رژیم یویو چیست و چه بلایی سرتان می‌آورد؟

رژیم یویو یا یویویی یا چرخه وزن به الگویی گفته می‌شود که در آن افراد، وزن کم شده را دوباره اضافه می‌کنند و مجبور به دریافت مجدد رژیم می‌شوند. به این چرخه، رژیم تکراری نیز می‌گویند. در این فرآیند وزن افراد مانند یویو پایین و بالا می‌رود. 10 درصد از آقایان و 30 درصد از خانم‌ها این کار را امتحان می‌کنند. ابتدا بیایید درباره دو نوع از رژیم غذایی یویو صحبت کنیم. یک نوع آن زمانی اتفاق می‌افتد که در گذشته به کمک غذا خوردن هوشمندانه و ورزش، وزن کم کرده‌اید، اما از بد روزگار مسیرتان منحرف شده و دوباره وزن کم شده را بازگردانده‌اید. در دومین نوع رژیم غذایی یویو ناگهان با خود تصمیم می‌گیرید رژیمی سفت و سخت در پیش بگیرید و در کنار کلم و بادام زندگی کنید. پس یک برنامه غذایی 1000 کالری یا یکی از این رژیم‌های عجیب و غریب با نام‌های رژیم شیر و خرما، رژیم سوپ و … را در پیش می‌گیرید. این وضعیت هرگز پایدار نخواهد بود و به ناچار باید مثل قبل غذا بخورید. پس وقتی دوباره به زندگی عادی برمی‌گردید هرآنچه کم کردید دوباره بازمی‌گردد. در این مقاله قصد داریم توضیحات مفصلی درباره دلیل نام‌گذاری رژیم غذایی یویو، فواید و عوارض آن و راهکارهایی برای پیشگیری از دچار شدن به این رژیم و توقف آن ارائه شده است. با ما همراه باشید.

رژیم یویو چیست؟

رژیم یویو الگویی از کاهش وزن و سپس به دست آوردن مجدد آن پس از اجرای رژیم‌های غذایی سریع است و معمولاً فرد را با خطر بازگشت چاقی بعد از کاهش وزن روبرو می‌کند و عوارضی همچون خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی بر جای می‌گذارد. از بین حدود 27 مطالعه روی اثرات این رژیم مشخص شد بیش از نیمی از افرادی که رژیم غذایی یویو را در پیش گرفته بودند، دچار افزایش وزن و چربی شکمی شدند.

هربار رژیم یوویو، شما را به وزنی بیشتر از قبل بازمی‌گرداند.

دلیل نام گذاری رژیم یویو

رژیم یویو که به عنوان «دوچرخه وزن» نیز شناخته می‌شود، بیانگر چرخه فرساینده کاهش وزن، بازیابی آن و رژیم مجدد است. این فرآیند باعث می‌شود وزن، مانند یویو بالا و پایین برود و هرگز تثبیت نشود. این نوع رژیم غذایی در بین 10٪ از مردان و 30٪ از زنان محبوبیت دارد. لازم به ذکر است افرادی که رژیم غذایی یویو دارند، ممکن است دوره‌های طولانی تثبیت وزن را نیز تجربه کنند، اما به دلایل مختلف روانی، عاطفی و فیزیولوژیکی در نهایت به وزن تعیین شده خود بازگردند. حتی این ریسک وجود دارد که افرادی که رژیم یویو دارند، ممکن است در نهایت بیشتر از وزن اولیه خود وزن اضافه کنند. البته گاهی نیز ورود به رژیم غذایی یویو در نتیجه ناآگاهی است و افرادی که چاق هستند اگر اطلاعات صحیحی در مورد کاهش وزن پایدار و طولانی مدت نداشته باشند، مجبور به تحمل این چرخه می‌شوند. علاوه بر این، رژیم‌های غذایی معمولی یا رژیم‌های شدید غیراصولی نیز برای دوره‌های زمانی کوتاه منجر به چرخه رژیم غذایی یویو می‌شود.

