التهاب عضله قلب چیست و چگونه درمان می‌شود؟ علائم و علت‌های آن

میوکاردیت یک وضعیت خطرناک است که به التهاب عضله قلب اشاره دارد. معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های خودایمنی یا عوامل دیگر ایجاد می‌شود. این التهاب می‌تواند عملکرد قلب را مختل کرده و در موارد شدید به نارسایی قلبی و آریتمی‌های خطرناک منجر شود.

تشخیص زودهنگام و درمان صحیح برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. در این مطلب از مجله دکتر کرمانی، به بررسی علل، علائم، انواع مختلف میوکاردیت، روش‌های درمان و پیشگیری از آن پرداخته می‌پردازیم.

التهاب عضله قلب (میوکاردیت) چیست؟ آشنایی با انواع میوکاردیت

میوکاردیت زمانی رخ می‌دهد که عضله قلب (میوکارد) ملتهب شود. التهاب عضله قلب معمولاً به دلیل عفونت‌های ویروسی یا اختلالات خودایمنی رخ می‌دهد. این التهاب می‌تواند عملکرد قلب را مختل کرده و در موارد شدید باعث نارسایی قلبی شود. تشخیص زودهنگام برای جلوگیری از عوارض ضروری است. انواع مختلفی از میوکاردیت وجود دارد. برخی از نمونه‌ها عبارت‌اند از:

1) میوکاردیت حاد؛ التهاب ناگهانی قلب که نباید نادیده گرفت!

میوکاردیت حاد به التهاب ناگهانی عضله قلب گفته می‌شود که معمولاً ناشی از عفونت ویروسی است. این بیماری می‌تواند به سرعت ظاهر شده و علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، خستگی و تپش قلب ایجاد کند. در برخی موارد، علائم خفیف بوده و خودبه‌خود بهبود می‌یابند؛ اما در موارد شدید ممکن است به نارسایی قلبی یا آریتمی منجر شود.

میوکاردیت مزمن اغلب با اختلالات خودایمنی مرتبط است.

2) میوکاردیت مزمن؛ التهاب طولانی‌مدت در عضله قلب

میوکاردیت مزمن به التهابی طولانی‌مدت در عضله قلب گفته می‌شود که ممکن است پس از یک دوره حاد باقی بماند یا به‌صورت عودکننده ظاهر شود. این بیماری اغلب با اختلالات خودایمنی مرتبط است، جایی که سیستم ایمنی به بافت‌های سالم قلب حمله می‌کند. علائم آن شامل خستگی، تنگی نفس، تپش قلب و نارسایی قلبی تدریجی است.

3) میوکاردیت لنفوسیتی؛ التهاب پنهان اما خطرناک قلب

میوکاردیت لنفوسیتی نوع نادری از التهاب عضله قلب است که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که لنفوسیت‌ها، نوعی گلبول سفید، به عضله قلب حمله کرده و باعث التهاب شوند. معمولاً پس از عفونت ویروسی ظاهر می‌شود و ممکن است منجر به نارسایی قلبی یا آریتمی شود. علائم شامل درد قفسه سینه، تنگی نفس و ضعف است.

آیا التهاب قلب جدی است؟ عوارض میوکاردیت

التهاب قلب می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی قابل توجهی شود. بدون درمان، التهاب قلب می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:

• لخته شدن خون
• نارسایی قلبی
• ریتم غیرطبیعی قلب
• غش کردن
• عفونت‌های بدتری که می‌توانند در سراسر بدن شما پخش شوند (از اندوکاردیت)
• مشکلات ریوی (از میوکاردیت)
• تجمع بیش از حد مایع در اطراف قلب شما (به دلیل پریکاردیت)

با این حال، اگر یک مورد خفیف پریکاردیت یا میوکاردیت داشته باشید، می‌تواند خود به خود برطرف شود.

علائم التهاب قلب؛ علائم بیماری قلبی از خفیف تا جدی

بسیاری از افراد احتمال دارد هیچ علامت قابل توجهی از میوکاردیت را نشان ندهند. ممکن است احساس بیماری کنید یا علائم کلی ویروسی داشته باشید؛ اما ممکن است ندانید که قلب شما تحت تأثیر قرار گرفته است. اگر عفونت ویروسی را تجربه کرده‌اید و احساس درد قفسه سینه، آریتمی یا تنگی نفس دارید؛ حتماً پزشک خود را مطلع کنید. مهم‌ترین علائم التهاب قلب را در ادامه توضیح می‌دهیم.

تنگی نفس از جمله علائم اولیه و خفیف التهاب عضله قلب است.

علائم اولیه و خفیف؛ نشانه‌های خاموش و هشدارهای جدی

علائم اولیه و خفیف التهاب عضله قلب (میوکاردیت) ممکن است نامحسوس باشد و با علائم عفونت‌های ویروسی یا خستگی عمومی اشتباه گرفته شود. برخی از علائم اولیه و خفیف التهاب عضله قلب عبارت است از:

• خستگی مفرط
• تنگی نفس خفیف
• درد یا فشار خفیف در قفسه سینه
• تپش قلب
• سرگیجه

در برخی موارد، فرد ممکن است علائمی مانند تب خفیف، درد عضلانی یا علائم شبیه به سرماخوردگی را نیز تجربه کند. با اینکه این علائم بیماری قلبی معمولاً خفیف هستند، در صورت تداوم یا بدتر شدن، به مشکلات جدی‌تری مانند نارسایی قلبی یا آریتمی منجر می‌شوند؛ بنابراین، افرادی که این علائم را تجربه می‌کنند، باید به پزشک مراجعه کنند. تشخیص زودهنگام می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و احتمال بهبودی کامل را افزایش دهد.

علائم شدید و خطرناک؛ علائم خطرناکی که نباید نادیده گرفته شوند!

علائم شدید و خطرناک التهاب عضله قلب (میوکاردیت) می‌توانند نشان‌دهنده آسیب جدی به قلب باشند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• درد شدید قفسه سینه
• تنگی نفس شدید حتی در حالت استراحت
• تپش قلب نامنظم (آریتمی)
• ضعف و سرگیجه شدید
• از دست دادن هوشیاری (سنکوپ)
• تورم در پاها، مچ‌ها یا شکم به دلیل تجمع مایعات

در برخی موارد، میوکاردیت شدید می‌تواند به نارسایی قلبی حاد منجر شود، جایی که قلب قادر به پمپاژ مؤثر خون نیست. همچنین، ممکن است شوک قلبی رخ دهد که باعث افت شدید فشار خون و نارسایی اعضای حیاتی بدن می‌شود. آریتمی‌های خطرناک نیز می‌توانند زندگی فرد را تهدید کنند.

درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی) از علائم میوکاردیت کودکان است.

علائم میوکاردیت در کودکان؛ نشانه‌ها و مراقبت‌های ضروری

میوکاردیت در کودکان می‌تواند علائمی چون دشواری در تنفس، تنفس سریع، درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی)، غش کردن و تب ایجاد کند. این علائم ممکن است به‌ویژه پس از عفونت ویروسی ظاهر شوند و در صورت عدم درمان به مشکلات جدی‌تری مانند نارسایی قلبی یا آریتمی خطرناک منجر شوند. اگر کودک شما این علائم را تجربه کرد، مراجعه فوری به پزشک ضروری است؛ تا تشخیص سریع و درمان مناسب انجام شود و از پیشرفت بیماری جلوگیری گردد.

علل التهاب و ضعف عضله قلب را بشناسید! 3 علت مهم

التهاب عضله قلب (میوکاردیت) یک بیماری قلبی است که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. همچنین به شدت عملکرد قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری ممکن است به دلیل عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، اختلالات خودایمنی، داروها و سموم ایجاد شود. شناسایی دقیق علت میوکاردیت برای درمان به‌موقع و جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. در ادامه به بررسی عواملی که باعث التهاب عضله قلب می‌شوند، پرداخته‌ایم.

1) عفونت‌های ویروسی و باکتری‌ها؛ عامل اصلی التهاب و ضعف عضله قلب

عفونت‌های ویروسی و باکتری‌ها عامل اصلی التهاب عضله قلب (میوکاردیت) هستند. ویروس‌ها مانند ویروس‌های آنفولانزا، کرونا و پاروویروس‌ها باعث ایجاد التهاب و عفونت ویروسی قلب می‌شوند و عملکرد قلب را مختل می‌کنند. همچنین، عفونت‌های باکتریایی نظیر استافیلوکوک‌ها و استرپتوکوک‌ها می‌توانند با حمله به قلب، التهاب شدید ایجاد کنند. این عفونت‌ها باعث بروز علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، و خستگی شدید می‌شوند و در صورت عدم درمان به مشکلات جدی مانند نارسایی قلبی یا آریتمی منجر خواهند شد.

