فیبروز کبد یک بیماری شایع در جهان است که اگر درمان نشود، می‌تواند عواقب خطرناکی به دنبال داشته باشد. درمان فیروز کبد یکی از اولین اقداماتی است که به محض تشخیص باید انجام دهید. اما فیبروز کبد چیست، چگونه تشکیل می‌شود و درمان آن چگونه است؟ در این مقاله به بررسی هر آنچه که می‌خواهید درباره درمان فیبروز کبد بدانید، می‌پردازیم.
فیبروز کبد چیست و علل تشکیل آن کدام است؟
فیبروز زمانی ایجاد می‌شود که کبد به طور مکرر یا مداوم آسیب می‌بیند. وقتی کبد آسیب ببیند، حتی اگر شدید باشد (مانند هپاتیت حاد)، معمولاً با ساخت سلول‌های کبدی جدید و اتصال آن‌ها به شبکه بافت همبند، خود را ترمیم می‌کند. اگر آسیب مکرر یا مداوم باشد (مانند آنچه که در هپاتیت مزمن رخ می‌دهد)، سلول‌های کبدی تلاش می‌کنند آسیب را ترمیم کنند، اما تلاش‌ها منجر به بافت اسکار (فیبروز) می‌شود.
طبق آنچه که گفته شد، فیبروز کبد زمانی اتفاق می‌افتد که آسیب و التهاب مکرر یا طولانی‌مدت باعث ایجاد مقدار زیادی بافت اسکار در اندام شود. در حقیقت فیبروز کبد نشان‌دهنده پاسخ کبد به آسیب است. همانطور که پوست و سایر اندام‌ها، زخم‌های ایجادشده را از طریق رسوب کلاژن و سایر مواد ترمیم می‌کنند، کبد هم آسیب را از طریق رسوب کلاژن جدید ترمیم می‌کند. آنچه که از زخم باقی می‌ماند، اسکار یا جای زخم نامیده می‌شود.
سلول‌های بافت اسکار برخلاف سلول‌های سالم کبد نمی‌توانند خودبه‌خود ترمیم شوند یا عملکرد دیگری داشته باشند؛ در نتیجه، فیبروز می‌تواند عملکرد کلی کبد را کاهش دهد و توانایی اندام برای بازسازی را مختل کند. همچنین بافت اسکار ناشی از فیبروز می‌تواند جریان خون در کبد را مسدود یا محدود کند که منجر به از بین رفتن گرسنگی و کاهش اشتها می‌شود. این فرآیند در نهایت سلول‌های سالم کبد را از بین می‌برد و بافت اسکار بیشتری ایجاد می‌کند.
فیبروز به خودی خود هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اما فیبروز کبدی می‌تواند با گذشت زمان منجر به سیروز کبد شود. در واقع, جای زخم شدید می‌تواند منجر به سیروز شود. وقتی سیروز اتفاق بیفتد، علائم آشکار می‌شوند. در بیشتر موارد فرد به خستگی غیرقابل توضیح و اشتهای ضعیف دچار است. در سیروز کبدی عملکرد کبد به قدری ضعیف می‌شود که جریان خون از طریق کبد مختل می‌شود. با بروز سیروز کبدی ممکن است عوارض جدی بیماری کبد، شامل فشار خون بالا، نارسایی کبد و در نهایت سرطان کبد رخ دهد.
خطر ابتلا به سرطان کبد پس از ایجاد سیروز بسیار افزایش می‌یابد. بنابراین سیروز باید به عنوان یک بیماری پیش بدخیم در نظر گرفته شود. سیروز و سرطان کبد در حال حاضر جزو ۱۰ علت اصلی مرگ و میر در سراسر جهان هستند. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، بیماری کبد یکی از ۵ علت اصلی مرگ و میر در میانسالی است.
