مضرات ظروف مسی بالاخره در ظروف مسی غذا بپزیم یا نه؟

در بسیاری از خانه‌های ایرانی، هنوز هم ظروف مسی جایگاه خاصی دارند. از قابلمه‌های قدیمی مادربزرگ تا ظروف تزئینی روی دیوار. اما محبوبیت این ظروف از کجا آمده؟ و آیا هنوز هم مثل گذشته باید به آن‌ها اعتماد کنیم؟ آیا مضرات ظروف مسی آنقدر زیاد است که بهتر است عطایش را به لقایش ببخشیم؟

در متون طب سنتی ایرانی، بارها از فواید ظروف مسی صحبت شده است. برخی حکما معتقد بودند که پخت غذا در این ظروف باعث افزایش انرژی، گرمای درونی و حتی جذب بهتر مواد مغذی می‌شود. ولی مهم است بدانیم که این توصیه‌ها، مربوط به زمانی هستند که روکش قلع به‌درستی و به‌طور منظم انجام می‌شد و سبک زندگی هم شباهتی به امروز نداشت. در این مقاله نگاه علمی تری به عوارض این فلز پرکاربرد خواهیم انداخت.

ترکیبات شیمیایی مس و واکنش آن با غذا

زمانی‌که غذاهای اسیدی مانند خورش، گوجه یا آبلیمو در ظروف مسی پخته می‌شوند، یون‌های مس وارد غذا می‌شوند. در حد کم، این عمل مشکلی ایجاد نمی کند. اما اگر این انتقال بیش از حد باشد، بدن شما ممکن است شروع به اعتراض کند!

نقش یون‌های مس در بدن انسان

یون مس برای بدن ضروری است. به تشکیل آنزیم‌ها، سلامت سیستم ایمنی، عملکرد مغز و حتی تنظیم سطح آهن در خون کمک می‌کند. اما نکته کلیدی «مقدار» است. بدن انسان به مقدار بسیار کمی از این فلز نیاز دارد، چیزی در حدود 0.9 میلی‌گرم در روز. وقتی مقدار آن زیاد شود، وارد فاز سمی می‌شویم. و حالا حدس بزنید ظروف مسی بدون روکش در کدام جهت این ترازوی حساس حرکت می‌کنند؟

واکنش ظروف مسی با غذاهای اسیدی

اگر تا حالا غذای ترش در دیگ مسی پخته‌اید، احتمالاً آن غذا حاوی مقدار زیادی یون مس شده. غذاهای اسیدی مثل آب‌غوره، رب گوجه، آبلیمو یا حتی سرکه، باعث اکسید شدن مس و ورود آن به مواد غذایی می‌شوند.

در این حالت، رنگ غذا ممکن است کمی تغییر کند یا طعمش متفاوت شود. اما مهم‌تر از همه، احتمال افزایش مس در بدن شماست که به‌مرور ممکن است منجر به علائمی ناخوشایند شود. این فرایند، بخصوص وقتی قلع ظرف از بین رفته باشد، تشدید می‌شود.

آیا پخت غذا در ظروف مسی می‌تواند باعث ورود بیش از حد مس به بدن شود؟

بله، به‌خصوص زمانی‌ که روکش قلع فرسوده شده باشد یا اصلاً وجود نداشته باشد. مس، در تماس مستقیم با غذا، می‌تواند به‌سرعت به آن وارد شود. حالا اگر عادت دارید روزانه یا هفتگی در چنین ظروفی غذا بپزید، احتمال دارد سطح مس خون شما از حد نرمال بالاتر برود. این حالت که «مسمومیت مزمن با مس» نام دارد، می‌تواند به‌تدریج باعث آسیب‌های گوارشی، عصبی و کبدی شود.

عوارض احتمالی استفاده مداوم از ظروف مسی

در ظاهر، ظروف مسی چشم‌ نواز و نوستالژیک هستند، اما استفاده بی‌احتیاط از آن‌ها می‌تواند سلامت شما را تهدید کند. در این بخش با عوارض علمی و پزشکی مواجه می‌شویم که شاید تا به‌حال کمتر شنیده‌اید.

