زهره ترک‌شدن یک اصطلاح عامیانه برای افرادیست که به شدت از چیزی می‌ترسند! اما زهره چیست و در کجای بدن قرار دارد؟ زهره یا همان کیسه صفرا اندامی کوچک در زیر کبد است که وظیفه‌ای جالب در هضم غذا دارد. این غده‌ی کوچک صفرا را جمع‌آوری و ذخیره می‌کند، سپس زمانی که غذا از معده وارد روده کوچک می‌شود، صفرا را وارد روده کوچک می‌نماید. این مایع به هضم غذا کمک می‌کند، زیرا کیسه صفرا حاوی نمک‌های صفراوی (و سایر موادی) است که چربی را تجزیه می‌کنند. اما گاهی‌اوقات مجرای صفراوی که کیسه صفرا را به روده کوچک متصل می‌کند، ممکن است توسط یک سنگ کوچک مسدود شود. در این شرایط ممکن است علائمی مانند درد، نفخ، احساس تهوع و استفراغ در بیمار ایجاد شود. به این بیماری دردناک سنگ کیسه صفرا گفته می‌شود که معمولا نیاز به عمل جراحی دارد. در این مطلب نگاهی به رژیم غذایی سنگ صفرا و غذاهای مفید برای کارکرد درست آن در شرایط سالم و پس از عمل جراحی خواهیم داشت.
بهترین رژیم غذایی سنگ صفرا چیست؟
در ابتدای بررسی رژیم سنگ صفرا باید بگوییم که هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان علائم یا پیشگیری از سنگ کیسه صفرا وجود ندارد، اما برخی از غذاها به کاهش علائم یا تشدید آن منجر میشوند. اکثر افراد مبتلابه سنگ کیسه صفرا برای برداشتن کیسه صفرا به یک عمل جراحی با نام کوله سیستکتومی نیاز دارند.
بااین‌حال، مصرف یک رژیم غذایی کم چرب احتمالاً علائم را در زمانی که منتظر عمل هستید کاهش می‌دهد، زیرا کیسه صفرا برای ترشح صفرا در روده کوچک تحریک نمی‌شود. اگر متوجه شدید که غذای خاصی باعث شروع درد می‌شود، سعی کنید تا زمانی که کیسه صفرای خود را برمی‌دارید از خوردن آن غذاها خودداری کنید. یک رژیم غذایی متعادل برای بهبود علائم سنگ صفرا شامل موارد زیر است:
- میوه و سبزیجات فراوان: سعی کنید حداقل پنج وعده در روز میوه و سبزی بخورید.
- کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای فراوان: به عنوان مثال می‌توان به نان، برنج، غلات، ماکارونی و سیب‌زمینی اشاره کرد. در صورت امکان، انواع غلات کامل را انتخاب کنید.
- شیر و لبنیات (2 تا 3 وعده در روز): محصولات لبنی کم چرب را انتخاب کنید.
- مصرف مقدار متوسطی گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و استفاده از جایگزین‌هایی مانند لوبیا و حبوبات نیز مفید است.
- مقادیر محدودی از مواد غذایی سرشار از چربی و قند: چربیهای اشباع موجود در محصولات حیوانی مانند کره، پنیر، گوشت، کیک، بیسکویت و شیرینی را محدود کرده و آنها را با چربیهای غیراشباع موجود در محصولات غیر حیوانی مانند آفتابگردان، کلزا و روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها جایگزین کنید. اما به یاد داشته باشید چربیهای غیر اشباع نیز می‌توانند باعث درد سنگ کیسه صفرا شوند و نقش کیسه صفرا در هضم غذا را مختل کنند.
- مطمئن شوید رژیم غذایی شما سرشار از فیبر است. فیبر را می‌توان در حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات، جو و محصولات سبوس دار مانند نان، پاستا و برنج یافت.
- مایعات زیادی بنوشید! حداقل دو لیتر در روز، مانند آب یا دمنوش‌های گیاهی مفید هستند.
سعی کنید در یک وعده غذایی چربی زیادی نخورید. خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکررتر ممکن است مفید باشد. برخی افراد متوجه میشوند که غذاهای خاص محرک علائم بیماری آنهاست. برای شناسایی غذاهای محرک، یادداشتی از غذاها و علائم به وجود آمده پس از مصرف هر کدام از آنها را داشته باشید. برای آزمایش کیسه صفرا در یک دوره دو هفته‌ای از غذاهایی که باعث ایجاد علائم در شما میشوند، اجتناب کنید و به بهبود علائم خود توجه نمایید.
