فیبروز کبدی؛ از علل تا تشخیص و درمان فیبروز کبدی را اینجا بخوانید!

تجمع چربی بیش از حد در کبد، باعث التهاب، مرگ سلولی، زخم و نهایتا استئاتوهپاتیت می‌شود. استئاتوهپاتیت طولانی مدت نیز منجر به فیبروز کبد می‌شود، زیرا بر اثر زخم‌های مزمن در کبد بافت اسکار ایجاد شده و جایگزین بافت سالم کبد می‌شود. فیبروز کبدی کاهش جریان خون در سراسر کبد را ایجاد می‌کند. با از بین رفتن بافت سالم کبد، این اندام حیاتی توانایی و عملکرد خود را از دست می‌دهد و در صورت عدم درمان ممکن است به سیروز کبدی، نارسایی و سرطان کبد تبدیل شود. ما در این مقاله به‌طور مفصل به علائم و عوارض فیبروز، علل ابتلا به آن، راه‌های تشخیص و روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

فیبروز کبدی چیست؟

التهاب مزمن در کبد و انباشته شدن چربی در آن، باعث تولید کلاژن و پروتئین‌های ماتریکس خارج سلولی می‌شود. تجمع کلاژن و پروتئین‌های ماتریکس خارج سلولی در کبد ایجاد زخم می‌کند. آثار این زخم‌ها نوعی اسکار به وجود می‌آورد که فیبروز کبد نامیده می‌شود. فیبروز در طول زمان ایجاد شده و در نهایت می‌تواند پیشرفت کند. پیشرفته‌ترین مرحله فیبروز، سیروز است. در واقع، فیبروز کبد زمانی رخ می‌دهد که بافت سالم کبد در اثر زخم‌هایش نمی‌تواند به خوبی کار کند.

در حالی که برخی از مطالعات حیوانی بیان کرده‌اند که کبد به‌طور اتوماتیک پتانسیل بازسازی یا التیام خود را دارد، اما واقعیت این است که وقتی آسیب کبدی در انسان ایجاد شود، کبد معمولاً بهبود نمی‌یابد. با این حال، داروها و تغییر شیوه زندگی می‌تواند به جلوگیری از پیشروی فیبروز کمک کند. باید توجه داشت که کبد گیرنده درد ندارد. به همین دلیل، مبتلایان به فیبروز کبدی نمی‌توانند التهاب ناشی از آن را احساس کنند. از این رو فیبروز کبد معمولاً شناسایی نشده باقی می‌ماند و دیرتر از موعد تشخیص داده می‌شود.

انواع کبد چرب و راه درمان آنها را در این ویدئو از دکتر کرمانی تماشا کنید: 

پیشرفت فیبروز کبدی چقدر طول می‌کشد؟

زمان پیشرفت فیبروز معمولا متغیر است. همه بیماران کبدی به فیبروز مبتلا نمی‌شوند و احتمال پیشرفت بیماری در افرادی که مبتلا می‌شوند نیز زیاد نیست. برای کسانی که فیبروز پیشرونده دارند، سرعت پیشرفت می‌تواند متغیر باشد. برخی از بیماران طی 20 سال به آرامی پیشرفت می‌کنند و سپس در سال‌های بعد روند گسترش بیماری شتاب می‌گیرد. سایر بیماران در مدت کوتاهی دچار فیبروز می‌شوند و به سرعت هم دچار پیشرفت می‌شوند. عوامل زیر باعث می‌شود که فیبروز در برخی از بیماران با سرعت بیشتری پیشرفت کند یا به مراحل پیشرفته‌تر برود:

• سن بالا در زمان آسیب کبد
• جنسیت مردانه
• پیوند عضو
• ژنوتیپ HCV 3
• عفونت همزمان HCV-HIV
• عفونت همزمان HBV-HIV
• عفونت همزمان HCV-HBV
• عفونت همزمان HBV-HDV
• بیماری‌های کبدی طولانی مدت
• آهن اضافه در بدن
• مصرف زیاد الکل
• چاقی
• دیابت کنترل نشده
• دیس لیپیدمی – LDL بالا، HDL پایین، تری گلیسیرید بالا
• سطح بالای DNA HBV
• وجود آنتی ژن هپاتیت B e
• سیگار کشیدن
• سطح HCV RNA بالا یا پایین
• ژنوتیپ‌های HBV
• مسیر عفونت HCV

علائم فیبروز کبد کدامند؟

فیبروز کبد در مراحل خفیف تا متوسط اغلب قابل تشخیص نیست. این بیماری عموما وقتی تشخیص داده می‌شود که به مراحل جدی رسیده باشد؛ چرا که فیبروز معمولاً تا زمانی که کبد آسیب نبیند علائمی ایجاد نمی‌کند. بر اساس یک مطالعه تخمین زده می‌شود که 6 تا 7 درصد از جمعیت جهان به فیبروز کبدی مبتلا هستند که از آن بی‌خبرند، زیرا علائمی ندارند. علائمی که نشان می‌دهد کبد به درستی کار نمی‌کند و هشداری برای آغاز فیبروز است، عبارتند از:

• از دست دادن اشتها
• مشکل واضح در تفکر
• احتباس آب در پاها یا معده
• پوست و چشم‌های زرد (یرقان)
• حالت تهوع
• کاهش وزن غیرقابل توضیح
• ضعف شدید
• مشکلات کبدی
• درد و تورم شکم
• تورم در پاها و مچ پا
• خارش غیرعادی پوست
• رنگ ادرار تیره
• رنگ مدفوع روشن
• خستگی مزمن

آثار زخم‌های کبدی نوعی اسکار به وجود می‌آورد که فیبروز کبد نامیده می‌شود.

آخرین روزهای نارسایی کبد به چه صورت است؟

زمانی که سموم بدن (مانند آمونیاک) در خون انباشته شود، به این معنی است که فرد مبتلا به آخرین مرحله بیماری کبدی خود نزدیک شده است. در این زمان ممکن است فرد نتواند شب را از روز تشخیص دهد. او همچنین ممکن است تحریک پذیری و تغییرات شخصیتی نشان دهد و یا مشکلات حافظه داشته باشد. علاوه بر این، همان‌طور که عملکرد مغز در این بیماری کاهش می‌یابد، بر خواب آلودگی و گیجی وی افزوده می‌شود.

مراحل فیبروز کبد کدامند؟

مقیاس‌های مختلفی برای مرحله‌بندی فیبروز کبدی وجود دارد که در آن پزشک درجه آسیب کبدی را تعیین می‌کند. از آن‌جایی که مرحله‌بندی می‌تواند ذهنی باشد، هر مقیاس محدودیت‌های خاص خود را دارد. یکی از محبوب‌ترین سیستم‌های امتیازدهی برای مرحله‌بندی فیبروز، سیستم امتیازدهی METAVIR است. این سیستم بر اساس فعالیت یا پیش‌بینی چگونگی پیشرفت فیبروز و سطح آن امتیاز می‌دهد. پزشکان معمولاً می‌توانند این امتیاز را پس از نمونه‌برداری بافت کبد اعمال کنند. نمرات فعالیت فیبروز از A0 تا A3 متغیر است:

• A0: بدون فعالیت
• A1: فعالیت خفیف
• A2: فعالیت متوسط
• A3: فعالیت شدید

مراحل فیبروز از F0 تا F4 متغیر است:

• F0: فیبروز ندارد
• F1: فیبروز پورتال بدون سپتوم
• F2: فیبروز پورتال با چند سپتوم
• F3: سپتوم‌های متعدد بدون سیروز
• F4: سیروز

بنابراین، فردی که شدیدترین شکل بیماری را داشته باشد، دارای نمره A3، F4 خواهد بود. مرحله فیبروز ≥ 2 با عنوان فیبروز قابل توجه در نظر گرفته می‌شود. “فیبروز پیشرفته” به‌طور سنتی به مراحل 3 و 4 اشاره دارد. اصطلاح سیروز برای مرحله 4 بیماری به کار برده می‌شود که کبد تقریبا از کار افتاده است. یک سیستم امتیازدهی دیگر Bats and Ludwig است که فیبروز را در مقیاس درجه 1 تا 4 درجه‌بندی می‌کند که درجه 4 شدیدترین حد بیماری است. انجمن بین‌المللی مطالعات کبد (IASL) نیز دارای یک سیستم امتیازدهی است که از هپاتیت مزمن خفیف تا هپاتیت مزمن شدید را شامل می‌شود.

