صدها سال است که خواص بارهنگ در سراسر جهان مورد تایید قرار گرفته. این گیاه حاوی تعدادی ترکیبات شیمیایی موثر از جمله فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، ترپنوئیدها، مشتقات فنولیک اسید، گلیکوزیدهای ایریدوئید، اسیدهای چرب، پلی ساکاریدها و ویتامین‌ها است که به اعمال اثرات درمانی خاص آن کمک می‌کند.

به همین ترتیب، مطالعات نشان داده‌اند که بارهنگ به عنوان یک التیام دهنده پوست و همچنین یک عامل ضد زخم، ضد دیابت، ضد اسهال، ضد التهاب، ضد درد، ضد باکتری و ضد ویروس موثر است. این گیاه همچنین با خستگی و سرطان مبارزه می‌کند. در این مقاله همه چیز در مورد این گیاه پرخاصیت را بیان خواهیم کرد. تا انتها با ما همراه باشید.

بارهنگ چیست؟

بارهنگ یک گیاه دارویی پرکاربرد از خانواده Plantaginaceae است. بارهنگ در طب سنتی ایرانی «لسان الحمل» یا «برهنگ» نیز نامیده می‌شود. محققان بر این باور بودند که بارهنگ نزدیک به ۴۰۰۰ سال است که به خصوص در اروپا، آمریکا و آسیا وجود داشته است.

علاوه بر این، گیاه بارهنگ به صورت خودرو رشد می‌کند و از زمان‌های قدیم در اکثر نقاط ایران مورد استفاده قرار می‌ گرفته است. این گیاه که در زبان باهاسا مالایو «Ekor Anjing» نامیده می‌ شود، توسط مالایی‌ ها و چینی‌ ها به‌عنوان ترکیبی مقوی، ادرار آور و ضد سرفه استفاده شده است.

بارهنگ چیست؟
گیاه بارهنگ به صورت خودرو رشد می‌کند.

انواع بارهنگ کدامند؟

قابل ذکر است که چندین نوع بارهنگ وجود دارد که عبارتند از:

  • بارهنگ برگ باریک (Plantago lanceolata): بارهنگ برگ باریک یکی از شناخته‌ شده‌ ترین گونه‌ های بارهنگ است. این گیاه برگ‌ های باریک و نوک‌ تیزی دارد و در مناطق معتدل رشد می‌کند.
  • بارهنگ چینی (Plantago asiatica): بارهنگ چینی بومی آسیا است و به دلیل خواص دارویی فراوان، در طب سنتی چین استفاده می‌شود. این گیاه دارای برگ‌ های پهن و بیضی شکل است.
  • بارهنگ افریقایی (Plantago afra): بارهنگ افریقایی بومی آفریقا است و در طب سنتی این قاره کاربردهای فراوانی دارد. این گیاه برگ‌ های بیضی شکل یا باریک و دراز دارد.
  • بارهنگ تخم مرغی (Plantago ovata): بارهنگ تخم مرغی به دلیل دانه‌ های ریز و براق به این نام شناخته می‌شود. دانه‌ های این گیاه سرشار از فیبر هستند و در طب سنتی برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می‌شوند.
  • بارهنگ درختی (Plantago arborea): بارهنگ درختی به صورت درختچه‌ ای رشد می‌ کند و برگ‌ های بزرگ و چرمی دارد. این گیاه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌ کند.

خواص بارهنگ چیست؟

گیاه بارهنگ دارای خواص متعدد و شناخته شده‌ای می‌باشد. از جمله خواص بارهنگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

التیام زخم‌ ها

خواص بارهنگ برای عفونت تاثیرگذار است و برگ گیاه بارهنگ قرن‌ها به عنوان یک داروی التیام زخم تقریباً در تمام نقاط جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خواص بارهنگ چیست؟
یکی از خواص بارهنگ، التیام زخم است.

