یکی از مضرترین بخش‌های رژیم غذایی بیشتر ایرانیان، مصرف بی‌رویه شیرینی‌ها و محصولات قندی است. شکر و قندهای موجود، کالری بسیار بالایی دارند و موجب بروز انواع بیماری‌های مختلف می‌شوند. اگر فکر می‌کنید جایگزینی برای قند و شکر معمولی وجود ندارد، سخت در اشتباهید! استویا شیرین کننده‌ای طبیعیست که بحث‌های زیادی حول محور آن وجود دارد و می‌تواند جایگزین مناسبی برای قند و شکر باشد.
استویا یک جایگزین شکر است که از برگ های گیاه Stevia rebaudiana در آمریکای جنوبی تهیه می شود. برگ ها حاوی مواد شیمیایی به نام استویول گلیکوزیدها هستند که طعم شیرین بسیار غلیظی دارند. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد استویا اطلاعات لازم را در اختیار شما بگذاریم.
استویا چیست؟
استویا یا همان Stevia ماده‌ای ارگانیک است که از گیاه Stevia rebudiana به دست می‌آید. این ماده یکی از اعضای خانواده chrysanthetum است و زیر گروه از خانواده Asteraceae محسوب می‌شود. استویا یا استویا رابادیانا نام درختچه‌ای بسیار انبوه است که به تیره کاسنیان متعلق میباشد. ۱۵۰ گونه مختلف از این گیاه مفید وجود دارد که همه آنها بومی آمریکای جنوبی و شمالی محسوب می‌شوند.
این گیاه در بسیاری از کشورها تولید و کشت می‌شود و امروزه کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده استویا در جهان شناخته شده است. علاوه بر این، در بسیاری از فروشگاهها و مراکزی که محصولات کشاورزی و باغی ارائه می‌دهند، گیاه استویا جهت پرورش خانگی به فروش می‌رسد.
آیا استویا جایگزین مناسبی برای شکر است؟
بله استویا جایگزین مناسبی برای مصرف قند و شکرهای مصنوعی در رژیم غذایی شخصی افراد و پخت و پزهای خانگی است. به طور کلی استویا می‌تواند با فواید بی‌شمار به راحتی جای خود را در رژیم غذایی افراد باز کند و بخش مهمی از وعده‌های غذایی شود.
هرچند از آن جا که استویا به تازگی به سبد محصولات مصرفی مردم وارد شده، محققان هنوز تحقیقات جامع و کاملی روی این ماده شیرین کننده انجام نداده‌اند و نتایج تمامی تحقیقات در مورد اثرات کوتاه مدت استویا است. در حال حاضر دانشمندان و محققان در حال تحقیق در رابطه با اثرات بلند مدت استویا هستند.
فواید استویا چیست؟
استویا فواید بسیار زیادی برای سلامتی دارد. در ادامه به مهم ترین فواید استویا اشاره شده است:
یک مطالعه در سال 2010 از 19 شرکت کننده سالم و لاغر و 12 شرکت کننده چاق نشان داد که استویا به طور قابل توجهی سطح انسولین و گلوکز را کاهش می دهد. همچنین شرکت کنندگان در مطالعه را با وجود دریافت کالری کمتر، پس از خوردن غذا راضی و سیر می کرد.
فاقد کالری
شکر استویا، شیرین کننده‌ای فاقد کالری است. بنابراین وقتی که این ماده گیاهی جایگزین شکر معمولی در رژیم غذایی روزانه فرد بشود، به روند کاهش وزن اصولی او کمک می‌کند، زیرا هر قاشق از شکر معمولی ۴۵ کالری دارد و می‌تواند باعث چاقی و بروز بیماری‌های مزمن شود.
ایجاد احساس سیری
شکر استویا باعث حس سیر شدن در فرد می‌شود و می‌تواند در کاهش وزن اثر گذار باشد. دانشمندان تحقیقی روی ۳۱ فرد بالغ انجام دادند که طی آن افرادی میان وعده‌ای حاوی شکر استویا مصرف کرده و افراد دیگری میان وعده‌ای حاوی شکر معمولی استفاده نمودند.