علل ابتلا به فیبروز کبد چیست؟

فیبروز کبدی پس از تجربه آسیب یا التهاب در کبد رخ می‌دهد. سلو‌های کبد سعی در ترمیم زخم دارند، اما در طول این ترمیم، پروتئین‌های اضافی مانند کلاژن و گلیکوپروتئین‌ها در کبد تجمع می‌یابد. در نهایت، پس از ترمیم‌های مکرر، سلول‌های کبدی دیگر نمی‌توانند خود را ترمیم کنند. در این زمان، پروتئین‌های اضافی بافت اسکار یا فیبروز را تشکیل می‌دهند. شایع‌ترین علت فیبروز کبد، بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) است. درحالی‌که دومین علت بیماری، کبد الکلی به دلیل مصرف زیاد الکل در طولانی مدت است. طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و شرایط می‌تواند به کبد آسیب برساند و منجر به سیروز شود. برخی از علل ابتلا به فیبروز کبدی، عبارتند از:

• سوء مصرف مزمن الکل
• هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت B، C و D)
• تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیر الکلی)
• تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
• فیبروز سیستیک
• مس انباشته شده در کبد (بیماری ویلسون)
• مجاری صفراوی ضعیف (آترزی صفراوی)
• کمبود آلفا 1 آنتی تریپسین
• اختلالات ارثی متابولیسم قند (گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن)
• اختلال گوارشی ژنتیکی (سندرم آلاژیل)
• بیماری کبد ناشی از سیستم ایمنی بدن شما (هپاتیت خود ایمنی)
• تخریب مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
• سخت شدن و زخم شدن مجاری صفراوی (کلانژیت اسکلروزان اولیه)
• عفونت مانند سیفلیس یا بروسلوز
• مصرف برخی داروها از جمله متوترکسات یا ایزونیازید

دومین علت بیماری، کبد الکلی به دلیل مصرف زیاد الکل در طولانی مدت است.

راه‌های تشخیص فیبروز کبدی چیست؟

تا همین اواخر بیوپسی کبد تنها روش موجود برای تشخیص و مرحله‌بندی درجه فیبروز بود. امروزه گزینه‌های غیرتهاجمی نیز برای تشخیص درست وجود دارد. البته در انتخاب نوع روش تشخیص فیبروز باید موارد زیر در نظر گرفته شود:

• در دسترس بودن
• راحتی
• هزینه
• خطر برای بیمار
• دقت تست

پزشک معمولا با پرسش از بیمار در مورد سابقه پزشکی و علائم شروع می‌کند و سپس او را مورد معاینه فیزیکی قرار می‌دهد. به‌منظور تشخیص فیبروز کبدی، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای ارزیابی عملکرد کبد، از جمله آزمایش‌هایی برای ارزیابی سطح آنزیم‌های کبدی ALT و AST در زمانی که کبد چرب است، تجویز کند. همچنین ممکن است دستور انجام آزمایش‌های تصویربرداری از کبد، مانند موارد زیر را بدهد:

اولتراسوند شکم برای تشخیص فیبروز کبدی

در این روش از امواج صوتی برای تولید تصاویر برای ارزیابی اندازه و شکل کبد و همچنین جریان خون در کبد استفاده می‌شود. در تصاویر اولتراسوند، کبدهای استئاتوز روشن‌تر از کبدهای معمولی به نظر می‌رسند و کبدهای سیروزی (فیبروز پیشرفته) به‌صورت توده‌های منقبض دیده می‌شوند.

توموگرافی کامپیوتری (CT) برای تشخیص فیبروز کبدی

در CT، کبد استئاتوز تیره‌تر از کبد طبیعی به نظر می‌رسد و کبدهای سیروزی به‌صورت توده‌ای و کوچک دیده می‌شوند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص فیبروز کبدی

این روش از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از کبد استفاده می‌کند. MRI حساس‌ترین تست تصویربرداری برای استئاتوز است که حتی در استئاتوز خفیف نیز بسیار دقیق است. MRI می‌تواند درصد چربی در کبد را محاسبه کند. وجود بیش از 5-6 درصد چربی در کبد، غیرطبیعی است.

