کبد چرب گرید 1 چیست و چه کنیم تا به آن مبتلا نشویم؟

کبد چرب گرید 1 مرحله اولیه رسوب چربی در کبد است که به دلیل برنامه غلط غذایی و سبک زندگی ناسالم رخ می‌دهد. یک کبد طبیعی کمتر از 5 گرم چربی دارد که این چربی از 15 درصد تری ‌گلیسرید، 63 درصد فسفولیپید، 7 درصد کلسترول و 15 درصد اسید چرب تشکیل شده و در صورت هر گونه تغییر در این مقادیر، تبدیل به نوعی اختلال به نام کبد چرب می‌شود. کبد چرب در نتیجه برخی بیماری‌ها مانند دیابت یا فشار خون بالا نیز می‌تواند به وجود آید و حتی ممکن است فرد مبتلا تا زمانی که به مرحله‌ حاد نرسد، هیچ نشانه‌ای از آسیب کبدی را تجربه نکند. در این مقاله، ما به علائم، درمان‌های سنتی و غیرسنتی و چگونگی روند این بیماری در بزرگسالان و کودکان پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

کبد چرب گرید 1 یعنی چه؟

بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که چربی اضافی در کبد به دلیل عدم توانایی بدن در متابولیسم چربی انباشته می‌شود و به دو صورت وجود دارد: کبد چرب الکلی (AFLD) و کبد چرب غیرالکلی (NAFLD). کبد چرب الکلی به مفهوم تجمع چربی در کبد در نتیجه نوشیدن الکل زیاد است که در آن چربی اضافی باعث التهاب، زخم کبد و سیروز کبدی می‌شود، اما کبد چرب غیرالکلی در افرادی رخ می‌دهد که الکل مصرف نمی‌کنند و چربی انباشته شده تقریباً هیچ التهابی ایجاد نمی‌کند. این بیماری از هر 3 بزرگسال یک نفر و از هر 10 کودک نیز یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. محققان هنوز موفق به کشف علت دقیق بیماری کبد چرب غیرالکلی نشده‌اند، اما مشخص شده است که عوامل متعددی مانند چاقی و دیابت می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

به طور معمول درجه‌های کبد چرب (I، II، III) توسط رادیولوژیست‌ها و بر اساس تفاوت‌های قابل مشاهده روی کبد تعیین می‌شود. در این میان، کبد چرب گرید 1 در مراحل اولیه تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود که در آن چربی در خارج از کبد رسوب کرده و عموما باعث اختلال در عملکرد آن نمی‌شود. افراد مبتلا به کبد چرب درجه یک، هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهند و معمولاً از طریق سونوگرافی‌های معمول یا معاینات سلامتی برای سایر بیماری‌ها به وجود آن پی می‌برند. از آن‌جایی که کبد چرب درجه 1 شکل خفیف این بیماری است، اغلب پزشکان به بیماران پیشنهاد ورزش منظم، کنترل رژیم غذایی، پرهیز از مصرف الکل وغذاهای چرب را می‌دهند.

عامل اصلی کبد چرب رو می‌خواید بدونید؟ پس این ویدئو دکتر کرمانی رو از دست ندید:

آیا کبد چرب گرید 1 خطرناک است؟

برای پاسخ به این پرسش، ابتدا بهتر است عملکرد کبد اندکی تشریح شود. کبد یک اندام مهم با عملکردهای متعدد حمایت کننده از جمله موارد زیر است:

• تولید صفرا برای هضم غذا
• ساخت پروتئین برای بدن
• ذخیره آهن
• تصفیه خون
• تبدیل مواد مغذی به انرژی
• تولید موادی که به لخته شدن خون کمک می‌کند
• ایجاد فاکتورهای ایمنی و حذف باکتری‌ها و سموم از خون و کمک به مقاومت بدن در برابر عفونت

البته باید توجه داشت که در بیشتر موارد، بیماری کبد چرب گرید 1 هیچ مشکل جدی ایجاد نمی‌کند و مانع از عملکرد طبیعی کبد نمی‌شود، اما برای 7 تا 30 درصد افراد مبتلا به این بیماری، احتمال خطر پیش‌روی در صورت وجود علائم زیر هست:

• التهاب و تورم کبد منجر به آسیب به بافت آن می‌شود؛ این مرحله استئاتوهپاتیت نامیده می‌شود.
• بافت اسکار در جایی تشکیل می‌شود که کبد آسیب دیده است؛ این فرآیند فیبروز نامیده می‌شود.
• بافت اسکار گسترده جایگزین بافت سالم می‌شود؛ در این مرحله سیروز کبدی ایجاد می‌شود.