همان‌طور که می‌دانید، کمبود کالری موجب گرسنه شدن فرد می‌شود و طی این تحقیقات، محققان انتظار داشتند گروهی که میان وعده با کالری پایین‌تر دریافت کرده بودند، بیشتر گرسنه شوند و در وعده غذایی اصلی آن گرسنگی را جبران کنند، اما نتایج طور دیگری رقم خورد.
افرادی که وعده غذایی با کالری کمتر و البته شکر استویا دریافت کرده بودند، احساس رضایت و سیری مساوی و حتی بیشتری نسبت به افرادی که وعده غذایی با شکر معمولی و کالری بالاتر دریافت کرده بودند، داشتند. پس استویا می‌تواند احساس سیری بیشتری در فرد ایجاد کند. مصرف استویا ۳۰ دقیقه پیش از مصرف وعده اصلی غذایی، باعث کاهش وزن خواهد شد.
کاهش اشتها
این گیاه علاوه بر ایجاد احساس سیری در فرد، باعث کاهش اشتهای او نیز می‌شود. مطالعاتی روی موش‌ها انجام شد که طی آن نشان داده شد مصرف ربودیوسید آ و گلیکوسید، باعث افزایش هورمون‌های سرکوب‌کننده اشتها می‌شود.
کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی
مصرف شیرین کننده استویا باعث کاهش تری گلیسیرید و افزایش میزان چربی مفید خون یا همان HDL می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد. علاوه بر آن، مقادیر بالای آنتی اکسیدان موجود در شکر استویا جهت جلوگیری از بروز حملات قلبی بسیار مفید است.
کنترل قند خون
مصرف شکر استویا می‌تواند قند خون افراد، به خصوص افراد مبتلا به دیابت را کنترل کند و یک جایگزین مناسب برای قند و شکر جهت مصرف مبتلایان به دیابت باشد. ترکیبات گلیکوئیدی استویویایدی که در گیاه استویا موجود است، هنگام تجزیه شدن ذرات حاوی گلوکوز موجود در روده بزرگ را جذب می‌کند و اجازه ورود آنها به جریان خون را نمی‌دهد. طی این مکانیسم قند خون افراد به مقدار زیادی کاهش پیدا می‌کند.
در یک مطالعه، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 گزارش کردند که استویا باعث کاهش قابل توجه گلوکز خون و پاسخ گلوکاگون بعد از غذا می شود. گلوکاگون هورمونیست که سطح گلوکز در خون را تنظیم می کند و مکانیسم ترشح گلوکاگون اغلب در افراد مبتلا به دیابت معیوب است.
کمک به ترک سیگار
تحقیقات بسیار زیادی نشان می‌دهد که وجود مقادیری از ویتامین C و خاصیت سم زدایی آن باعث دفع نیکوتین بدن می‌شود. از این رو می‌توان گیاه استویا را جهت کمک به روند ترک کردن سیگار مصرف نمود.
بهبود انواع سرطان
وجود مقادیر بسیار بالای آنتی اکسیدان‌های کورستین، کائمفرول و دیگر ترکیبات گلیکوئیدی، باعث پیشگیری از بروز سرطان‌های مختلف در فرد، بخصوص سرطان پانکراس می‌شود.
درمان فشار خون
در ترکیبات گیاه استویا ماده‌ای به نام استویوساید وجود دارد که باعث بهبود عملکرد رگ‌های خونی می‌شود. این ماده به عنوان یک دیورتیک طبیعی عمل می‌کند و با افزایش ادرار و دفع به خارج شدن سدیم بدن کمک می‌کند. نتیجه این متابولیسم کاهش فشار خون در فرد بیمار خواهد بود.
درمان بیماری‌های کبدی
همان‌طور که گفتیم، گیاه استویا می‌تواند به عنوان یک دیورتیک طبیعی فعالیت کند و باعث پاکسازی و سم‌زدایی کبد از سموم مختلف شود. این فعالیت برای درمان بیماری‌های کبدی، بخصوص درمان کبد چرب بسیار مفید است.
