کنگر با نام علمی Gundelia tournefortii، گیاهی با سابقه طولانی در طب سنتی و آشپزی است. این گیاه که بومی منطقه مدیترانه است، به خاطر خواص دارویی و طعم منحصر به فردش مورد توجه قرار گرفته است. از دیرباز، اجزای مختلف کنگر، از جمله برگ‌ها، ساقه‌ها و ریشه‌ها، برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و بهبود سلامت عمومی به کار رفته‌اند. به همین دلیل است که خواص کنگر تا این حد زیاد است.
تحقیقات مدرن نیز بسیاری از خواص سنتی کنگر را تایید کرده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند که این گیاه سرشار از ترکیبات فعال زیستی مانند سینارین، اسید کافئیک و فلاونوئیدها است که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی، محافظت کننده کبد و کاهنده کلسترول هستند. این یافته‌ها، کنگر را به یک گزینه جذاب برای تحقیقات بیشتر در زمینه سلامت و تغذیه تبدیل کرده است.
معرفی کنگر و ارزش غذایی آن
کنگر، گیاهیست که در مناطق مدیترانه‌ای رشد می‌کند و به دلیل خواص دارویی‌اش، در طب سنتی و مدرن مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه، منبع غنی از فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارند.
این گیاه همچنین منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌های مفیدی همچون اینولین، سینارین، پتاسیم، لوتئولین، کوئرستین، سیلیمارین، گالیک اسید و ویتامین K است.
خواص کنگر چیست؟
شاید برایتان جالب باشد بدانید که خواص کنگر تنها به لذت بردن از طعم آن محدود نمی‌شود. تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که این گیاه می‌تواند فواید چشمگیری برای سلامتی انسان داشته باشد. از دیرباز در طب سنتی نیز به خواص درمانی آن اشاره شده و امروزه علم نوین نیز بسیاری از این باورها را تایید می‌کند. مهم ترین خواص کنگر عبارتند از:
سلامت کبد
کنگر، به دلیل ترکیبات خاصی مانند سینارین و سیلیمارین، نقش مهمی در بهبود عملکرد کبد دارد. این ترکیبات، با افزایش ترشح صفرا و کاهش التهاب، به سم زدایی و بازسازی سلول‌های کبدی کمک می‌کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف عصاره کنگر، می‌تواند به کاهش علائم بیماری‌های کبدی مانند کبد چرب غیرالکلی کمک کند. سیلیمارین، یکی از آنتی اکسیدان‌های موجود در کنگر است که با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، از سلول‌های کبدی در برابر آسیب محافظت می‌کند. این ترکیب، همچنین به بازسازی سلول‌های آسیب دیده کبدی کمک می‌کند و عملکرد کلی کبد را بهبود می‌بخشد.
افزایش ترشح صفرا
سینارین، ترکیبیست که در کنگر یافت می‌شود و با تحریک ترشح صفرا، به هضم چربی‌ها و دفع سموم از کبد کمک می‌کند.
تنظیم فشار خون
کنگر، به دلیل محتوای بالای پتاسیم و ترکیبات فعالش، می‌تواند به تنظیم فشار خون کمک کند. پتاسیم، با تعادل سدیم در بدن، به کاهش فشار خون کمک می‌کند.
علاوه بر این با افزایش دفع سدیم از طریق ادرار، به کاهش فشار خون کمک می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم کنگر، می‌تواند به کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک منجر شود.
کنترل قند خون
کنگر، با ترکیباتی مانند اینولین و فیبر، می‌تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. این ترکیبات، با کاهش جذب گلوکز در روده و افزایش حساسیت به انسولین، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت دیابت نوع ۲ دارند.
اینولین، نوعی فیبر محلول موجود در کنگر است که به عنوان پری بیوتیک عمل کرده و رشد باکتری‌های مفید روده را تقویت می‌کند. این فرآیند، به بهبود حساسیت به انسولین و کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند.
مفید برای کاهش وزن
کنگر به دلیل کالری پایین و فیبر بالای خود می‌تواند در کاهش وزن موثر باشد، زیرا فیبر با ایجاد حس سیری طولانی‌مدت به کنترل اشتها و کاهش مصرف کالری کمک می‌کند. همچنین، فیبر موجود در آن به تنظیم قند خون و جلوگیری از نوسانات آن کمک کرده و میل به غذاهای ناسالم را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، ترکیباتی مانند سینارین در کنگر به بهبود هضم چربی‌ها کمک می‌کنند و خاصیت دیورتیک آن می‌تواند در دفع مایعات اضافی بدن موثر باشد. اگرچه کنگر به تنهایی باعث کاهش وزن چشمگیر نمی‌شود، اما به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل و کم کالری همراه با فعالیت بدنی منظم، می‌تواند یک افزودنی مفید برای مدیریت وزن باشد.
