قند مصنوعی چیست؟ بررسی تاثیر شیرین کننده های مصنوعی روی وزن

 قند مصنوعی همیشه یکی از موضوع های داغ مورد بحث بوده است. از طرفی ادعا می‌شود این قندها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند و به قند خون و سلامت روده آسیب می‌رسانند و از طرف دیگر بسیاری از مقامات بهداشتی آنها را بی ضرر اعلام کرده اند و افراد زیادی هم از آنها برای پایین آوردن مصرف قند و کاهش وزن استفاده می‌کنند.

قند مصنوعی از مواد شیمیایی تشکیل شده که برای شیرین کردن غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این قندها طعم شیرینی دارند چون گیرنده های شیرینی زبان آنها را به این شکل تشخیص می‌دهند. شیرین کننده های مصنوعی عملاً هیچ کالری ندارند، زیرا بدن نمی‌تواند آنها را تجزیه کند. در این مقاله به برسی کامل قند مصنوعی می‌پردازیم تا بتوانید انتخاب بهتری داشته باشید.

قند مصنوعی چیست؟

شیرین کننده های مصنوعی یا قند مصنوعی، مواد شیمیایی هستند که به بعضی از غذاها و نوشیدنی ها اضافه می‌شوند تا طعم شیرین پیدا کنند. این شیرین‌ کننده‌های غیر مغذی حاوی صفر یا مقدار بسیار کمی کربوهیدرات و انرژی هستند.

اغلب این مواد از دستگاه گوارش جذب جریان خون نمی‌شوند، زیرا بدن ما مکانیسم‌های فیزیولوژیکی برای جذب و استفاده از آنها به عنوان انرژی را ندارد. معمولا شیرین کنندگی این محصولات چند برابر بیشتر از قند طبیعی است و ممکن است در ابتدا جا بخورید.

با اینکه کالری بیشتر این محصولات صفر است اما برای شیرین کردن یک غذا مقدار مورد استفاده به قدری ناچیز و کم است که کالری هم داشته باشد به حساب نخواهد آمد. شیرین کننده های مصنوعی در مقایسه با مقدار معادل شکر، کمتر از 2 درصد کالری تولید می‌کنند.

انواع قند مصنوعی کدامند؟

قندهای مصنوعی انواع مختلفی دارند و مصرف برخی از آنها عوارض جانبی و خطر کمتری دارند. در ادامه به معرفی انواع شیرین کننده های بدون کالری خواهیم پرداخت:

استویا

استویا به شکل استویوساید، یکی از معدود شیرین کننده‌های غیر مغذی گیاهی است که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شده است. نگرانی های قبلی در مورد تأثیر منفی آن بر سلامت روده برطرف شده و مطالعات فعلی به ارتباط مفید بین این شیرین کننده بدون کالری و تنوع میکروبیوم پرداخته اند.

استویا که از گیاه استویا رابادیانا گرفته می‌شود، تقریبا 250 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. از آنجا که استویا کربوهیدرات بسیار پایینی دارد و تقریبا می‌شود گفت بدون کالری است بنابراین نمی‌تواند موجب افزایش وزن ناخواسته یا ناگهانی شود.

استویا را می‌توان روی غلات صبحانه پاشید، به نوشیدنی‌های بدون قند اضافه کرد و در پخت و پز و شیرینی پزی استفاده کرد. استویا خواص شیمیایی مشابه شکر ندارد بنابراین ممکن است برای یافتن نسبت‌های لازم برای ایجاد بافت های دلخواه به کمی آزمون و خطا نیاز باشد.

سوکرالوز

سوکرالوز که با نام تجاری اسپلندا فروخته می‌شود تقریباً 600 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. سوکرالوز که در سال 1999 به عنوان شیرین کننده عمومی تأیید شد مدت هاست که مورد توجه بسیاری از افرادیست که به دنبال کاهش مصرف قند خود هستند.

سوکرالوز در بسیاری از غذاها از جمله کیک و شیرینی ها، آدامس، دسرهای لبنی و نوشیدنی‌ها یافت می‌شود. برخلاف بسیاری از شیرین کننده‌ های مصنوعی، سوکرالوز به گرما حساس نیست. می‌توان از آن در پخت و پز استفاده کرد و به کاهش کالری های اضافی برای کسانی که دیابت را کنترل می‌کنند یا به دنبال کاهش وزن هستند کمک می‌کند. با این حال مطالعات نشان می دهد مصرف بلند مدت این شیرین کننده مصنوعی برای بدن مضر است.

سوربیتول

سوربیتول کربوهیدراتی است که به عنوان یک الکل قندی طبقه بندی می‌شود. این ماده می‌تواند به طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات وجود داشته باشد، اما می‌توان آن را به صورت تجاری از گلوکز یا شربت ذرت تولید کرد. سوربیتول کالری بسیار کمتری نسبت به شکر معمولی دارد و حدود 60 درصد شیرین تر است.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) سوربیتول را بی‌خطر می‌داند و یکی از رایج ترین الکل های قندی مورد استفاده در ایالات متحده است. با این حال اگر سوربیتول به مقدار زیاد مصرف شود ممکن است باعث ناراحتی های گوارشی مانند گاز، نفخ و اسهال شود.

