سبوس برنج قهوه ای؛ چند خاصیت فوق‌العاده‌ی سبوس برنج قهوه ای که تا به حال نمی‌دانستید!

سبوس برنج قهوه ای از لایه بیرونی برنج به دست می‌آید. روغن سبوس برنج به عنوان یک روغن سالم در ژاپن، آسیا و به ویژه هندوستان، از محبوبیت بالایی برخوردار است. سبوس برنج حاوی موادی است که می‌توانند میزان جذب کلسترول و کلسیم را در بدن کاهش ‌دهند. این خواص ممکن است به جلوگیری از بیماری‌های قلبی و تشکیل انواع خاصی از سنگ کلیه کمک کند. اما هنوز سند علمی معتبری برای حمایت از این نتایج وجود ندارد. قابل توجه است که سبوس برنج از نوع قهوه‌ای، دارای خواص و ارزش غذایی فراوانی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. علاوه بر این، ما به فواید، مضرات و نحوه استفاده از این ماده ارزشمند غذایی نیز پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

سبوس برنج قهوه‌ ای چیست؟

برنج به عنوان غذای اصلی بسیاری از مردم جهان، به ویژه آسیا از جایگاه خاصی برخوردار است. بیش از 7000 نوع برنج در رنگ‌ها، شکل‌ها و طعم‌های مختلف کشت می‌شود. رایج‌ترین گونه آن برنج قهوه‌ای و سفید است. برنجی که در اغلب آشپزخانه‌ها پخت می‌شود، از نوع سفید است که با آبکش کردن، میزان زیادی از مواد مغذی خود را از دست می‌دهد. در این میان، سبوس برنج قهوه ای از مواد مغذی بسیار ارزشمندی است که قبل از ورود به بازار مصرف جدا شده و به صورت مجزا به فروش می‌رسد.

لایه خارجی برنج از جنس سخت و غیرقابل هضمی تشکیل شده که مصرف خوراکی ندارد، اما لایه میانی قبل از دانه سفید برنج همان سبوس قهوه‌ای رنگی است که از آن نام بردیم. تفاوت اصلی بین پوسته و سبوس در این است که پوسته برنج نوعی پوشش سخت و محافظ غله است که باید قبل از مصرف دور ریخته شود، درحالی‌که سبوس قهوه‌ای پوسته شکسته و نازک‌تر غلات است که در طی فرآیند آسیاب جدا می‌شود.

تفاوت بین برنج قهوه‌ای و برنج سفید

همه برنج‌ها عمدتاً از کربوهیدرات و مقادیر کمی پروتئین تشکیل شده و فاقد چربی هستند. با این حال، برنج قهوه‌ای یک غله کامل است که حاوی تمام قسمت‌های مفید، از جمله سبوس فیبری، جوانه مغذی و آندوسپرم غنی از کربوهیدرات است. سبوس برنج قهوه ای خوراکی است، اما به دلیل بافت خاص خود کمی دیرپزتر از برنج معمولی است. از سوی دیگر برنج سفید سبوس و جوانه اصلی خود را از دست داده و مواد مغذی بسیار کمی دارد. اما مزیت آن نسبت به نوع قهوه‌ای این است که برنج سفید نرم‌تر است و زودتر پخته می‌شود.

برنج قهوه‌ای به دلیل بافت خاص خود کمی دیرپزتر از برنج معمولی است.

ارزش غذایی سبوس برنج قهوه ای

سبوس برنج قهوه ای سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌هاست. مصرف روزانه آن ممکن است به مبارزه با رادیکال‌های آزاد و تقویت ایمنی بدن کمک کند. این ماده باعث می‌شود برنج قهوه‌ای از نظر محتوای مواد مغذی نسبت به برنج سفید مزایای بیشتری پیدا کند. به طور مثال، برنج قهوه‌ای نسبت به برنج سفید از فیبر، آنتی اکسیدان، ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشتری برخوردار است. تحقیقات نشان داده است 100 گرم برنج قهوه‌ای پخته شده حاوی 1.6 گرم فیبر است، درحالی‌که 100 گرم برنج سفید فقط 0.4 گرم فیبر دارد. در جدول (1) فهرستی از سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در برنج قهوه‌ای و برنج سفید مقایسه شده‌اند.

سایر ویتامین‌ها و موادمغذی سبوس برنج قهوه ای عبارتند از:

تاثیرات ویتامین E موجود در سبوس برنج

سبوس برنج قهوه ای، منبع خوبی از ویتامین E است که می‌تواند شادابی و نشاط خاصی به پوست صورت ببخشد. ویتامین E یکی از عوامل مهم تامین رطوبت پوست و محافظت آن در برابر خشکی است. همچنین این ویتامین در شفاف‌سازی پوست، رفع لک‌ها و روشن شدن پوست نیز تاثیر چشمگیری دارد.