رژیم دکتر کرمانی تنها رژیمیه که حسرت هیچ غذایی رو به دلت نمی‌ذاره. کافیه همین الان تصمیم بگیری که می‌خوای وزنت رو کم کنی و به اون اندامی که همیشه آرزوش رو داشتی برسی! از همین لحظه ما کنارتیم تا باهم به هدفت برسیم.
فواید کنگر برای سلامت قلب
کنگر، با ترکیباتی مانند لوتئولین و فیبر، می‌تواند به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک کند. این ویژگی‌ها، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی دارند. لوتئولین، یکی از آنتی اکسیدان‌های موجود در کنگر است که با جلوگیری از اکسیداسیون LDL، به کاهش سطح کلسترول بد کمک می‌کند. همچنین، فیبر موجود در کنگر، با کاهش جذب کلسترول در روده، به بهبود پروفایل لیپیدی خون کمک می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف عصاره کنگر، می‌تواند به کاهش سطح تری‌گلیسیرید خون کمک کند. این ویژگی، به بهبود سلامت عروق و پیشگیری از تصلب شرایین کمک می‌کند.
جلوگیری از پیشرفت سرطان
مطالعات نشان داده‌اند که کنگر به دلیل دارا بودن ترکیبات آنتی اکسیدانی قوی و فیتوشیمیکال ها، می‌تواند در پیشگیری از برخی از انواع سرطان موثر باشد. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در کنگر، مانند فلاونوئیدها و اسید کافئیک، می‌توانند رادیکال‌های آزاد را که عامل آسیب سلولی و افزایش خطر سرطان هستند، خنثی کنند.
برخی از ترکیبات موجود در کنگر، مانند سینارین و لوتئولین، در مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که می‌توانند از تکثیر و رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند و حتی باعث مرگ برنامه‌ریزی شده آن‌ها (آپوپتوز) شوند.
تحقیقات نشان داده است که عصاره متانولی گیاه کنگر Gundelia tournefortii فعالیت ضدسرطانی قابل توجهی علیه آدنوکارسینومای کلیوی و سایر رده‌های سلولی سرطانی دارد و غلظت بازدارندگی نیمه ماکزیمم (IC50) آن در محدوده میکرومولار است.
دیدگاه طب سنتی درباره خواص کنگر چیست؟
از منظر طب سنتی، کنگر دارای طبع گرم و خشک است و اعتقاد بر این است که می‌تواند به تعادل اخلاط بدن کمک کند. همچنین، از آن برای دفع سموم و تقویت عمومی بدن نیز استفاده می‌شده است.
روش های مصرف کنگر چیست؟
کنگر به روش‌های متنوعی قابل مصرف است و خورش کنگر یکی از لذیذترین آن‌ها به شمار می‌رود. در ادامه به برخی از روش‌های مصرف کنگر اشاره خواهم کرد:
خورش کنگر: خورش کنگر یک غذای بهاری خوشمزه و مقوی است که معمولاً با گوشت (قرمز یا مرغ)، سبزیجات معطر (جعفری و نعناع)، پیاز، ادویه جات و چاشنی‌هایی مانند آبغوره یا لیمو عمانی تهیه می‌شود. طعم این خورش کمی شبیه به خورش کرفس است و طرفداران زیادی دارد.
کنگر سرخ شده: پس از پاک کردن و برش دادن ساقه‌های جوان و ترد کنگر، می‌توان آن‌ها را در کمی روغن سرخ کرد و به عنوان یک پیش‌غذا یا دورچین غذا میل نمود.
سالاد کنگر: کنگرهای جوان و تازه را می‌توان به صورت خام و خرد شده در انواع سالادها استفاده کرد. طعم کمی تلخ و بافت ترد آن، طعم و بافت متفاوتی به سالاد می‌بخشد. به دلیل طبع گرم کنگر، بهتر است آن را با ماست یا سس‌های خنک مصرف کنید.
بورانی کنگر (کنگر ماست): این یک پیش‌غذای خوشمزه و سنتی است که در برخی مناطق ایران، به ویژه کرمانشاه و شیراز، طرفداران زیادی دارد. برای تهیه آن، کنگر پخته و خرد شده را با ماست، سیر، نعناع خشک و ادویه‌جات مخلوط می‌کنند.
قورمه سبزی با کنگر: یک ایده خلاقانه این است که در فصل بهار، به جای بخشی از سبزی قورمه سبزی یا علاوه بر آن، از کنگر سرخ شده استفاده کنید. این ترکیب طعم جدید و جالبی به قورمه سبزی می‌بخشد.