افزایش سلامت دهان و دندان
این گیاه یک آنتی بیوتیک کاملاً طبیعی است و از این رو به کاهش باکتری‌های موجود و تولید شده در دهان کمک کرده و باعث رفع پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. استویا یک افزودنی طبیعی بسیار محبوب در دهان شویه‌ها و خمیر دندان‌ها محسوب می‌شود.
جوان‌سازی و شادابی پوست
در ترکیبات استویا مقادیر بسیار زیادی از آنتی اکسیدان‌ها وجود دارد. علاوه بر آن، ویتامین C نیز در ترکیبات این شیرین کننده طبیعی موجود است که باعث رفع چین و چروک‌های پوست صورت و جوان شدن آن می‌شود.
طرز تهیه ماسک ضد چروک استویا بسیار آسان است. کافیست یک قاشق غذاخوری پودر برگ‌های خشک شده استویا را با یک قاشق غذاخوری شیر مخلوط کنید و این ماده خمیری شکل را روی پوست خود بگذارید.
اجازه دهید ۲۰ دقیقه پوست صورتتان به همراه این ماسک استراحت کند. می‌توانید با آب ولرم صورت خود را بشویید. از این ماسک دو بار در هفته استفاده نمایید تا خیلی زود نتایج آن را مشاهده کنید.
بهبود وضعیت پوکی استخوان
تحقیقات و مطالعات فراوانی در این زمینه انجام شده که همگی حاکی از آن بوده‌اند که استویا متابولیسم کلسیم در بدن را به مقدار زیادی افزایش می‌دهد و منجر به بالا رفتن تراکم استخوان و بهبود وضعیت پوکی استخوان‌ها در افراد می‌شود.
درمان اگزمای پوستی
ترکیبات موجود در گیاه استویا یکی از کامل‌ترین ترکیبات دارویی جهت درمان انواع بیماری‌های پوستی، بخصوص اگزما است. استویا را می‌توان به صورت موضعی روی اگزماهای دردناک گذاشت. این ماده به شکل یک استروئید عمل می‌کند و باعث کاهش التهاب و سوزش پوست بیمار می‌شود.
چگونه از استویا به عنوان جایگزین قند استفاده کنیم؟
استویا را می توانید به عنوان جایگزین قند و شکر در غذاهای و نوشیدنی‌های مورد علاقه خود استفاده کنید. اما مسأله‌ی مهمی در مصرف استویا وجود دارد. طعم تلخی که استویا در نهایت بجا می‌گذارد، برای بسیاری از افراد خوشایند نیست.
برای به دست آوردن طعم و مزه‌ای بهتر، می‌توان شکر استویا را با شکر معمولی به نسبت یک به یک ترکیب کرد و یک طعم لذیذ و خوشایند را به دست آورد. اگر از عصاره مایع استویا استفاده می‌شود، باید مقدار دیگر مواد اولیه غذا به شکلی تنظیم شود که اختلاف حجم ایجاد شده جبران گردد.
راه‌های مناسب استفاده از استویا عبارتند از:
- قهوه یا چای
- لیمونادهای خانگی
- استفاده در بلغور جو دوسر گرم یا سرد
- به کاربردن در اسموتی
- ریختن در ماست
با استویا کیک و شیرینی بپزید. آنها دقیقا همان مزه‌ای را می‌دهند که شکر می‌دهد. بعضی از محصولات استویا برای استفاده در آشپزی مناسب نیستند و هنگام خرید از روی بسته بندی آن متوجه می‌شوید.
خطرات و عوارض جانبی مصرف استویا
طی دستورالعمل‌های FDA، هر فرد مجاز است گلیکوزیدهای این گیاه را با مقداری برابر با ۴ میلی گرم به ازای هر یک کیلوگرم از وزن بدن خود مصرف کند. مصرف استویای کاملاً خاص عوارض جانبی خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کند، اما بسیاری از محققان طی مطالعات خود در سال‌های اخیر چند عارضه بالقوه برای مصرف استویا معرفی کرده‌اند.