تاثیرات آهن موجود در سبوس برنج

کمبود آهن باعث بی‌حالی، احساس خستگی مفرط، رنگ پریدگی، تنگی نفس، سردرد، سرگیجه و زمینه ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود. با دریافت آهن از طریق سبوس برنج، می‌توان علاوه بر کمک به رفع این مسائل، از بروز کم خونی در بدن نیز پیشگیری نمود.

با دریافت آهن از طریق سبوس برنج، می‌توان از بروز کم خونی در بدن نیز پیشگیری نمود.

تاثیرات فیبر موجود در سبوس برنج

به کمک فیبر محلول در آبی که در سبوس برنج قهوه ای وجود دارد، حرکات روده تنظیم شده و یبوست رفع خواهد شد. علاوه بر این، فیبر باعث کاهش کلسترول و قند خون و احساس سیری زودهنگام نیز می‌شود.

تاثیرات ویتامین B موجود در سبوس برنج

ویتامین B یکی از ویتامین‌های ضروری برای استحکام مو و ناخن، سلامت پوست، عملکرد صحیح سلول‌های مغز و خون و تامین انرژی سیستماتیک بدن است. افرادی که دچار ریزش مو یا خشکی بیش از حد پوست و یا دارای ناخن‌های ضعیف هستند، می‌توانند با مصرف سبوس برنج‌های قهوه‌ای به رفع این مشکل خود کمک کنند.

خواص سبوس برنج قهوه ای

سبوس برنج قهوه ای به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی، برای درمان دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا، اعتیاد به الکل، چاقی، ایدز، پیشگیری از سرطان معده و روده بزرگ، پیشگیری از بیماری‌های قلب و عروق، تقویت سیستم ایمنی بدن، افزایش انرژی و بهبود عملکرد ورزشی و بهبود عملکرد کبد مفید است. از سوی دیگر روغن سبوس برنج نیز برای درمان مشکلات زیر استفاده می‌شود:

• مشکلات پوستی: برای درمان بثورات پوستی آلرژیک به نام اگزما
• کمک به کاهش وزن: روغن سبوس برنج سرشار از آنتی اکسیدان است که می‌تواند به بهبود متابولیسم کمک نموده و در نتیجه باعث کاهش وزن شود.
• اثرات ضدالتهاب: خواص ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی آن، به دلیل وجود اوریزانول و توکوترینول‌هاست.
• سلامت کلی پوست: این روغن پوست را در برابر خشکی، چین و چروک، خطوط ریز و تیرگی محافظت نموده و به جوان‌سازی پوست کمک می‌کند.
• سلامت مو: اسید فرولیک و استرهای موجود در روغن سبوس برنج، علاوه بر محافظت از موها در برابر آسیب‌های خورشیدی، رشد مو را نیز تحریک کرده و به جلوگیری از موخوره کمک می‌کنند.

اسید فرولیک و استرهای موجود در روغن سبوس برنج، رشد مو را نیز تحریک کرده و به جلوگیری از موخوره کمک می‌کنند.

• اثرات مثبت بر سطح قند خون: منیزیم و فیبر سبوس برنج به کنترل سطح قند خون کمک می‌کنند. باید توجه داشت هر چند برنج سفید سطح قند خون را بسیار سریع‌تر از قهوه‌ای افزایش می‌دهد، اما با این حال، هر دو دارای کربوهیدرات بسیار بالایی هستند که باعث افزایش سطح قند خون می‌شود.
• درمان کلسترول بالا: مطالعات نشان می‌دهد که مصرف برنج قهوه‌ای با کاهش کلسترول به کاهش خطر بیماری قلبی کمک می‌کند. تجزیه و تحلیل 45 مطالعه نشان داد افرادی که بیشترین غلات کامل از جمله برنج قهوه‌ای را مصرف می‌کنند، در مقایسه با افرادی که کمترین غلات کامل را مصرف می‌کنند، 16 تا 21 درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی هستند.

همچنین، از جمله فواید درمانی شگفت‌انگیز لایه دوم برنج قهوه‌ای یا همان سبوس قهوه‌ای می‌توان به موارد زیر نیز اشاره داشت:

• جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه
• کنترل و کاهش قند خون
• تنظیم فشار خون
• جلوگیری از پوکی استخوان
• درمان کم‌خونی
• تقویت حافظه
• پیشگیری از آلزایمر
• درمان ترک‌ها و لکه‌های پوستی
• درمان یبوست
• چاقی صورت
• جلوگیری و درمان بواسیر
• سرشار از ویتامین B1

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، روغن سبوس برنج نیز به دلیل مزایای بالقوه سلامتی مانند بهبود کنترل قند خون و سلامت قلب از محبوبیت زیادی برخوردار است که برخی فواید آن در ادامه بیان می‌شوند.