مسمومیت با مس؛ علائم و نشانه‌ها

اولین علائم ممکن است مبهم باشد: حالت تهوع، سردرد، طعم فلز در دهان، یا حتی دل‌پیچه. بسیاری این نشانه‌ها را به استرس یا سوءهاضمه ربط می‌دهند، اما وقتی پزشک به سطح بالای مس در خون برسد، ماجرا جدی‌تر می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر، مشکلات کبدی، کم‌خونی و نوسانات خلقی نیز دیده شده‌اند. این مسمومیت معمولاً به‌آهستگی و طی ماه‌ها شکل می‌گیرد.

تاثیرات بلندمدت مصرف زیاد مس بر سلامت کبد و کلیه

کبد، اولین عضوی است که در برابر مسمومیت فلزی آسیب می‌بیند. این عضو حیاتی، در تماس دائم با مس اضافی، دچار التهاب، زخم یا حتی نارسایی می‌شود. کلیه‌ها نیز تلاش می‌کنند تا مس اضافی را دفع کنند، ولی در این مسیر، خودشان آسیب می‌بینند. نتایج بلندمدت می‌تواند خطرناک باشد و حتی منجر به بیماری‌های مزمن شود.

بررسی موردی؛ گزارشات پزشکی از عوارض ظروف مسی

سازمان بهداشت جهانی (WHO) در گزارشی اعلام کرده بود که سطح مجاز مصرف مس روزانه نباید بیش از 10 میلی‌گرم باشد. در یک مطالعه موردی در هند، خانواده‌ای که به‌طور منظم در ظروف مسی غذا می‌پختند، با علائم مسمومیت مراجعه کردند.

گزارش FDA یا WHO درباره ظروف مسی

هر دو نهاد تاکید دارند که استفاده از ظروف مسی بدون پوشش مناسب در پخت غذاهای اسیدی، می‌تواند خطرناک باشد و باید با احتیاط انجام شود. FDA حتی فروش برخی ظروف مسی غیرقلعی را در آمریکا محدود کرده است.

یک متخصص تغذیه با بیان این‌که بهتر است در ظروف مسی پخت و پز صورت نگیرد، توضیح داد: استفاده مکرر از مس، موجب انتقال مس به بدن و بروز عوارضی در بدن و ایجاد بیماری‌هایی مانند آسیب‌های مغزی، عقب‌ افتادگی ذهنی و بیماری‌های کلیوی می‌شود.

سیداحمد حسینی در گفت‌وگو با ایسنا اظهارکرد: ظروف مسی در هنگام ساخته شدن، قلع‌اندود می‌شوند و زمانی که در حرارت بالا با ظرف مسی غذا پخته می‌شود، به مرور زمان فلزات از بدنه ظرف جدا شده و با موادغذایی ترکیب می‌شود.

حسینی ادامه داد: بهترین ظروف برای پخت و پز، ظروفی هستند که به موادغذایی واکنش نشان ندهند؛ از جمله این ظروف، ظرف‌های ساخته شده از چدن، سرامیک و پیرکس هستند که هیچ واکنشی نسبت به موادغذایی ندارند.

این متخصص تغذیه افزود: همچنین در قدیم استفاده از ظروف رویی و سرامیکی کاربرد داشت که اکنون دیگر از این ظروف نیز کمتر استفاده می‌شود زیرا ذرات هیدروکربنی می‌توانند از این ظروف انتقال یابند.

وی با اشاره به مزایای نسبی ظروف فلزی نسبت به ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف، عنوان کرد: حرارت بالا، ظروف را دی‌فرم می‌کند و برای خرید آش و حلیم بیرون، بهتر است از ظروف فلزی استفاده شود و از به کار بردن ظروف پلاستیکی خودداری کرد.

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.

رژیم فستینگ / سبک زندگی سالم

×