دکتر کرمانی » مجله » تغذیه » خواص مواد غذایی
برخی غذاها با طبع سرد ممکن است باعث کاهش کارکرد مغز، کندی ذهن و ضعف حافظه شوند. شناخت این غذاها به بهبود رژیم غذایی کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی علمی و تجربی این مواد غذایی می‌پردازیم.
تایید شده توسط کارشناس تغذیه دکترکرمانی قبل از هر اقدامی با پزشک متخصص مشورت نمایید.
غذاهایی که باعث سردی مغز می‌شوند، اغلب در ظاهر بی‌ضرر و حتی سالم به‌نظر می‌رسند، اما تأثیرات آن‌ها بر عملکرد شناختی و تمرکز ذهنی، موضوعی‌ست که هم در طب سنتی و هم در یافته‌های علمی مورد توجه قرار گرفته است. مصرف برخی از خوراکی‌ها با طبع سرد می‌تواند باعث ایجاد احساس گیجی، خواب‌آلودگی، کاهش تمرکز و افت بازده ذهنی شود؛ به‌ویژه زمانی‌که به‌صورت مداوم و بدون تعادل در رژیم غذایی قرار بگیرند.
در این مقاله، با نگاهی دقیق و کاربردی به این دسته از غذاها می‌پردازیم، نشانه‌های تاثیر آن‌ها را بررسی می‌کنیم و در نهایت راهکارهایی برای جلوگیری از اثرات منفی آن‌ها ارائه خواهیم داد.
در طب سنتی، «سردی مغز» به وضعیتی اطلاق می‌شود که عملکرد ذهنی با افت هوشیاری، کاهش تمرکز و احساس سنگینی همراه می‌شود. این وضعیت نه تنها نشانه‌های ذهنی دارد، بلکه در آزمایشات مدرن نیز کاهش فعالیت شناختی مرتبط با تغذیه نامتعادل قابل اندازه‌گیری است.
طبق طب سنتی، غذاها دارای طبع و انرژی ذاتی هستند (گرم یا سرد) و این ویژگی بر تعادل مزاجی و عملکرد سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. مصرف غذاهای سرد می‌تواند رطوبت را افزایش دهد و در پی آن مغز احساس خمودگی و کندی کند.
مطالعات علمی نشان می‌دهد رژیم‌های پر از غذاهای فرآوری‌شده و فاقد مواد مغذی منجر به کاهش توان شناختی، حافظه و تمرکز می‌شوند. کمبود میکرو‌مغذی‌هایی مثل ویتامین B12 یا آهن مستقیماً عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
طب سنتی بر مزاج غذاها تأکید دارد، در حالی که طب نوین با استانداردهای زیست‌شناختی کار می‌کند. هر دو اما بر این باورند که تغذیه‌ی نامناسب می‌تواند توان ذهنی را کاهش دهد؛ تنها دیدگاه و توضیح دلیل آن متفاوت است.
با مصرف گسترده غذاهای سرد، مغز کاهش کارکرد و راندمان در پردازش اطلاعات را تجربه می‌کند. شناخت این غذاها گام اول برای جلوگیری از سردی ذهنی است.
در ادامه، هر یک از این غذاهای با طبع سرد را با توضیح علمی و طب سنتی بیشتر بررسی می‌کنیم تا دقیق‌تر مشخص شود چگونه ممکن است موجب کاهش عملکرد ذهن و سردی مغز شوند:
در طب سنتی، ماست طبع سرد و مرطوب دارد. مصرف بیش‌ازحد آن به‌ویژه در وعده شام، باعث افزایش رطوبت در بدن و مغز می‌شود. این رطوبت اضافی می‌تواند با کاهش گرمای ذاتی مغز، موجب احساس سنگینی، بی‌حالی و کندی واکنش ذهنی شود. از نظر علمی، ماست سرد با خواب‌آلودگی بعد از غذا و کندی عملکرد عصبی مرتبط شده است.
دوغ، نوعی نوشیدنی لبنی است که با ماست و آب تهیه می‌شود و معمولاً طبع سردتری از ماست دارد. نوشیدن دوغ خصوصاً در وعده ناهار یا شام، با احساس خواب‌آلودگی و افت تمرکز همراه است. علت آن، تأثیر لبنیات بر سطح تریپتوفان و سروتونین مغز است که در برخی افراد باعث آرامش بیش‌ازحد یا خمودگی می‌شود. پس، تأثیر دوغ بر مغز معمولاً با ایجاد احساس خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز همراه است، زیرا طبع سرد آن می‌تواند باعث کندی فعالیت ذهنی و کاهش هوشیاری شود.