تقویت‌ کننده سیستم ایمنی

یکی از خواص بارهنگ، کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن است زیرا عصاره متانولی برگ‌‌های بارهنگ، تولید اکسید نیتریک یا فاکتور نکروز تومور آلفا را افزایش داده و تکثیر لنفوسیت‌ها را تحریک می‌کند. در نتیجه می‌تواند از ایجاد تومورهای سرطانی و عفونت‌ها جلوگیری کند.

خواص بارهنگ بر بهبود سرطان

فعالیت تعدیل‌کننده ایمنی بارهنگ، افزایش تکثیر لنفوسیت و ترشح اینترفرون-γ را در غلظت‌های پایین نشان می‌دهد. به همین دلیل عصاره مخلوط شده با آب گرم گیاه بارهنگ می‌تواند به بهبود سرطان خون و عفونت‌های ویروسی کمک کند.

 اثرات محافظتی کبد

در سال‌های اخیر، اختلالات کبدی عامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان بوده است. در یک مدل مطالعه حیوانی، عصاره دانه بارهنگ، فعالیت محافظتی کبدی را نشان داد که به وسیله آن سطوح آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را کاهش می‌دهد.

مفید برای بیماری التهابی روده

مصرف دانه‌های بارهنگ برای بیماری التهابی روده (IBD) مفید بوده و توصیه می‌شود.

مفید برای درمان سرفه و سرماخوردگی

خواص بارهنگ برای درمان سرفه و سرماخوردگی بسیار موثر است و به بهبود آن کمک می‌کند. دانه‌های بارهنگ پس از خیس شدن با آب لایه موسیلاژی را ایجاد می‌کنند، که مصرف آن برای درمان سرفه‌های خشک و خونی بسیار موثر است.

خواص بارهنگ برای درمان سرفه و سرماخوردگی
خواص بارهنگ برای درمان سرفه و سرماخوردگی بسیار موثر است.

اثرات تسکین دهنده

شاید رایج‌ترین خواص بارهنگ، خاصیت تسکین دهندگی این گیاه باشد. این موضوع به این دلیل است که برگ‌ها دارای ترکیبات تسکین دهنده مانند تانن‌ها، گلیکوزیدها و فلاونوئیدها هستند.

بیشتر بخوانید: نقش میکروبیوم‌ها بر روی وزن بدن

این گیاه می‌تواند حالت سوزن سوزن شدن، خارش و تاول را که معمولاً با تبخال در سراسر بدن همراه است، تسکین دهد. بارهنگ همچنین می‌تواند به آرام کردن پوست تحریک شده ناشی از تبخال نیز کمک کند.

خواص بارهنگ برای مو

تحقیقات نشان می‌دهد که عصاره بارهنگ برای درمان پوسته و شوره سر بسیار مفید است. آب بارهنگ را با سرکه مخلوط کرده و برای درمان شوره سر به صورت روزانه روی مو‌های خود استفاده کنید.

اثرات محافظتی پوست

معروف ترین خاصیت بارهنگ توانایی آن در تقویت بهبود زخم و اثرات محافظتی برای پوست می‌باشد. این موضوع تا حدی به دلیل خواص تسکین‌دهنده آن است.

بارهنگ نه تنها پوست شما را تسکین می‌دهد، بلکه آن را تغذیه کرده و از پوست شما محافظت می‌کند. این گیاه سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها است تا بتواند به عنوان یک نیروگاه مغذی عمل کند.

این گیاه که دارای خاصیت تقویت‌کنندگی التیام زخم‌ها می‌باشد را می‌توان با سایر مواد کاملا طبیعی ترکیب کرد. بارهنگ به تسکین تحریکی که معمولاً افراد بلافاصله پس از تاتو تجربه می‌کنند، کمک فراوانی می‌کند.

در مجموع، این مرهم تاتو می‌تواند به تسکین درد و تورمی که بلافاصله پس از انجام خالکوبی ایجاد می‌شود، کمک کند. مرهم بارهنگ یک لایه محافظ ایجاد می‌کند که به پوست شما اجازه می‌دهد به درستی ترمیم شود. این مرهم حتی به مرور زمان پوست شما را مرطوب و تغذیه می‌کند.