تمام بیماری‌های مزمن کبدی (CLD) می‌توانند باعث فیبروز شوند. در طول سالیان متمادی، علل اصلی بیماری‌های مزمن کبدی، هپاتیت B مزمن ویروسی (CHB) و بیماری کبدی الکلی (ALD) بوده است. هپاتیت C مزمن و بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) هم تأثیر زیادی بر بروز بیماری‌های مزمن کبدی داشته‌اند. محق
چه درمان‌هایی برای فیبروز کبد وجود دارد؟
بهترین راه برای درمان فیبروز کبد، رسیدگی به علت اصلی آن است. شایعترین علل فیبروز کبدی عبارت‌اند از:
- سوء مصرف مزمن الکل
- هپاتیت ویروسی C یا B
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، یک زیرگروه از NAFLD
NAFLD و NASH بیشتر در افراد مبتلا به اضافه وزن، دیابت یا پیش دیابت و سطوح بالای چربی و کلسترول در خون مشاهده می‌شوند. پزشکان از وضعیت اخیر به عنوان سندرم متابولیک یاد می‌کنند.
سایر علل رایج فیبروز کبد، عبارت‌اند از:
- هموکروماتوز یا آهن زیاد
- بیماری ویلسون که باعث تجمع مس در بدن می‌شود
- انسداد مجاری صفراوی
- نارسایی مزمن قلبی
- هپاتیت خود ایمنی
برخی از داروها هم می‌توانند منجر به فیبروز کبدی شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آمیودارون (amiodarone)
- کلرپرومازین (chlorpromazine)
- متوترکسات (methotrexate)
- تولبوتامید (tolbutamide)
- ایزونیازید (isoniazid)
- متیل دوپا (methyldopa)
- اکسی فنیزاتین (oxyphenisatine)
برخی از داروها، مثل متیل دوپا می‌توانند منجر به فیبروز کبدی شوند.
هنگامی‌که پزشک علت اصلی فیبروز کبد را پیدا کرد، یک دوره درمانی خاص را پیشنهاد می‌کند. برخی از رایج‌ترین درمان‌ها عبارتند از:
- توقف یا محدود کردن مصرف الکل و استفاده از درمان‌های حمایتی برای کمک به این امر در دراز مدت
- درمان عفونت‌های هپاتیت ویروسی مزمن با داروهای ضد ویروسی
- درمان NAFLD و NASH با متعادل کردن رژیم غذایی، از دست دادن حداقل ۷٪ از وزن بدن در طول یک سال و کنترل سطح چربی، کلسترول و قند خون
- مصرف داروهایی که فلزات سنگین مانند آهن و مس را از بدن خارج می‌کنند.
- حل کردن یا از بین بردن انسداد مجرای صفراوی
- قطع مصرف داروهای مرتبط با فیبروز
- مصرف داروهایی که فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند.
دانشمندان هنوز داروهایی را که مستقیماً آسیب‌های مرتبط با فیبروز کبد را درمان کنند، ابداع نکرده‌اند، اما تحقیقات در مورد داروهای ضد فیبروتیک که روند فیبروز را کاهش می‌دهند یا از آن جلوگیری می‌کنند، ادامه دارد. از طرف دیگر، دانشمندان به دنبال راه‌های بهتری برای درمان برخی از علل فیبروز کبدی، مانند مصرف الکل یا NASH هستند. به عنوان مثال، تحقیقات اولیه نشان داده است که پیوگلیتازون، داروی دیابت نوع ۲، NASH را در افرادی که دیابت ندارند، بهبود می‌بخشد. فراتر از داروهای معمولی، تحقیقات نشان می‌دهد که چند درمان طبیعی و خانگی می‌تواند در شرایط خاص به کاهش فیبروز کمک کند. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
- نوشیدن مقدار متوسط قهوه
- هیدراته ماندن
- مصرف خار مریم که حاوی سطوح بالایی از آنتی اکسیدان سیلیمارین است (پزشکان این گیاه را برای افرادی که داروهای هپاتیت C مصرف می‌کنند، توصیه نمی‌کنند)
- مصرف ویتامین E برای NASH
هنگامی‌که فردی مبتلا به فیبروز یا سیروز پیشرفته کبدی است، اغلب به درمان‌های اضافی نیاز دارد و آسیب کبدی به طور کلی غیرقابل برگشت است. گزینه‌های درمانی رایج برای فیبروز یا سیروز پیشرفته عبارت‌اند از:
- مصرف داروها برای حذف مایعات اضافی از بدن
- محدود کردن مصرف نمک
- مصرف داروها برای حذف سموم از مغز
- مصرف داروهایی که فشار را در وریدهای معده و مری کاهش می‌دهند
- انجام جراحی پیوند برای جایگزینی کبد آسیب دیده با کبد سالم اهداکننده
نوشیدن مقدار متوسط قهوه در طول روز می‌تواند به درمان فیبروز کبد کمک کند.
در فیبروز کبدی خفیف تا متوسط، معمولا درمان علت زمینه‌ای می‌تواند بخشی یا تمامی آسیب را جبران کند. بسته به علت فیبروز و شدت آن، کبد ممکن است کندتر یا سریع‌تر بهبود یابد. تشخیص و درمان فیبروز در مراحل اولیه می‌تواند شانس بهبودی کامل فرد را تا حد زیادی افزایش دهد.
اگر چه زمانی که فیبروز هنوز در مراحل اولیه است، آسیب ممکن است محدود و قابل برگشت باشد، اما فیبروز پیشرفته‌تر باعث آسیب گسترده و غیرقابل برگشت می‌شود که در نهایت می‌تواند منجر به سیروز شود. همچنین فیبروز پیشرفته و سیروز می‌توانند باعث عوارض شدید و بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان کبد، نارسایی کبد و مرگ شوند.
آیا با تغذیه صحیح می‌توان فیبروز کبدی را درمان کرد؟
کبد شما شبانه‌روز کار می‌کند تا شما را سلامت نگه دارد. برخی از وظایف اصلی کبد، هضم غذای مصرفی و فیلتر کردن سموم از بدن است. بدن شما از چیزهایی که می‌خورید، ساخته شده است. بنابراین باید سعی کنید مواد غذایی را مصرف کنید که برای داشتن یک زندگی سالم مفید و لازم هستند و از غذاهایی که می‌توانند عملکرد کبد و سایر ارگان‌های بدن را مختل کنند یا کار آن‌ها را سخت‌تر نمایند، اجتناب کنید.
در صورتی که مبتلا به فیبروز کبد شده‌اید، با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب می‌توانید از آسیب بیشتر به کبد جلوگیری کنید، از خود در برابر عوارض ناشی از سیروز کبد محافظت کنید و کیفیت زندگی خود را هم اکنون و هم در درازمدت بهبود بخشید.
به خاطر داشته باشید توصیه‌های تغذیه‌ای برای هر فرد بسته به عوامل مختلف متفاوت است. اگرچه برخی دستورالعمل‌های کلی برای افراد مبتلا به فیبروز کبد وجود دارد، اما بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای خاص شما را ارائه دهد.
ایـن شـرایط کرونایـی باعـث شـده همـه خونـه نشـین بشـیم و فرصـت خوبیـه کـه یـه تغییـر بـزرگ بدیـم و بـرای مهمونیا و عروسیای بعد از کرونا همه رو سوپرایز کنیم.
کافیـه همیـن الان تصمیم بگیری که میخـوای وزنت رو کم کنی و به اون اندامی که همیشه ارزوشو داشتی برسی! از همین لحظه ما کنارتیم تا باهم به هدفت برسیم.
غذاهای مفید برای مبتلایان به فیبروز کبدی
همانطور که گفته شد، اگر به دنبال درمان فیبروز کبد با مصرف مواد غذایی مفید هستید، رژیم غذایی شما باید مطابق با نیازهای فردی شما تنظیم شود. بنابراین قبل از پیروی از هر گونه رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید و از او درباره اینکه مصرف چه مواد غذایی برای شما مفید است، سوال بپرسید. با این وجود رعایت برخی نکات غذایی کلی برای داشتن کبد سالم وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
رعایت تعادل در رژیم غذایی
غذاها را از همه گروه‌های غذایی، شامل غلات، میوه‌ها و سبزیجات، گوشت و حبوبات، لبنیات و چربی‌های مفید انتخاب کنید.
درمان فیبروز کبد با غذاهای حاوی فیبر
فیبر به کبد شما کمک می‌کند تا در سطح مطلوبی کار کند. میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و سبوس‌دار می‌توانند نیازهای فیبر بدن شما را تامین کنند.
فیبر به کبد شما کمک می‌کند تا در سطح مطلوبی کار کند.
درمان فیبروز کبد با نوشیدن آب زیاد
از کم آبی بدن جلوگیری کنید. آب کافی به عملکرد بهتر کبد کمک می‌کند.