زایلیتول

زایلیتول یک الکل قند طبیعی است که معمولاً در گیاهان از جمله میوه‌ها و سبزیجات مختلف یافت می‌شود. زایلیتول به دلیل طعم شیرینش اغلب به عنوان جایگزین شکر استفاده می‌شود. این قند مصنوعی در سطح شیمیایی ویژگی‌های مولکول های شکر و الکل را با هم ترکیب می‌کند.

زایلیتول با وجود طعم شیرینش مانند شکر معمولی باعث پوسیدگی دندان نمی‌شود. در واقع می‌تواند به کاهش باکتری های پوسیدگی زای موجود در بزاق کمک کند و به طور گسترده در آدامس و نعناع استفاده می‌شود.

البته از آنجایی که زایلیتول یک شیرین کننده تصفیه شده به حساب می آید فاقد ویتامین، مواد معدنی و پروتئین است. این شیرین کننده مصنوعی حاوی مقدار بسیار کمی کربوهیدرات است اما نه آنقدر که قند خون را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد.

اریتریتول

این ماده به طور طبیعی در برخی غذاها یافت می‌شود و می‌تواند زمانی که مواد غذایی مانند پنیر، آبجو و شراب تخمیر می‌شوند تولید شود. در غیر این صورت این شیرین‌ کننده مصنوعی بدون کالری جایگزینی برای شکر معمولی است.

اریتریتول اگرچه صفر کالری است اما حاوی 4 گرم کربوهیدرات در هر قاشق چایخوری است. با این حال کربوهیدرات ها از الکل قند می‌آیند بنابراین بدن آنها را مانند سایر کربوهیدرات ها جذب نمی‌کند.

می‌توانید از اریتریتول به همان روشی که از شکر استفاده می‌کنید استفاده کنید. آن را روی میوه بپاشید در قهوه یا چای خود هم بزنید و حتی با آن پخت و پز کنید. با این حال باید در حد اعتدال استفاده شود زیرا الکل های قندی می‌توانند باعث نفخ و ناراحتی دستگاه گوارش شوند. علاوه بر این تحقیقات نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر بالقوه اریتریتول بر سلامت قلب و عروق ایجاد کرده است.

آدوانتام

آدوانتام یک شیرین کننده مصنوعی فوق العاده قوی است. این شیرین کننده 20000 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. آدوانتام در سال 2014 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شد و از آن زمان در محصولات غذایی مانند محصولات پخته شده، آدامس، نوشابه، دسرهای یخ زده، شربت‌ ها و آب میوه های فرآوری شده استفاده شده است.

آدوانتام از آسپارتام و وانیلین ساخته شده اما علم نشان داده که در بدن به طور متفاوتی نسبت به آسپارتام پردازش می‌شود. متأسفانه تحقیقات در مورد آدوانتام و تأثیر آن بر سلامت کلی کم است اما چون این شیرین کننده مصنوعی بسیار قوی است مقدار بسیار کمی از آن برای شیرین کردن کافی است.

آسه سولفام پتاسیم

آسه سولفام پتاسیم یا Ace-K حدود 200 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. این ماده با نام های تجاری Sunett و Sweet One فروخته می‌شود و اغلب با سایر شیرین کننده های مصنوعی ترکیب می‌شود.

از آنجایی که در برابر حرارت پایدار است می‌توان از آن در پخت و پز بدون از دست دادن شیرینی‌ استفاده کرد. با این حال برخی افراد متوجه شده اند که طعم تلخ یا فلزی دارد و ممکن است بر خوشمزگی آن در برخی غذاها تأثیر بگذارد.

این شیرین کننده مصنوعی با وجود داشتن مجوز FDA در صورت مصرف طولانی مدت می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد. تحقیقات نشان داده آسه سولفام پتاسیم می‌تواند ترکیب باکتری های روده و مشخصات متابولیسم برخی افراد را تغییر دهد.

ساخارین

ساخارین یکی از قدیمی ترین شیرین کننده‌های مصنوعی موجود در بازار است که قدمت آن به بیش از 100 سال پیش برمی‌گردد. این شیرین کننده مصنوعی غیرمغذی در آزمایشگاه ساخته می‌شود و با وجود اینکه توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بی خطر شناخته شده بسیاری از مردم در مورد اثرات بالقوه بلند مدت آن تردید دارند.