الاستوگرافی اولتراسوند برای تشخیص فیبروز کبدی

الاستوگرافی اولتراسوند، یک روش سونوگرافی ویژه برای آزمایش فیبروز کبد است. حرکت کبد با کمک امواج اولتراسوند اندازه‌گیری شده و سفتی (یا کشسانی) آن محاسبه می‌شود. کبدهای فیبروتیک بافت سفت‌تری دارند و در مقایسه با کبدهای معمولی به میزان بیشتری حرکت می‌کنند.

الاستوگرافی (MRE) برای تشخیص فیبروز کبدی

یک تکنیک MRI ویژه برای آزمایش فیبروز کبد است. حرکت امواج ارتعاشی ظریف در کبد برای ایجاد یک نقشه بصری یا الاستوگرام که سفتی (یا کشسانی) در سراسر کبد را نشان می‌دهد، تصویربرداری می‌شود. هم سونوگرافی و هم الاستوگرافی MR می‌توانند افزایش سفتی کبد ناشی از فیبروز کبد را زودتر از سایر تست‌های تصویربرداری تشخیص دهند و ممکن است نیاز به استفاده از بیوپسی تهاجمی کبد را به‌طورکلی منتفی کنند.

الاستوگرافی MR می‌تواند افزایش سفتی کبد ناشی از فیبروز را زودتر از سایر تست‌ها تشخیص دهد.

بیوپسی کبد برای تشخیص فیبروز کبدی

بیوپسی کبد یک روش هدایت شده تصویری است که نمونه کوچکی از بافت کبد را با استفاده از سوزن برمی‌دارد. سپس نمونه زیر میکروسکوپ، از نظر علائم استئاتوز، التهاب و آسیب و فیبروز بررسی می‌شود. بیوپسی کبد از مدت‌ها پیش استاندارد طلایی برای ارزیابی تغییرات بافت شناسی در کبد بوده است. در گذشته بیوپسی کبد به‌طورمعمول در بیماران مبتلا به HCV، به‌ویژه قبل از درمان HCV انجام می‌شد. اما در مجموع، بیوپسی کبد هنوز یک ابزار بسیار مفید برای تشخیص بیماری کبد است و بنابراین درک کامل تکنیک و خطرات و مزایای آن برای بیماران مهم است. بیوپسی کبد عوارض کمی را به همراه دارد که عمدتا شامل موارد زیر است:

• خونریزی و نیاز به انتقال خون: در کمتر از یک در هزار نمونه برداری رخ می‌دهد.
• نفوذ سوزن به اندام‌های دیگر، مانند ریه، کلیه، کیسه صفرا یا روده : در کمتر از یک در هزار نمونه برداری اتفاق می‌افتد.
• مرگ و میر: در کمتر از یک در ده هزار بیوپسی رخ می‌دهد.

اگر انجام بیوپسی ضروری باشد، تنها زمانی باید اجرا شود که اطلاعات برای مراقبت بهینه از بیمار مفید بوده و قابل انجام از راه دیگری نباشد. علاوه بر این، بیوپسی تنها باید پس از کسب رضایت آگاهانه کتبی انجام شود. البته جای نگرانی نیست! بیوپسی کبد را معمولاً می‌توان با خیال راحت به عنوان یک روش سرپایی انجام داد. یک پزشک آموزش دیده و با تجربه در این روش باید بیوپسی کبد را انجام دهد. قبل از عمل، بیماران باید تمام داروهای ضد انعقاد (مانند کومادین) را حداقل به مدت یک هفته قطع کنند و نباید آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی را برای حدود یک هفته مصرف کنند (بیماران می‌توانند استامینوفن مصرف کنند). معایب بیوپسی کبد عبارتند از:

نیاز به تنوع در کیفیت نمونه‌گیری: بیماری کبد ممکن است در یک الگوی همگن نبوده و نمونه گرفته شده برای بیوپسی ممکن است نماینده کل کبد نباشد.

