتباه به عنوان تنبلی یا عصبانیت تفسیر شود. هنگامی که کودکان احساس غم و ناامیدی مداوم می کنند، ممکن است تشخیص داده شود که افسردگی دارند. نمونه هایی از رفتارهایی که اغلب در کودکان مبتلا به افسردگی دیده می شود عبارتند از:

• احساس غمگینی، ناامیدی یا تحریک پذیری؛
• عدم تمایل به انجام یا لذت بردن از انجام کارهای سرگرم کننده؛
•  تغییر در الگوهای غذا خوردن – خوردن خیلی بیشتر یا خیلی کمتر از حد معمول؛
•  تغییر در الگوهای خواب – خوابیدن بسیار بیشتر یا بسیار کمتر از حد معمول؛
•  تغییرات در انرژی – اغلب اوقات خسته و تنبل یا پرتنش و بی قرار؛
• سختی در توجه کردن؛
•  احساس بی ارزشی، بیهودگی یا گناه؛
• نشان دادن رفتار خود آزاری و خود تخریبی.

برخی از کودکان ممکن است از صحبت کردن در مورد افکار ناامیدانه و نگران کننده خویش خودداری کنند و ممکن است به ظاهر غمگین به نظر نرسند. در این موارد، افسردگی ممکن است به صورت مشکلات رفتاری یا بی انگیزگی بروز کند، که موجب می شود اطرافیان نتوانند افسردگی کودک را تشخیص دهند یا او را به اشتباه فردی تنبل تلقی کنند.

همچنین، افسردگی می تواند باعث ایجاد تحریک پذیری و عصبانیت در کودک شود. این شرایط می تواند در کنار اضطراب، در میان کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان به طور شایع مشاهده شود.

علل افسردگی کودکان چیست؟

افسردگی کودکان می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این عوامل می توانند بیولوژیکی، محیطی یا روانی باشند. در ادامه به برخی از مهمترین دلایل بروز افسردگی در کودکان پرداخته شده است:

علل بیولوژیکی

یکی از علل افسردگی در کودکان، علل بیولوژیکی است. منظور از علل بیولوژیکی موارد زیر می باشد:

عدم تعادل شیمیایی در مغز: اختلالات شیمیایی در مغز می تواند یکی از دلایل اصلی افسردگی باشد. مخصوصا اختلال در انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین و نوراپی نفرین می تواند بر خلق و خو و رفتار کودک تاثیر بگذارد.

ساختارهای غیر طبیعی مغز: برخی از تغییرات ساختاری در مغز ممکن است احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش دهند. این تغییرات می توانند تاثیرات بلند مدتی بر عملکرد شناختی و عاطفی کودک داشته باشند.

ژنتیک: افسردگی معمولا در خانواده ها مشاهده می شود که نشان می دهد ممکن است کودکان ژن هایی را به ارث ببرند که آنها را نسبت به ابتلا به این بیماری حساس تر می کند.

علل محیطی

عوامل محیطی نیز ممکن است موجب افسردگی در کودکان شود. برای مثال مطالعات نشان داده اند که رشد ضعیف جنین می تواند با افزایش خطر ابتلا به مشکلات روانی، از جمله افسردگی، در دوران کودکی مرتبط باشد. تولد زودرس و رشد نامناسب جنین نیز با افسردگی کودکان ارتباط دارد.

شرایط نامساعد یا افسردگی مادر نیز از عوال تاثیرگذار منفی بر محیط رشد کودک است. این شرایط می تواند موجب مشکلات در رابطه والدین و کودک، مشکلات اقتصادی و بی ثباتی خانه شود که همه اینها می تواند بر بروز افسردگی در کودک تاثیر بگذارد.

از دیگر عوامل محیطی موثر بر افسردگی کودکان به آزار و اذیت نیز می توان اشاره کرد. تحقیقات نشان داده اند که خطر ابتلا به افسردگی در کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند، 2.77 برابر بیشتر از کودکانی است که این تجربه را نداشته اند.

بلایای طبیعی نیز ممکن است به آسیب های اقتصادی و روانی منجر شود که محیطی استرس زا برای کودک ایجاد می کند. افسردگی کوتاه مدت و بلندمدت با بلایای طبیعی ارتباط دارد. شیوع افسردگی کودکان پس از بلایای طبیعی معمولا بین 7.5% تا 44.8% است.