خواص بارهنگ برای پوست
بارهنگ نه تنها پوست شما را تسکین می‌دهد، بلکه آن را تغذیه می کند.

مرهم بارهنگ را با بسیاری از مواد مرطوب‌ کننده و تسکین‌ دهنده دیگر مثل مواد زیر ترکیب می‌کنند:

  • روغن زیتون
  • علف مرغ
  • بومادران
  • روغن گل کالاندولا
  • روغن برگ رزماری

این مرهم دستان شما را تغذیه و مرطوب کرده و در حالی که از پوست محافظت می‌کند، به التیام آن کمک کرده و درد را نیز تسکین می‌دهد.

تقویت کننده هاضمه

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خواص گیاه بارهنگ و ترکیبات موجود در برگ‌ها و دانه‌های بارهنگ می‌توانند برخی از انواع ناراحتی‌های گوارشی را کاهش دهند.

این موضوع به دلیل وجود دانه‌هایی به نام پسیلیوم است.پسیلیوم فیبر محلول است که اغلب در ملین‌های طبیعی یا گیاهی استفاده می‌شود، زیرا می‌توانند در حین حرکت در دستگاه گوارش، آب را جذب کنند.

یک بررسی علمی نشان داد که برگ‌های بارهنگ می‌تواند حرکت دستگاه گوارش شما را کند کند. در نتیجه، به تسکین موقت مشکلاتی مانند اسهال، همراه با ایجاد حرکات منظم روده کمک می‌کند.

www.drugs.com

خواص بارهنگ برای لاغری

از جمله دیگر خواص بارهنگ می‌توان به نقش و تاثیر آن در لاغری و کاهش وزن اشاره کرد. این گیاه سرشار از فیبر است و باعث کاهش اشتها می‌شود. مصرف این گیاه همراه با آب قبل از وعده‌های غذایی می‌تواند منجر به کنترل اشتها و سیری طولانی مدت و کمتر خوردن شود و در نهایت به کاهش وزن افراد کمک نماید.

بیشتر بخوانید: آیا مصرف قرص امگا ۳ و لاغری با هم ارتباط دارند؟

به علاوه بارهنگ با سم‌زدایی از کبد، به درمان کبد چرب کمک می‌کند و ریسک ابتلای کبد به هپاتیت را نیز کاهش می‌دهد. اگر از رژیم لاغری پیروی می‌کنید، برای اضافه کردن بارهنگ به برنامه غذایی خود، با پزشک مشورت کنید.

کال تو اکشن

طرز تهیه دمنوش بارهنگ برای لاغری

برای تهیه دمنوش لاغری بارهنگ می توانید از ترکیب بارهنگ با عرق نعنا و گلاب استفاده کنید. هر کدام از این مواد به تنهایی خواص لاغری دارند و ترکیب آن‌ها این خواص را تقویت می‌کند.

فیبر موجود در بارهنگ به کاهش اشتها و تنظیم حرکات روده کمک می‌کند. عرق نعناع موجب افزایش متابولیسم بدن و هضم غذا می شود. گلاب نیز دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌ اکسیدانی است که به کاهش اشتها کمک می‌ کند.

اثرات محافظتی برای دستگاه گوارش

با توجه به اثر ضد التهابی گیاه بارهنگ می‌توان از آن برای درمان انگل‌های داخلی و مشکلات معده استفاده کرد. بخش پلی هولوزیدیک جدا شده از برگ‌ها و دانه‌های برخی از گونه‌های بارهنگ، دارای عملکرد محافظتی گوارشی است. همچنین مصرف این گیاه با دوز‌های بالاتر اثر ملین دارد.