این عوارض در آزمایش‌هایی که روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده، بروز پیدا نکرده است. با این حال در این بخش عوارض احتمالی را برایتان شرح می‌دهیم:
سازمان غذا و دارو بر این عقیده است که از آنجا که اطلاعات کافی در مورد تأثیر بالقوه این گیاه بر سلامت شما وجود ندارد ممکن است شما را با مشکلات کلیه، قلب و عروق مواجه کند. استویا همچنین ممکن استبر باکتری های سالم در معده شما تأثیر بگذارد و باعث ایجاد گاز و نفخ شود.
از طرفی می‌تواند عروق خونی را گشاد کند و فشار خون را کاهش دهد. هر ماده غذایی یا دارویی که بتواند به شکل فعال فشار خون را پایین بیاورد، اگر بیش از اندازه و در مدت زمان طولانی مصرف شود، می‌تواند عوارضی همچون افت فشار خون را به دنبال داشته باشد.
دیگر عوارض احتمالی مصرف استویا عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- نفخ
- گرفتگی عضلات شکم
- درد شکمی
- و سوء هاضمه
چه کسانی بهتر است استویا مصرف نکنند؟
توصیه می‌شود برخی افراد از استویا در وعده‌های غذایی شان استفاده نکنند؛ مثلاً کسانی که از داروهای خاصی استفاده میکنند که ممکن است مصرف استویا تداخل دارویی ایجاد کند، بهتر است پیش از مصرف این گیاه، حتماً با پزشک خود مشورت کنند.
این مسأله شامل افرادی که مستعد افت قند خون و فشار خون هستند هم می‌شود. عواملی که می‌تواند خطر بروز عوارض جانبی استویا را افزایش دهد، شامل داروهای مختص به فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون، داروهای کبدی برای بیماران کبدی، داروهای کلیوی جهت مصرف بیماران مبتلا به عارضه‌های کلیوی، داروهایی که بیماران قلبی مصرف میکنند، داروهای مربوط به بیماری سرطان و کلیه داروهای تنظیم‌کننده هورمون‌ها و استروئیدها میباشد.
آنچه از مقاله استویا چیست آموختیم:
استویا، به عنوان یک شیرین کننده طبیعی و بدون کالری، در سال‌های اخیر محبوبیت فراوانی پیدا کرده است. این گیاه شیرین کننده، به دلیل خواص منحصر به فرد خود، جایگزین مناسبی برای شکر تصفیه شده محسوب می‌شود. استویا نه تنها کالری بسیار کمی دارد، بلکه شیرین کنندگی آن بسیار بیشتر از شکر است.
با وجود تمام مزایای استویا، همچنان سوالاتی در مورد ایمنی طولانی مدت مصرف آن وجود دارد. اگرچه مطالعات نشان داده‌اند که مصرف استویا در مقادیر معمول بی‌خطر است، اما تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات طولانی‌مدت مصرف آن بر بدن مورد نیاز است.
سوالات متداول مقاله استویا چیست:
1- آیا مصرف استویا در بارداری مجاز است؟
توصیه می‌شود زنان باردار به اندازه از استویا استفاده کرده و از مصرف بیش از حد آن پرهیز کنند. ممکن است مصرف استویا روی بارداری و بافت‌های جنین تأثیر منفی نگذارد؛ اما بسیاری از استویاهای فروشگاهی دارای ترکیبات تقلبی هستند و ممکن است موجب بروز مشکلات و نقایصی در مادر و جنین شوند.
2- آیا استویا سرطان زاست؟
استویا باعث پیشگیری در برخی سرطان‌ها می شود. نتایج یک تحقیق نشان داد که یک گلیکوزید به نام استیویوساید در گیاه استویا پیدا شده که به مردن سلول‌های سرطانی در بافت سرطان پستان انسان کمک می‌کند و رشد سرطان در بدن را کاهش می‌دهد.
منبع:
