عوامل تاثیر گذار در رشد و افزایش قد کودکان دبستانی

آمارها گویای این واقعیت تلخ هستند كه گروهی از كودكان ایرانی به دلیل كمبودهای تغذیه‌ای از كوتاهی قد، لاغری و ضعف رنج می‌برند، زیرا كمبود‌های تغذیه‌ای كودك را از رشد بالقوه باز می‌‌دارد و موجب كاهش سرعت رشد جسمی، اختلال در رشد بدنی و كم شدن توانمندی ذهنی می‌شود، متاسفانه اغلب این كمبودها، بیش از این كه به فقر و نداشتن امكان تهیه غذا مربوط باشد، به بی‌اطلاعی خانواده‌ها از تغذیه سالم ربط پیدا می‌كند. طبق بررسی‌های صورت گرفته، كمبود برخی ویتامین‌ها و عناصر معدنی از جمله ویتامین A و D، آهن، روی و كلسیم در كودكان و نوجوانان بویژه دختران نوجوان بسیار شایع است.

پیامدهای دریافت ناكافی غذا تنها لاغری ظاهری كودك نیست بلكه عوارضی بمراتب بیشتر از آنچه شما تصور می‌كنید، خواهد داشت؛ به طوری كه در چنین كودكانی، كارایی جسمی و ذهنی كاهش می‌یابد و نتیجه‌ آن افت تحصیلی و تحمیل بار مالی بر جامعه و خانواده خواهد بود.همچنین كوتاهی قد و بد شكلی اندام‌ها به دلیل كافی نبودن سلامت استخوان‌ها، كندی بهبود جراحات، زود به زود بیمار شدن و دیر بهبود یافتن، نامرتب شدن دوران ماهانه در دختران و بی‌حس و حالی، از حال رفتن و خواب آلودگی از این عوارض هستند. اگر چه تغذیه نقش كلیدی در رشد كودك دارد، اما علاوه بر آن، عواملی مانند وراثت (ژنتیك)، بیماری‌های مزمن، عوامل روحی ـ روانی و هورمون‌ها نیز در ضرباهنگ رشد تاثیرگذار هستند.

در فصل تابستان اغلب بچه‌ها زمان‌های طولانی از شب را بیدار هستند و خیلی دیر می‌خوابند و صبح‌ها نیز خیلی دیر بیدار می‌شوند. به این ترتیب، تنظیم خواب دانش‌آموز به هم می‌خورد و بیدار شدن صبح زود، برایش بسیار سخت است و تا بخواهد به این شرایط عادت كند، وی و خانواده‌اش به زحمت زیادی می‌افتند. بنابراین لازم است والدین قبل از شروع سال تحصیلی، زمان خواب فرزندان‌شان را سر و سامان دهند تا در روزهای اول مهر دچار دردسر نشوند.البته برخی دانش‌آموزان در برابر این مساله مقاومت می‌كنند و همچنان طی سال تحصیلی دیر می‌خوابند. این در حالی است كه دیر خوابیدن، یا نامنظم خوابیدن به وضعیت تغذیه آنها لطمه وارد می‌كند. بسیاری از این كودكان، چاق یا بسیار لاغر و گاه كوتاه قد خواهند شد. بنابراین داشتن زمان مشخص برای خوابیدن (در ایام تعطیل و غیرتعطیل) و فضایی آرام و دور از هیجان، ضروری است.

علاوه بر اینها، خواب مناسب دانش‌آموز بر فعالیتش در مدرسه، یادگیری و رفتارش با دیگران تاثیر مثبت دارد. به طور مثال یك كودك 6 تا 12 ساله حدود 8 تا 10 ساعت در ٢٤ ساعت به خواب نیاز دارد.

اگر می‌خواهید كودكتان خواب عمیق و مناسب داشته باشد، با گرسنگی او را به بستر نفرستید و قبل از خواب، مواد غذایی سنگین و محرك نظیر كافئین، شكلات و چای نیز در اختیارش نگذارید.
از عوامل دیگری كه بر تغذیه و رشد كودكان تاثیرگذار است، می‌توان به استرس اشاره كرد. تحمل كودكان مختلف در مقابل فشارهای روحی متفاوت است. برخی كودكان بسیار حساس هستند و هر نوع استرسی بر اشتهای آنها اثر می‌گذارد كه در صورت تداوم می‌تواند مشكل‌ساز باشد.

حتی در بزرگسالان فشارهای روحی، مقدار غذای دریافتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بعضی افراد هنگام ناراحتی و استرس، اشتهای خود را از دست می‌دهند، در حالی كه بعضی دیگر در این اوقات به پرخوری روی می‌آورند.
این روزها نقش و اهمیت ورزش در سلامت بخصوص در كودكان در حال رشد كاملا اثبات شده است. البته ورزش روزانه مناسب (نه شدید) به سلامت و رشد مناسب و محكم شدن استخوان‌ها كمك شایانی می‌كند، اما ورزش‌هایی كه نیاز به كنترل (كاهش دادن) وزن كودك دارد، به رشد آنان لطمه جدی می‌زند و لازم است در این دوره سنی از كنترل وزن خودداری شود.

بسیاری از پسران كه به ورزش‌های رزمی سنگین روی می‌آورند و نیز دخترانی كه فعالیت‌هایی از قبیل ژیمناستیك یا حركات موزون (مثل باله) را انتخاب كرده‌اند، به كوتاهی قد مبتلا می‌شوند.
توصیه می‌شود تا قبل از بلوغ، كودكان بیشتر از یك ساعت در روز به فعالیت ورزشی شدید نپردازند.