• تنوع نظرات و ارزیابی‌های پزشکان بعد از نمونه‌گیری
• تهاجمی بودن
• هزینه بالا
• امکان اشتباه در تفسیرهای ذهنی

روش‌های غیرتهاجمی ارزیابی فیبروز کبد

تکنیک‌های غیرتهاجمی برای ارزیابی فیبروز به هر روشی غیر از بیوپسی کبد اشاره دارد. روش‌های غیرتهاجمی به آزمایش خون برای تخمین خطر فیبروز پیشرفته یا فناوری‌های جدیدتر برای ارزیابی کشش بافت کبد متکی هستند. ما در این‌جا روش‌هایی را که در حال حاضر در عمل بالینی استفاده می‌شود، پوشش می‌دهیم. روش‌های ارزیابی فیبروز که هنوز در عمل ادغام نشده‌اند یا تحت بررسی هستند، در این مقاله پوشش داده نمی‌شوند.

یکی از ویژگی‌های مهم همه ارزیابی‌های غیرتهاجمی فیبروز کبدی این است که پارامترهای عملکردی مطالعه به‌طور خاص با بیماری کبدی که برای آن ایجاد شده است مرتبط است. نتایج آزمایش باید بر اساس بیماری کبدی تفسیر شود. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

آزمایش خون “HCV-FibroSure®” برای تشخیص فیبروز کبد

این آزمایش شامل پانلی از شش نشان‌گر بیوشیمیایی مرتبط با فیبروز کبدی است. مزیت اصلی FibroSure راحتی آن است. معایب آن هزینه بالا، تأثیر بالقوه سایر شرایط، و تمایز ضعیف بین مراحل میانی فیبروز است. FibroSure فقط باید در بیماران مبتلا به عفونت فعال HCV استفاده شود. این آزمایش برای بیماران بدون عفونت HCV و کسانی که عفونت HCV آنان درمان شده، قابل اعتماد نیست.

آزمایش خون برای بیماران بدون عفونت HCV و کسانی که عفونت HCV آنان درمان شده، قابل اعتماد نیست.

APRI برای تشخیص فیبروز کبد

آزمایش نسبت AST به پلاکت (APRI)، یک ابزار محاسبه‌کننده است که مقادیر معمول آزمایشگاهی را برای ارزیابی خطر فیبروز پیشرفته وارد می‌کند. APRI در مورد مراحل مختلف فیبروز گزارشی ارائه نمی‌دهد.

تست فیبروز-4 (FIB-4) برای تشخیص فیبروز کبد

این آزمایش یک ابزار حسابگر است که علاوه بر سن، مقادیر معمول آزمایشگاهی را نیز برای پیش‌بینی سیروز وارد می‌کند. مزایای FIB-4 راحت و کم‌هزینه است، زیرا آزمایش بر اساس AST، ALT، تعداد پلاکت و سن انجام می‌شود. معایب آن این است که آزمایش قادر به تعیین مرحله فیبروز خاص نیست. این تست برای تشخیص سیروز بسیار مفید است، اما برای تعیین سایر مراحل فیبروز چندان فایده ندارد.

الاستوگرافی گذرا برای تشخیص فیبروز کبد

الاستوگرافی گذرا (TE) یک روش مبتنی بر اولتراسوند است که سرعت موج برشی الاستیک در حال حرکت در کبد را اندازه گیری می‌کند. این اندازه‌گیری مستقیماً با سفتی بافت ارتباط دارد. کبدهای سفت‌تر انتشار موج برشی سریع‌تری دارند. سایر آزمایشات مربوطه عبارتند از:

• شمارش پلاکت
• آزمایشات رادیولوژیک
• ضربه نیروی تابش صوتی

آیا همه افراد مبتلا به بیماری‌های کبد نیاز به آزمایش فیبروز دارند؟

آزمایش فیبروز برای بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبد، از جمله هپاتیت B و C، بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)، عفونت‌های همزمان، سیروز صفراوی اولیه، کلانژیت اسکلروزان اولیه و سایر بیماری‌های مزمن مورد نیاز است. دانستن شدت فیبروز می‌تواند به پیش آگهی و درک میزان آسیب کبدی کمک کند. با کمک آزمایشات فیبروز، رشد سریع‌تر فیبروز کبد، پیش‌بینی سیروز و احتمال بهبود یا عدم درمان افراد امکان‌پذیر می‌شود. آگاهی از مرحله فیبروز بر تصمیمات مراقبت بالینی تأثیر می‌گذارد. بیماران مبتلا به فیبروز پیشرفته یا سیروز به ویزیت‌ها و آزمایشگاه‌ها، پرهیز از مصرف برخی داروها و نظارت بر کارسینوم سلول‌های کبدی (HCC) و واریس‌های معده به مری نیاز دارند.