تاثیر رژیم تکراری بر کاهش وزن از زبان دکتر کرمانی:

علائمی که نشان می‌دهد گرفتار رژیم غذایی یویو شده‌اید

مشاهده هر یک از عبارات زیر در ذهن فرد، ممکن است نشان دهنده ورود به چرخه یویو باشد:

• من اضافه وزن دارم و سعی می‌کنم به روشی سالم وزن کم کنم.
• تلاش من برای کاهش وزن به شکست منجر می‌شود.
• من می‌توانم برای مدت کوتاهی وزن خود را حفظ کنم، اما در نهایت تمام وزنم دوباره برمی‌گردد.
• مدت زیادی است که در رژیم به سر می‌برم.
• احساس می‌کنم چاق و بی‌ارزشم.
• مواقعی وجود دارد که مقدار زیادی غذا را به یک‌باره می‌خورم.
• من مخفیانه غذا می‌خورم، زیرا از غذا خوردن مقابل دیگران خجالت می‌کشم.
• احساس می‌کنم کنترلی بر خوردن ندارم.
• احساس می‌کنم در یک چرخه بی پایان افزایش و کاهش وزن گرفتار شده‌ام.
• اغلب احساس افسردگی و ناراحتی می‌کنم.

بسیاری از متخصصان، رژیم یویو را یک بیماری رایج می‌دانند که به دلیل ترکیبی از تغییرات فیزیولوژیکی در بدن با اطلاعات ضعیف کاهش وزن و خودکارآمدی پایین رخ می‌دهد. آن‌ها همچنین معتقدند افرادی که وارد چرخه یویو شده‌اند، ممکن است علائم روانی از قبیل احساس بی‌ارزشی، شکست و غم را تجربه کنند. البته اختلال پرخوری نیز از پیامدهای رایج رژیم‌های یویو است و افراد مبتلا به اختلال پرخوری اغلب در طول پرخوری احساس بی‌حسی و بی‌ارادگی می‌کنند.

رژیم تکراری یا رژیم یویو چه بلایی بر سرتان می آورد؟

کاهش سوخت و ساز بدن

 وقتی مقدار کالری خود را کم می‌کنید، سوخت و سازتان کند می‌شود. سپس به غذا خوردن عادی باز می گردید اما این بار با سوخت و سازی کند شده که باعث می‌شود چربی اضافه کنید. نترسید! کندی سوخت و ساز دائمی نیست. به مرور زمان موتورهای سوزاندن کالری به حالت عادی باز می‌گردند اما خب، تا این زمان ممکن است 5 تا 6 کیلو سنگین‌تر از قبل شده باشید. ممکن است باز هم وسوسه شوید چنین برنامه‌ای داشته باشید چون فکر می‌کنید زمانی که خودم رژیم می‌گرفتم، چه خوب بود! غافل از اینکه همان رژیم این بلا را سرتان آورده و این چرخه ادامه خواهد داشت. می‌بینید که گاهی همین رژیم گرفتن‌ها باعث می‌شود بیشتر وزن اضافه کنید.

عضله سوزی به جای چربی سوزی

به شدت کالری دریافتی‌تان را محدود کردید و چربی و عضله سوزانده‌اید. وقتی دوباره به غذا خوردن عادی باز می‌گردید بیشتر این وزن از دست داده را به صورت چربی اضافه می‌کنید. پس ترکیب بدنی‌تان در واقع بدتر می‌شود. علاج این مشکل کاهش اندک اندک کالری و اضافه کردن ورزش به برنامه روزانه است. با این روش بدون اینکه به بافت عضلانی خود آسیب برسانید چربی‌ها را آب می‌کنید.

