یبوست در کودکان، یکی از موارد شایع و البته آزاردهنده به‌شمارمی‌رود. درمان یبوست کودکان بسته به علت آن می‌تواند متفاوت باشد.

بهترین راه برای شروع مدیریت این مشکل، کمک به کودک در نوشیدن آب کافی، تحرک و مصرف غذاهای سالم و سرشار از فیبر است. با این استراتژی‌های ساده، بسیاری از کودکان قادر خواهند بود از سد یبوست عبور کنند و به حرکات طبیعی روده برگردند.

در این مقاله، در مورد یبوست کودکان، علل، روش‌های تشخیص، پیشگیری و روش‌های درمانی مختلف، مانند ملین‌های طبیعی، غذاهای نرم‌کننده مدفوع و سایر درمان‌های طبیعی و پزشکی صحبت خواهیم کرد.

چرا کودکان به یبوست مبتلا می‌شوند؟

یبوست در کودکان بیشتر حین آموزش توالت رخ می‌دهد و در پسران شیوع بیشتری دارد، اما درمان یبوست کودکان دشوار نیست. میانگین دفعات مدفوع در هفته اول زندگی، چهار بار در روز تخمین زده می‌شود. این میزان در یک‌سالگی به دو بار در روز کاهش می‌یابد.

در چهارسالگی، الگوی دفع شبیه الگوی بزرگ‌سالان یعنی بین سه بار در روز تا سه بار در هفته خواهد بود. یبوست مزمن می‌تواند منجر به کم اشتهایی و رشد ضعیف کودک یا عوارض شدیدتر شود. البته برای یبوست در کودکان گاهی‌اوقات هیچ دلیل واضحی وجود ندارد، ولی برخی از علل احتمالی عبارتند از:

  • عدم مصرف غذاهای سرشار از فیبر، مانند میوه و سبزی به اندازه کافی
  • عدم نوشیدن مایعات کافی
  • احساس فشار یا وقفه منظم حین تمرین روی لگن (یا توالت)
  • احساس نگرانی یا اضطراب در مورد مسائلی، مانند خانه تکانی، تولد نوزاد جدید یا شروع مهدکودک یا مدرسه

اگر کودک مبتلا به یبوست باشد، سرزنش او این معنی را در ذهنش به‌وجود خواهد آورد که او نمی‌خواهد برای عمل ساده دفع تلاش کند. این موضوع می‌تواند یک دور باطل ایجاد کند و باعث پرخاشگری، لجبازی و احساس گناه در کودک شود.

راهکارهایی برای جلوگیری از یبوست از زبان دکتر کرمانی

علائم یبوست در کودکان و نوزادان

از آن‌جایی که نوزادان ممکن است دوره‌های طولانی از شبانه‌روز را بدون اجابت مزاج بگذرانند، تشخیص این‌که آیا یبوست دارند یا خیر، دشوار است. علائمی که نشان‌دهنده یبوست در نوزاد است، عبارتند از:

بیشتر بخوانید: فواید ورزش برای کودکان که تا به حال نمی‌دانستید!
  • مدفوع کم و سفت
  • مدفوع شبیه خاک رس
  • گلوله‌های سخت مدفوع
  • زور زدن یا گریه طولانی هنگام تلاش برای اجابت مزاج
  • رگه‌های خون در مدفوع
  • کمبود اشتها
  • شکم سفت و نفخ مکرر
  • مدفوع سفت قبل از شروع به تغذیه با غذای جامد، بارزترین نشانه یبوست در نوزادان است.

نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، ممکن است بیشتر مدفوع کنند، زیرا شیر مادر به راحتی هضم می‌شود. بااین‌حال، هنگامی که کودک بین ۳ تا ۶ هفته سن دارد، ممکن است فقط یک‌بار در هفته مدفوع نرم و بزرگ داشته باشد.

کودکانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، بیشتر از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، مدفوع می‌کنند. اکثر نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، حداقل یک‌بار در روز یا یک‌روزدرمیان اجابت مزاج دارند، اما هنگامی که والدین غذای جامد یا شیر گاو را به رژیم غذایی کودک وارد می‎کنند، کودک ممکن است بیشتر دچار یبوست شود.

