علت یبوست در کودکان چیست و راه‌های تشخیص آن کدام است؟

آیا تا به حال شده است که دلبندتان با چشمان اشکبار از توالت خارج شود و بگوید: مامان، موقع شماره 2 درد زیادی دارم؟ در این شرایط به احتمال زیاد، مشکل کودک مربوط به یبوست است که اتفاقا بین کودکان بسیار شایع می‌باشد. برای اکثر کودکان، یبوست به‌معنای دفع مدفوع سفت و سخت‌تر از حد معمول است. اما گاهی یبوست می‌تواند باعث انسداد قسمت تحتانی روده‌ی بزرگ شود که در این حالت، کودک یبوست بسیار دردناکی را تجربه خواهد کرد. مهم است یبوست زود تشخیص داده شود تا از تبدیل‌شدن آن به یک مشکل طولانی‌مدت (مزمن) جلوگیری شود. در ادامه‌ی این مطلب هر آنچه باید درباره‌ی علت یبوست در کودکان بدانید را خواهید خواند. با ما همراه باشید.

فهرست مطالب (کلیک کنید)

یبوست در کودکان به چه معناست؟
علت یبوست چیست؟
راه‌های تشخیص یبوست در کودکان کدام است؟
علائم یبوست در کودکان چیست؟
کدام کودکان بیشتر درمعرض یبوست هستند؟
عوارض یبوست در کودکان چیست؟

یبوست در کودکان به چه معناست؟

در ابتدای بررسی علت یبوست در کودکان باید بدانید که الگوی مدفوع (زمان و تعداد دفعات دفع مدفوع) از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. یعنی آنچه برای کودک شما طبیعی است، ممکن است با آنچه برای کودک دیگری طبیعی است متفاوت باشد. اکثر کودکان 1 یا 2 بار در روز دفع مدفوع دارند. این عدد برای سایر کودکان ممکن است هر 2 تا 3 روز یکبار باشد. اما در زمان ابتلا به یبوست، به دلیل سفت و خشک‌شدن مدفوع و عدم تحرک کافی روده، ممکن است الگوی مدفوع در کودک به هم بریزد. در این حالت خروج مدفوع بسیار دردناک خواهد بود و ممکن است تعداد دفعات دفع مدفوع در کودک کمتر از یک بار در روز باشد. این اختلال به نام یبوست شناخته می‌شود که اگرچه بین کودکان بسیار شایع است، اما معمولا موقتی بود و خودبه‌خود رفع می‌شود. با این حال در موارد شدید و طولانی‌مدت (یبوست مزمن)، در صورت عدم درمان، علائم کودک ممکن است بدتر شوند. یبوست را می‌توان به موارد زیر مرتبط کرد:

دل درد
کاهش اشتها
احساس “پر بودن” شکم
وجود مقدار کمی خون روی قسمت بیرونی مدفوع
نشت مدفوع به داخل لباس زیر
عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری

همچنین باید بدانید یبوست باعث مشکلات زیر نمی‌شود:

سردرد
بوی بد دهان
مشکلات یادگیری
افزایش سموم در جریان خون
پارگی کولون یا روده

معجون دکتر کرمانی برای رفع سریع یبوست

علت یبوست چیست؟

علت یبوست در کودکان معمولا حرکت بسیار آهسته‌ی ضایعات یا مدفوع در دستگاه گوارش است که این امر باعث سفت و خشک‌شدن مدفوع می‌شود. علت یبوست در کودکان به عوامل زیادی وابسته است، از جمله:

خودداری‌کردن از اجابت مزاج به موقع: کودک شما ممکن است تمایل به اجابت مزاج را نادیده بگیرد، زیرا یا از توالت می‌ترسد یا نمی‌خواهد حین بازی‌کردن به توالت برود. برخی از کودکان هم زمانی که از خانه دور هستند از اجابت مزاج خودداری می‌کنند، زیرا در توالت‌های عمومی احساس ناراحتی می‌کنند. ابتلا به یبوست هم ممکن است منجربه خودداری‌کردن از اجابت مزاج به موقع شود. اگر مدفوع کودک دردناک باشد، تا حد ممکن از مدفوع‌کردن جلوگیری خواهد کرد که این امر موجب بدتر‌شدن یبوست او خواهد شد.
مسائل مربوط به آموزش توالت: اگر خیلی زود به کودکتان آموزش دهید که تنهایی به توالت برود، ممکن است کودکتان لجبازی کرده و مدفوع خود را نگه دارد. آموزش توالت باید به صورتی باشد که کودک بدون ناراحتی زیاد آن را پذیرفته و اجرا کند.
تغییرات در رژیم غذایی: کمبود میوه و سبزیجات غنی از فیبر یا مایعات کافی در رژیم غذایی ممکن است مهم‌ترین علت یبوست در کودکان باشد. یکی از شایع‌ترین دوره‌هایی که کودکان دچار یبوست می‌شوند، زمانی است که از رژیم غذایی کاملاً مایع به رژیمی که شامل غذاهای جامد است، وارد می‌شوند.
تغییرات در روتین زندگی: هر گونه تغییر در برنامه زندگی کودک (مانند سفر، گرم‌شدن ناگهانی هوا یا استرس) می‌تواند بر عملکرد روده‌ی او تأثیر بگذارد. کودکان همچنین زمانی که برای اولین بار به مدرسه می‌روند، بیشتر احتمال دارد یبوست را تجربه کنند.
داروها: برخی از داروهای ضد افسردگی و داروهای مختلف دیگر می‌توانند در ایجاد یبوست نقش داشته باشند.
حساسیت به شیر گاو: حساسیت به شیر گاو یا مصرف زیاد لبنیات گاهی منجر به یبوست می‌شود.
سابقه خانوادگی: کودکانی که اعضای خانواده‌ی آنها زیاد به یبوست مبتلا می‌شوند، بیشتر درمعرض ابتلا به یبوست هستند. این امر ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی یا محیطیِ مشترک بین اعضای خانواده باشد.
شرایط پزشکی: یبوست در کودکان می‌تواند نشان‌دهنده‌ی یک ناهنجاری آناتومیک، یک مشکل متابولیک یا مشکل در سیستم گوارشی و یا یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد. البته این موضوع بسیار نادر است.

علت یبوست در کودکان معمولا حرکت بسیار آهسته‌ی ضایعات یا مدفوع در دستگاه گوارش است.

راه‌های تشخیص یبوست در کودکان کدام است؟

پزشک برای تشخیص علت یبوست در کودکان در مورد علائم و سابقه سلامتی کودک شما سوالاتی را پرسیده و او را معاینه فیزیکی می‌کند. بسته به اینکه فرزندتان چند سال دارد، ممکن است از شما سؤالاتی مانند لیست زیر پرسیده شود که باید برای جوابگویی به آنها آمادگی داشته باشید:

زمانی که کودک شما اولین بار به تنهایی مدفوع کرد، چند ساله بود؟
فرزند شما هر چند وقت یک بار مدفوع می‌کند؟
آیا کودک شما هنگام اجابت مزاج از درد شکایت دارد؟
آیا اخیراً سعی کرده‌اید کودک نوپای خود را برای توالت رفتن آموزش دهید؟
کودک شما چه غذاهایی می‌خورد؟
آیا اخیراً در زندگی فرزند شما رویدادهای استرس‌زا رخ داده است؟
آیا کودک شما در شلوارش مدفوع می‌کند؟

همچنین در ادامه ممکن است آزمایشاتی مانند لیست زیر برای تشخیص دقیق‌تر توسط پزشک انجام شوند:

معاینه دیجیتال رکتوم (DRE): پزشک یک انگشت خود را با استفاده از دستکش و به صورت روغن‌کاری شده در مقعد کودک قرار می‌دهد و بدین‌ترتیب می‌تواند هر چیز غیر طبیعی را در انتهای روده‌ی بزرگ احساس کرده و تشخیص دهد.
تست اشعه ایکس از شکم: با این آزمایش میزان مدفوع در روده بزرگ بررسی می‌شود.
تنقیه باریوم: barium enema (تنقیه باریوم) یک نوع روش معاینه علت یبوست در کودکان با استفاده از اشعه ایکس از راست روده، روده بزرگ و قسمت پایین روده کوچک است. در این آزمایش ابتدا مقداری مایع فلزی به نام باریم به کودک شما داده می‌شود. باریم اندام‌ها را می‌پوشاند تا بتوان آنها را در عکس اشعه ایکس دید. بدین‌ترتیب باریم در یک لوله قرار داده شده و در مقعد کودک قرار می‌گیرد. عکسبرداری با اشعه ایکس از ناحیه‌ی شکم نشان می‌دهد آیا کودک شما دارای تنگ شدگی یا انسداد یا سایر مشکلات در روده‌ها هست یا نه.
مانومتری آنورکتال: این تست قدرت ماهیچه‌های مقعد، رفلکس‌های عصبی و همچنین توانایی کودک در درک و احساس پر بودن راست روده (اتساع رکتوم) و نیاز به اجابت مزاج را بررسی کرده و به چگونگی عملکرد عضلات در طول اجابت مزاج می‌پردازد.
بیوپسی رکتوم: در این آزمایش نمونه‌ای از سلول‌های راست روده جدا شده و برای شناسایی هر گونه مشکل در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند.
سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy): در این آزمایش قسمتی از روده بزرگ بررسی می‌شود تا پزشک تشخیص دهد که چه چیزی باعث اسهال، درد شکم، یبوست و خونریزی در فرد شده است. برای این منظور یک لوله کوتاه، منعطف و روشن (به نام سیگموئیدوسکوپ) از طریق رکتوم وارد روده کودک شما می‌شود. این لوله هوا را به داخل روده می‌دمد تا آن را متورم کرده و داخل آن راحت‌تر دیده شود.
مطالعه ترانزیت کولورکتال (Colorectal transit study): این آزمایش نشان می‌دهد که غذا به چه صورتی در روده بزرگ کودک حرکت می‌کند. بدین‌منظور، کودک کپسول‌هایی پر از نشانگرهای کوچکی که در عکس اشعه ایکس قابل مشاهده هستند را می‌بلعد. کودک در چند روز آینده یک رژیم غذایی پر فیبر مصرف می‌کند. 3 تا 7 روز پس از مصرف قرص توسط کودک، عکس‌برداری با اشعه ایکس انجام می‌شود. اشعه ایکس نشان می‌دهد چگونه قرص‌ها در روده بزرگ حرکت می‌کنند.
کولونوسکوپی: کولونوسکوپی که یکی از معروف‌ترین روش‌های تشخیص علت یبوست در کودکان است، می‌تواند به بررسی رشد غیرطبیعی، بافت قرمز یا متورم، زخم و خونریزی در روده بزرگ کمک کند. در این آزمایش از یک لوله بلند، انعطاف‌پذیر و روشن (کولونوسکوپی) استفاده می‌شود. لوله در رکتوم کودک قرار می‌گیرد تا به روده بزرگ برسد. این لوله به پزشک اجازه می‌دهد تا پوشش روده بزرگ را ببیند و یک نمونه بافت (بیوپسی) برای آزمایش از آن خارج کند. همچنین ممکن است درطول کولونوسکوپی، برخی از مشکلات روده توسط پزشک درمان شود.
تست آزمایشگاهی: ممکن است چندین آزمایش شامل تست‌هایی برای بررسی مسائلی مانند بیماری سلیاک، عفونت دستگاه ادراری، مشکلات تیروئید، مشکلات متابولیک و سطح سرب خون نیز انجام شود.

تنقیه باریوم) یک نوع روش معاینه علت یبوست در کودکان با استفاده از اشعه ایکس از راست روده، روده بزرگ و قسمت پایین روده کوچک است.

تنقیه باریوم یک نوع روش معاینه علت یبوست در کودکان با استفاده از اشعه ایکس است.