مطالعات حیوانی مصرف ساخارین را با افزایش خطر سرطان مثانه مرتبط دانسته‌اند. ساخارین تقریباً 300 تا 400 برابر شیرین تر از شکر معمولی است به این معنی که فقط به مقدار کمی از آن نیاز دارید.

www.health.com

نئوتام

نئوتام از نظر شیمیایی نسخه قوی تری از آسپارتام است. با این حال، حدود 7000 تا 13000 برابر شیرین تر از شکر معمولی است به این معنی که برای رسیدن به همان سطح شیرینی به مقدار کمی از آن نیاز دارید. علاوه بر این نئوتام در برابر حرارت مقاوم است و آن را به یک جایگزین مناسب برای شکر در محصولات پخته شده تبدیل می‌کند.

تاکنون تحقیقات زیادی روی این قند مصنوعی انجام نشده اما مصرف بلند مدت آن می‌تواند بر سلامت روده و سطح چربی تأثیر منفی بگذارد. نئوتام در بسیاری از اقلام مختلف در صنایع غذایی استفاده می‌شود. این موارد شامل برخی از آبمیوه ها، دسرهای یخ زده، محصولات لبنی و پودینگ ها می‌شود.

آسپارتام

آسپارتام ماده‌ اصلی بسیاری از شیرین کننده های بدون کالری و یکی از شیرین کننده‌های مصنوعی موجود در بازار است که به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته. آسپارتام حدود 180 تا 200 برابر شیرین تر از شکر معمولی است و می‌تواند در اقلام مختلفی مانند نوشیدنی های غیرالکلی، داروها و شیرینی‌جات مورد استفاده قرار گیرد.

اگرچه تحقیقات هنوز روی آن ادامه دارد و گفته می‌شود مصرف آن در طولانی مدت مشکلاتی از جمله افزایش خطر ابتلا به سرطان را به وجود می آورد.

عوارض مصرف قند مصنوعی

تقریبا مصرف بلند مدت تمام قندهای مصنوعی با عوارضی همراه است حتی استویا که در حال حاضر سالمترین آنها به حساب می آید و گیاهی است. از جمله عوارض مصرف بلند مدت قندهای مصنوعی می‌توان به مشکلات گوارشی، نفخ، افزایش خطر ابتلا به سرطان و حتی در برخی موارد ایجاد مشکلات متابولیک اشاره کرد.

بدن زمانی که با قندهای مصنوعی مواجه می‌شود در بیشتر موارد (به جز استویا) آن را قند معمولی فرض می‌کند بنابراین به همان اندازه انسولین ترشح می‌شود. از آنجایی که قندهای مصنوعی کالری ناچیزی دارند و یا حتی صفر کالری به حساب می آیند مقدار بالای انسولین ترشح شده موجب می‌شود مقاومت به انسولین بدن بالا رود.

این امر در کوتاه مدت میزان احساس گرسنگی را افزایش می‌دهد و در بلند مدت می‌تواند موجب افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 شود.

آیا مصرف قند مصنوعی به کاهش وزن کمک می کند؟

با استفاده از قندهای مصنوعی می‌توان مقدار کالری دریافتی از کربوهیدرات را پایین آورد و مسلما اگر همراه با یک رژیم سالم باشد کاهش وزن هم خواهید داشت. اما گاهی افراد با تکیه بر اینکه قند مصنوعی استفاده می‌کنند از دیگر غذاها بیشتر استفاده می‌کنند و همین موجب می‌شود نه تنها وزنشان پایین نیاید بلکه افزایش هم داشته باشند.

بهترین کار این است که در مصرف این نوع شیرین کننده های مصنوعی تعادل را حفظ کنید و زیر نظر یک رژیم غذایی سالم به فکر کاهش وزن باشید.

چه کسانی نباید قند مصنوعی مصرف کنند؟

مصرف محدود شیرین کننده های مصنوعی برای افراد سالم مشکلی ندارد، خانم های باردار باید با متخصص زنان و زایمان مشورت کنند.

مصرف مواردی مانند اسپارتام برای افراد مبتلا به فنیل کتونوری که یک نقص مادرزادی متابولیک نادر است ممنوع است و به هیچ وجه نباید استفاده کنند. توصیه می‌شود در صورتی که مبتلا به هرگونه بیماری مزمن هستید قبل از استفاده شیرین کننده های مصنوعی حتما با پزشک خود مشورت کنید.

نتیجه گیری

قند مصنوعی انواع مختلفی دارد و در حال حاضر مواردی که از مشتقات استویا هستند سالمترین آنها شناخته می‌شود. استفاده از این شیرین کننده های مصنوعی در بلند مدت توصیه نمی‌شود چون علاوه بر عوارض شناسایی شده هنوز تحقیقات جامعی روی آنها انجام نگرفته است بنابراین باید احتیاط کرد.

بهترین مسیر برای رسیدن به وزن ایده آل همچنان پیروی از یک برنامه غذایی متعادل و تلاش برای تغییر سبک زندگی است، شیرین کننده های مصنوعی در واقع یک میان بر حساب می‌شوند و نمی‌توان برای طولانی مدت روی آنها حساب کرد.

سوالات متداول مقاله قند مصنوعی:

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.