یکی از مواد غذایی مفید در رژیم غذایی سنگ صفرا، میوه و سبزی‌ها است.
غذاهای مجاز برای مبتلایان به سنگ کیسه صفرا
هدف از رژیم غذایی سنگ صفرا، کمک به کاهش فشار و استرسی است که ممکن است به کیسه صفرا تحمیل کند، چه از طریق تسهیل هضم غذا یا با حمایت از کیسه صفرا.
مطالعه‌ای در سال 2015 به بررسی عادات غذایی و خطر ابتلابه سنگ کیسه صفرا در 114 زن پرداخت. در پایان این مطالعه، محققان به‌طور کلی دو نوع رژیم غذایی را برای مبتلایان به سنگ کیسه صفرا توصیف کردند:
1- رژیم غذایی سالم: مصرف زیاد میوه‌ها و سبزیجات تازه، آب‌میوه، محصولات لبنی کم چرب، غلات کامل، آجیل، ادویه‌جات و حبوبات.
2- رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد گوشت فراوریشده، نوشابه، غلات تصفیهشده، گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، شکر، چای، چربی جامد، سیب‌زمینی پخته، تنقلات، تخم‌مرغ، نمک، ترشی، و کلم ترش.
افرادی که به‌طور کلی از یک الگوی غذایی سالم پیروی می‌کردند، کمتر درمعرض ابتلابه بیماری کیسه صفرا بودند. در اینجا نکاتی در مورد مواد غذایی وجود دارد که می‌تواند به حفظ سلامت کیسه صفرا کمک کرده و برای مبتلایان به سنگ کیسه صفرا مفید باشد.
غذاهای گیاهی
یک رژیم غذایی سالم، انواع مواد مغذی را فراهم می‌کند. رژیم غذایی حاوی طیف وسیعی از غذاهای گیاهی می‌تواند مواد مغذی مورد نیاز بدن را برای سالم‌ماندن را فراهم کند. غذاهای گیاهی منبع خوبی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. اینها ممکن است به پیشگیری از بیماری کیسه صفرا کمک کرده و نقش کیسه صفرا در هضم غذا را بهبود بخشند.
آنتی‌اکسیدان‌ها مواد مغذی هستند که به خلاص‌شدن بدن از مولکول‌های سمی معروف به رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. رادیکال‌های آزاد در نتیجه فرآیندهای طبیعی و استرس‌های محیطی از جمله غذاهای فراوریشده در بدن ایجاد میشوند. با افزایش رادیکال‌های آزاد، استرس اکسیداتیو ایجاد شود که می‌تواند باعث آسیب سلولی شده و در نتیجه منجربه بیماری‌های مختلف از جمله سرطان شود.
پروتئین و گوشت بدون چربی
پروتئین برای ترمیم و رشد بافت‌های بدن ضروری است. گوشت قرمز و لبنیات، منابع خوبی از پروتئین هستند، اما می‌توانند چربی بالایی هم داشته باشند و مصرف زیاد چربی می‌تواند بر کیسه صفرا فشار وارد کند. غذاهای پروتئینی کم چرب گزینه مناسبی برای کمک به هضم غذا هستند. آنها عبارتند از:
- طیور
- ماهی
- لبنیات بدون چربی
- آجیل و مغز دانه‌ها
- سویا و محصولات سویا
- حبوبات، مانند لوبیا و عدس
- جایگزین‌های لبنی، مانند شیر سویا
گوشت‌های فراوریشده و محصولات لبنی، اغلب سرشار از نمک یا قند افزوده هستند. غذاهای تازه بدون قند افزوده گزینه سالم‌تری می‌باشند. یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که رابطه‌ی محکمی بین مصرف زیاد پروتئین گیاهی و کاهش خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا وجود دارد.
رابطه‌ی محکمی بین مصرف زیاد پروتئین گیاهی و کاهش خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا وجود دارد.
فیبر
به گفته کارشناسان، فیبر از سلامت گوارش حمایت می‌کند و ممکن است با افزایش حرکت غذا در روده و کاهش تولید اسیدهای صفراوی ثانویه، از بیماری‌های کیسه صفرا نیز محافظت نماید. در سال 2014، محققان به بررسی این موضوع پرداختند که چگونه یک رژیم غذایی با فیبر بالا بر تولید لجن صفراوی در طول رژیم کاهش وزن سریع برای افراد چاق تأثیر می‌گذارد.