روش‌های تشخیص

تشخیص و درمان یبوست در کودکان توسط پزشک امکان‌پذیر است. پزشک احتمالا درمورد بیماری‌های قبلی کودک، رژیم غذایی و الگوهای فعالیت بدنی او خواهد پرسید و سپس یک معاینه فیزیکی مقعدی انجام خواهد داد. معاینه فیزیکی کودک برای بررسی ناهنجاری‌ها یا وجود مدفوع نهفته است.

مدفوع یافت شده در رکتوم ممکن است نیاز به آزمایش داشته باشد. آزمایش‌های گسترده‌تر معمولاً فقط برای تشخیص شدیدترین موارد یبوست درنظر گرفته می‌شود. درصورت لزوم، این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • اشعه ایکس شکم: این تست استاندارد برای تشخیص وجود انسداد در شکم کودک است.
  • مانومتری آنورکتال یا تست تحرک: در این آزمایش، یک لوله نازک به نام کاتتر در رکتوم قرار داده می‌شود تا هماهنگی ماهیچه‌هایی را که کودک برای دفع مدفوع استفاده می‌کند، اندازه‌گیری کند.
  • باریم تنقیه اشعه ایکس: در این آزمایش، پوشش روده با رنگ کنتراست (باریم) پوشانده می‌شود تا رکتوم، کولون و گاهی‌اوقات بخشی از روده کوچک به‌وضوح در عکس رادیوگرافی دیده شود.
  • بیوپسی رکتوم: در این آزمایش، نمونه کوچکی از بافت راست روده برای بررسی سلامت سلول‌های عصبی گرفته می‌شود.
  • مطالعه ترانزیت یا مطالعه نشان‌گر: در این آزمایش، کودک یک کپسول حاوی نشان‌گرهایی را می‌بلعد که با کمک اشعه ایکس طی چند روز نشان داده می‌شود.
  • آزمایش خون: گاهی‌اوقات انجام آزمایش‌های خون مانند پانل تیروئید لازم است.
یبوست در کودکان، یکی از موارد شایع و البته آزاردهنده به‌شمارمی‌رود.
یبوست در کودکان، یکی از موارد شایع و البته آزاردهنده به‌شمارمی‌رود.

چه روش‌هایی برای پیشگیری وجود دارد؟

برای جلوگیری از یبوست در کودکان روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

  • مصرف غذاهای سرشار از فیبر برای پیشگیری از یبوست در کودکان: یک رژیم غذایی غنی از فیبر، مانند میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، غلات و نان‌های سبوس‌دار می‌تواند به سیستم گوارش کودک کمک کند تا مدفوع نرم و حجیمی داشته باشد. میزان توصیه‌شده فیبر رژیمی ۱۴ گرم به‌ازای هر ۱۰۰۰ کالری در رژیم غذایی کودک است. سایر روش‌های پیشگیری از یبوست، عبارتند از:
  • کودک خود را به نوشیدن مایعات زیاد تشویق کنید.
  • فعالیت بدنی منظم به تحریک عملکرد طبیعی روده کمک می‌کند.
  • به‌طور منظم بعد از غذا، زمانی را برای استفاده کودک از توالت اختصاص دهید.
  • در صورت لزوم، یک زیرپایی تهیه کنید تا کودک راحت روی توالت بنشیند.
  • به کودک خود یادآوری کنید که به ندای طبیعت توجه کند. برخی از کودکان آن‌قدر در بازی غرق می‌شوند که تمایل به اجابت مزاج را نادیده می‌گیرند. اگر چنین تاخیرهایی اغلب اتفاق بیفتد، می‌تواند به یبوست کمک کند.
  • حامی باشید. به تلاش‌های فرزندتان پاداش دهید، نه به نتیجه کار! برای حرکت‌دادن روده به بچه‌ها جوایز کوچکی بدهید. جوایز احتمالی می‌تواند شامل برچسب یا کتاب یا بازی خاصی باشد که فقط بعد از رفتن به توالت می‌توانید به او بدهید.
  • کودکی را که لباس زیر خود را کثیف کرده، تنبیه نکنید.