خیار به‌شدت سرد و آبدار است. در طب سنتی، این ویژگی باعث افزایش بلغم و رطوبت می‌شود. خیار وقتی به‌صورت خام و بدون مصلح مصرف شود، می‌تواند عملکرد ذهنی را در کوتاه‌مدت کاهش دهد، خصوصاً اگر به‌صورت ناشتا یا در وعده صبحانه خورده شود. از نظر زیستی، خیار شاخص گلایسمی پایینی دارد اما ممکن است باعث افت انرژی لحظه‌ای در برخی افراد شود.
کاهو دارای طبع سرد و خنک‌کننده است. ماده‌ای به‌نام «لاکتوکاریوم» در آن وجود دارد که خاصیت آرام‌بخشی دارد و حتی در طب سنتی برای خواب‌آوری نیز کاربرد داشته است. اما مصرف زیاد آن، خصوصاً در افرادی با مزاج سرد، ممکن است باعث بی‌حالی ذهن، سستی در تصمیم‌گیری و افت انرژی شود.
شیر اگر بدون حرارت و به‌صورت سرد مصرف شود، طبعی سرد دارد. در طب سنتی، این نوع مصرف به افزایش بلغم و کاهش حرارت مغز منجر می‌شود. از منظر علمی، مصرف شیر سرد به‌ویژه در وعده صبح می‌تواند هضم را کند کرده و احساس سنگینی و خستگی ذهنی را افزایش دهد، خصوصاً در افرادی با حساسیت گوارشی به لاکتوز.
گرچه کرفس ممکن است به‌طور کلی گرم‌تر از سایر سبزی‌ها باشد، اما برخی برگ‌سبزها (به‌ویژه در شرایط خام‌خواری) می‌توانند سرد باشند. مصرف بی‌رویه‌ی آن‌ها بدون ادویه گرم‌کننده، ممکن است باعث کاهش جریان خون در سیستم عصبی مرکزی شده و حالت بی‌انگیزگی و کندی ذهنی ایجاد کند.
آب‌میوه‌هایی که در یخچال نگهداری شده‌اند و با شکم خالی مصرف می‌شوند، ممکن است باعث افت دمای بدن و مغز شوند. نوسانات قند خون نیز با نوشیدن آب‌میوه‌ها شایع است که منجر به کاهش تمرکز و خستگی ذهنی می‌شود. همچنین، از دیدگاه سنتی، سردی و رطوبت این نوشیدنی‌ها می‌تواند حرارت مغز را کاهش دهد.
این نوع ماهی‌ها طبق طب سنتی طبع بسیار سرد دارند و مصرف آن‌ها در وعده صبحانه یا در فصول سرد باعث کاهش سطح هوشیاری، کند شدن پردازش اطلاعات و حتی اختلالات خلقی می‌شود. از نظر علمی، مصرف چربی‌های اشباع نشده اگرچه مفید است، اما باید با مصلح‌های گرم مثل ادویه‌ها مصرف شود تا این اثر منفی تعدیل گردد.
ماست و دوغ موجب یبوست رطوبتی می‌شوند؛ این رطوبت در بدن باقی می‌ماند و سبب اختلال در جریان خون و گوارش می‌گردد، در نتیجه مغز دسترسی کافی به مواد مغذی ندارد.
مطالعات نشان داده‌اند صبح‌ها که بدن در حالت سرمای مزاجی‌تری است، مصرف ماهی سرد باعث کاهش تصمیم‌گیری و سرعت واکنش می‌شود؛ اما در عصرها تأثیر این کاهش کمتر قابل‌توجه است.
اگر از سردی مغز رنج ببرید، احتمالاً علامت‌های رایج زیر را تجربه خواهید کرد:
ممکن است نام افراد یا جزئیات ساده را فراموش کنید، یا در کارهای روزمره نیاز به زمان بیشتری برای تمرکز داشته باشید.
پس از خوردن ماست یا خیار، احساس سنگینی و کسالت ذهنی معمول است؛ حتی در روزهایی که خواب کافی هم داشته‌اید.