لجن صفراوی ماده‌ای است که خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. این مایع می‌تواند در افرادی که به سرعت وزن کم می‌کنند ایجاد شود. در این مطالعه کسانی که رژیم غذایی با فیبر بالا را دنبال می‌کردند، لجن کمتری در کیسه صفرایشان ایجاد می‌شد که این امر خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا را کاهش می‌داد.
این موضوع نشان می‌دهد که فیبر می‌تواند به پیشگیری از بیماری کیسه صفرا در افرادی که نیاز به کاهش‌وزن دارند (و شاید به‌طور کلی به همه) کمک کند. منابع فیبر عبارتند از:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- حبوبات
- آجیل و دانه‌ها
- غلات کامل
چربیهای سالم
چربیهای غیراشباع مانند امگا 3 به محافظت از کیسه صفرا کمک می‌کنند. منابع اصلی امگا 3 عبارتند از:
- ماهی سردآبی
- آجیل، مانند گردو
- دانه‌ها، مانند دانه کتان
- روغن‌های ماهی یا بذر کتان
افراد همچنین می‌توانند مکمل‌های امگا 3 را مصرف کنند، اما باید ابتدا با پزشک مشورت کنند، زیرا برخی از مکمل‌ها برای همه مناسب نیستند.
قهوه
مصرف متوسط قهوه ممکن است به محافظت از عملکرد کیسه صفرا کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد مواد موجود در قهوه ممکن است فواید مختلفی برای عملکرد کیسه صفرا داشته باشند، از جمله متعادل‌کردن برخی مواد شیمیایی و تحریک عملکرد کیسه صفرا و احتمالاً فعالیت روده.
کلسیم
مصرف کافی کلسیم در رژیم غذایی می‌تواند از سلامت کیسه صفرا حمایت کند. کلسیم در منابع زیر به وفور یافت می‌شود:
- سبزی‌های تیره و برگ‌دار، مانند کلم‌پیچ و کلم بروکلی
- غذاهای لبنی، مانند ماست، پنیر و شیر
- جایگزین‌های لبنیات غنی‌شده، مانند شیر بادام یا کتان
- ساردین
- آب پرتقال
افرادی که درمعرض خطر بیماری کیسه صفرا هستند باید لبنیات بدون چربی را انتخاب کنند.
سبزی‌هایی، مانند کلم بروکلی، برای افرادی که درمعرض خطر بیماری کیسه صفرا هستند، مناسب است.
ویتامین C، منیزیم و فولات
ویتامین C، منیزیم و فولات ممکن است به پیشگیری از بیماری کیسه صفرا و بهبود نقش کیسه صفرا در هضم غذا کمک کنند. میوه‌ها و سبزیجات تازه منابع خوبی از این مواد مغذی هستند. ویتامین C در موارد زیر موجود است:
- فلفل قرمز و سبز
- پرتقال و سایر مرکبات
- کیوی
- کلم بروکلی
- توت‌فرنگی
- گوجه‌فرنگی
ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است؛ به این معنی که پختن غذاهای حاوی ویتامین C در آب ممکن است مقداری از ویتامین آنها را از غذا حذف کند. پس میوه‌ها و سبزیجات تازه و خام، بهترین منابع این ویتامین هستند.
منیزیم هم در منابع زیر پیدا می‌شود:
- بادام و بادام هندی
- بادامزمینی و کره بادامزمینی
- اسفناج
- لوبیاها، از جمله لوبیا سیاه
- شیر سویا
- سیب‌زمینی
- آووکادو
- برنج
- ماست
- موز
منابع خوب فولات شامل غذاهای زیر میشوند:
- جگر گاو
- اسفناج
- نخود سیاه
- غلات غنی‌شده
- مارچوبه
مکمل‌ها نیز در دسترس هستند، اما بهتر است موادمغذی را از منابع غذایی دریافت کنید. افراد باید قبل از مصرف مکمل‌ها حتما با متخصص تغذیه مشورت کنند.
مارچوبه یکی از منابع خوب فولات برای رژیم غذایی سنگ کیسه صفرا است.