سیروز کبدی در نتیجه آسیب شدید به کبد است. بافت اسکار سخت که جایگزین بافت سالم کبد می‌شود، عملکرد کبد را کند نموده و در نهایت، می‌تواند کارکرد کبد را به طور کامل مسدود کند و منجر به نارسایی کبد و سرطان کبد شود. لازم به ذکر است که کبد از معدود اعضایی است که بدون آن نمی‌توان زندگی کرد. همچنین، از آن‌جایی که بیماری کبد چرب می‌تواند منجر به مشکلات مادام‌العمر شود، درمان به موقع نیز مهم است. با گذشت زمان، بیماری کبد چرب می‌تواند حادتر شده و باعث آسیب جدی به کبد شود. با این حال، بیماری کبد چرب به عنوان یک بیماری خاموش در نظر گرفته می‌شود، زیرا ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند، اما با پیشرفت بیماری، می‌تواند به استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) تبدیل شود. متأسفانه در حال حاضر، NASH دلیل شماره یک پیوند کبد در زنان است. در مردان، این دومین علت اصلی پیوند پس از بیماری کبد الکلی است و به همین دلیل، پیشگیری از پیشرفت بیماری از دوران کودکی بسیار مهم است.

بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که چربی اضافی در کبد به دلیل عدم توانایی بدن در متابولیسم چربی انباشته می‌شود.

کبد چرب گرید 1 به گرید 2

برخی افراد بدون داشتن هیچ گونه بیماری قبلی به کبد چرب درجه 1 مبتلا می‌شوند، اما عوامل زیر هم خطر احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:

• چاق بودن یا اضافه وزن
• ابتلا به دیابت نوع 2 یا مقاومت به انسولین
• داشتن سندرم متابولیک (مقاومت به انسولین، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سطح تری گلیسیرید بالا).
• مصرف برخی داروهای تجویزی، مانند آمیودارون، دیلتیازم، تاموکسیفن یا استروئیدها

اما کبد چرب گرید 2 زمانی رخ می‌دهد که در بافت کبد تغییری ایجاد شده و فرد ملزم باشد از عادات غذایی خود مراقبت کند. زمانی که مصرف کربوهیدرات‌ها از حد معینی فراتر می‌رود، کبد دچار وزن اضافی می‌شود که نتیجه آن چرب شدن کبد است. افزایش 5 درصدی وزن کبد منجر به کبد چرب گرید 1 می‌شود و افزایش بیش از این مقدار کبد چرب درجه 1 را به درجه 2 تغییر می‌دهد.

درمان کبد چرب گرید 1

کبد چرب درجه یک را می‌توان معکوس کرد و به حالت عادی بازگرداند، مشروط بر این‌که فرد مبتلا تغییرات درستی در برنامه غذایی خود ایجاد نموده و حداقل پنج بار در هفته ورزش کند. همچنین باید یک رژیم غذایی با فیبر بالا شامل سبزیجات سبز، میوه‌های کامل و سالاد در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود و همه غذاهای تصفیه شده و کربوهیدرات‌های سفید مانند آرد تصفیه شده، برنج سفید و نان سفید نیز با سایر منابع کربوهیدراتی مانند آرد چند غله، گندم کامل، برنج قهوه‌ای، حبوبات و آجیل جایگزین شوند.

• کاهش وزن برای درمان کبد چرب درجه 1: مطالعات نشان می‌دهد که کاهش 10 درصدی در وزن بدن می‌تواند چربی کبد و التهاب ناشی از آن را کاسته و در نتیجه، منجر به بهبود زخم کبد شود. با این حال، کاهش وزن سریع ممکن است مضر باشد به همین دلیل است که باید با پزشک در مورد برنامه کاهش وزن مشورت شود.
• رژیم غذایی صحیح برای درمان کبد چرب درجه 1: برنامه رژیم غذایی کبد چرب گرید 1 باید حاوی سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات باشد و در آن بر جایگزینی غذاهای ناسالم و چرب با جایگزین‌های سالم‌تر تمرکز شود. به عنوان مثال به جای روغن خردل یا کانولا از روغن زیتون استفاده شده و برای مهار گرسنگی در بین وعده‌های غذایی، میوه و آجیل مصرف شود.
• مدیریت دیابت برای درمان کبد چرب درجه 1: افراد مبتلا به دیابت باید رژیم غذایی خود را با مشورت پزشک برنامه‌ریزی کنند تا از افزایش سطح قند خون آن‌ها جلوگیری شود. ردیابی گلوکز خون باید توسط پزشک اصلی یا متخصص غدد هر دو هفته یک‌بار انجام شود.