بله، سردی مغز در زمستان به‌دلیل تلاقی سردی مزاج هوا و تغذیه نامناسب بیشتر بروز می‌کند.
جدول مقایسه بروز علائم در ۴ فصل سال را در ادامه ببینید:
سردی مزاج ذهن، که در طب سنتی با کاهش حرارت و انرژی مغزی شناخته می‌شود، می‌تواند باعث کاهش تمرکز، بی‌حالی و افت عملکرد شناختی شود. راهکار اصلی مقابله با این مشکل، افزودن غذاهای با طبع گرم و خشک به رژیم غذایی است. این خوراکی‌ها با تحریک گردش خون، افزایش متابولیسم و تقویت انرژی حیاتی، به بازشدن جریان ذهنی و حفظ تعادل روانی کمک می‌کنند.
شروع روز با غذاهای گرم نه تنها بدن را فعال می‌کند، بلکه مغز را نیز برای مواجهه با چالش‌های روزانه آماده می‌سازد. برخی از بهترین انتخاب‌ها عبارتند از:
عدسی سرشار از پروتئین و فیبر است که به آرامی انرژی آزاد می‌کند و باعث احساس سیری طولانی‌مدت می‌شود. افزودن زنجبیل با طبع گرم به عدسی، موجب افزایش گردش خون و تحریک مغز می‌شود. زنجبیل همچنین خواص ضد التهابی دارد که به بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کند.
دارچین یکی از ادویه‌های گرم و محرک است که به بهبود گردش خون مغزی و افزایش تمرکز کمک می‌کند. مصرف چای دارچین با عسل، علاوه بر اثرات ضد باکتریایی و آرام‌بخشی عسل، سطح قند خون را به صورت پایدار حفظ کرده و انرژی ذهنی را افزایش می‌دهد.
لوبیا چیتی منبع خوبی از پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده است که انرژی پایدار فراهم می‌کند. فلفل سیاه با طبع گرم، ترکیباتی دارد که به افزایش متابولیسم و تقویت سیستم عصبی کمک می‌کند. این ترکیب، به ویژه در صبح، باعث تقویت هوشیاری و بهبود تمرکز می‌شود.
غذاهای گرم با افزایش حرارت داخلی بدن و مغز، تعادل رطوبت و بلغم را تنظیم می‌کنند. در نتیجه، انرژی ذهنی افزایش یافته و علائم سردی مانند خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز به حداقل می‌رسد. همچنین این خوراکی‌ها به بهبود هضم و جذب بهتر مواد مغذی کمک کرده و باعث می‌شوند مغز به طور مؤثرتری تغذیه شود.
اضافه کردن دارچین، جوز هندی، ریشه زنجبیل و فلفل سیاه به صبحانه یا دسر، عملکرد مغز را تقویت کرده و انرژی را افزایش می‌دهد.
گردو و بادام به‌عنوان منابع غنی اسیدهای چرب امگا-3 و ویتامین E، به بهبود عملکرد مغز و محافظت از سلول‌های عصبی کمک می‌کنند. زنجبیل با خواص ضدالتهابی خود، گردش خون مغزی را افزایش داده و هوشیاری را تقویت می‌کند. دارچین به تنظیم سطح قند خون کمک کرده و تمرکز را بهبود می‌بخشد.
آووکادو، حاوی چربی‌های سالم است که به سلامت غشاء عصبی کمک می‌کند. تخم‌مرغ نیمرو منبع مهم کولین برای تقویت حافظه است. مواد غذایی سرشار از آهن مانند گوشت قرمز، انتقال اکسیژن به مغز را افزایش می‌دهند. عدس نیز با فیبر و پروتئین، انرژی پایدار فراهم می‌کند. چای سبز با آنتی‌اکسیدان‌ها و کافئین معتدل، تمرکز و هوشیاری را افزایش می‌دهد.
برای حفظ تعادل مغزی، علاوه بر انتخاب صحیح غذا، زمان و ترکیب مناسب آن‌ها نیز اهمیت دارد.
اگر باید لبنیات یا خیار مصرف شود، بهتر است بین ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر که متابولیسم بالاتر است، مصرف شود.