غذاهای غیرمجاز برای مبتلایان به سنگ کیسه صفرا
برای بهبود نقش کیسه صفرا در هضم غذا و عملکرد بهتر آن در زمانی که دارای سنگ کیسه صفرا هستید، از خوردن غذاهای زیر پرهیز کنید:
- روغن نباتی
- روغن بادامزمینی
- غذاهای سفید تصفیهشده (نان، پاستا و غیره)
- غذاهای پرچرب
- غذاهای فراوریشده
برای کمک به محافظت از کیسه صفرا، باید از مصرف برخی مواد غذایی اجتناب کنید. بزرگ‌ترین عامل مشکل‌ساز برای کیسه صفرا، غذاهای پرچرب و فراوریشده هستند. غذاهای چرب یا سرخشده در روغن‌هایی مانند روغن نباتی و روغن بادامزمینی به سختی تجزیه میشوند و می‌توانند باعث مشکلات کیسه صفرا شوند.
غذاهای حاوی چربی ترانس، مانند غذاهای فراوریشده یا پخته شده‌ی فروشگاهی، می‌توانند برای سلامت کیسه صفرا مضر باشند. اجتناب از غذاهای سفید تصفیهشده، مانند پاستاهای سفید، نان‌ها و قندها، می‌تواند از کیسه صفرای شما محافظت کند. همچنین باید از مصرف الکل و استعمال دخانیات خودداری کنید.
رژیم غذایی سنگ صفرا برای بعد از عمل
اگرچه ایده خوبی است که تا حد امکان سالم غذا بخورید، اما پس از انجام عمل سنگ کیسه صفرا، نیازی به پیروی از رژیم غذایی خاصی نیست، فقط باید چندین نکته‌ی مهم را رعایت کنید. اگر اضافه‌وزن دارید، رسیدن به وزن مناسب مفید خواهد بود. بااین‌حال، انجام این کار باید به‌تدریج صورت گیرد، زیرا کاهش‌وزن سریع با ایجاد سنگ کیسه صفرا همراه است. کاهش‌وزن ایمن 0.5 تا 1 کیلوگرم در هفته می‌باشد.
برای چند روز اول پس از جراحی، رژیم غذایی شما باید از مایعات شفاف، آبگوشت و ژلاتین تشکیل شود و باید حداقل دو روز پس از جراحی از مصرف الکل خودداری کنید. پس از چند روز اول، می‌توانید به‌تدریج غذای جامد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. در ابتدا باید از وعده‌های غذایی کوچک استفاده کنید. هنگامی که شروع به اضافه‌کردن مجدد غذاها به رژیم غذایی خود می‌کنید از این نوع غذاها اجتناب کنید:
- غذاهای سرخشده
- غذاهای پرچرب
- غذاهایی تند
- غذاهایی که باعث نفخ میشوند
پس از گذراندن روزهای پس از عمل، غذاهای با فیبر بالا را هم می‌توانید کم‌کم به رژیم غذایی خود اضافه کنید، مانند:
- نان آرد کامل سبوس‌دار
- آجیل
- حبوبات
- مغزدانه‌ها
- کلم بروکسل
- کلم بروکلی
- گل کلم
- غلات
همانطور که گفتیم، شما باید به آرامی مقدار کمی از این غذاها را به رژیم غذایی خود برگردانید. مصرف بیش‌ازحد این غذاها می‌تواند منجربه اسهال، گرفتگی عضلات و نفخ شود.
غذاهای مقوی برای بعد از عمل کیسه صفرا
نقش کیسه صفرا در هضم غذا بیشتر به تجزیه چربی‌ها برمی‌گردد. بنابراین پس از عمل کیسه صفرا و خارج‌کردن آن از بدن، باید روی غذاهای کم چرب تمرکز شود. گنجاندن برخی از غذاها در رژیم غذایی می‌تواند پس از برداشتن کیسه صفرا مفید باشد. افراد می‌توانند روی خوردن انواع غذاهای زیر تمرکز کنند.
پروتئین بدون چربی
افرادی که گوشت می‌خورند، می‌توانند برای جلوگیری از خوردن بیش‌ازحد چربی، قسمت‌های کم چرب گوشت را انتخاب کنند. چند نمونه از منابع پروتئین کم چرب عبارتند از:
- سینه مرغ یا بوقلمون
- ماهی و غذای دریایی
- حبوبات
- آجیل و مغزدانه‌ها، اما فقط در مقادیر کم، زیرا چربی بالایی دارند
از منابع پروتئین کم چرب برای رژیم غذایی سنگ کیسه صفرا، سینه مرغ است.