ارزش غذایی روغن سبوس برنج

یک قاشق غذاخوری از این روغن (14 میلی‌لیتر)، حاوی 120 کالری انرژی و 14 گرم چربی سالم است. روغن سبوس برنج مانند سایر روغن‌های گیاهی غیرحاره‌ای (روغن کانولا و زیتون) حاوی چربی غیراشباع سالم برای قلب است. همچنین این روغن می‌تواند 29 درصد از ویتامین E مورد نیاز روزانه فرد را تامین کند. تحقیقات بر روی فواید سایر ترکیبات موجود در روغن سبوس برنج، مانند توکوترینول‌ها، اوریزانول و استرول‌های گیاهی همچنان ادامه دارد.

حمایت روغن سبوس برنج قهوه ای از سطح قند خون سالم

روغن سبوس برنج قهوه ای ممکن است با بهبود مقاومت به انسولین، به بهبود سطح قند خون مبتلایان به دیابت نوع 2 نیز کمک کند. در یک مطالعه روی سلول‌های موش، روغن سبوس برنج با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، مقاومت به انسولین را کاهش داد. در یک مطالعه انسانی نیز به 19 مرد سالم یک وعده صبحانه حاوی 3.7 گرم روغن سبوس برنج داده شد و مشاهده شد سطح قند خون آن‌ها در مقایسه با سایر افراد 15 درصد کاهش یافته است.

روغن سبوس برنج قهوه ای با بهبود مقاومت به انسولین، به بهبود سطح قند خون مبتلایان به دیابت نوع 2 نیز کمک کند.

کمک روغن سبوس برنج قهوه ای به سلامت قلب

روغن سبوس برنج نیز مانند سبوس برنج قهوه ای، با کاهش کلسترول می‌تواند سلامت قلب را تقویت کند. دولت ژاپن این روغن را به دلیل اثرات کاهش دهنده کلسترول آن، به عنوان یک غذای سالم معرفی نموده است. مطالعات انسانی نشان می‌دهد این روغن، کلسترول LDL (بد) را در خون کاهش می‌دهد. در یک مطالعه 4 هفته‌ای بر روی افراد مبتلا به کلسترول بالا، پیروی از یک رژیم غذایی کم کالری با 2 قاشق غذاخوری (30 میلی‌‎لیتر) روغن سبوس برنج در روز، منجر به کاهش کلسترول LDL (بد) و همچنین از بین رفتن نسبی سایر عوامل خطر بیماری قلبی شد. محققان بهبود سطح کلسترول را به استرول‌های گیاهی این روغن نسبت دادند که از جذب کلسترول بدن جلوگیری می‌کند.

اثرات آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی روغن سبوس برنج

اوریزانول موجود در این روغن قادر است آنزیم‌های التهاب‌زا را سرکوب کند. علاوه بر این، مطالعات روی سلول‌های موش نشان می‌دهد سایر ترکیبات فعال به نام توکوترینول‌ها که در روغن سبوس برنج قهوه ای وجود دارند نیز التهاب را مهار می‌کنند. در یک مطالعه 4 هفته‌ای، 59 فرد مبتلا به چربی خون روزانه 2 قاشق غذاخوری (30 میلی‌لیتر) روغن سبوس برنج یا روغن سویا مصرف کردند. در مقایسه با روغن سویا، روغن سبوس برنج به طور قابل توجهی ظرفیت آنتی اکسیدانی افراد را افزایش داد.

اثرات ضدسرطانی روغن سبوس

توکوترینول‌ها، گروهی از آنتی اکسیدان‌های موجود در روغن سبوس برنج هستند که ممکن است اثرات ضدسرطانی داشته باشند. مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان می‌دهد توکوترینول‌ها رشد سلول‌های سرطانی مختلف، از جمله سلول‌های سینه، ریه، تخمدان، کبد، مغز و لوزالمعده را سرکوب می‌کنند. در یک مطالعه آزمایشی دیگر نیز توکوترینول‌های روغن سبوس برنج از سلول‌های انسانی و حیوانی در معرض پرتوهای یونیزان محافظت نمودند. برخی پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد که توکوترینول‌ها در ترکیب با سایر داروهای ضدسرطان یا شیمی درمانی، منجر به اثرات ضدسرطانی قوی شده‌اند. با این حال، مصرف مکمل حاوی توکوترینول‌ در طول شیمی درمانی همچنان بحث برانگیز است. لازم به ذکر است که روغن سبوس برنج را نباید به عنوان درمان سرطان در نظر گرفت.

