مبارزه با سـرطان از طریـق مواد غذایـی

سرطان يكي از عوامل اصلي بروز مرگ و مير در جهان امروز است. بر اين اساس آشنايي با پديده سرطان و راه‌هاي مقابله با اين بيماري از ضروري‌ترين اطلاعاتي است كه جامعه امروز بشري به آن نيازمند است.

سرطان سومين عامل مرگ و مير در ايران است. سالانه بيش از 40 هزار نفر در اثر سرطان جان خود را از دست مي‌دهند. تخمين زده مي‌شود سالانه بيش از 70 هزار مورد جديد سرطاني در كشور اتفاق بيافتد كه با افزايش اميد به زندگي و درصد سالمندي در جمعيت كشور انتظار مي‌رود بروز موارد سرطاني در دو دهه آينده به دو برابر افزايش يابد.

مؤسسه تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان در نظر دارد مجموعه اطلاعاتي را در قالب مطالب آموزشي درباره سرطان و علل احتمالي، علائم هشداردهنده، آزمون‌هاي غربالگري، تشخيص، درمان و راه‌هاي پيشگيري به شهروندان ارائه نمايد.

ارتباط غذاها و سرطان

يافتن ارتباط مشخص بين يك ماده غذايي و سرطان كار دشواري است. گاهي اوقات، مواد غذايي با توجه به ميزان مصرف و نحوه‌ درست كردن اثرات متفاوتي بر بدن مي‌گذارند. براي مثال، خوردن ماهي نمك سود ممكن است خطر ابتلا به انواع خاصي از سرطان را افزايش دهد، اما مصرف ماهي تازه مي‌تواند از ابتلا به برخي ديگر از سرطان‌ها جلوگيري نمايد.
اطلاعاتي كه درباره‌ي ارتباط برخي از مواد مغذي با پيشگيري از سرطان به دست آمده است به اين شرح است:

چربي موجود در غذا

رژيم غذايي پر چرب، حاوي چربي‌هاي اشباع‌شده (جامد)، يكي از عوامل سرطان سينه و سرطان روده بزرگ است. روغن جامد، كره، خامه، سس‌ها، شيريني‌، شكلات و گوشت قرمز از منابع چربي‌هاي اشباع شده هستند. استفاده از رژيم غذايي كم‌چربي و چربي‌هاي اشباع نشده (مايع) مانند روغن زيتون، روغن آفتابگردان و روغن كنجد مي‌تواند خطر ابتلا به سرطان را كاهش دهد.

فيبر موجود در مواد غذايي

فيبر توصيفي است كه براي مواد غيرقابل هضم موجود در گياهان استفاده مي‌شود فيبر، در لايه‌ي بيروني غلات و در ميوه‌ها، سبزيجات، بقولات و خشكبار وجود دارد. فيبر حجم مدفوع را زياد كرده و كمك مي‌كند غذا سريع‌تر وارد دستگاه گوارش شود.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه رژيم غذايي با فيبر زياد مي‌تواند خطر ابتلا به سرطان را كاهش دهد. توصيه مي‌شود كه به طور منظم، روزانه بين 25 تا 38 گرم فيبر مصرف شود.

اكثر مردم به اندازه كافي فيبر غذايي دريافت نمي‌كنند و مقدار مصرف آنها به طور متوسط نصف ميزان مورد نياز است. فيبر مي‌تواند كلسترول را پايين بياورد، از يبوست جلوگيري كند و هضم غذا را بهبود بخشد. غلات كامل (سبوس نگرفته)، ميوه‌ها (گلابي، سيب، تمشك و موز)، ميوه‌هاي خشك (آلو خشك، انجير، خرما، كشمش، با زردآلوي خشك) عدس، نخود، لوبيا، خشكبار و دانه‌ها منابع عالي فيبر غذايي هستند. لوبيا حاوي ماده‌اي است كه به تنظيم سطح گلوكز كمك مي‌كند و براي افراد مبتلا به ديابت مفيد است.

پروتئين و لبنيات

علاوه بر چربي و فيبر، پروتئين و لبنيات نيز از بخش‌هاي مهم رژيم‌ غذايي هستند. ارتباط بين اين غذاها و سرطان بسيار پيچيده است.

گوشت، ماهي و تخم‌مرغ در بيشتر رژيم‌هاي غذايي، منابع اصلي تأمين پروتئين حيواني هستند. از بين اين مواد، گوشت قرمز و گوشت فرآوري شده از عوامل خطرزاي مربوط به سرطان هستند. بيشتر بررسي‌ها نشان مي‌دهند كه افرادي كه گوشت قرمز بيشتري مصرف مي‌كنند نسبت به افرادي كه گوشت قرمز كمتري مصرف مي‌كنند، بيشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند.
هر چند، روش پخت و آماده كردن گوشت نيز (علاوه بر ميزان مصرف آن) در ميزان اين خطر موثر است. لبنيات شامل مواد غذايي متنوعي مي‌شوند. لبنيات معمولاً منبع غني كلسيم هستند. كلسيم ماده‌اي معدني است كه در كل باعث كاهش ميزان خطر ابتلا به سرطان مي‌شود. اما بسياري از انواع لبنيات داراي چربي اشباع‌شده نيز هستند كه باعث افزايش خطر ابتلا به سرطان مي‌شود.