 کدام بیماری‌ها موجب ابتلا به فیبروز کبدی می‌شود؟

انواع مختلفی از بیماری‌های کبدی وجود دارند که می‌توانند باعث فیبروز شوند که شامل موارد زیر هستند:

• هپاتیت خودایمنی
• انسداد صفراوی
• آهن اضافه بدن
• بیماری کبد چرب غیر الکلی که شامل کبد چرب غیرالکلی (NAFL) و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) است.
• هپاتیت ویروسی B و C
• بیماری کبد الکلی

هپاتیت خود ایمنی می‌تواند منجر به فیبروز کبدی شود.

عوارض فیبروز کبد چیست؟

متأسفانه بسیاری از بیماران مبتلا به فیبروز کبدی متوجه بیماری کبدی خود نمی‌شوند، زیرا علائم اغلب مبهم هستند، مانند خستگی خفیف یا ناراحتی شکمی. با پیشرفت بیماری کبد در طول زمان، بیماران ممکن است شروع به تجربه عوارض زیر کنند:

• اشتها و کاهش وزن
• ضعف
• حالت تهوع
• زردی پوست و چشم (یرقان)
• تجمع مایع و تورم در پاها و شکم
• گیجی و مشکل در تمرکز

مهم‌ترین عارضه فیبروز کبدی می‌تواند سیروز کبدی یا زخم شدید باشد که باعث می‌شود کبد آن‌قدر آسیب ببیند که قابل جبران نباشد. معمولاً رخ دادن این اتفاق به زمان زیادی نیاز دارد. در هر صورت باید توجه داشت که هر فرد برای زنده ماندن به کبد نیاز دارد، زیرا کبد مسئول فیلتر کردن مواد مضر در خون و انجام بسیاری از وظایف دیگر است که برای بدن مهم هستند. در نهایت، اگر فیبروز یک فرد به سمت سیروز و نارسایی کبدی پیشرفت کند، می‌تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:

• آسیت (جمع شدن شدید مایع در شکم)
• آنسفالوپاتی کبدی (تجمع مواد زائد که باعث سردرگمی می‌شود)
• سندرم کبدی
• فشار خون پورتال
• خونریزی واریس

هر یک از این شرایط می‌تواند برای فرد مبتلا به فیبروز کبد کشنده باشد. سیروز یک مرحله دیررس اسکار (فیبروز) کبد است که در اثر بسیاری از بیماری‌ها و شرایط کبدی، مانند هپاتیت و الکلیسم مزمن ایجاد می‌شود. با پیشرفت سیروز، بافت اسکار بیشتری شکل می‌گیرد و کم کم عملکرد کبد را دشوار می‌کند (سیروز جبران نشده). سیروز پیشرفته یک عامل تهدید کننده برای زندگی است. البته آسیب کبدی ناشی از سیروز به‌طورکلی قابل جبران نیست، اما اگر سیروز کبدی زود تشخیص داده شده و علت آن درمان شود، آسیب بیشتر را می‌توان محدود کرد و حتی شاید بتوان روند بیماری را معکوس نمود. سیروز اغلب هیچ علامتی ندارد. هنگامی که علائم و نشانه‌ها ظاهر می‌شوند، یعنی بیماری به مرحله بحرانی رسیده است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• خونریزی یا کبودی بدون علت
• کاهش وزن
• عروق خونی عنکبوتی مانند روی پوست
• قرمزی در کف دست
• از دست دادن یائسگی در زنان
• از دست دادن میل جنسی، بزرگ شدن سینه (ژنیکوماستی) یا آتروفی بیضه در مردان
• گیجی، خواب آلودگی و اختلال تکلم (آنسفالوپاتی کبدی)

یکی از علائمی که نشان می‌دهد فیبروز به مرحله خطرناک رسیده است، گیجی، خواب آلودگی و اختلال تکلم است.

