ژن چاقی چیست؟ – چگونه از تاثیر ژن چاقی جلوگیری کنیم؟

آیا ژن چاقی در افراد دارای اضافه وزن واقعیت دارد یا صرفا عوامل بیرونی موجب این اتفاق می‌شوند؟ امروزه بسیاری از ویژگی‌های زندگی مدرن باعث افزایش وزن می‌شود و محیط«چاق‌زا» امروز ما را تشویق می‌کند که بیشتر بخوریم و کمتر ورزش کنیم. متاسفانه شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد، جنبه‌های گسترده‌تری از شیوه زندگی ما – مانند میزان خوابیدن، سطح استرس ما و سایر عوامل روان‌شناختی – می‌تواند بر وزن‌مان تأثیر بگذارد. اما در این مقاله به بررسی این نکته می‌پردازیم که چاقی تا چه حد می‌تواند ارثی باشد و از والدین به فرزندان منتقل شود. با مجله سلامتی دکتر کرمانی همراه باشید:

عوامل مهم در چاقی

دکتر Naima Moustaid-Moussa، مدیر گروه تحقیقاتی چاقی در دانشگاه فناوری تگزاس، می‌گوید: «چاقی یک بیماری بسیار پیچیده است و عوامل زیادی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند و باعث ایجاد آن شوند، از جمله ژنتیک، رفتار و محیط. چاقی می‌تواند در خانواده‌ها ایجاد شود – نه به دلیل ژنتیک، بلکه به دلیل عادات و محیط.»

اما به طور کلی دو عامل درونی و بیرونی در چاق شدن و اضافه وزن افراد موثر است:

عوامل ژنتیکی

تا به امروز، بیش از 400 ژن مختلف در علل اضافه وزن یا چاقی دخیل بوده‌اند، اگرچه به نظر می‌رسد تنها تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها بازیگران اصلی باشند. ژن‌ها به طرق مختلف در علل چاقی نقش دارند، با تأثیر بر اشتها، حس سیری، متابولیسم، میل به غذا، توزیع چربی بدن و تمایل به استفاده از غذا خوردن به عنوان راهی برای مقابله با استرس.

ویدئو دکتر کرمانی را در این باره ببینید:

قدرت تأثیر ژنتیکی بر اختلالات وزن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. تحقیقات نشان می‌دهد که برای برخی افراد، ژن‌ها تنها 25 درصد از استعداد اضافه وزن را تشکیل می‌دهند، در حالی که برای برخی دیگر تأثیر ژنتیکی 70 تا 80 درصد است. داشتن یک ایده تقریبی از نقش بزرگی که ژن‌ها در وزن شما ایفا می‌کنند ممکن است برای درمان مشکلات اضافه وزن شما مفید باشد.

 عوامل محیطی

این عوامل شامل هر چیزی در محیط می‌شوند که ما را به خوردن بیش از حد یا ورزش کم می‌رساند. در مجموع، کارشناسان بر این باورند که عوامل محیطی، نیروی محرکه علل چاقی و افزایش چشمگیر آن هستند. تأثیرات محیطی خیلی زود، حتی قبل از تولد شما وارد عمل می‌شود. محققان گاهی اوقات این مواجهه‌های درون رحمی را “برنامه‌ریزی جنینی” می‌نامند. احتمال اضافه وزن نوزادان مادرانی که در دوران بارداری سیگار می‌کشیدند، نسبت به آنهایی که مادرشان سیگار نمی‌کشیدند بیشتر است. همین امر در مورد نوزادانی که از مادرانی که دیابت داشتند نیز صادق است.

محققان بر این باورند که این شرایط ممکن است به نحوی متابولیسم کودک در حال رشد را به گونه‌ای تغییر دهد که در مراحل بعدی زندگی خود را نشان دهد. پس از تولد، نوزادانی که بیش از سه ماه از شیر مادر تغذیه می‌کنند، در دوران نوجوانی در مقایسه با نوزادانی که کمتر از سه ماه از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر دچار چاقی می‌شوند.

همچنین عادات دوران کودکی اغلب تا آخر عمر با مردم باقی می‌ماند. بچه‌هایی که نوشابه‌های شیرین می‌نوشند و غذاهای پرکالری و فرآوری‌شده می‌خورند، به طعم این محصولات عادت می‌کنند و در بزرگسالی به خوردن آن‌ها ادامه می‌دهند، که باعث افزایش وزن می‌شود. به همین ترتیب، کودکانی که به جای فعال بودن، تلویزیون تماشا می‌کنند و بازی‌های ویدیویی بازی می‌کنند، ممکن است برای آینده‌ای بی‌تحرک برنامه‌ریزی کنند.

چه مقدار از وزن شما به ژن شما بستگی دارد؟

اگر بیشتر یا همه ویژگی‌های زیر را داشته باشید، احتمالاً ژن‌ها نقش مهمی در چاقی شما دارند:

• شما در طول زندگی خود اضافه وزن داشته‌اید.
• یک یا هر دو والدین شما یا چند تن دیگر از خویشاوندان خونی شما به میزان قابل توجهی اضافه وزن دارند. اگر هر دو والدین شما چاقی داشته باشند، احتمال چاقی شما تا 80 درصد است.
• حتی زمانی که فعالیت بدنی خود را افزایش دهید و ماه‌ها به یک رژیم غذایی کم کالری پایبند باشید، نمی‌توانید وزن کم کنید.