روش‌های درمان یبوست چیست؟

روش‌های درمان یبوست در کودکان به دو دسته خانگی و پزشکی – دارویی تقسیم می‌شود.

درمان‌های خانگی یبوست کودکان

درمان یبوست کودکان در خانه به‌صورت زیر است:

ورزش

ورزش و حرکت باعث تحریک روده کودک می‌شود. بااین‌حال، از آن‌جایی که نوزادان هنوز راه نمی‌روند، لازم است والدین با حرکات ورزشی به حرکات روده آن‌ها کمک کنند. والدین می‌توانند به آرامی پاهای کودک را در حالی که به پشت دراز کشیده است، به حالت دوچرخه حرکت دهند. انجام این کار ممکن است به عملکرد روده‌ها و رفع یبوست کمک کند.

حمام آب گرم

حمام آب گرم نوزاد می‌تواند عضلات شکم او را شل کرده و به او کمک کند تا راحت‌تر دفع کند. این کار می‌تواند برخی از ناراحتی‌های مربوط به یبوست را تسکین دهد.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان هوازی برای چربی‌سوزی
حمام آب گرم نوزاد می‌تواند عضلات شکم او را شل کرده و به او کمک کند تا راحت‌تر دفع کند.
حمام آب گرم نوزاد می‌تواند عضلات شکم او را شل کرده و به او کمک کند تا راحت‌تر دفع کند.

تغییرات رژیم غذایی

برخی تغییرات رژیم غذایی نیز ممکن است به یبوست کمک کند اما این تغییرات بسته به سن و رژیم غذایی کودک متفاوت است. مادران حین شیردادن به نوزاد می‌توانند برخی از مواد غذایی مانند لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کنند. ممکن است تغییرات رژیم غذایی نوعی آزمون و خطا باشد و نتیجه‌دهی آن طول کشیده و حتی تغییر در رژیم غذایی تأثیری بر یبوست نوزاد نداشته باشد. برای نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، والدین ممکن است بخواهند نوع دیگری از شیر خشک را امتحان کنند. اگر کودک غذاهای جامد می‌خورد، والدین باید به دنبال غذاهایی باشند که منابع خوبی از فیبر باشند. انتخاب‌های غذایی خوب برای کودکان مبتلا به یبوست، عبارتند از:

  • سیب‌ بدون پوست
  • کلم بروکلی
  • غلات کامل، مانند بلغور جو دوسر یا نان و پاستای سبوس‌دار
  • هلو
  • گلابی
  • آلو
  • زیتون

آبرسانی به بدن

شیرخواران معمولاً به مایعات مکمل نیاز ندارند، زیرا آب بدن خود را از شیر مادر یا شیر خشک دریافت می‌کنند؛ اما نوزادانی که یبوست دارند، ممکن است به میزان آب بیشتری نیاز داشته باشند. متخصصان اطفال گاهی توصیه می‌کنند برای نوزادان سنین بالای ۲ تا ۴ ماهگی که دچار یبوست هستند، مقدار کمی آب یا گاهی آب‌میوه (مانند آب آلو یا سیب) به رژیم غذایی کودک اضافه شود. بااین‌حال، والدین یا مراقبان نباید برای اولین بار بدون مشورت با پزشک اطفال به نوزاد آبمیوه بدهند.

ماساژ

  • روش‌های مختلفی برای ماساژ شکم نوزاد جهت رفع یبوست وجود دارد که به‌صورت زیر هستند:
  • با استفاده از نوک انگشت، حرکات دایره‌ای روی شکم نوزاد در جهت عقربه‌های ساعت انجام دهید.
  • زانوها و پاهای کودک را کنار هم نگه دارید و به آرامی پاها را به سمت شکم فشار دهید.
  • زانوها و پاهای کودک را کنار هم نگه دارید و به آرامی با پاهای کودک حرکت دوچرخه را تکرار کنید.
  • نوازش از قفسه سینه به سمت پایین و کنار ناف با لبه انگشت
ماساژ نوزاد یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به درمان یبوست در آن‌ها کمک کند.
ماساژ نوزاد یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به درمان یبوست در آن‌ها کمک کند.