و در نهایت این‌که هیچ داروی خاصی برای درمان کبد چرب درجه 1 وجود ندارد، اما کبد چرب درجه 2 و درجه 3 نیاز به درمان مناسب دارند، زیرا آن‌ها اشکال نسبتاً جدی‌تری از این بیماری هستند.

درمان کبد چرب گرید 1 با طب سنتی

هرچند در حال حاضر درمانی برای کبد چرب درجه 1 به صورت قطعی وجود ندارد، اما با رعایت نکات و موارد زیر امکان رفع برخی از آسیب‌های کبدی فراهم می‌شود:

کاهش وزن

کاهش کالری، کلید کاهش وزن و مدیریت این بیماری است و آن‌قدر ضرورت دارد که در صورت عدم موفقیت در ورزش لازم است با پزشک مشورت شود.

رژیم غذایی سالم

یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل است و در کنار آن، شمارش تمام کالری‌های دریافتی برای کمک به درمان این بیماری لازم است.

ورزش و تحرک

در بیشتر روزهای هفته، حداقل 30 دقیقه ورزش ضروری است.

کنترل دیابت

دنبال کردن دستورالعمل‌های پزشک، مصرف داروها طبق دستور و کنترل مستمر قند خون لازم است.

کاهش کلسترول

رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش و مصرف دارو، می‌تواند به حفظ کلسترول و تری گلیسیرید در سطوح سالم کمک کند.

محافظت از کبد برای درمان کبد چرب گرید 1

محافظت از کبد به معنی دوری از تمام عواملی است که باعث ایجاد استرس اضافی روی کبد می‌‌شود، مانند عدم نوشیدن الکل، جدی گرفتن دستورالعمل‌های مربوط به تمام داروها و مشورت با پزشک قبل از استفاده از هر گونه داروهای گیاهی. قابل توجه است که هیچ درمان دارویی جایگزینی برای درمان بیماری کبد چرب غیرالکلی وجود ندارد، اما محققان در حال مطالعه روی تاثیر برخی از ترکیبات طبیعی مانند ویتامین‌ها و گیاهان دارویی، از جمله موارد زیر هستند:

• ویتامین E: ویتامین E و سایر ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند با کاهش یا خنثی کردن آسیب ناشی از التهاب به محافظت از کبد کمک کنند. برخی شواهد نشان می‌دهند که مکمل‌های ویتامین E ممکن است برای افرادی که آسیب کبدی ناشی از بیماری کبد چرب غیرالکلی دارند مفید باشد، اما باید توجه داشت که ویتامین E با افزایش خطر مرگ و افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان نیز مرتبط است.
• قهوه: در مطالعات انجام شده روی افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی، افرادی که دو یا چند فنجان قهوه در روز می‌نوشیدند، نسبت به افرادی که قهوه مصرف نمی‌کردند، آسیب کبدی کمتری داشتند.
• گیاه خار مریم: طی چند پژوهش مشخص شد که نوشیدن دمنوش خار مریم به تنهایی یا در کنار مصرف ویتامین E، می‌تواند به کاهش مقاومت به انسولین و التهابات کبدی کمک کند.
• خاکشیر: اخیرا در تحقیقات طب سنتی چینی مشخص شده است که خاکشیر یک گیاه دارویی فوق‌العاده برای درمان و پاکسازی کبد چرب است. در طب سنتی ایرانی تاکید می‌شود برای درمان کبد چرب گرید 1، خاکشیر با ترنجبین مخلوط شود.

علاوه بر این، مواد غذایی زیر نیز به طور کلی به بهبود بیماری کبد چرب کمک می‌کنند:

• ماهی و غذاهای دریایی
• میوه‌ها
• غلات کامل
• آجیل
• روغن زیتون
• سبزیجات
• آووکادو
• حبوبات
• چغندر
• لیموترش و مرکبات
• توت
• انگور
• سیر
• پروتئین آب پنیر
• چای سبز
• زنجبیل

لیمو ترش یکی از مواد غذایی است که به بهبود بیماری کبد چرب کمک می‌کند.