دانه‌های گیاه در مقایسه با برگ‌ها اثر محافظتی گوارشی بالایی دارند که ممکن است در نتیجه محتوای بالای موسیلاژ باشد. برای آزمایش توانایی عصاره گیاه بارهنگ در مهار زخم، از عصاره آن بر روی موش‌ها استفاده شد.

اسیدیته و مایع معده با مصرف عصاره بارهنگ به طور معنی داری کاهش یافت که این موضوع به دلیل مهار ترشح اسید معده و افزایش عوامل دفاعی مخاطی می‌باشد.

روش های مصرف بارهنگ

بارهنگ به اشکال مختلف از جمله دانه‌های برشته، جوشانده، شربت، لمینت، غرغره، تنقیه رکتوم، شیاف واژینال، قطره چشمی و بینی برای هر بیماری توسط محققان تجویز شده است. به دلیل خواص بارهنگ، بسیاری از مردم از آن به عنوان بخشی از مرهم یا بالم استفاده می‌کنند.

علاوه بر لذت بردن از بارهنگ در بسیاری از مرهم‌ها، می‌توانید برگ‌ها یا دانه‌های آن را نیز خودتان برداشت کرده و به روش‌های مختلف مصرف کنید. در واقع بارهنگ گیاهی است که می‌توانید خودتان آن را بچینید و مصرف کنید. چند مورد از نحوه مصرف بارهنگ به اشکال زیر است:

چای

برای بهره‌ مندی از خواص بارهنگ می‌توانید آن را به صورت دمنوش و چای میل کنید. اگر برگ‌های بارهنگ را له کنید و آب داغ به آن اضافه کنید، می‌توانید از آن چای درست کنید، اما فراموش نکنید که بیش از ۳ تا ۴ فنجان در روز از این چای ننوشید.

روش های مصرف بارهنگ
بارهنگ را می توانید به شکل های مختلفی همچون چای یا دمنوش استفاده کنید.

برگ‌های تازه اضافه شده به غذاها

بسیاری از مردم برگ‌های گیاه بارهنگ را می‌خورند زیرا منبع بزرگی از مواد معدنی و ویتامین‌های کلیدی مختلف از جمله موارد زیر هستند:

  • منیزیم
  • آهن
  • کلسیم
  • ویتامین A
  • ویتامین C

همان‌طور که گفته شد، از آن‌جایی که می‌توانید برگ‌ها را به صورت خام یا پخته مصرف کنید، می‌توانید آن‌ها را به عنوان تزئین یا به صورت مواد افزودنی به غذا اضافه کنید. فقط مطمئن شوید که برگ‌ها را قبل از خوردن کاملا بشویید.

برگ‌های قدیمی‌تر معمولاً سفت‌تر از برگ‌های جدیدتر هستند، بنابراین سعی کنید برگ‌های قدیمی‌تر را بجوشانید یا بپزید و از آن‌ها در سرخ‌کردنی‌ها، سوپ‌ها یا خورش‌ها استفاده کنید.

تخم بوداده بارهنگ

معمولا تخم بو داده بارهنگ را با عرق نعناع مخلوط می‌کنند و برای درمان ناراحتی‌های گوارشی استفاده می‌کنند.

میزان مجاز مصرف بارهنگ چقدر است؟

میزان مصرف بارهنگ برای بیماری‌های گوناگون مختلف است. در ادامه مقاله میزان دوز مصرفی برای بعضی از بیماری‌‌ها آورده شده است:

  • دوز عمومی: 3 تا ۶ گرم در روز
  • یبوست: 1 قاشق چایخوری تا ۱ قاشق غذاخوری پودر یا گرانول مخلوط شده در ۱۸۰ تا ۲۴۰ میلی لیتر مایع ۱ تا ۳ بار در روز
  • کنترل قند خون در بیماران دیابتی نوع ۲: ۸ تا ۱۳.۶ گرم در روز به مدت ۶ تا ۱۲ هفته
  • هیپرلیپیدمی: ۲ گرم در روز در ۲ تا ۳ دوز تقسیم بندی شده
  • عفونت‌های تنفسی: 3 تا ۶ گرم در روز به صورت چای