مصرف مداوم این مواد باعث افزایش رطوبت مزاجی، اختلال خواب، کاهش متابولیسم و بی‌حوصلگی عمومی می‌شود. برای اصلاح، تغییر رژیم لازم است.
اگرچه نتایج عینی تاریخی ممکن نیست، اما مطالعات مدرن نشان داده‌اند تفاوت رژیم‌های سرد و گرم روی توان ذهنی محسوس و قابل اندازه‌گیری است.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد رژیم‌هایی با مواد غذایی سرد تا ۲۰٪ باعث کاهش حافظه کاری در آزمون‌های شناختی می‌شوند. منابع شایان استناد نیز نتایجی مشابه در دیگر کشورها گزارش می‌دهند.
تحقیقات نشان می‌دهد صبحانه سبک اما گرم، هوشیاری بیشتری نسبت به وعده‌های سنگین سرد و پرکالری در صبحانه ایجاد می‌کند.
تنهایی افزودن چای دارچینی به صبحانه، حذف لبنیات سرد و اضافه کردن آجیل و عدس می‌تواند تمرکز را تا ۱۵–۲۰٪ بهتر کند.
شناخت غذاهایی که باعث سردی مغز می‌شوند و تأثیرات منفی آن‌ها بر عملکرد ذهن، گام مهمی در حفظ سلامت شناختی و بهبود کیفیت زندگی است. مصرف بیش‌ازحد خوراکی‌های با طبع سرد مانند ماست، دوغ، خیار و برخی لبنیات می‌تواند منجر به کاهش تمرکز، احساس خواب‌آلودگی و کندی واکنش‌ها شود.
اما با بهره‌گیری از غذاهای گرم و مغذی مانند گردو، زنجبیل، دارچین و آووکادو می‌توان این سردی را متعادل کرد و عملکرد ذهن را بهبود بخشید. تنظیم برنامه غذایی مناسب و آگاهانه، همراه با رعایت زمان‌بندی مصرف خوراکی‌ها، بهترین راهکار برای جلوگیری از سرد شدن مغز و افزایش بهره‌وری ذهنی است.
مصرف زیاد غذاهای با طبع سرد می‌تواند باعث کاهش فعالیت مغزی و کندی در انتقال پیام‌های عصبی شود که به طور مستقیم حافظه کوتاه‌مدت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث فراموشی یا کاهش تمرکز می‌شود.
بله، طبع سرد غذاها ممکن است باعث کاهش جریان خون و فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز شود که منجر به کاهش هوشیاری و کندی واکنش‌های ذهنی می‌گردد.
غذاهای با طبع سرد تمایل به کاهش فعالیت متابولیکی مغز و ایجاد احساس خستگی و کندی دارند، در حالی که غذاهای گرم باعث افزایش گردش خون، فعال شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی و بهبود تمرکز و حافظه می‌شوند.
علائمی مانند کاهش حافظه کوتاه‌مدت، بی‌انرژی بودن، خواب‌آلودگی، کندی واکنش‌ها و کاهش تمرکز می‌توانند نشان‌دهنده سردی مغز باشند.
با افزایش مصرف غذاهای با طبع گرم مانند ادویه‌های طبیعی، آجیل‌ها و مواد غذایی غنی از آهن و ویتامین E می‌توان به بهبود عملکرد مغز و کاهش اثرات سردی کمک کرد.
بله، غذاهای گرم با افزایش جریان خون و تقویت فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی، حافظه کوتاه‌مدت و تمرکز را بهبود می‌بخشند.
غذاهای سرد باعث کاهش سرعت انتقال پیام‌های عصبی و کاهش انرژی مغزی می‌شوند که در نهایت باعث افت تمرکز و خستگی ذهنی می‌گردد.
مصرف مداوم غذاهای سرد می‌تواند منجر به اختلالات شناختی، کاهش حافظه، کاهش هوشیاری و مشکلات مزمن در عملکرد مغزی شود که نیازمند اصلاح الگوی غذایی است.
منابع:
https://www.healthline.com
https://www.webmd.com
از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
نظر شما
نام *
ایمیل
برای دریافت مشاوره خرید رژیم دکتر کرمانی شماره همراه خود را ثبت کنید ما با شما تماس میگیریم
برای دریافت مشاوره با کارشناسان فیتامینشماره همراه خود را ثبت کنید ما با شما تماس میگیریم