2) بیماری‌های خودایمنی؛ چطور سیستم ایمنی به قلب حمله می‌کند؟

بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث التهاب عضله قلب (میوکاردیت) شوند. زمانی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم قلب حمله می‌کند. اختلالاتی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید و اسکلرودرما از جمله بیماری‌های خودایمنی هستند که می‌توانند به میوکاردیت منجر شوند. در این حالت، التهاب در عضله قلب باعث ضعف و اختلال در عملکرد قلب می‌شود.

3) عوامل دیگر مانند داروها و سموم؛ عامل مورد غفلت

علاوه بر عفونت‌های ویروسی و اختلالات خودایمنی، عوامل دیگری مانند داروها و سموم نیز می‌توانند باعث التهاب عضله قلب (میوکاردیت) شوند. برخی داروها، مانند داروهای شیمی‌درمانی یا آنتی‌بیوتیک‌ها، ممکن است به‌عنوان عوارض جانبی به عضله قلب آسیب بزنند. همچنین، مصرف سموم مانند الکل، کوکائین یا سایر مواد مخدر می‌تواند موجب التهاب و آسیب به بافت‌های قلبی شود. در برخی موارد، این عوامل به ‌تنهایی یا در ترکیب با عوامل دیگر باعث بروز میوکاردیت حاد یا مزمن می‌شوند.

خطر التهاب قلب در مردان شایع‌تر است.

عوامل افزایش دهنده خطر التهاب قلب: از سن و جنسیت تا سبک زندگی و محیط

برخی عوامل احتمال ایجاد بیماری التهاب عضله قلب را بیشتر می‌کند. این موارد عبارت‌اند از:

• سن: میوکاردیت و پریکاردیت معمولاً بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حالی که پریکاردیت در میانسالان و اندوکاردیت در افراد مسن شایع‌تر است.
• جنسیت: انواع التهاب قلب در مردان شایع‌تر است. به ویژه اندوکاردیت و پریکاردیت که در مردان دو برابر بیشتر از زنان رخ می‌دهد.
• ژنتیک: سابقه خانوادگی و نقایص مادرزادی قلب مانند مشکلات دریچه قلب می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌هایی که منجر به اندوکاردیت می‌شوند را افزایش دهد.
• سبک زندگی ناسالم: مصرف بیش از حد الکل، مواد مخدر، ضعف بهداشت دندان و عدم توجه به سلامت عمومی می‌تواند موجب افزایش خطر التهاب قلب شود.

همچنین زندگی در مناطقی با حشرات پراکنده انگل، آلودگی هوا و شرایط خطرناک مانند گرمای زیاد، می‌تواند خطر ابتلا به میوکاردیت را افزایش دهد.

تشخیص التهاب عضله قلب؛ دقت در تشخیص بیماری‌های قلبی، کلید درمان به موقع است!

تشخیص زودهنگام میوکاردیت برای جلوگیری از آسیب طولانی‌مدت قلبی مهم است. برای تشخیص میوکاردیت، یک متخصص شما را معاینه می‌کند و با گوشی پزشکی به صدای قلب شما گوش می‌دهد. آزمایش خون و تصویربرداری ممکن است برای بررسی سلامت قلب شما انجام شود. آزمایش‌های تصویربرداری می‌تواند به تأیید میوکاردیت و تعیین شدت آن کمک کند.

معاینه بالینی و علائم اولیه؛ اولین گام در تشخیص

معاینه بالینی اولین گام برای شناسایی التهاب عضله قلب (میوکاردیت) است. پزشک با بررسی علائم ظاهری بیمار، مانند رنگ‌پریدگی پوست، تورم پاها و شنیدن صدای قلب از طریق گوشی پزشکی، علائم میوکاردیت را بررسی می‌کند. در صورتی که بیمار از درد قفسه سینه، تنگی نفس، یا ضربان قلب نامنظم شکایت نماید؛ این علائم می‌توانند هشداردهنده باشند.