علل روانی

افسردگی کودکان می تواند ناشی از عوامل روانی مختلفی باشد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  داشتن تصویر منفی از خود
•  نوروتیسیسم (تمایل به احساس اضطراب و استرس)
•  حساسیت به طرد شدن
•   تفکر مکرر و منفی
•  احساسات منفی و بدبینی

عوارض افسردگی کودکان چیست؟

عوارض افسردگی کودکان می تواند به مشکلات جدی در جنبه های مختلف زندگی آنها منجر شود. این اختلال نه تنها بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودک تاثیر می گذارد، بلکه می تواند به مشکلات روانی بلند مدت از جمله افسردگی مداوم در بزرگسالی، اضطراب و حتی افکار خودکشی منجر شود.

افسردگی کودکان اغلب باعث کاهش علاقه به فعالیت های روزمره، تغییرات در الگوهای خواب و تغذیه، و اختلالات در روابط اجتماعی می شود. این مشکلات می توانند به افزایش احساس ناامیدی، کاهش اعتماد به نفس و بروز مشکلات رفتاری مانند عصبانیت یا پرخاشگری بیانجامند.

تحقیقات نشان داده اند که درمان افسردگی کودکان مهم است تا از بروز این عوارض جلوگیری شود. عدم درمان افسردگی می تواند بر سلامت روانی بلند مدت کودک اثرات منفی بگذارد و موجب بروز اختلالات دیگر مانند اضطراب و اختلالات خوردن نیز شود​.

روش های پیشگیری و درمان افسردگی در کودکان

پیشگیری از افسردگی در کودکان با ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی و محیط اطراف آنها امکان پذیر است. در ادامه، راهکارهایی برای کمک به پیشگیری از این مشکل ارائه شده است:

تشویق به ورزش منظم

فعالیت بدنی یکی از بهترین روش ها برای بهبود سلامت روانی کودکان است. ورزش با افزایش ترشح اندورفین ها، آرام کردن سیستم عصبی مرکزی، و کاهش پاسخ های ایمنی که ممکن است افسردگی را تشدید کنند، به پیشگیری و درمان افسردگی کمک می کند.

فرزندتان را ترغیب کنید که در تیم های ورزشی یا گروه های اجتماعی فعالیت کند تا علاوه بر ورزش، ارتباطات اجتماعی نیز تقویت شوند.

کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی

تحقیقات نشان داده اند که استفاده بیش از حد از شبکه های اجتماعی می تواند احساس افسردگی و کاهش اعتماد به نفس را در کودکان تشدید کند. هرچند ممکن است حذف کامل شبکه های اجتماعی امکان پذیر نباشد، می توانید با تعیین محدودیت های زمانی برای استفاده از دستگاه های الکترونیکی، علائم افسردگی را کاهش دهید.

تضمین خواب با کیفیت کافی

خواب با کیفیت برای سلامت روان و جسم بسیار حیاتی است. بی خوابی یکی از عوامل اصلی افزایش احتمال ابتلا به افسردگی محسوب می شود. برای بهبود کیفیت خواب فرزندتان، سعی کنید یک ساعت قبل از خواب از صفحه نمایش استفاده نکند، از تشک های راحت استفاده کنید و روش هایی مانند مدیتیشن یا دعا قبل از خواب را امتحان کنید.

ایجاد یک سیستم پشتیبانی قوی

داشتن شبکه اجتماعی و حمایت خانوادگی برای سلامت روانی کودکان بسیار مهم است. کمبود حمایت اجتماعی می تواند علائم افسردگی را تشدید کند. اطمینان حاصل کنید که فرزندتان به طور منظم با دوستان و خانواده در ارتباط باشد، حتی اگر افراد مشغله زیادی داشته باشند.

ایجاد این عادات مثبت و توجه به نیازهای روحی و روانی کودک می تواند نقش موثری در جلوگیری از افسردگی داشته باشد.

نقش والدین در بهبود افسردگی کودکان

برای بهبود افسردگی کودکان لازم است والدین به نکات زیر توجه داشته باشند:

شناسایی علائم اولیه افسردگی: والدین باید به تغییرات رفتاری فرزندشان توجه کنند. علائمی مثل تحریک پذیری، کناره گیری اجتماعی، گریه های مکرر، یا خستگی بی دلیل ممکن است نشانه افسردگی باشند. اگر این نشانه ها بیش از دو هفته ادامه داشته باشند، نیاز است که با متخصص مشورت کنید.