اگر بیشتر یا همه ویژگی‌های زیر را داشته باشید، احتمالاً ژن‌ها برای شما سهم کمتری دارند:

• شما به شدت تحت تاثیر در دسترس بودن غذا هستید.
• شما نسبتاً اضافه وزن دارید، اما با پیروی از یک رژیم غذایی و برنامه ورزشی معقول می‌توانید وزن کم کنید.

چگونه تاثیر ژن چاقی و لاغری را خنثی کنیم؟

اگر پدر و مادرتان هر دو درگیر وزن‌شان بودند، شاید با خود فکر کنید که شما هم همین مشکل را خواهید داشت. چنین چیزی غیرممکن نیست چون حدود 100 نوع ژن وجود دارد که با چاقی در ارتباط هستند. این یعنی ممکن است چیزی بیشتر از صفات ظاهری را از پدر و مادر به ارث ببریم اما خبر خوب اینکه تمام این ژن‌ها ضرورتا غیر قابل تغییر نیستند. برخی از این ژن‌ها که با نام ژن‌های چاقی شناخته می شوند بسته به عادات و محیط می‌توانند تغییر کنند.

 می‌توانید پول زیادی را خرج آزمایش‌های DNA کنید تا متوجه شوید چه ژن‌هایی هستند که منجر به چاقی‌تان می‌شوند اما توصیه می‌کنم با آن پول کارِ دیگری انجام دهید و به جایش از راهکارهای هوشمندانه‌ای که در ادامه گفته می‌شود استفاده کنید تا DNA چاقی را خاموش کنید.

مصرف پروتئین

مرغ، تخم مرغ و دیگر غذاهای سرشار از پروتئین کارشان بیشتر از ساخت عضله است. در پژوهشی مشخص شد افرادی که ژن FTO مرتبط با چاقی را دارند با مصرف برنامه غذایی کم کالری دارای 25 درصد پروتئین اشتهایشان پایین می‌آید و کمتر دچار هوس‌های غذایی می‌شوند. پروتئین سیرشان می‌کند و نسبت به دیگر مواد مغذی انرژی بیشتری برای هضم شدن نیاز دارند.

افزایش فعالیت بدنی

پژوهشگران دریافتند سبک زندگی که در آن فعالیت فیزیکی بالا باشد روی ژن‌های FTO (ژن هایی که سبب چاقی می‌شوند) تاثیر می‌گذارد. مردانی که در این تحقیق شرکت کردند به لطف فعالیت فیزیکی بالا توانستند روزانه بیش از 900 کالری بسوزانند.

زود صبحانه خوردن

بدن بر اساس ساعت داخلی خود کار می‌کند به همین دلیل است که وقتی زود از خواب بیدار می‌شوید حس بسیار بدی دارید. این ساعت در تک تک سلول‌های بدن‌تان فعال است و درست مانند عادات خواب روی سوخت و ساز نیز تاثیر دارد. پژوهش‌ها نشان دادند افراد دارای اضافه وزن با مقدار مشخصی ژن PLIN1 (این ژن با چاقی در ارتباط است) در صورتی که در طول روز زودتر غذای خود را بخورند می‌توانند وزن بیشتری را کم کنند. هرچه زمان استفاده از وعده‌ها زودتر و منظم‌تر باشد نتیجه نیز بهتر می‌شود.

داشتن برنامه غذایی متعادل

انواعی از ژن به نام MC4R هستند که باعث بالا رفتن احتمال چاقی و دیابت نوع 2 در افراد می‌شوند. راه حل این مسئله این است که رژیم غذایی متعادل و سالم داشته باشید چون خطر این ژن‌ها را از بین می‌برد. چنین رژیمی سرشار از روغن زیتون، ماهی، گوشت مرغ، میوه ها، سبزیجات، حبوبات و آجیل‌ها است. فیبر و آنتی اکسیدان موجود در چنین برنامه غذایی با چاقی مقابله می‌کند و سوخت و ساز گلوکز را افزایش می‌دهد.

نوشیدن چای سبز

نوشیدن این چای سبب تقویت فعالیت چندین ژن می‌شود که سوخت و ساز را تنظیم می‌کنند، مانند ژنی که با نام GLUT4 می‌شناسیم. در پژوهشی 12 هفته‌ای موش‌هایی که برنامه غذایی‌شان دارای مقدار بالایی چربی و چای سبز بود نسبت به موش‌هایی که همان برنامه غذایی همراه با آب را داشتند، ژن‌های GLUT4 فعال‌تری در نمونه‌هایشان کشف شد. در انسان‌ها نوشیدن چای سبز نشان داده است که روی بهبود کنترل قند خون تاثیر می‌گذارد. یادتان باشد پژوهشگرانی که روی چای مطالعه می‌کنند معمولا قند و خامه به آن اضافه نمی‌کنند.

آنچه از مقاله ژن چاقی آموختیم:

ژن چاقی مانند بسیاری از ژن‌ها، در شکل ظاهری بدن ما اثر می‌گذارند. تحقیقات نشان می‌دهد که تفاوت در ژن‌ها می‌تواند منجر به مشکلات وزن شود. بنابراین اگر والدین ما چاق هستند، احتمال اینکه ما نیز چاق باشیم، بیشتر است. با این حال نباید از این مساله ناامید شویم و فکر کنیم چاقی ما قابل پیشگیری نیست. افرادی که چاقی در خانواده آنها ارثی است باید بیشتر از دیگران به نوع تغذیه و رژیم‌ لاغری که می‌گیرند، توجه کنند.

منابع:

• webmd.com
• health.harvard.edu
• en.wikipedia.org

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.