تفسیر محاسبه BMI؛ چقدر چاقم؟

شاخص توده بدنی یا BMI برای ارزیابی چاقی بدن استفاده می‌شود. بسیاری از افراد از چگونگی تفسیر محاسبه BMI اطلاعی ندارند و از خود می‌پرسند من چقدر چاقم؟ در پاسخ باید گفت BMI بین 18.5 تا 24.9 برای بزرگسالان به‌منزله وزن طبیعی است. عدد بالاتر از این حدود، نشان‌دهنده اضافه وزن و میزان کمتر از این محدوده به معنی کمبود وزن است. درهردوصورت، لازم است به متخصص تغذیه مراجعه شده و از رژیم اصولی برای رسیدن به تناسب‌اندام استفاده شود. در این مقاله، درباره فرمول محاسبه BMI و روش تفسیر نتایج آن، علت نیاز به اندازه‌گیری دورکمر در کنار تفسیر BMI و این‌که چرا شاخص توده بدنی بهترین معیار سلامت نیست، صحبت خواهیم کرد.

منظور از BMI چیست؟

شاخص توده بدنی (BMI) نوعی معیار برای محاسبه تناسب یا عدم تناسب وزن است. BMI یک روش غربال‌گری ارزان و آسان برای دسته‌بندی وزن به‌صورت کمبود وزن، وزن سالم، اضافه وزن و چاقی است. شاخص توده بدنی به‌طور مستقیم چربی بدن را اندازه‌گیری نمی‌کند، اما با معیارهای توصیفی چربی بدن گرید 1، 2، 3 همبستگی متوسطی دارد. علاوه‌براین، به‌نظرمی‌رسد این شاخص به‌همان اندازه با پیامدهای متابولیک و بیماری‌های مختلف نیز مرتبط است.

فرمول محاسبه BMI چیست؟

BMI برای بزرگ‌سالان و کودکان به‌طور یکسان محاسبه نمی‌شود و تفاوت‌هایی دارد. نحوه محاسبه این شاخص برای بزرگ‌سالان در جدول ذیل ارائه شده است:

نتایج BMI را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟

از آن‌جایی که محاسبه BMI، فقط به قد و وزن نیاز دارد، یک ابزار کاربردی، ساده و بدون هزینه برای تشخیص محدوده وزنی هر فرد است که توسط خود فرد نیز به‌راحتی قابل محاسبه است. البته روش‌های دیگری برای اندازه‌گیری چربی بدن نیز وجود دارند که شامل اندازه‌گیری ضخامت چین‌خوردگی پوست (با کولیس)، وزن کردن زیر آب، امپدانس بیوالکتریکی، جذب‌سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) و رقت‌سازی ایزوتوپی است. اما این روش‌ها همیشه به‌سادگی در دسترس نبوده و یا گران هستند یا باید توسط پرسنل آموزش‌دیده انجام شوند. علاوه‌براین، استانداردسازی بسیاری از این روش‌ها دربین اپراتورها یا دستگاه‌ها ممکن است دشوار باشد که همین موضوع، مقایسه‌ها را در مطالعات و دوره‌های زمانی پیچیده می‌کند. برای بزرگ‌سالان 20 ساله و بالاتر، BMI با استفاده از دسته‌بندی وضعیت وزن استاندارد تفسیر می‌شود. این دسته‌بندی‌ها برای مردان و زنان در هر تیپ بدنی و سنی یکسان است. جدول (2) تفسیر شاخص توده بدنی را در محدوده‌های وزنی مختلف نشان می‌دهد.

کافی است پس از محاسبه BMI در فرمول بالا، عدد به‌دست آمده را در جدول پیدا نموده و محدوده وزنی خود را پیدا کنید.