علاوه بر این عوارض سیروز که نوع پیشرفته فیبروز است، می‌تواند شامل موارد زیر هم باشد:

فشار خون بالا در وریدهای کبدی (فشار خون پورتال)

سیروز باعث کندی جریان طبیعی خون از طریق کبد می‌شود. بنابراین فشار خون در رگ ارتباطی روده و طحال افزایش می‌یابد.

بزرگ شدن طحال (سپلنومگالی) در اثر سیروز کبدی

فشار خون پورتال می‌تواند باعث تغییرات و تورم طحال و به دام افتادن گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها شود. کاهش گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها در خون می‌تواند اولین علامت سیروز باشد.

خون‌ریزی در اثر سیروز کبدی

فشار خون پورتال می‌تواند باعث هدایت خون به وریدهای کوچک‌تر شود. این وریدها که تحت فشار اضافی قرار گرفته‌اند، ممکن است ترکیده و باعث خونریزی جدی شوند. همچنین، فشار خون پورتال ممکن است باعث بزرگ شدن وریدها (واریس) در مری (واریس مری) یا معده (واریس معده) شده و منجر به خونریزی شدید و مرگ شود. اگر کبد نتواند فاکتورهای انعقادی کافی بسازد نیز مزید بر علت خواهد شد.

عفونت در اثر سیروز کبدی

بدن فرد مبتلا به سیروز ممکن است در مبارزه با عفونت‌ها مشکل داشته باشد. این موضوع می‌تواند منجر به پریتونیت باکتریایی شود که یک عفونت جدی است.

سوء تغذیه در اثر سیروز کبدی

سیروز ممکن است پردازش مواد مغذی را برای بدن دشوارتر نموده و منجر به ضعف و کاهش وزن شود.

تجمع سموم در مغز (آنسفالوپاتی کبدی)

کبد آسیب دیده در اثر سیروز قادر به پاکسازی سموم از خون به اندازه یک کبد سالم نیست. این سموم می‌توانند در مغز جمع شده و باعث سردرگمی ذهنی و مشکل در تمرکز شوند. با گذشت زمان، آنسفالوپاتی کبدی می‌تواند به بی‌پاسخی یا کما منجر شود.

یرقان در اثر سیروز کبدی

یرقان زمانی رخ می‌دهد که کبد بیمار به اندازه کافی بیلی روبین را از خون حذف نکند. یرقان باعث زرد شدن پوست، سفیدی چشم و تیره شدن ادرار می‌شود.

یرقان در سیروز کبدی، باعث زرد شدن پوست، سفیدی چشم و تیره شدن ادرار می‌شود.

بیماری استخوان در اثر سیروز کبدی

برخی از افراد مبتلا به سیروز کبدی استحکام استخوانی خود را از دست داده و بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار می‌گیرند.

افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد در اثر سیروز کبدی

در بسیاری از افرادی که به سرطان کبد مبتلا می‌شوند، سیروز از قبل وجود داشته است. سیروز حاد و مزمن در برخی از افراد در نهایت دچار نارسایی چند ارگانی می‌شود. اکنون محققان بر این باورند که این یک عارضه مشخص در برخی از افراد مبتلا به سیروز وجود دارد که هنوز کشف نشده است.

فاکتورهای خطرساز برای فیبروز کبدی

فاکتورهای خطرساز برای فیبروز کبد، عبارتند از:

• نوشیدن بیش از حد الکل
• اضافه وزن و چاقی
• ابتلا به هپاتیت ویروسی (یکی از علل اصلی بیماری کبدی در جهان)

درمان فیبروز کبدی

لازم به ذکر است که درمان خاصی برای فیبروز کبد وجود ندارد؛ اما از آن‌جایی که این بیماری نشانه یک مشکل دیگر است، موثرترین راه برای درمان آن رفع شرایط زمینه‌ای است. حذف علت آسیب کبدی، فیبروز را متوقف نموده و به کبد اجازه می‌دهد تا بهبود یابد. در مراحل اولیه، آسیب معمولا قابل برگشت است. پزشکان معمولاً درمان را با هدف جلوگیری یا به تاخیر انداختن پیشرفت فیبروز توصیه می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد که فیبروز کبدی برگشت پذیر است و بهبودی آن نیز تا حدودی ممکن است. به عنوان مثال، درمان‌های NAFLD ممکن است در این زمینه مفید واقع شوند که شامل موارد زیر هستند:

• مصرف داروهای ضدالتهابی
• مصرف داروهای مقاومت به انسولین
• مدیریت کلسترول و دیابت

به این ترتیب باید توجه داشت که پزشک برای درمان فیبروز کبد، ابتدا بیماری زمینه‌ای را درمان می‌کند تا اثرات بیماری کبدی را کاهش دهد. پزشک همچنین ممکن است داروهایی به نام آنتی فیبروتیک را تجویز کند تا احتمال ایجاد اسکار کبد کاهش یابد. آنتی فیبروتیک تجویز شده معمولاً به بیماری‌های زمینه‌ای فرد بستگی دارد. نمونه‌هایی از این درمان‌ها عبارتند از:

• درمان بیماری مزمن کبد با کمک مهارکننده‌های ACE، مانند بنازپریل، لیزینوپریل و رامیپریل
• درمان ویروس هپاتیت با کمک C-توکوفرول یا اینترفرون آلفا
• درمان استئاتوهپاتیت غیرالکلی با کمک آگونیست PPAR-alpha

با این وجود، در حالی که محققان در حال انجام آزمایش‌های زیادی برای یافتن داروهایی هستند که می‌توانند اثرات فیبروز کبدی را معکوس کنند، اما در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان قطعی وجود ندارد. باید توجه داشت که اگر فیبروز کبدی به جایی برسد که کبد دچار آسیب شدید شده و از کار افتاده باشد، تنها درمان فرد اغلب پیوند کبد است. با این حال، لیست انتظار برای این پیوند طولانی است.

چگونه از ابتلا به فیبروز کبدی پیشگیری کنیم؟

با انجام مراحل زیر برای مراقبت از کبد، خطر ابتلا به فیبروز کبد کاهش می‌یابد:

• خودداری از مصرف الکل
• رژیم غذایی سالم، شامل میوه و سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئین بدون چربی
• ورزش و حفظ وزن سالم
• کاهش احتمال خطر ابتلا به هپاتیت (استفاده از سوزن‌های مشترک و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده، می‌تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش دهد)

با این وجود اگر فرد همچنان در مورد خطر ابتلا به فیبروز کبدی نگران باشد، لازم است با پزشک خود در مورد راه‌هایی که می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد، صحبت کند.

چگونه می‌توان سلامت کبد را در خانه بررسی کرد؟

کیت‌های تست خانگی با نمونه‌گیری خون، اغلب از طریق نوک انگشت سلامت کبد را مورد مشاهده قرار می‌دهند. همچنین، برخی از غربالگری‌ها مانند کیت‌های تست چربی یا کلسترول نیز می‌تواند سلامت کبد و قلب را کنترل کند.

فیبروز کبد یکی از بیماری‌های مهم، اما بدون علامت است که در اثر اسکار زخم‌های کبدی متعدد ایجاد می‌شود. این زخم‌ها در اثر افزایش چربی بیش از حد در کبد به وجود می‌آیند که باعث التهاب، مرگ سلولی و نهایتا سیروز کبدی می‌شوند. سیروز کبدی یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. بنابراین، مهم است که بیماری یک فرد مبتلا به فیبروز، در اسرع وقت و قبل از پیشرفت به سیروز کبدی تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرد. از آن‌جایی که فیبروز کبد معمولا علائمی ایجاد نمی‌کند، انجام این کار دشوار است. پزشکان برای پیشگیری و درمان فیبروز باید عوامل خطرساز، مانند اضافه وزن یا مصرف زیاد الکل را در نظر بگیرند. روش‌های تشخیص متعددی برای فیبروز کبدی وجود دارد که برخی تهاجمی و برخی غیرتهاجمی هستند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، رعایت یک رژیم غذایی سالم، ورزش، پرهیز از مصرف الکل و چربی ضروری است.

منبع ++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.