کبد چرب گرید 1 در کودکان

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)، شایع‌ترین علت بیماری مزمن کبدی در کودکان است و از هر 10 کودک 1 نفر را مبتلا می‌کند. بر اساس گزارش بنیاد کبد آمریکا، تعداد کودکان مبتلا به بیماری کبد چرب در حال افزایش بوده و در 20 سال گذشته بیش از دو برابر شده است. شاید باورکردنی نباشد، اما میلیون‌ها کودک آمریکایی اکنون این بیماری را تجربه می‌کنند و افزایش چاقی کودکان یکی از دلایل ابتلا به این بیماری است. بیماری کبد چرب درجه یک که در زیرمجموعه کبد چرب غیرالکلی قرار می‌گیرد، وضعیتی است که در آن چربی در کبد تجمع می‌یابد و اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی کبدی مانند فیبروز، سیروز و سرطان کبد شود. دو نوع بیماری کبد چرب گرید یک در کودکان وجود دارد:

1. بیماری ساده کبد چرب که زمانی رخ می‌دهد که کودک دارای چربی اضافی (تری گلیسیرید) در کبد باشد، اما هیچ التهاب یا آسیب سلولی وجود نداشته باشد.
2. بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) که زمانی رخ می‌دهد که چربی اضافی در کبد کودک جمع شده و منجر به التهاب و آسیب سلولی شود. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند کبد (فیبروز و سیروز) را زخمی و خطر ابتلا به نارسایی کبد یا سرطان کبد را در بزرگسالی افزایش دهد.

علت بیماری کبد چرب درجه 1 در کودکان چیست؟

این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که چربی بیش از حد (تری گلیسیرید) در کبد رسوب می‌کند و دلیل آن عمدتاً عادات غذایی نامناسب و عدم فعالیت بدنی است. به نظر می‌رسد بیماری کبد چرب در پسران بیشتر از دختران ایجاد می‌شود و می‌تواند کودکان 10 ساله و حتی کوچک‌تر را نیز مبتلا کند. عوامل خطر برای بیماری کبد چرب درجه 1، عبارتند از:

• چاقی
• مقاومت به انسولین
• پیش دیابت یا دیابت نوع 2
• کلسترول بالا و تری گلیسیرید بالا

باید توجه داشت که دلیل اصلی تبدیل شدن بیماری کبد چرب به اپیدمی این است که کودکان روز به روز بیشتر با چاقی مواجه می‌شوند. کودکانی که دچار افزایش وزن می‌شوند، 38 درصد بیشتر شانس ابتلا به بیماری کبد چرب را دارند. البته بیماری کبد چرب ممکن است دلایل ژنتیکی نیز داشته باشد و از والدین به ارث برسد. متاسفانه یکی از چالش‌های درمان بیماری کبد چرب گرید یک در کودکان این است که اغلب تا زمانی که اسکار جدی ایجاد نشود، هیچ علامتی نشان نمی‌دهد، اما اگر کودک فاکتورهای خطر ابتلا به بیماری کبد چرب را داشته باشد، متخصص اطفال ممکن است با استفاده از آزمایش آلانین آمینوترانسفراز او را مورد بررسی قرار دهد.

انجمن گوارش، کبد و تغذیه کودکان آمریکای شمالی توصیه می‌کند که کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی، باید در سنین 9 تا 11 سالگی غربالگری شوند، به ویژه اگر سابقه خانوادگی داشته باشند. این غربالگری‌ها می‌توانند به کودکان و والدین کمک کنند تا اقداماتی را برای معکوس کردن این وضعیت انجام دهند. قابل توجه است که هر چند هیچ دارویی برای معکوس کردن یا درمان بیماری کبد چرب وجود ندارد، اما با این حال، تغییرات سبک زندگی می‌تواند تاثیر زیادی بر پیشرفت بیماری در کوتاه مدت و بلند مدت داشته باشد. کبد در عین حساس بودن، اندام جالبی است و در صورت تغییرات موثر به سمت سبک زندگی سالم، قادر به بازسازی و بازیابی است. کودکان مبتلا به بیماری کبد چرب گرید 1 نیز باید با یک متخصص تغذیه برای تهیه یک برنامه غذایی شامل کالری کمتر، قند کمتر و چربی کمتر همراه با فعالیت بدنی بیشتر همکاری کنند.

مطالعات نشان می‌دهند که کودکان در سنین پایین‌تر نسبت به مداخلات کنترل وزن واکنش نشان می‌دهند. بنابراین تمرکز واقعی والدین نباید روی کاهش وزن آنان باشد، بلکه باید روی تغییرات سبک زندگی از جمله تغذیه سالم و فعالیت بدنی تمرکز داشته باشند. علاوه بر این، بسیاری از بچه‌ها در حفظ وزن سالم مشکل دارند، زیرا نمی‌دانند غذاهای مورد علاقه‌شان مانند چیپس، نوشابه ها و نوشیدنی‌های ورزشی چگونه به سلامت آن‌ها آسیب می‌زند و سبزیجات چگونه می‌توانند به سلامت آن‌ها کمک کنند. آن‌ها همچنین هنوز اراده و خویشتنداری کافی برای اجتناب از خوراکی‌های دوست داشتنی‌شان را ندارند. آموزش به بچه‌ها در مورد این‌که این غذاها چگونه بر کبدشان تأثیر می‌گذارد، ابزار لازم را برای درک درست و انتخاب بهتر به آن‌ها می‌دهد.