غذاهای با فیبر بالا
غذاهای با فیبر بالا می‌توانند به جلوگیری از یبوست کمک کنند. بااین‌حال افرادی که دیگر کیسه صفرا ندارند، پس از جراحی باید غذاهای پرفیبر را به آرامی به رژیم غذایی خود وارد کنند. غذاهای با فیبر بالا که باید امتحان کنید، عبارتند از:
- غلات کامل
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
- حبوبات و لوبیا
- آجیل و دانه‌ها
- غلات سبوس دار و بلغور جو دوسر
لبنیات کم چرب
لبنیات منبع خوبی از کلسیم هستند. اگر کسی مجبور است بعد از برداشتن کیسه صفرا از خوردن لبنیات پرچرب اجتناب کند، می‌تواند محصولات لبنی کم چرب مانند شیر بدون چربی یا ماست کم چرب را جایگزین نماید. افراد همچنین می‌توانند کلسیم را از غذاهای دیگر دریافت کنند، مانند:
- سبزیجات برگ سبز
- حبوبات
- شیر کم چرب غنی‌شده با کلسیم
- ساردین و ماهی کنسرو شده
طبق مطالعه‌ای که در مجله معتبر Nutrition & Diabetes چاپ شده است، محصولات کم چرب اغلب حاوی قند افزوده‌ی بیشتری نسبت به نسخه‌های پر چرب هستند که این موضوع برای بدن مضر می‌باشد. بنابراین شما باید اطلاعات تغذیه‌ای روی بسته‌بندی مواد غذایی را بخوانید تا مطمئن شوید از محصولاتی که به آنها قند و چربی افزوده شده است، استفاده نمی‌کنید.
غذاهای مضر در رژیم غذایی سنگ صفرا
در انتهای بررسی رژیم غذایی سنگ صفرا به بررسی غذاهایی می‌پردازیم که پس از عمل سنگ کیسه صفرا باید از آنها اجتناب کنید. این غذاها شامل موارد زیر میشوند:
- غذاهای چرب یا سرخشده
- غذاهای تند
- شکر سفید
- کافئین که اغلب در چای، قهوه، شکلات و نوشیدنی‌های انرژی‌زا وجود دارد
- نوشیدنی‌های الکلی، از جمله آبجو، شراب، و الکل
- نوشیدنی‌های گازدار
در یک مطالعه، افرادی که پس از برداشتن کیسه صفرا از رژیم غذایی کم چربی پیروی نکردند، یک هفته پس از عمل به میزان قابل توجهی اسهال را تجربه کردند. چربی در انواع غذاها از جمله موارد زیر وجود دارد:
غذاهای فراوریشده
غذاهای فراوریشده می‌توانند حاوی مقادیر زیادی چربی یا روغن باشند و این می‌تواند هضم آنها را برای افرادی که کیسه صفرا ندارند، دشوارتر کند. نمونه‌هایی از غذاهای فراوریشده با چربی بالا عبارتند از:
- دسرها مانند کیک، کلوچه و شیرینی
- فست‌فود، مانند پیتزا یا سیب‌زمینی سرخشده
- گوشت‌های فراوریشده، مانند سوسیس و کالباس
هضم غذاها فرآوری شده برای افرادی که کیسه صفرا ندارند، دشوارتر است.
گوشت‌های چرب
برخی از انواع گوشت‌های فرآوری نشده نیز می‌توانند حاوی مقدار قابل توجهی چربی باشند؛ از جمله:
- گوشت بره و گوسفند
- گوشت خوک، از جمله بیکن و دنده
- تکه‌های چرب گوشت گاو، مانند استیک و دنده
محصولات لبنی
لبنیات کامل نیز حاوی چربی هستند. پس از برداشتن کیسه صفرا، فرد ممکن است نیاز به اجتناب از موارد زیر داشته باشد:
- شیر کامل
- ماست پر چرب
- پنیر پر چرب
- کره
- خامه
- بستنی
- انواع سس‌های چرب و خامه‌ای
آنچه در مقاله رژیم غذایی سنگ صفرا آموختیم:
همانطور که از این مقاله متوجه شدید، رژیم غذایی خاصی برای سنگ صفرا وجود ندارد. در واقع رژیم غذایی سنگ صفرا به این معناست که غذاهایی مصرف کنیم که به بهبود علائم این بیماری کمک کرده و از تشدید آن جلوگیری کند. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. اگر شما نیز به سنگ صفرا مبتلا هستید، می‌توانید نظرات خود را در انتهای این مطلب برای ما به اشتراک بگذارید.
نظرات