احتمالا برای شما هم پیش آمده که با درد ناگهانی و طاقت فرسای مفصل، به خصوص در ناحیه انگشت شست پا، از خواب بیدار شده باشید. دردی که گویی هزار سوزن همزمان در حال فرو رفتن است. طبق آمارها، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با این تجربه ناخوشایند دست و پنجه نرم می‌کنند و اغلب، مقصر اصلی این ماجرا، ماده‌ای به نام اوریک اسید است. این ترکیب شیمیایی، که حاصل تجزیه موادی به نام پورین در بدن ماست، اگرچه در حالت طبیعی بی‌ضرر است، اما افزایش بی‌رویه آن می‌تواند دردسرهای جدی به همراه داشته باشد.
جالب است بدانید طبق آمارهای بین‌المللی، بیش از ۲۰٪ بزرگسالان سطح بالای اوریک اسید دارند، اما فقط بخشی از آنها دچار بیماری‌هایی مثل نقرس یا سنگ کلیه می‌شوند. ما اینجا هستیم تا در این راهنمای جامع، همه چیز را درباره اوریک اسید توضیح دهیم. با ما همراه باشید تا بفهمید این مولکول کوچک چه نقش بزرگی در سلامت شما دارد و چطور می‌توانید آن را کنترل کنید.
اوریک اسید چیست؟
تصور کنید کارخانه‌ای کوچک در بدن شما مشغول بازیافت مواد قدیمی است. این کارخانه، پورین‌ها را که از تجزیه سلول‌های بدن و همچنین برخی مواد غذایی به دست می‌آیند، پردازش کرده و ماده‌ای به نام اوریک اسید تولید می‌کند. این ماده به طور معمول از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود و سطح آن در خون در محدوده مشخصی باقی می‌ماند. اما گاهی اوقات، این تعادل به هم می‌خورد و میزان اسید اوریک در خون افزایش می‌یابد.
نقش پورین‌ها در بدن
پورین‌ها ترکیباتی هستند که هم در مواد غذایی و هم در سلول‌های بدن وجود دارند. وقتی سلول‌ها می‌میرند یا غذاهای سرشار از پورین مصرف می‌کنیم، بدن آنها را می‌شکند و محصول نهایی‌اش می‌شود اوریک اسید. در واقع، اوریک اسید یک جور زباله‌ی شیمیایی است که باید از بدن دفع شود. البته به شرطی که همه چیز درست کار کند.
فرآیند متابولیسم اوریک اسید در کبد و کلیه
وقتی پورین‌ها تجزیه می‌شوند، اوریک اسید در کبد تولید می‌شود و از آنجا به جریان خون وارد می‌شود. کلیه‌ها مسئول فیلتر کردن این ماده و دفع آن از طریق ادرار هستند.
اگر به هر دلیلی، یا بدن بیش از حد اوریک اسید تولید کند یا کلیه‌ها نتوانند آن را به درستی دفع کنند، سطح آن در خون بالا می‌رود و موجب یک بیماری جدی به نام هیپر اوریسمی می شود. این همان جاییست که خطر بروز بیماری‌هایی مثل نقرس و سنگ کلیه جدی می‌شود.
سطح نرمال اوریک اسید در بدن چقدر باید باشد؟
داشتن مقدار کمی اسید اوریک در خون طبیعی است. با این حال، اگر سطح اسید اوریک از محدوده سالم بالاتر یا پایین‌تر برود، می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود. بالا بودن سطح اسید اوریک می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهد.
پایین بودن سطح اسید اوریک در خون غیرمعمول است، اما پایین بودن آن در ادرار می‌تواند نشان دهنده برخی از بیماری‌ها باشد که در آن فرد مقدار زیادی اسید اوریک را به عنوان ماده زائد از بدن دفع می‌کند.
جدول زیر سطوح پایین، نرمال و بالای اسید اوریک در خون را برای مردان و زنان نشان می‌دهد. تمام مقادیر بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) هستند.
| سطح اوریک اسید | Males | Females |
| پایین | زیر ۲.۵ میلی گرم در دسی لیتر | زیر ۱.۵ میلی گرم در دسی لیتر |
| نرمال | ۲.۵–۷.۰ میلی گرم در دسی لیتر | ۱.۵–۶.۰ میلی گرم در دسی لیتر |
| بالا | بالای ۷.۰ میلی گرم در دسی لیتر | بالای ۶.۰ میلی گرم در دسی لیتر |
علل افزایش اوریک اسید در بدن چیست؟
بالا بودن اوریک اسید می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، از یک استیک آبدار گرفته تا مصرف داروهای خاص یا مشکلات ژنتیکی. شناخت این دلایل، اولین گام برای کنترل آن است. مهم ترین دلایل افزایش اوریک اسید در بدن عبارتند از:
دلایل تغذیه‌ای
مواد غذایی سرشار از پورین مثل گوشت قرمز، دل و جگر، حبوبات، ماهی‌های چرب و نوشیدنی‌های الکلی مهم‌ترین عوامل تغذیه‌ای در افزایش اوریک اسید هستند.