علاوه بر این، خستگی شدید، سرگیجه و حتی غش کردن از دیگر علائم اولیه هستند که ممکن است به دلیل ضعف عملکرد قلب به وجود آیند. در معاینه، پزشک به صدای قلب گوش می‌دهد تا هرگونه صدای غیرطبیعی یا اضافه مانند صدای سوزش یا تپش نامنظم را شناسایی کند.

الکتروکاردیوگرام آزمایش سریع و بدون درد نشان‌دهنده ضربان قلب و الگوهای سیگنال قلب است.

آزمایش‌های پزشکی و روش‌های تصویربرداری؛ روش‌های پیشرفته تشخیص میوکاردیت

برای تشخیص میوکاردیت، پزشکان از چندین آزمایش و روش تصویربرداری استفاده می‌کنند. مهم‌ترین آزمایش‌های پزشکی و روش‌های تصویربرداری عبارت‌اند از:

• آزمایش خون: این آزمایش‌ها به شناسایی علائم التهاب و عفونت کمک می‌کنند. آزمایش آنزیم‌های قلبی، پروتئین‌های مرتبط با آسیب عضله قلب را بررسی می‌کند. همچنین، آزمایش خون آنتی‌بادی‌ها می‌تواند عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی را شناسایی کند.
• الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG): این آزمایش سریع و بدون درد نشان‌دهنده ضربان قلب و الگوهای سیگنال قلب است. پزشک می‌تواند از آن برای شناسایی آریتمی‌ها (ضربان نامنظم قلب) استفاده کند.
• اشعه ایکس قفسه سینه: این روش، اندازه و شکل قلب و ریه‌ها را نشان می‌دهد و می‌تواند مایعات اضافی در اطراف قلب که ممکن است به نارسایی قلبی مربوط باشند را شناسایی کند.
• MRI قلب: این روش تصویربرداری دقیق از طریق میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی، اندازه، شکل و ساختار قلب را نشان می‌دهد و به تشخیص میوکاردیت کمک می‌کند.
• اکوکاردیوگرافی: با استفاده از امواج صوتی، تصاویر متحرکی از قلب گرفته می‌شود تا اندازه قلب و جریان خون آن بررسی شود.

در نهایت از کاتتریزاسیون قلب و بیوپسی عضله قلب استفاده می‌شود. در این آزمایش، با استفاده از کاتتر، تصاویر دقیق از شریان‌های قلب به دست می‌آید. در صورت لزوم، نمونه‌ای از بافت قلب برای بررسی میوکاردیت گرفته می‌شود.

روش‌های درمان التهاب عضله قلب؛ راهکارهای مؤثر برای بازگشت به سلامتی

درمان التهاب عضله قلب بستگی به علت آن دارد. ابتدا پزشکان ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای قلبی، کورتیکواستروئیدها یا داروهای ضدالتهاب را تجویز کنند. در موارد شدید، برای درمان مشکلات قلبی و بهبود عملکرد قلب، ممکن است از روش‌های پیشرفته‌تری مانند دستگاه‌های ریتم قلب یا حتی جراحی استفاده شود. شناسایی دقیق علت التهاب به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کند و از عوارض جدی جلوگیری نماید.

درمان‌های دارویی؛ راهکارهای دارویی برای مدیریت التهاب عضله قلب

پزشکان ابتدا به دنبال داروهایی هستند که جریان خون را بهبود می‌بخشند، فشار خون و ضربان قلب را کاهش می‌دهند و احتباس مایعات در اطراف قلب را کاهش می‌دهند. پزشکان ممکن است برای کاهش التهاب و بهبود درد دارو تجویز کنند. داروهای احتمالی شامل کلشی سین، آسپرین و داروهای ضدالتهابی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن است.

در درمان التهاب عضله قلب، پزشکان معمولاً داروهایی تجویز می‌کنند که جریان خون را بهبود بخشیده، فشار خون، ضربان قلب و احتباس مایعات را کاهش دهند. برای کاهش التهاب و تسکین درد، داروهایی مانند موارد زیر تجویز می‌شود:

• کلشی‌سین
• آسپرین
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن

این داروها به کاهش علائم میوکاردیت و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند. پزشک ممکن است داروهای دیگری نیز بر اساس وضعیت خاص بیمار تجویز کند تا بهبودی سریع‌تر حاصل شود.

فعالیت بدنی معتدل نیز در درمان میوکاردیت مؤثر است.

تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی؛ درمان‌های طبیعی التهاب قلب

تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی نقش مهمی در درمان و بهبود التهاب عضله قلب (میوکاردیت) دارد. برخی از اقدامات مؤثر عبارت‌اند از:

• رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبر و چربی‌های سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب (مثل سالمون) و روغن‌های گیاهی (مانند روغن زیتون) به کاهش التهاب و تقویت سلامت قلب کمک می‌کند.
• کاهش مصرف نمک و قند: مصرف زیاد نمک و قند فشار خون را افزایش داده و باعث احتباس مایعات می‌شود که برای بیماران مبتلا به میوکاردیت مضر است. کاهش مصرف این موارد به بهبود عملکرد قلب کمک می‌کند.
• کنترل استرس: تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق به کاهش استرس و بهبود سلامت قلب کمک می‌کنند.
• اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر: این مواد می‌توانند باعث آسیب به قلب شوند و روند درمان میوکاردیت را کند کنند.

 در نظر داشته باشید که فعالیت بدنی معتدل نیز در درمان میوکاردیت مؤثر است. ورزش منظم با شدت کم تا متوسط، مانند پیاده‌روی یا شنا، می‌تواند به تقویت قلب و کاهش علائم التهاب کمک کند. البته باید تحت نظر پزشک باشد.

درمان‌های پزشکی و جراحی؛ درمان موارد شدید التهاب عضله قلب

در موارد شدید التهاب عضله قلب که با داروها بهبود نمی‌یابد، درمان‌های پزشکی و جراحی پیشرفته مورد نیاز است:

• ضربان‌سازها و دفیبریلاتورها: این دستگاه‌ها از طریق جراحی زیر پوست در قفسه سینه قرار می‌گیرند تا در صورت بروز مشکلات ریتم قلب، آن‌ها را شناسایی و مدیریت کنند.
• دستگاه‌های کمکی بطن چپ (LVAD): این دستگاه‌ها به پمپاژ خون در بدن کمک و در موارد نارسایی شدید قلب به عنوان پشتیبانی حیاتی عمل می‌کنند.

زمانی که سایر درمان‌ها مؤثر واقع نمی‌شوند، پیوند قلب گزینه‌ای مناسب است. این روش به بیمارانی که دچار نارسایی قلبی شدید هستند، کمک می‌کند. همچنین با کاهش زمان انتظار برای پیوند، نرخ بقا و نتایج درمانی را بهبود می‌دهد.

شستشوی مکرر دست‌ها یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از التهاب عضله قلب است.

پیشگیری از التهاب عضله قلب؛ راهکارهای مؤثر برای حفظ سلامت قلب

پیشگیری از التهاب عضله قلب به عوامل مختلفی بستگی دارد. اگرچه هیچ روش قطعی برای جلوگیری از این بیماری وجود ندارد، رعایت نکات زیر می‌تواند به کاهش خطر کمک کند:

• دوری از افراد بیمار: برای جلوگیری از ابتلا به ویروس‌های عامل میوکاردیت، از تماس با افرادی که علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند خودداری کنید.
• شستشوی مکرر دست‌ها: این کار یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از انتشار میکروب‌ها و بیماری‌هاست.
• رفتارهای سبک زندگی ایمن: برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV که می‌تواند منجر به میوکاردیت شود، از رابطه جنسی ایمن و عدم مصرف مواد مخدر خودداری کنید.

واکسن‌هایی مانند آنفولانزا و کووید-19 نیز می‌توانند از ابتلا به بیماری‌هایی که باعث التهاب قلب می‌شوند، پیشگیری کنند. مهم است که تحت نظر پزشک به‌روز باشید و واکسن‌های توصیه شده را دریافت کنید.

پیشگیری و شناسایی زودهنگام میوکاردیت

میوکاردیت یک بیماری پیچیده است که می‌تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. شناخت علائم اولیه و پیشرفته این بیماری و مراجعه به پزشک در مراحل ابتدایی می‌تواند به کاهش خطرات و عوارض کمک کند. از آنجا که عوامل مختلفی از جمله عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های خودایمنی و حتی مصرف برخی داروها باعث التهاب قلب می‌شوند، پیشگیری از این بیماری از طریق رعایت بهداشت فردی، سبک زندگی سالم و دریافت واکسن‌های توصیه‌شده بسیار اهمیت دارد.

سؤالات متداول درباره التهاب عضله قلب