استفاده از لبنيات كم‌چربي يا بدون چربي مي‌تواند بهترين انتخاب براي رژيم غذايي باشد. باكتري‌هاي فعال در ماست براي دستگاه گوارش مفيد هستند و كلسيم موجود در لبنيات مي‌تواند به پيشگيري از پوليپ‌ها و سرطان روده بزرگ كمك كند. با مصرف لبنيات غني شده با ويتامين D مي‌توان به افزايش ميزان جذب كلسيم توسط بدن و كاهش خطر سرطان‌هاي روده بزرگ، سينه و پروستات كمك كرد.

مواد غذايي رنگي

ميوه‌ها و سبزيجات سرشار از موادي مغذي هستند كه با سرطان مبارزه مي‌كنند و هر چه پر رنگ‌تر باشد، مواد مغذي بيشتري در بر دارند. اين مواد غذايي مي‌توانند به شخص كمك كنند تا به وزن مناسب دست يابد و آن را حفظ كند، و بنابراين از اين طريق هم به كمتر شدن خطر سرطان كمك مي‌كنند. با داشتن اضافه وزن، خطر چند نوع سرطان افزايش مي‌يابد. از جمله سرطان‌هاي روده بزرگ، مري و كليه، در طول روز حداقل پنج وعده ميوه و سبزي مصرف كنيد.

فولات

فولات ويتامين B مي‌تواند به محافظت از بدن در برابر سرطان‌هاي روده بزرگ، راست‌روده و سينه كمك كند. فولات به مقدار فراوان در فرآورده‌هاي گندم سبوس نگرفته و همچنين آب پرتقال، خربزه، توت‌فرنگي، مارچوبه، تخم‌مرغ، جگر، مرغ، لوبيا، دانه آفتابگردان و سبزيجات برگي سبز رنگ مانند اسفناج وجود دارد. بهترين راه به دست آوردن فولات خوردن قرص حاوي آن نمي‌باشد، بلكه بايد مقدار كافي ميوه، سبزي و فرآورده‌هاي غلات غني‌سازي شده مصرف شود.

پرهيز از غذاهاي آماده

كاستن ميزان مصرف گوشت‌هاي فرآوري شده مانند سوسيس، كالباس و همبرگر مي‌‌تواند در كمتر كردن خطر سرطان‌هاي روده بزرگ، راست‌روده و معده مفيد باشد. مصرف گوشت‌هاي دودي يا نمك‌ سود شده شخص را در معرض عواملي قرار مي‌دهد كه به طور بالقوه مي‌توانند باعث ايجاد سرطان بشوند.

آب و نوشيدني‌هاي ديگر

كمتر شدن خطر سرطان ناشي از كاهش غلظت عوامل سرطان‌زاي موجود در مثانه است. همچنين، نوشيدن مقدار بيشتري از مايعات باعث مي‌شود شخص دفعات بيشتري ادرار كند و از اين طريق مدت زماني كه اين عوامل با مخاط مثانه در تماس هستند كمتر خواهد بود.

خانواده كلم

خانواده كلم شامل براكلي، گل كلم، كلم بروكسل و كلم پيچ است. اين سبزيجات به بدن در برابر سرطان‌هايي مانند سرطان‌هاي روده بزرگ، سينه، ريه، و دهانه رحم كمك مي‌كنند.

مصرف غلات كامل

با خوردن غلات كامل، امكان دارد خطر سرطان‌هايي خاص، ديابت نوع 2 و بيماري قلبي كاهش يابد، نان تهيه شده از غلامت كامل را به جاي نان تهيه شده از غلات سبوس‌گرفته انتخاب كنيد. در سوپ خود جو بريزيد يا (آرد جو دو سر ) (بلغور جو) ساده را به گوشت چرخ‌كرده اضافه كنيد. غلات كامل به ميزان اندكي فرآوري شده‌اند و بنابراين مقدار بيش‌تري از ارزش غذايي آنها محفوظ مانده است. فيبر غذايي موجود در غلات كامل به پيشگيري از مشكلات گوارشي مانند يبوست كمك مي‌كند.

سبزيجات برگ‌دار به رنگ سبز تيره

سبزيجات برگ‌دار به رنگ سبز تيره مانند كاهو، كلم‌پيچ، اسفناج و چغندر برگي يا اسفناج داراي مقدار فراواني فيبر غذايي، فولات و كاروتنوئيد مي‌باشند. سبزيجات برگي تيره، رنگ حاوي ويتامين K هستند كه به محكم شدن استخوان‌ها كمك مي‌كنند و از طرفي مي‌توانند از بدن در برابر سرطان‌هاي دهان، حنجره، لوزالمعده، ريه، پوست و معده محافظت كنند.

ادويه

كوركومين جزء اصلي تشكيل دهنده ادويه هندي بنام زردچوبه مي‌باشد و ماده‌اي است كه از پتانسيل ضدسرطاني بودن برخوردار است. در مطالعات آزمايشگاهي مشخص شده است كه كوركومين مي‌تواند تغيير شكل، تكثير و حمله سلول‌هاي سرطاني را در گروه متنوعي از سرطان‌ها مهار كند.

اهميت روش پخت غذا

نحوه پختن گوشت از نظر ميزان خطر سرطاني كه گوشت به وجود مي‌آورد مهم است. سرخ كردن، كباب‌پز كردن و پختن با شعله آتش در درجه حرارت بسيار بالا باعث تشكيل مواد شيميايي مي‌شود كه امكان دارد خطر سرطان را افزايش دهند. به نظر مي‌آيددر ديگر روش‌هاي پختن، مانند آبپز كردن يا آرام‌ پختن يا بخارپز كردن، تعداد كمتري از اين مواد شيميايي به وجود مي‌آيد. به هنگام آبپز كردن گوشت بايد به ياد داشت كه مقدار زيادي سبزيجات مفيد به آن اضافه شود.