به عنوان مثال وقتی صحبت از ورزش به میان می‌آید، کودکان باید تشویق شوند تا کارهایی را که دوست دارند انجام دهند؛ خواه بسکتبال یا فوتبال باشد و خواه رقص، شنا یا پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری با خانواده. در هر حال، اگرچه کبد چرب دروازه ورود به سندرم متابولیک از جمله دیابت نوع 2 و در نهایت، بیماری قلبی و فشار خون بالا است، اما می‌توان با تغذیه سالم و فعال بودن تاثیر مثبتی بر خطر بیماری‌های مزمن آینده گذاشت.

دلیل اصلی تبدیل شدن بیماری کبد چرب به اپیدمی این است که کودکان روز به روز بیشتر با چاقی مواجه می‌شوند.

علائم کبد چرب گرید 1

از آن‌جایی که کبد چرب گرید 1 در بیشتر موارد هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، زمانی که آزمایشات به دلایل دیگر نشان دهنده مشکل کبدی باشد، اغلب مورد توجه پزشکان قرار می‌گیرد. اگر وضعیت کبد در سونوگرافی غیرعادی به نظر برسد یا آزمایش آنزیم کبدی غیر طبیعی باشد، ممکن است علامت کبد چرب درجه یک باشد، اما معمولا آزمایشات متداول برای تشخیص دقیق و تعیین شدت این بیماری موارد زیر هستند:

• آزمایش خون
• شمارش کامل گلبول‌ها و پلاکت‎های خون
• آنزیم‎های کبدی و تست‌های عملکرد کبدی
• آزمایشات هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیت C و غیره)
• تست غربالگری بیماری سلیاک
• قند خون ناشتا
• هموگلوبین A1C که نشان می‌دهد قند خون فرد چقدر پایدار است
• پروفایل لیپیدی که چربی‌های خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید را اندازه‌گیری می‌کند

روش های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص کبد چرب درجه 1 نیز عبارتند از:

• سونوگرافی شکم که اغلب اولین آزمایش در هنگام مشکوک شدن به بیماری کبدی است.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) شکم
• الاستوگرافی گذرا
• الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی
• نمونه‌برداری از بافت کبد؛ وارد کردن سوزن از دیواره شکم به کبد

چگونه می‌توان از بیماری کبد چرب درجه 1 پیشگیری کرد؟

بهترین راه برای جلوگیری از بیماری کبد چرب درجه 1، انجام کارهایی است که سلامت کلی را حفظ می‌کند، به عنوان مثال:

• حفظ وزن سالم
• ورزش منظم
• کاهش مصرف الکل
• مصرف داروها طبق دستور پزشک

رژیم مناسب کبد چرب

لازم است برای کاهش وزن آهسته اما پیوسته از یک رژیم غذایی متعادل پیروی شود. کاهش وزن سریع، می‌تواند بیماری کبد چرب را به سوی وضعیت بدتری سوق دهد. پزشکان اغلب رژیم غذایی مدیترانه‌ای را توصیه می‌کنند که سرشار از سبزیجات، میوه‌ها و چربی‌های خوب است. به خاطر داشته باشید کبد چرب گرید 1 نشان‌دهنده شروع بیماری کبدی است که می‌توان آن را درمان کرد؛ البته مشروط بر این‌که سبک زندگی منظم و سالمی دنبال شود.

منبع +++++++

• درمان فیبروز کبدی چیست؟ آیا فیبروز کبدی درمان قطعی دارد؟
• فیبروز کبدی؛ از علل تا تشخیص و درمان فیبروز کبدی را اینجا بخوانید!
• قهوه و کبد دقیقا چه ارتباطی با هم دارند؟ آیا قهوه برای کبد مضر است؟
• علت کبد چرب چیست؟ چه کسانی در معرض خطر کبد چرب هستند؟
• رژیم کبد چرب | چی بخوریم و چی نخوریم؟
• کبد چرب گرید 1 چیست و چه کنیم تا به آن مبتلا نشویم؟
• درمان کبد چرب در 10 روز + سریع‌ترین روش پاکسازی کبد چرب
• علائم کبد چرب، شایع در زنان و مردان چیست؟