سخت
به دست آوردیش،
به‌راحتـــی بـرات
حفظش می‌کنیـمهمین الان ثبت نام کن

افزایش اشتها

در شرایط عادی، ذخایر چربی بدن لپتین را وارد جریان خون نموده و این پیام را به بدن انتقال می‌دهد که ذخایر انرژی در دسترس است و لازم است غذای کمتری خورده شود. با از دست دادن چربی، لپتین کاهش و اشتها افزایش می‌یابد. علاوه بر این، از دست دادن توده عضلانی در طول رژیم غذایی باعث می‌شود بدن، انرژی خود را حفظ کند و به همین دلیل، 30 تا 65 درصد از افرادی که رژیم گرفته‌اند، وزن از دست رفته را در عرض یک سال دوباره به دست می‌آورند. این افزایش وزن، چرخه یویو را کامل می‌کند و ممکن است رژیم گیرندگان را وادارد تا چرخه دیگری از کاهش وزن را آغاز کنند.

افزایش درصد چربی 

برخی پژوهش‌ها نشان دادند کاهش و افزایش وزن دوباره، سبب بالارفتن درصد چربی بدن می‌شود. در طول مرحله افزایش وزن، چربی خیلی ساده‌تر از عضله باز می‌گردد. در حقیقت بعد از چندین مرتبه درگیر شدن با رژیم تکراری، درصد چربی‌تان افزایش پیدا می‌کند. پژوهش‌های دیگری نیز ثابت کردند داشتن سابقه چندین کاهش و افزایش وزن دوباره، موجب افزایش درصد چربی بدن به خصوص در ناحیه شکم می‌شود.

افزایش خطر ابتلا به دیابت

رژیم تکراری با افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در ارتباط است با این حال تمام تحقیقات این مورد را ثابت نکردند. محققان معتقدند کسانی که پس از کاهش وزن دوباره به وزنشان اضافه شده بیشتر وزن بازگشتی را در قسمت شکم دریافت کردند. چربی شکمی در مقایسه با چربی‌های دیگر نقاط بدن خطر بیشتری برای بروز بیماری دیابت نوع 2 دارد. بررسی روی موش‌ها نشان داد آنهایی که طی 12 ماه وزنشان پایین و بالا رفته، نسبت به موش‌هایی که پیوسته فقط وزن اضافه کردند سطح انسولین بیشتری دارند. افزایش سطح انسولین به این شکل می‌تواند از علائم ابتدایی بیماری دیابت نوع 2 باشد.

افزایش خطر بیماری قلبی

اگر بیشتر وزنی که اضافه می کنید چربی باشد، ممکن است قلبتان در این بین ضرر کند. شاید به همین خاطر است که کاهش و افزایش وزن های رژیم یویو نشان داده می تواند روی مقدار کلسترول و تری گلیسرید تاثیر بگذارد و منجر به افزایش خطر بیماری های قلبی شود. این نوع رژیم گرفتن حتی می تواند برای مقدار آب بدن و تعادل الکترولیت ها نیز مشکل ایجاد کند.

چرخه کاهش و افزایش وزن با بیماری عروق کرونر نیز در ارتباط است، مشکلی که در آن شریان های آذوقه رسان به قلب تنگ می شوند. بر اساس پژوهش روی 9.509 فرد بزرگسال، افزایش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی به اندازه نوسان در وزن بستگی دارد. هرچه مقدار کاهش و افزایش وزن بیشتر باشد احتمال خطر نیز زیاد می شود.

ابتلا به کبد چرب

کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که بدن چربی اضافی را در داخل سلول‌های کبد ذخیره کند. چاقی یک عامل خطر برای ایجاد کبد چرب است. همچنین، کبد چرب با تغییرات در نحوه متابولیسم چربی‌ها و قندها توسط کبد مرتبط است و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد و حتی گاهی می‌تواند منجر به نارسایی مزمن کبد (سیروز) شود. یک مطالعه روی موش‌ها نشان داد که چرخه‌های افزایش و کاهش وزن باعث ابتلای فرد به کبد چرب می‌شود.