الکل به‌خصوص عملکرد کلیه را مختل می‌کند و باعث می‌شود اوریک اسید دیرتر دفع شود. حتی مصرف زیاد قندهای ساده، به ویژه فروکتوز موجود در نوشابه‌ها هم می‌تواند سطح این ماده را بالا ببرد.
دلایل متابولیک و ژنتیکی
برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد تولید بیشتر اوریک اسید هستند یا کلیه‌شان توانایی کمتری در دفع آن دارد. همچنین بیماری‌هایی مانند سندرم متابولیک، دیابت نوع ۲ و چاقی می‌توانند متابولیسم بدن را به گونه‌ای تغییر دهند که سطح اوریک اسید بالا برود.
نقش داروها و بیماری‌های زمینه‌ای
داروهایی مثل دیورتیک‌ها، متوترکسات، یا داروهای شیمی درمانی ممکن است سطح اوریک اسید را بالا ببرند. همچنین افرادی که دچار نارسایی کلیه هستند، نمی‌توانند این ماده را به خوبی دفع کنند و به همین خاطر مقدار آن در خونشان افزایش پیدا می‌کند. حتی برخی بیماری‌های خودایمنی یا التهابی نیز در این میان نقش دارند.
چه عواملی احتمال بالا بودن اوریک اسید را تشدید می کند؟
سطح بالای اسید اوریک در خون می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، برخی از گروه‌ها بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند، از جمله افراد زیر:
- مردان
- افراد چاق
- افرادی که به طور منظم الکل مصرف می‌کنند
- افرادی که به طور معمول غذاهای سرشار از پورین می‌خورند
- افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به سطح بالای اسید اوریک یا نقرس دارند
- افراد مبتلا به کم کاری تیروئید
علائم بالا بودن یا پایین بودن اوریک اسید
افرادی که سطح اسید اوریک خونشان بالا یا پایین است، ممکن است همیشه علائمی نداشته باشند. علائم ممکن است تا زمانی که سطح اسید اوریک برای مدت طولانی خارج از محدوده نرمال باشد، ظاهر نشوند و این مسئله می‌تواند باعث مشکلات سلامتی شود.
علائم نقرس که ناشی از سطح بالای اسید اوریک است، عبارتند از:
- درد یا تورم مفاصل
- گرم شدن مفاصل هنگام لمس
- پوست براق و تغییر رنگ داده در اطراف مفاصل
علائم سنگ کلیه که آن هم می‌تواند ناشی از سطح بالای اسید اوریک باشد، شامل موارد زیر است:
- کمردرد
- درد در پهلو
- تکرر ادرار
- ادرار کدر، با بوی غیرعادی یا حاوی خون
- حالت تهوع یا استفراغ
سطح پایین اسید اوریک نسبت به سطح بالا، کمتر شایع است. فردی که سطح اسید اوریک پایینی دارد، ممکن است بیشتر از حد معمول ادرار کند که اگر آب کافی ننوشد، می‌تواند منجر به کم آبی بدن شود.
روش های تشخیص هیپراوریسمی (اوریک اسید بالا)
یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی هیپراوریسمی را با آزمایش خون برای اندازه گیری میزان اسید اوریک در خون شما تشخیص می‌دهد.
اگر سنگ کلیه دفع کنید یا با جراحی برداشته شود، ممکن است خود سنگ نیز آزمایش شود.
توجه داشته باشید که داشتن هیپراوریسمی به این معنی نیست که شما به نقرس مبتلا خواهید شد. برای تشخیص نقرس، پزشک شما در طول حمله علائم نقرس، نمونه‌ای از مایع مفصلی شما را می‌گیرد تا کریستال‌های اسید اوریک را بررسی کند. آنها همچنین ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری روی مفاصل شما استفاده کنند، از جمله:
- سونوگرافی.
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری).
- اشعه ایکس.
چگونه اوریک اسید بالا را درمان کنیم؟
اگر سطح اسید اوریک خون شما بالاست اما هیچ علامتی ندارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. پزشک شما به شما خواهد گفت که هر چند وقت یکبار باید آزمایش خون بدهید تا تغییرات سطح اسید اوریک خود را پیگیری کنید.