اندازه‌گیری دمای مقعد

اندازه‌گیری دمای مقعد کودک با یک دماسنج تمیز و روغن‌کاری شده، ممکن است به دفع مدفوع او کمک کند. توجه شود نباید از این روش همیشه استفاده شود، زیرا می‌تواند یبوست را بدتر کند. ممکن است کودک تمایلی به دفع مدفوع بدون کمک نداشته باشد یا ممکن است اجابت مزاج را با نوعی خشم مرتبط بداند که همین موضوعات باعث می‌شود در طول این فرآیند اذیت شود یا گریه کند. قبل از انجام این روش، باید با پزشک کودک صحبت شود.

استفاده از ملین‌ها و روان‌کننده‌ها

استفاده از این داروها طبق دستور پزشک بی‌خطر است و روده را تنبل یا کودک را وابسته به داروها نمی‌کند. استفاده از ملین‌های گیاهی مانند روغن کرچک یا زیتون یا ملین‌های دارویی روده‌ها را خالی و مدفوع را نرم و روغنی می‌کند. این درمان باید برای یک دوره زیرنظر پزشک ادامه یابد تا کودک بر نگرانی خود از دفع مدفوع غلبه کند.

بی‌اختیاری مدفوع (یا کثیف شدن لباس زیر) ممکن است در نتیجه یبوست باشد و با اسهال اشتباه گرفته شود. والدین نباید در این هنگام درمان ملین تجویز شده را کاهش داده یا قطع کنند، زیرا این کار می‌تواند یبوست را بدتر کند.

کمک به آرامش کودک در توالت رفتن

شایع‌ترین دلیل عدم تمایل به عمل دفع، درد یا ترس از درد هنگام عبور از حرکت مدفوع است که می‌تواند منجر به ایجاد چرخه‌ای از خودداری و متعاقب آن دفع مدفوع سفت شود. برای غلبه بر این مشکل، کودک را به نشستن منظم روی توالت، سه بار در روز و هربار به‌مدت سه تا پنج دقیقه تشویق کنید.

بهترین زمان برای انجام این کار، معمولاً نیم تا یک‌ساعت بعد از صبحانه است. ضمنا اطمینان حاصل کنید که پاهای کودک جای مناسب و راحتی قرار گرفته باشد، باسن خم شود و برآمدگی شکم به داخل کشیده شود. در تمام این موارد کودک را تشویق کنید.

تقویت رفتار مثبت با برچسب روی نمودار مناسب سن

به جای تمرکز روی داشتن شلوار تمیز یا دفع موفقیت‌آمیز مدفوع، پاداش‌ها باید براساس اهداف قابل دست‌یابی (مثلاً انطباق خوب با برنامه نشستن) تنظیم شوند.

اصلاح برنامه غذایی و فعالیتی کودک

مصرف غذاهای یبوست‌آور، مانند شیر و پنیر را برای کودک کاهش دهید. درصورت امکان، فرزندتان را به پیاده‌روی یا دویدن ببرید. فعالیت بدنی منظم می‌تواند حرکات روده را بهبود بخشد. مهم این است که درهمه‌حال همراه کودک باشید و او را طرد یا سرزنش نکنید.

حتما بخوانید:
فواید ورزش برای کودکان که تا به حال نمی‌دانستید!

درمان‌های دارویی یبوست کودکان

دستورالعمل‌های موسسه ملی بهداشت و مراقبت عالی آمریکا (NICE) در سال ۲۰۱۰ تاکید می‌کنند که مداخلات غذایی به‌تنهایی نباید به‌عنوان اولین خط درمان یبوست کودکان مورد استفاده قرار گیرند. بسته به شرایط، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

مکمل‌های فیبر بدون نسخه یا نرم‌کننده‌های مدفوع

اگر کودک فیبر زیادی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کند، افزودن یک مکمل فیبر بدون نسخه مانند متاموسیل یا سیتروسل، ممکن است کمک‌کننده باشد. بااین‌حال، کودک باید روزانه حداقل ۳۲ اونس (حدود ۱ لیتر) آب بنوشد تا این داروها خوب عمل کنند.