مصرف غذاهای پر پروتئین
غذاهای پر پروتئین را در اولویت قرار دهید و منابع پروتئینی گیاهی و حیوانی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. افزودن پروتئین به هر وعده غذایی و میان وعده می‌تواند مصرف کلی پروتئین شما را افزایش دهد، به جلوگیری از از دست دادن عضلات کمک کند و مانع از سوءتغذیه شود. توجه داشته باشید در این مورد تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. بهتر است از پروتئین بدون چربی مانند حبوبات، مرغ و ماهی استفاده کنید، زیرا گوشت قرمز خطرات خاص خود را دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
غذاهای مضر برای مبتلایان به فیبروز کبدی
اگر مبتلا به فیبروز یا سیروز کبد هستید، سعی کنید هر نوع غذا و نوشیدنی را که پردازش آن برای کبد دشوار است، محدود کنید. مصرف مواد غذایی زیر برای مبتلایان به فیبروز کبد مضر است:
کیک و شیرینی
پزشکان توصیه می‌کنند که محصولات قنادی را به طور کامل از جدول رژیم غذایی روزانه خود حذف کنید. این مواد قند زیادی دارند و می‌توانند منجر به چاقی شوند. همچنین کیک‌ها و شیرینی‌ها به دلیل محتوای بالای چربی می‌توانند منجر به افزایش سطح تری گلیسیرید در بدن شوند که خود عامل ابتلا به بیماری‌های مختلف کبدی است. همچنین ماده اولیه مورد استفاده در این محصولات آرد سفید تصفیه‌شده است. آرد سفید به سختی هضم شده و باعث تجمع چربی در کبد می‌شود.
نوشابه‌های گازدار
مصرف گه‌گاهی مقدار کمی نوشیدنی گازدار اشکالی ندارد، اما مصرف منظم آن می‌تواند به کبد شما آسیب برساند و منجر به ایجاد عوارض مختلف کبدی شود. جدا از این، مصرف بیش از حد نوشابه عامل اصلی افزایش وزن و چاقی در افراد است. چاقی می‌تواند باعث افزایش تجمع چربی در کبد (کبد چرب) شود و بر سلامت کبد شما تأثیر سوء بگذارد. همچنین، نوشابه ترکیبی مرگ‌بار از قند و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (که کالری خالص هستند) است و برای سلامت کبد بسیار ضرر دارد.
الکل
هنگامی‌که کبد تلاش می‌کند الکل را تجزیه کند، واکنش شیمیایی موجود در این فرآیند می‌تواند به سلول‌های کبد آسیب برساند و منجر به التهاب، مرگ سلولی و اسکار (فیبروز) شود. مصرف مزمن الکل می‌تواند جذب مواد مغذی را مسدود کند و اثرات سمی روی کبد را افزایش دهد. مصرف بیش از حد الکل به مدت طولانی منجر به سیروز کبدی می‌شود که یک زخم غیرقابل برگشت در کبد است. افرادی که به سیروز مبتلا می‌شوند، ممکن است دچار عوارضی مانند استفراغ خون، یرقان، تجمع بیش از حد مایعات در بدن و همچنین سرطان کبد شوند.
نان و خمیر تهیه‌شده از آرد سفید
از مصرف مواد غذایی که از آرد سفید تهیه می‌شوند، مانند بیسکویت، پیتزا، پاستا و نان سفید خودداری کنید. این مواد فاقد مواد معدنی، فیبر و ویتامین‌های ضروری هستند. درک این نکته مهم است که غلات بسیار تصفیه‌شده به محتوای قندی تبدیل می‌شوند. پردازش این محتوا سخت است و در نهایت به صورت چربی در کبد ذخیره می‌شود. مصرف بیش از حد آرد سفید، یکی از دلایل اصلی بیماری‌های کبد چرب است. در عوض باید جایگزین‌های سالمی مانند نان‌های سبوس‌دار را انتخاب کنید که به سلامت کبد شما در طول زمان کمک می‌کند.
مصرف بیش از حد آرد سفید، یکی از دلایل اصلی بیماری‌های کبد چرب است.