اهمیت محیط حمایتی و ارتباط موثر: ایجاد فضایی امن و آرام در خانه همراه با گفتگوی صادقانه، برای کمک به کودکان ضروری است. به جای ارائه راه حل های سریع، به صحبت های فرزندتان گوش دهید و او را تشویق کنید تا احساساتش را با شما در میان بگذارد.

تاثیر تغذیه و فعالیت بدنی: داشتن تغذیه سالم و شرکت در فعالیت های بدنی، مانند ورزش یا بازی در فضای باز، به بهبود سلامت روانی کودک کمک می کند. همچنین، کاهش زمان استفاده از شبکه های اجتماعی می تواند اثرات مثبتی داشته باشد.

مراقبت از سلامت روان والدین: والدین باید به سلامت روان خود اهمیت دهند، زیرا آرامش و مدیریت استرس در والدین، محیطی مثبت و حمایتی برای کودک ایجاد می کند.

نقش تغذیه در افسردگی کودکان

تغذیه سالم و متعادل می تواند نقش مهمی در کاهش علائم افسردگی کودکان داشته باشد. غذاهای شادی بخشی که می توانند به بهبود خلق و خو و کاهش التهاب های مرتبط با افسردگی کمک کنند عبارتند از:

• بلوبری: سرشار از پلی فنول ها که اثرات ضد التهابی قوی دارند.
• ماهی های چرب مانند سالمون: دارای اسیدهای چرب امگا-3 که می توانند التهاب ها را کاهش داده و تولید سروتونین را تقویت کنند.
• آجیل و دانه ها: سرشار از چربی های مفید و مواد معدنی مانند سلنیوم که به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می کنند.
• سبزیجات برگ سبز: سرشار از آنتی اکسیدان هایی مثل ویتامین C و E که در کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد سیستم عصبی موثرند.
• غذاهای سرشار از ویتامین D: مانند تخم مرغ و محصولات لبنی که تنظیم کننده سیستم ایمنی و تولید هورمون های شادی بخش مانند سروتونین هستند.
• مواد غذایی حاوی فیبر: مانند سبزیجات، غلات کامل، و میوه ها که از سلامت روده حمایت کرده و از طریق ارتباط روده-مغز به بهبود خلق و خو کمک می کنند.
• غذاهای تخمیر شده: مانند ماست پروبیوتیک و کفیر که عملکرد میکروبیوم روده را بهبود داده و علائم افسردگی را کاهش می دهند.
• کربوهیدرات های سالم: مثل غلات کامل که انرژی و گلوکز مورد نیاز مغز را فراهم می کنند و در تولید سروتونین نقش دارند.
• شکلات تلخ: حاوی پلی فنول هایی که می توانند باعث افزایش دوپامین و کاهش استرس شوند.

مواد غذایی که باید محدود شوند هم عبارتند از:

• مصرف بیش از حد قندها: مصرف زیاد قند می تواند سیستم استرس بدن را تحریک کند و در بلند مدت به علائم افسردگی منجر شود.
• چربی های اشباع شده و ترانس: موجود در غذاهای فرآوری شده که به التهاب و اختلالات خلقی مرتبط هستند.

توجه به کیفیت رژیم غذایی و جایگزینی مواد مضر با غذاهای مغذی، تاثیر بسزایی در بهبود سلامت روانی کودکان دارد.

آنچه از مقاله افسردگی کودکان آموختیم:

افسردگی کودکان یکی از مشکلات روانشناسی است که می تواند بر رشد جسمی و روانی آنها تاثیر منفی بگذارد. برای مقابله با این وضعیت، استفاده از غذاهای ضد افسردگی می تواند راهکاری موثر باشد. برخی از مواد غذایی مانند ماهی های چرب، بلوبری، سبزیجات برگ سبز و آجیل ها، اثرات ضد التهابی دارند که در کاهش علائم افسردگی کمک می کنند.

همچنین، مصرف کربوهیدرات های سالم و غذاهای تخمیر شده مانند ماست پروبیوتیک می تواند ارتباط مثبت با سلامت روانی و کاهش اضطراب داشته باشد. این رژیم ها علاوه بر اثرات مثبت روانشناسی، می توانند به کاهش وزن نیز کمک کنند.

با این حال، محدود کردن مصرف قندهای اضافه و چربی های ناسالم برای حفظ سلامت روان و جسم کودکان ضروری است. بنابراین، تغذیه سالم می تواند به عنوان بخشی از درمان افسردگی، کیفیت زندگی کودکان را بهبود بخشد.

سوالات متداول درباره افسردگی کودکان

منبع:

• www.webmd.com

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.