علائم یبوست در کودکان چیست؟

نشانه‌ها و علت یبوست در کودکان، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته
وجود مدفوعی که سفت و خشک است و به سختی دفع می‌شود
درد هنگام اجابت مزاج
دل درد
آثار مدفوع مایع روی لباس زیر کودک
وجود خون روی سطح مدفوعِ سفت
کم اشتها شدن
زرد‌شدن پوست صورت
تغییرات رفتاری، مانند تحریک‌پذیری یا ناراحتی بیشتر
بی‌قراری
حالت تهوع

اگر کودک از درد کشیدن در هنگام اجابت مزاج بترسد، ممکن است سعی کند تا از دفع مدفوع خودداری کند. ممکن است متوجه شوید که کودکتان هنگام تلاش برای نگه‌داشتن مدفوع، پاهایش را روی هم می‌گذارد، باسن‌هایش را به هم فشار می‌دهد، بدنش را می‌پیچاند یا چهره‌اش را می‌چرخاند. همچنین کودکانی که یبوست مزمن دارند، به تدریج دچار کشیدگی راست روده (رکتوم) می‌شوند. سپس این رکتوم کشیده شده با یک تکه از مدفوع پر می‌شود. با گذشت زمان، عضلات کشیده شده‌ی راست روده نمی‌توانند تمام مدفوع را از دهانه‌ی مقعد خارج کنند. بدین‌ترتیب قسمت‌های مایع مدفوع از اطراف آن تکه از مدفوعی که دهانه‌ی مقعد را بسته است خارج شده و می‌تواند به داخل لباس زیر نفوذ کنند، بدون اینکه کودک از وجود مدفوع در رکتوم یا نشت مایع از اطراف آن آگاه باشد. این امر هم برای کودک و هم برای خانواده ناراحت‌کننده و شرم‌آور است (و در بسیاری از مواقع با اسهال اشتباه گرفته می‌شود). با اینکه درمان مناسب می‌تواند این مشکل را حل کند، اما اصلاح یبوست مزمن به زمان نیاز دارد. بنابراین اگر درمان خیلی زود متوقف شود، اغلب یبوست دوباره عود می‌کند.

کدام کودکان بیشتر درمعرض یبوست هستند؟

آمار می‌گوید 10 درصد از کودکان در سرتاسر دنیا در طول دوران کودکی به یبوست مبتلا خواهند شد. عوامل خطر ابتلا به یبوست در کودکان، شامل موارد زیر است:

یبوست در پسران کمی بیشتر از دختران است.
کودکانی که در سن آموزش توالت هستند، ممکن است مدفوع خود را برای طولانی‌مدت نگه دارند و دچار یبوست شوند.
کودکانی که دارای تاخیر در رشد، مشکلات رفتاری یا مشکلاتی هستند که بر مقعد یا راست روده‌ی آنها تاثیر می‌گذارد، ممکن است از یبوست مزمن (طولانی مدت) رنج ببرند.
کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان در صورتی که رژیم غذایی آنها به اندازه کافی حاوی غذاهای دارای فیبر بالا و آب نباشد ،ممکن است دچار یبوست شوند.

درباره‌ی مورد آخر از لیست بالا می‌توان گفت رژیم غذایی می‌تواند اصلی‌ترین علت یبوست در کودکان باشد. بنابراین مشورت با یک متخصص تغذیه و ایجاد تغییرات در رژیم غذایی کودک، می‌تواند نقش بسزایی در جلوگیری و درمان یبوست فرزند دلبندتان داشته باشد. به طور کلی توصیه می‌شود تا تغییرات زیر در رژیم غذایی کودک اعمال شود:

برای پیشگیری از یبوست در کودکان، از کودک خود بخواهید مایعات بیشتری بنوشد، به‌خصوص آب.

از کودک خود بخواهید مایعات بیشتری بنوشد، به‌خصوص آب.
فست‌فودها و غذاهای ناسالم که اغلب سرشار از چربی هستند، محدود کنید. به جای آنها، وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های متعادل‌تری را در تغذیه فرزندتان بگنجانید.
محدود‌کردن نوشیدنی‌های حاوی کافئین، مانند نوشابه و چای.
محدود‌کردن مصرف شیر طبق دستور متخصص تغذیه.
همچنین از کودک خود بخواهید تا وعده‌های غذایی خود را در یک برنامه منظم بخورد. خوردن یک وعده غذایی اغلب باعث اجابت مزاج در عرض 30 تا 60 دقیقه می‌شود. صبحانه را زود سرو کنید. این کار به کودک شما فرصت می‌دهد تا قبل از رفتن به مدرسه در خانه اجابت مزاج کند.
اضافه‌کردن میوه و سبزیجات بیشتر.
افزودن غلات کامل و نان بیشتر. غذاهایی که فیبر بیشتری دارند در جلوگیری از یبوست موثر هستند. در جدول زیر برخی غذاهای حاوی فیبر زیاد را که می‌تواند مانع از بروز علت یبوست در کودکان شود، می‌بینید:

غذا	فیبر متوسط	فیبر بالا
نان	نان سبوس دار، نان گرانولا، مافین سبوس گندم، وافل سبوس دار، ذرت بو داده
غلات	غلات سبوس‌دار، گندم خرد شده، بلغور جو دوسر، گرانولا، سبوس جو دوسر	غلات 100% سبوس دار
سبزیجات	چغندر، کلم بروکلی، کلم بروکسل، گل کلم، هویج، ذرت، لوبیا سبز، نخود سبز، بلوط و کدو حلوایی، اسفناج، سیب زمینی با پوست، آووکادو
میوه‌ها	سیب با پوست، خرما، پاپایا، انبه، شلیل، پرتقال، گلابی، کیوی، توت فرنگی، تمشک، شاه‌توت، کشمش	آلوی پخته، انجیر خشک
جایگزین‌های گوشت	کره بادام‌زمینی، آجیل	لوبیا پخته، نخود سیاه، لوبیا گاربانزو، لوبیا لیما، لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، فلفل قرمز با لوبیا

و در آخر، کودکانی که فعالیت فیزیکی کمی دارند (به طور مثال آنهایی که برای طولانی‌مدت بازی‌های ویدیویی انجام می‌دهند یا با موبایل و تبلت مشغول هستند) و همچنین کودکانی که به هر دلیل تحت فشار روحی و استرس زیاد قرار می‌گیرند، بیشتر درمعرض ابتلا به یبوست می‌باشند. بنابراین کودک خود را تشویق کنید تا فعالیت فیزیکی بیشتری داشته باشد و بازی‌های واقعی را امتحان کند. همچنین تا حد امکان سعی کنید در مورد آموزش توالت رفتن به کودک خود فشار روانی وارد ننمایید.

عوارض یبوست در کودکان چیست؟

در بخش آخر از مطلب علت یبوست در کودکان، به عوارض این اختلال می‌پردازیم. کودکانی که یبوست کوتاه‌مدت دارند، معمولاً عارضه خاصی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، اجتناب از مدفوع‌کردن یا به تاخیرانداختن اجابت مزاج ممکن است منجر به مشکلات زیر شود:

یبوست طولانی‌مدت
دردناک‌شدن حرکات روده
مشکلات کنترل مثانه
نهفتگی مدفوع

عوارض یبوست طولانی مدت، به ویژه در کودکان با سن بیشتر، ممکن است شامل موارد زیر شود:

هموروئید
شقاق مقعد
افتادگی راست‌روده

و در پایان مطلب علت یبوست در کودکان از شما می‌خواهیم تا نکات کلیدی زیر را به یاد داشته باشید:

در میزان سفتی مدفوع و دفعات اجابت مزاج بین کودکان تفاوت زیادی وجود دارد. بنابراین فقط زمانی که به نظر می‌رسد مشکلی در دفع مدفوع وجود دارد، باید نگران یبوست کودک خود باشید.
یبوست می‌تواند باعث گرفتگی معده، کاهش اشتها و تحریک‌پذیری شود.
تغییرات رژیم غذایی، به خصوص مصرف آب زیاد و غذاهای حاوی فیبر بالا، بهترین روش برای پیشگیری و درمان یبوست هستند. اگر تغییرات ساده در رژیم غذایی کمکی به بهبود یبوست کودک نمی‌کند یا کودک شما درد قابل توجهی داشته و دچار خونریزی از مقعد شده است، حتما به پزشک مراجعه کنید.
طبق توصیه پزشک معمولاً می‌توان یبوست را با سبک زندگی، تغذیه‌ی سالم و داروها کنترل کرد.

منبع: ++++++