فست فود و غذاهای پرچرب
سیب زمینی سرخ‌کرده، برگر و پیتزا هیچ فایده‌ای برای کبد شما ندارند. این مواد غذایی سرشار از چربی اشباع‌شده یا چربی ترانس هستند و به سختی هضم می‌شوند. به عبارت دیگر، کبد شما برای پردازش این مواد غذایی باید سخت کار کند. چربی‌های اشباع‌شده در طول زمان می‌توانند باعث التهاب شوند و در نهایت به سیروز تبدیل شوند. همچنین چربی‌های اشباع شده کلسترول بد را افزایش داده و سطح کلسترول خوب را در بدن کاهش می‌دهند. این چربی‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و کبد چرب را افزایش می‌دهند.
مواد غذایی پر نمک
نمک برای کبد بسیار مضر است. برای حفظ سلامت کبد تا آنجایی که ممکن است، مصرف نمک را کم کنید. مصرف بیش از حد نمک می‌تواند منجر به احتباس آب در بدن شود. از مصرف غذاهای کنسرو شده و مواد غذایی فرآوری شده که سرشار از سدیم هستند، خودداری کنید. از تنقلات خوش‌طعم بسته‌بندی شده مانند چیپس، پفک، بیسکویت شور و غیره خودداری کنید، زیرا سرشار از چربی اشباع شده و نمک هستند. پنیر فرآوری شده برای کبد شما مضر است، زیرا در دسته غذاهای فرآوری شده قرار می‌گیرد و دارای سدیم بالا و چربی‌های اشباع شده است. مصرف بیش از حد این مواد می‌تواند منجر به بیماری‌های کبد چرب و همچنین چاقی شود.
گوشت قرمز
گوشت قرمز ممکن است سرشار از پروتئین باشد، اما هضم آن برای کبد آسیب‌دیده دشوار است. در افرادی که مبتلا به فیبروز کبد هستند، پروتئین‌ها به درستی پردازش نمی‌شوند. مواد زائد ممکن است تجمع کنند و بر مغز تأثیر بگذارند. همچنین می‌توانند منجر به مشکلات مختلف مرتبط با کبد شوند. تجمع بیش از حد پروتئین در کبد می‌تواند منجر به بیماری کبد چرب شود که اثرات نامطلوبی بر مغز و کلیه دارد. برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن خود می‌توانید از مرغ و سفیده تخم مرغ استفاده کنید. توجه داشته باشید مصرف بیش از حد سفیده می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی شود و زرده تخم مرغ منبع کلسترول بد است.
میوه خشک
مصرف مقادیر زیاد میوه‌های سرشار از فروکتوز، مانند کشمش و میوه‌های خشک می‌تواند منجر به التهاب و کبد چرب شود. این امر به این دلیل است که قند موجود در میوه‌ها که به نام فروکتوز شناخته می‌شود، در صورت مصرف زیاد می‌تواند باعث ایجاد مقادیر غیر طبیعی چربی در خون شود. موز برای کبد مضر نیست، اما سعی کنید مصرف آن را به ۱-۲ عدد در روز محدود کنید؛ زیرا فروکتوز موجود در آن می‌تواند منجر به بیماری کبد چرب شود.
به‌طور خلاصه برای درمان فیبروز کبد از مصرف غذاهای پرچرب، پرشکر و پرنمک خودداری کنید. از بسیاری از غذاهای سرخ شده از جمله غذاهای رستوران و فست فود دوری کنید. صدف‌های خام یا نیم‌پخته به طور قطع برای افراد مبتلا به فیبروز کبد ممنوع است.
سیروز کبدی یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. بنابراین، بسیار مهم است که هر چه سریع‌تر برای تشخیص و درمان فیبروز کبد اقدام کنید تا مانع از پیشرفت و تبدیل آن به سیروز کبد شوید. از آنجایی که فیبروز کبد همیشه علائمی ایجاد نمی‌کند، تشخیص آن دشوار است. گاهی اوقات پزشکان برای تشخیص فیبروز و توصیه درمان عوامل خطر فرد مانند اضافه وزن یا مصرف زیاد الکل را در نظر می‌گیرند. اگرچه فیبروز کبد می‌تواند عواقب وخیمی داشته باشد، اما با رعایت رژیم غذایی سالم و پرهیز از مصرف غذاهای ناسالم و برخی غذاهای دیگر می‌توانید آن را کنترل کرده و تا حدی بهبود دهید.
نظرات