آیا BMI برای کودکان و نوجوانان، مانند بزرگ‌سالان تفسیر می‌شود؟

تفسیر محاسبه BMI برای کودکان و نوجوانان متفاوت است؛ حتی اگر با استفاده از فرمول مشابه BMI بزرگ‌سالان محاسبه شود. BMI کودکان و نوجوانان باید بر اساس سن و جنس خاص باشد، زیرا میزان چربی بدن آنان با افزایش سن تغییر می‌کند و علاوه‌براین، میزان چربی بدن در دختران و پسران نیز متفاوت است. نمودارهای رشد شاخص توده بدنی کودکان برای سنین مختلف، این تفاوت‌ها را درنظرمی‌گیرند و به‌صورت بصری BMI را به‌صورت یک رتبه‌بندی صدکی نشان می‌دهند. این صدک‌ها با استفاده از داده‌های معرف جمعیت 2 تا 19 ساله ایالات متحده که در نظرسنجی‌های مختلف جمع‌آوری شده بودند، تعیین شده است. چاقی در میان افراد 2 تا 19 ساله، به عنوان BMI در صدک 95 یا بالاتر از صدک 95 کودکان همسن و همجنس در این جمعیت مرجع تعریف شده است. به عنوان مثال، یک پسر 10 ساله با قد متوسط ​​(140 سانتی‌متر) که 51 کیلوگرم وزن دارد، BMI معادل 22.9 کیلوگرم بر مترمربع خواهدداشت؛ یعنی این پسر در صدک 95 برای BMI قرار دارد و شاخص توده بدنی او از 95٪ پسران با سن مشابه خودش در این جمعیت مرجع بیشتر است. بنابراین، این پسر در زمره کودکان چاق درنظرگرفته می‌شود.

BMI کودکان و نوجوانان باید بر اساس سن و جنسیت باشد.

چرا اندازه‌گیری دورکمر در کنار BMI اهمیت دارد؟

اگرچه شاخص توده بدنی می‌تواند یک ابزار غربال‌گری خوب به‌شمار رود، اما چاقی یا سلامت کلی فرد را تشخیص نمی‌دهد. پس از تفسیر محاسبه BMI برای تعیین این‌که فرد درمحدوده خطر قرار دارد یا درمحدوده هشدار، لازم است به یک متخصص تغذیه مراجعه شود. برای افرادی که پس از این محاسبه با این دغدغه مواجهند که چقدر چاقم؟ یا چقدر لاغرم؟ ممکن است نیاز به ارزیابی‌های دیگری از قبیل اندازه‌گیری ضخامت چین‌خوردگی پوست، ارزیابی رژیم غذایی، فعالیت بدنی و سابقه خانوادگی لازم باشد. ازسوی‌دیگر، متاسفانه شیوع BMI بیش از 30 یا مساوی 30 کیلوگرم بر مترمربع (وضعیت چاقی) از دهه 1970 به‌شدت افزایش یافت. اما خوشبختانه این روند (به‌جز زنان مسن) در سال‌های اخیر رو به کاهش بوده است. چاقی در زنان بالغ با سن 60 سال و بالاتر همچنان در حال افزایش است.

با تمام این تفاصیل، دو روش عمده‌ای که معمولاً برای تخمین این‌که آیا فرد وزن سالمی دارد یا خیر استفاده می‌شود، تعیین شاخص توده بدنی (BMI) و دورکمر است. دورکمر تخمین خوبی از چربی بدن، به‌ویژه رسوبات چربی داخلی و احتمال ابتلابه بیماری‌های مرتبط با وزن می‌دهد. به همین دلیل درکنار شاخص توده بدنی لازم است درنظرگرفته شود. به‌طورکلی، BMI برای ارزیابی وزن سالم در برخی از افراد دقت کمی دارد، زیرا بین نسبت وزن ناشی از چربی یا عضله تمایز قائل نمی‌شود. بنابراین BMI در گروه‌های خاصی، ازجمله گروه‌های زیر باید محتاطانه‌تر استفاده شده و حتما دورکمر آن‌ها نیز اندازه‌گیری شود:

• اقوام خاص، مانند جمعیت جزیره‌ای اقیانوس آرام (ازجمله مردم جزیره‌نشین تنگه تورس و مائوری)، افر‌اد بومی، ساکنان آسیای جنوبی، چین و ژاپن
• بدن‌سازان یا وزنه‌برداران
• برخی از ورزشکاران
• زنان حامله
• سالمندان
• افراد دارای معلولیت جسمی
• افراد مبتلا به اختلالات خوردن
• افراد زیر 18 سال
• کسانی که چاقی شدید دارند

چرا دورکمر را اندازه‌گیری می‌کنیم؟

معمولا زمانی‌که تجمع چربی اضافی بدن در ناحیه دورکمر نسبت به باسن و ران بیشتر باشد، خطر برای سلامتی محشوب می‌شود. درکنار تفسیر محاسبه BMI، تفسیر اندازه دورکمر نیز مهم است، زیرا تخمین بهتری از چربی احشایی ارائه می‌دهد. چربی احشایی، چربی داخلی خطرناکی است که اطراف اندام‌های داخلی مانند قلب و روده را احاطه می‌کند. بنابراین پیش‌بینی‌کننده دقیق‌تری برای خطرات قلبی عروقی، دیابت نوع 2 در زنان و سندرم متابولیک است. برای اطلاع از میزان خطر، مهم است اندازه دورکمر به‌طور دقیق توسط متخصص تغذیه اندازه‌گیری شود. اما اگر کسی بخواهد خودش دورکمر را اندازه بگیرد، می‌تواند به‌صورت زیر عمل کند:

• متر نواری را مستقیماً روی پوست خود یا روی 1 لایه لباس نازک قرار دهید.
• محل صحیح اندازه‌گیری کمر، بین پایین‌ترین دنده و بالای استخوان لگن است که تقریباً مطابق با ناف شما است.
• به‌طورمعمول نفس بکشید و دورکمرتان را اندازه بگیرید.
• مطمئن شوید نوار چسبیده به بدن است، بدون این‌که پوست را فشار دهد.

تجمع چربی اضافی بدن در ناحیه دورکمر نسبت به باسن و ران، خطر برای سلامتی محسوب می‌شود.

آستانه‌های دورکمر که نشان‌دهنده افزایش خطر ابتلابه بیماری هستند، به شرح زیرند:

اگر زن هستید:

• دورکمر بیش از 80 سانتی‌متر، آستانه خطر
• دورکمر بیش از 88 سانتی‌متر، خطر شدید

اگر مرد هستید:

• دورکمر بیش از 94 سانتی‌متر، آستانه خطر
• دورکمر بیش از 102 سانتی‌متر، خطر شدید

البته این اندازه‌گیری دورکمر فقط برای بزرگ‌سالان صحت دارد و برای کودکان، زنان باردار، افرادی که مبتلا به یک بیماری با علائم بزرگ شدن شکم هستند و برای افرادی با ژنتیک غیراروپایی که ممکن است شکل بدنی متفاوتی داشته باشند، چندان معتبر نیست.

چرا شاخص توده بدنی بهترین معیار برای اندازه گیری سلامت نیست؟

اگرچه همبستگی بین BMI و چاقی بدن نسبتاً قوی است، اما حتی اگر دو نفر BMI یکسان داشته باشند، باز هم سطح چربی بدن آن‌ها ممکن است متفاوت باشد. به‌طورکلی:

• چربی بدن زنان با همان شاخص توده بدنی بیشتر از مردان است.
• افراد مسن به‌طور متوسط ​​ذخیره چربی بدن بیشتری نسبت به جوانان دارند.
• ورزشکاران نسبت به غیرورزشکاران با همان شاخص توده بدنی، عضله بیشتر و چربی کمتری دارند.
• به‌نظرمی‌رسد دقت BMI به عنوان شاخص چاقی بدن در افرادی با سطوح بالاتر BMI و چربی بدن بالاتر باشد.

عواقب BMI بالا برای بزرگ‌سالان چیست؟

افرادی که اضافه وزن زیادی دارند، درمعرض خطر ابتلابه بسیاری از بیماری‌ها ازجمله موارد زیر هستند:

• فشارخون بالا
• کلسترول LDL بالا
• دیابت نوع 2
• بیماری عروق کرونر قلب
• سکته
• بیماری کیسه صفرا
• استئوآرتریت (تجزیه غضروف و استخوان در مفصل)
• آپنه خواب و مشکلات تنفسی
• التهاب مزمن و افزایش استرس اکسیداتیو
• برخی از سرطان‌ها (آندومتر، سینه، روده بزرگ، کلیه، کیسه صفرا و کبد)
• کیفیت پایین زندگی
• بیماری‌های روانی، مانند افسردگی بالینی، اضطراب
• درد بدن و مشکل در عملکرد فیزیکی

تفسیر محاسبه BMI یا شاخص توده بدنی برای افرادی که با این پرسش مواجهند که «من چقدر چاقم؟ یا من چقدر لاغرم؟» مهم است. فرمول محاسبه شاخص توده بدنی ساده است و از تقسیم وزن بر مجذور قد به دست می‌آید، اما ممکن است برای برخی افراد این محاسبه به تنهایی کافی نباشد. گاهی تعیین اندازه دورکمر نیز برای تفسیر بهتر توسط متخصص تغذیه الزامی است. چون اکثر چربی‌های احشایی با اندازه دورکمر مشخص می‌شوند. این چربی‌ها عامل ایجاد بسیاری از بیماری‌ها هستند.

منبع: ++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.