اثرات روغن سبوس روی بوی بد دهان

چرخاندن این روغن در دهان به مانند استفاده از دهان شویه برای بهبود سلامت دهان و دندان عمل می‌کند. یک مطالعه روی 30 زن باردار نشان داد که این عمل بوی بد دهان را به طور محسوسی کاهش می‌دهد. احتمال داده می‌شود این موضوع با محتوای آنتی اکسیدانی فراوان روغن سبوس برنج مرتبط باشد.

اثرات روغن سبوس روی بوی بد دهان، با محتوای آنتی اکسیدانی فراوان روغن سبوس برنج مرتبط است.

اثرات روغن سبوس بر تقویت سیستم ایمنی بدن

روغن سبوس برنج قهوه ای ممکن است پاسخ ایمنی بدن در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر ارگانیسم‌های بیماری‌زا را تقویت کند. این آزمایش در مورد موش‌ها به اثبات رسیده است، اما با این حال، مشخص نیست که آیا این اثر در انسان نیز رخ می‌دهد یا خیر!؟

طعم خوب روغن سبوس

روغن سبوس برنج تقریبا یک روغن همه فن حریف محسوب می‌شود. برخلاف روغن زیتون و کانولا، این روغن برای سرخ کردن و پختن نیز ایده‌آل است، زیرا طعم لطیف آن بر غذا چیره نمی‌شود. طعم این روغن شبیه به روغن بادام زمینی است. نقطه دود بالای آن به این معنی است که برای پخت و پز در دمای بالا مناسب است. علاوه بر این، ترکیبات مفید آن مانند اوریزانول و توکوترینول‌ها نیز هنگام پختن به خوبی حفظ می‌شوند.

اثرات جانبی سبوس برنج قهوه ای

سبوس برنج قهوه ای زمانی که از طریق خوراکی مصرف شود، برای اکثر افراد بی‌خطر است. اما زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند باعث حرکات غیرقابل پیش بینی روده، ایجاد نفخ و ناراحتی معده در چند هفته اول شود. علاوه بر این، استفاده آن به صورت موضعی نیز ممکن است باعث ایجاد آلرژی و خارش پوست شود.

اقدامات احتیاطی و هشدارهای ویژه در استفاده از سبوس برنج قهوه ای

مصرف سبوس برنج برای زنان باردار یا شیرده یا افرادی که با مشکلات دستگاه گوارشی مانند موارد زیر دست و پنجه نرم می‌کنند، توصیه نمی‌شود:

• زخم روده
• چسبندگی روده
• تنگی یا انسداد دستگاه گوارش
• کندی حرکات روده
• سایر اختلالات معده یا روده

همچنین برای افرادی که در بلع مشکل دارند، توصیه می‌شود از سبوس برنج با احتیاط استفاده کنند، چرا که فیبر موجود در آن ممکن است باعث خفگی شود. علاوه بر این، سبوس برنج حاوی مقدار زیادی فیبر است که می‌تواند میزان جذب برخی داروها را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، سبوس برنج باید حداقل یک‌ ساعت پس از مصرف داروهای خوراکی استفاده شود.

برای افرادی که در بلع و گوارش مشکل دارند، توصیه می‌شود از سبوس برنج با احتیاط استفاده کنند.

نحوه استفاده از سبوس برنج قهوه ای

سبوس برنج قهوه ای اغلب به صورت پودر، عصاره و روغن عرضه شده و در دستور غذاهایی مانند سوپ، شیرینی، نان و خوراک‌ها مورد استفاده قرارمی‌گیرد. روغن سبوس برنج نیز اغلب در غذاهای مختلف کشورهای جنوب و شرق آسیا استفاده می‌شود. یکی از دستورالعمل‌های راحت برای استفاده از آن به صورت زیر است:

• 2 قاشق غذاخوری سبوس برنج را در 200 تا 300 میلی‌لیتر آب به مدت یک شب یا حداقل به مدت 4 ساعت خیس کنید.
• آب آن را صاف کنید.
• تفاله سبوس را دور ریخته و به آب سبوس، آب‌لیمو اضافه نموده و از آن در تهیه شربت‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده کنید.

قابل توجه است دوزهای خوراکی مجاز مصرف سبوس برنج قهوه ای برای برخی افراد به شرح زیر هستند:

• برای کاهش کلسترول بالا: 12-84 گرم سبوس برنج در روز یا 4.8 گرم روغن سبوس برنج در روز.
• برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه: 10 گرم سبوس برنج دو بار در روز به مدت 3 تا 5 سال.

سبوس برنج قهوه ای یک ماده غذایی ارزشمند و سرشار از آنتی اکسیدان و مواد معدنی ضروری است که برای بهبود سلامت پوست و مو، استخوان، قلب و کم‌خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منبع ++++++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.