شیاف گلیسیرین

شیاف گلیسیرین می‌تواند برای نرم کردن مدفوع در کودکانی که نمی‌توانند قرص‌ها را قورت دهند استفاده شود.

ملین یا تنقیه

اگر تجمع مواد مدفوع باعث انسداد روده شود، پزشک اطفال ممکن است یک ملین یا تنقیه مانند پلی اتیلن گلیکول و روغن‌های معدنی را برای کمک به رفع انسداد تجویز کند. هرگز بدون دستور پزشک و دانستن دوز مناسب، به کودک ملین یا تنقیه ندهید.

سایر درمان‌های پزشکی

گاهی ممکن است یبوست کودک به‌قدری شدید باشد که نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای مدت کوتاهی داشته باشد تا تنقیه قوی‌تری به او داده شود که روده را پاک کند. طب سوزنی نیز ممکن است در برخی موارد تجویز شود. طب سوزنی شامل واردکردن و دستکاری سوزن‌های ظریف در قسمت‌های مختلف بدن است. اگر کودک درد شکمی مرتبط با یبوست داشته باشد، این درمان می‌تواند کمک‌کننده باشد.

تنقیه کودک و نوزاد یکی از روش‌هایی است که برای درمان یبوست در آن‌ها پیشنهاد می‌شود.
تنقیه کودک و نوزاد یکی از روش‌هایی است که برای درمان یبوست در آن‌ها پیشنهاد می‌شود.

بهترین و سریع‌ترین درمان یبوست کودکان چیست؟

به‌طورمعمول، یبوست به‌دلیل سفت شدن مدفوع رخ می‌دهد که می‌تواند به دلایل مختلفی، از جمله رژیم غذایی نامناسب، کم‌آبی بدن، مصرف برخی داروها یا یک مشکل پزشکی رخ دهد. بهترین و سریع‌ترین درمان یبوست کودکان، اصلاح رژیم غذایی، ورزش، مصرف مایعات فراوان به همراه غذاهایی مانند کدوحلوایی، زیتون، روغن زیتون و آلو است که ملین‌های طبیعی هستند. اگر کودک مشکل جدی‌تری کنار یبوست مزمن دارد، ممکن است به ترکیبی از داروها مانند ملین‌های محرک و اصلاح سبک زندگی نیاز داشته باشد که باید توسط پزشک راهنمایی شود.
[real_cta title=’ سلامتی فرزندت رو تضمین کن’ text=’مجموعه دکتر کرمانی با پشتیبانی اختصاصی کنار شما و فرزندانتونه تا به راحتی وزن کم کنن و از خطرات چاقی توی بزرگسالی در امان بمونن.

چه زمانی مراجعه به پزشک نیاز است؟

اگر کودک یک یا دو بار در روز یا حتی حداکثر هر ۲ تا ۳ روز یک بار بدون ناراحتی یا درد اجابت مزاج داشته باشد، به این معنی است که اجابت مزاج طبیعی دارد. اگر یبوست بیش از دو هفته طول کشید یا با موارد زیر همراه بود، باید کودک را نزد پزشک ببرید:

بیشتر بخوانید: سیر برای کودکان
  • تب
  • بی‌اشتهایی
  • وجود خون در مدفوع
  • نفخ طولانی‌مدت

درمان یبوست در کودکان، بسته به علت یبوست ممکن است متفاوت باشد. کم‌تحرکی، غذاهای فاقد فیبر، عدم مصرف آب کافی و برخی علل روانی، ممکن است از جمله عوامل ایجاد یبوست در کودکان باشند. درمان‌های خانگی مانند مصرف فیبر فراوان، نوشیدن آب و آب‌میوه‌های طبیعی مانند آب سیب یا آلو، ماساژها، اندازه‌گیری دمای مقعد و درمان‌های دارویی مانند استفاده از ملین‌ها، شیاف گلیسیرین و تنقیه در رفع این بیماری بسیار موثرند. اما درهرحال، مهم‌ترین نکته همراهی و همدلی با کودک و تشویق او در هنگام تلاش برای انجام عمل دفع است.

منبع: +++++

۴