جوشانده و دمنوش کنگر: از ریشه و برگ‌های خشک شده کنگر می‌توان جوشانده یا دمنوش تهیه کرد که در طب سنتی برای برخی از خواص آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ترشی کنگر: کنگرهای جوان و نارس را می‌توان به صورت ترشی نیز تهیه و مصرف کرد.
استفاده در سوپ: کنگر خرد شده می‌تواند به عنوان یک افزودنی مغذی و طعم دهنده به انواع سوپ‌ها اضافه شود.
آیا مصرف کنگر عوارض نیز دارد؟
بله، مصرف کنگر در برخی افراد و در شرایط خاص می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد. مهم‌ترین عوارض و موارد احتیاط در مصرف کنگر عبارتند از:
مشکلات گوارشی: مصرف بیش از حد کنگر ممکن است منجر به عوارضی مانند نفخ، اسهال، دل درد و تهوع شود.
واکنش‌های آلرژیک: برخی افراد ممکن است به کنگر حساسیت داشته باشند و علائمی مانند بثورات جلدی، خارش و سوزش را تجربه کنند. افرادی که به گیاهان خانواده کاسنی (مانند گل همیشه بهار و بابونه) حساسیت دارند، بیشتر در معرض این خطر هستند.
نفاخ بودن: کنگر به طور طبیعی نفاخ است و ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد گاز و ناراحتی شود.
موارد منع مصرف و احتیاط
افراد زیر بهتر است از مصرف کنگر بپرهیزند:
سنگ کیسه صفرا: از آنجایی که کنگر می‌تواند باعث تحریک انقباض کیسه صفرا شود، مصرف آن برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا توصیه نمی‌شود و ممکن است منجر به انسداد مجاری صفراوی و درد شدید شود.
انسداد مجاری صفراوی: در صورت وجود انسداد در مجاری صفراوی، مصرف کنگر باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.
بارداری و شیردهی: به دلیل نبود اطلاعات کافی در مورد ایمنی مصرف کنگر در دوران بارداری و شیردهی، بهتر است در این دوران از مصرف آن خودداری شود یا با پزشک مشورت شود.
بیماری‌های شدید کبدی و کلیوی: افرادی که به بیماری‌های شدید کبدی یا کلیوی مبتلا هستند، باید در مصرف کنگر احتیاط کنند و قبل از مصرف با پزشک خود مشورت نمایند.
تداخلات دارویی: مصرف همزمان کنگر با داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد. همچنین، کنگر ممکن است با داروهای دیگر نیز تداخل داشته باشد، بنابراین در صورت مصرف هر گونه دارو، قبل از مصرف کنگر با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
سخن پایانی:
کنگر، این گیاه خاردار فصلی، گنجینه‌ای نهفته از ارزش غذایی و خواص درمانی است. از محافظت از سلامت کبد گرفته تا پتانسیل تنظیم قند و کلسترول خون و خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی، خواص کنگر برای سلامتی بسیار زیاد است. نگاهی به طب سنتی نیز بر اهمیت دیرینه این گیاه در درمان برخی از بیماری‌ها صحه می‌گذارد و تحقیقات نوین نیز در حال کشف ابعاد جدیدی از پتانسیل دارویی آن هستند.
با این حال، همواره باید به یاد داشت که مصرف هیچ ماده غذایی به تنهایی نمی‌تواند جایگزین یک سبک زندگی سالم و رژیم غذایی متعادل شود. در مورد مصرف کنگر نیز، توجه به موارد احتیاط و منع مصرف، به ویژه برای افراد دارای حساسیت یا شرایط پزشکی خاص، ضروری است.
سوالات متداول مقاله خواص کنگر:
۱- آیا مصرف خام کنگر مجاز است؟
به طور کلی، مصرف خام کنگر توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است طعم تلخی داشته باشد و هضم آن نیز دشوارتر باشد. پختن کنگر طعم آن را بهبود می‌بخشد و هضم آن را آسان‌تر می‌کند.
۲- چگونه می‌توان کنگر را نگهداری کرد؟
برای نگهداری کنگر به مدت کوتاه، می‌توانید آن را در یخچال قرار دهید. برای نگهداری طولانی‌تر، می‌توانید آن را پس از پختن، فریز کنید.
۳- فصل برداشت کنگر چه زمانی است؟
فصل برداشت کنگر معمولاً در فصل بهار و اوایل تابستان است.
۴- آیا کنگر برای همه افراد مفید است؟
خواص کنگر بسیار زیاد است، اما افرادی که دارای شرایط خاص پزشکی هستند یا دارو مصرف می‌کنند، باید قبل از مصرف منظم آن با پزشک خود مشورت کنند.
دیدگاه شما