افزایش فشار خون 

افزایش و کاهش وزن، با افزایش فشار خون نیز مرتبط است و رژیم یویو ممکن است تأثیر خوب کاهش وزن بر فشار خون را از بین ببرد. مطالعه‌ای روی 66 بزرگسال نشان داد که افرادی که سابقه رژیم غذایی یویو داشتند هنگام کاهش وزن، بهبود کمتری در فشار خون را تجربه نمودند. البته یک مطالعه طولانی مدت نیز نشان داد که این اثر ممکن است پس از 15 سال محو شود.

ایجاد احساس نا امیدی

مشاهده تلاش‌های سخت و بی‌نتیجه برای کاهش وزن تلخ و ناامیدکننده است. در واقع، بزرگسالانی که سابقه رژیم غذایی یویو دارند، می‌گویند از زندگی و وضعیت سلامت خود ناراضی هستند و خودکارآمدی ضعیفی را در مورد بدن و سلامت خود گزارش می‌دهند. به عبارت دیگر، آن‌ها احساس می‌کنند هیچ کنترلی بر اوضاع ندارند. با این حال، به نظر نمی‌رسد چرخه یویو با افسردگی، انزوا یا ویژگی‌های شخصیتی منفی مرتبط باشد.

بزرگسالانی که سابقه رژیم غذایی یویو دارند، می‌گویند از زندگی و وضعیت سلامت خود ناراضی هستند.

عدم تغییر سبک زندگی به صورت بلند مدت 

بیشتر رژیم‌های غذایی قوانینی را برای دنبال کردن در یک دوره زمانی تجویز می‌کنند که برای رسیدن به وزن هدف یا دیگر اهداف سلامتی است. این نوع رژیم‌ها شما را آماده شکست می‌کنند چون یادتان می‌دهند انجام قوانین تا زمانی نیاز است که به هدفتان برسید.

همین که رژیم را به پایان رساندید ممکن است به سادگی بلغزید و دوباره همان اشتباهات قبلی را انجام دهید و وزنتان بالا برود. از آنجا که در طول رژیم، بدن، اشتها را افزایش می‌دهد و ذخایر چربی را حفظ می‌کند، معمولا رژیم موقت تبدیل به شکست می‌شود و به دنبال آن افزایش وزن و ناامیدی به سراغ فرد می‌آید. برای شکستن چرخه تغییر موقت و موفقیت، روند کاهش وزن را قانون رژیمی ندانید بلکه تغییر سبک زندگی بدانید.

در پژوهشی بزرگ که روی 120.000 فرد انجام شد محققان دریافتند چندین عادت وجود دارند که وزن را طی سال‌ها کاهش می‌دهند و ثابت نگه می‌دارند. در ادامه به برخی از این رفتارها که می‌توانند کاهش وزن طولانی مدت را در پی داشته باشند اشاره می کنیم:

• خوردن غذاهای سالم: مانند ماست، میوه‌ها، سبزیجات و آجیل‌ها
• پرهیز از غذاهای بی‌ارزش: مانند چیپس سیب زمینی و نوشیدنی‌های قندی
• محدود کردن غذاهای نشاسته‌ای: استفاده از غذاهای نشاسته‌ای مانند سیب زمینی به صورت متعادل
• ورزش کردن: ورزش‌هایی که از انجام آن لذت می‌برید
• خوب خوابیدن: خواب شبانه منظم و باکیفیت
• محدود کردن تماشای تلویزیون: انجام ورزش در مدت زمان تماشای تلویزیون

با ساخت یک سبک زندگی مناسب که وزن سالم را تضمین کند می‌توانید موفقیتی بلند مدت بدست بیاورید. در رژیم دکتر کرمانی دقیقا به افراد سبک زندگی سالم آموزش داده می شود تا بتوانند علاوه بر کاهش وزن، تثبیت آن را نیز تضمین کنند. رژیم تثبیت وزن دکتر کرمانی تنها راه رسیدن به یک وزن پایدار و ایده‌آل است.

منبع: ++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.