در ادامه راهکارهایی برای کاهش اوریک اسید بیان شده اند:
اصلاح برنامه غذایی
بهترین راه برای کمک به کاهش اسید اوریک، اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی پورین بالا تا حد امکان است. سعی کنید مصرف موارد زیر را محدود یا قطع کنید:
- گوشت قرمز و اندام‌های داخلی حیوانات
- الکل
- نوشیدنی‌های شیرین شده با شربت ذرت با فروکتوز بالا (مانند نوشابه)
- ماهی (به ویژه صدف‌ها مانند خرچنگ و میگو)
برعکس مواد غذایی بالا که آنها را باید قطع یا محدود کنید، مواد غذایی زیر را باید در رژیم خود بگنجانید:
- نوشیدن آب (موجب دفع اسید اوریک از طریق ادرار می شود)
- مصرف ویتامین C
- مصرف غذاهای فیبردار
- نوشیدن قهوه
تحقیقات از یک منبع معتبر در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد که شواهد کافی در حمایت از توانایی کافئین در کاهش سطح اسید اوریک وجود دارد. البته محققان خاطرنشان کردند که برای روشن شدن اینکه آیا قهوه ممکن است بر سطح اسید اوریک تأثیر بگذارد یا خیر، به مطالعات بیشتری نیاز است.
www.healthline.com
رعایت رژیم غذایی کم پورین می‌تواند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کند. در مورد غذاها و نوشیدنی‌های خاصی که باید از آنها اجتناب کنید با پزشک خود صحبت کنید. آنها می‌توانند به شما در تنظیم یک برنامه غذایی سالم و برنامه ورزشی متناسب با نیازهایتان کمک کنند.
مدیریت وزن
چربی اضافی بدن ممکن است در افزایش سطح اسید اوریک نقش داشته باشد. وزن بیشتر می‌تواند باعث شود کلیه‌های شما کارایی کمتری داشته باشند. همچنین می‌تواند تولید اسید اوریک را افزایش داده و دفع آن از طریق ادرار را کاهش دهد.
اگر گمان می‌کنید که وزن ممکن است در افزایش سطح اسید اوریک نقش داشته باشد، حتماً قبل از شروع برنامه جدید کاهش وزن یا مدیریت وزن با پزشک خود صحبت کنید.
آنها ممکن است شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهند که می‌تواند به شما در ایجاد یک برنامه غذایی مغذی و متعادل کمک کند. علاوه بر این، آنها ممکن است بتوانند یک برنامه ورزشی توصیه کنند یا تغییرات سبک زندگی را پیشنهاد دهند تا از شما حمایت کنند.
مصرف برخی از داروها
داروهایی که به آنها نیاز دارید به میزان بالای اسید اوریک شما بستگی دارد. اگر نقرس یا سنگ کلیه دارید، ممکن است به داروهایی نیاز داشته باشید که به طور خاص این شرایط را درمان می‌کنند.
پزشک شما ممکن است داروهایی را تجویز کند که به کلیه‌های شما کمک می‌کند اسید اوریک اضافی را دفع کنند یا رسوبات کریستال‌های اسید اوریکی که قبلاً در بدن شما تشکیل شده‌اند را حل کنند. این داروها عبارتند از:
- آلوپورینول: تولید اسید اوریک را کاهش می‌دهد.
- فبوکسوستات: داروی دیگری که تولید اسید اوریک را کاهش می‌دهد و اغلب زمانی استفاده می‌شود که آلوپورینول قابل تحمل نباشد.
- پروبنیسید: به کلیه‌ها کمک می‌کند تا اسید اوریک بیشتری را از بدن دفع کنند.
- پگلوتیکاز: دارویی که اسید اوریک را در خون تجزیه می‌کند و زمانی استفاده می‌شود که سایر درمان‌ها مؤثر نباشند.
سخن پایانی:
اوریک اسید یک ماده زائد است که اگر بیش از حد در بدن جمع شود، می‌تواند به مفاصل و بافت‌ها آسیب برساند. هنگامی که فردی برای مدت طولانی سطح اسید اوریک بالایی داشته باشد، ممکن است دچار مشکلات سلامتی شود.
اگر فردی نقرس دارد، حتما باید سطح اسید اوریک خود را در محدوده سالم نگه دارد. انجام این کار می‌تواند علائم را بهبود بخشد و خطر حمله نقرس را کاهش دهد.
سوالات متداول مقاله اوریک اسید:
۱- اگر سطح اسید اوریک بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
وقتی سطح اسید اوریک خیلی بالا می‌رود، کلیه‌ها دیگر نمی‌توانند به طور موثر آن را پردازش و دفع کنند. با تجمع آن در بدن، کریستال‌های اسید اوریک تشکیل می‌شوند. این می‌تواند منجر به نقرس شود، یک التهاب دردناک مفصل.
۲- علت اصلی بالا بودن اسید اوریک چیست؟
مصرف زیاد گوشت، غذاهای دریایی و سایر غذاهایی که حاوی پورین هستند می‌توانند منجر به بالا رفتن سطح اسید اوریک شود، اما دلایل دیگری نیز وجود دارد. این دلایل شامل بیماری‌های زمینه‌ای که بر متابولیسم پورین تأثیر می‌گذارند، بیماری کلیوی، مشکلات تیروئید، تجزیه سلول‌ها به دلیل یک بیماری یا ورزش، و مصرف برخی داروها است.
منبع:
دیدگاه شما