عوارض مصرف بارهنگ

بارهنگ دارای خواص زیادی است، اما این نکته را نباید فراموش کرد که مصرف این گیاه ممکن است برای بعضی از افراد دارای عوارض جانبی باشد. مصرف بیش از حد برگ‌ها یا دانه‌های بارهنگ می‌تواند منجر به علائم گوارشی خفیف زیر شود:

  • حالت تهوع
  • اسهال
  • استفراغ
  • واکنش‌های پوستی
  • نفخ
عوارض مصرف بارهنگ
یکی از عوارض مصرف بارهنگ ایجاد حالت تهوع است.

در برخی موارد نادر، دوز بالای مصرف بارهنگ ممکن است باعث عوارض جانبی شدیدتری از جمله احتمال آنافیلاکسی شود، که نوعی واکنش آلرژیک جدی است. به دلیل این احتمال، باید قبل از مصرف بارهنگ به صورت خام با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین مکمل‌های فیبر موجود در دانه‌های بارهنگ، مانند پسیلیوم، می‌توانند به جای اینکه کمک‌ کننده باشند، گاهی اوقات، باعث ایجاد مشکلات گوارشی شوند.

در نهایت، برای پیشگیری از عوارض مصرف بارهنگ، بهتر است مصرف آن را به آرامی شروع کنید و در هر زمان مقدار کمی از آن را استفاده کنید.

بارهنگ برای چه کسانی مضر است؟

مصرف بارهنگ برای افراد زیر باید با احتیاط یا زیر نظر پزشک باشد:

بیماران مبتلا به انسداد دستگاه گوارش

از آن‌جایی که بارهنگ به عنوان یک ملین عمده عمل می‌کند، بیماران مبتلا به انسداد دستگاه گوارش یا دفع سخت مدفوع باید از مصرف آن خودداری کنند، زیرا ممکن است شرایط را بدتر کند.

افراد مصرف کننده‌ی داروهای خاص

به بیمارانی که داروهای تجویزی دریافت می‌کنند باید توصیه شود که قبل از مصرف بارهنگ یا هر محصول طبیعی دیگری با پزشک خود مشورت کنند.

بیماران دارای مشکل بلع

علاوه بر این، بیمارانی که در بلع مشکل دارند باید از بارهنگ اجتناب کنند، زیرا خطر خفگی و انسداد مری وجود دارد.

زنان باردار یا شیرده

زنان باردار یا شیرده بهتر است از مصرف بارهنگ خودداری کنند. عوارض جانبی ثبت شده برای این افراد شامل افزایش فعالیت رحم و ایجاد خاصیت ملین می‌باشد.

بیشتر بخوانید: خواص کنگر چیست؟
بارهنگ برای چه کسانی مضر است؟
زنان باردار بهتر است بارهنگ را مصرف نکنند و یا با اجازه پزشک مصرف کنند.

آنچه از مقاله خواص بارهنگ آموختیم:

همان‌طور که ملاحظه کردید خواص بارهنگ برای مشکلاتی مانند التهاب روده، چاقی، مشکلات کبد و سرفه اثر مثبت و درمانی دارد. همچنین برای بهره‌ مندی از اثرات بارهنگ در کاهش وزن، می‌توانید آن را به رژیم لاغری خود اضافه کنید. البته اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید یا دچار مشکلات گوارشی هستید، حتما پیش از مصرف این گیاه، با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول مقاله خواص بارهنگ:

۱-  طبع بارهنگ سرد است یا گرم؟

بارهنگ دارای طبعی سرد است و ترکیب آن به همراه عرق نعناع که دارای طبع گرمی است، آن را تبدیل به یک ترکیب متعادل برای بدن می‌کند.

۲- بارهنگ را با چه چیزی مصرف کنیم؟

مصرف بارهنگ به همراه عسل آن را به ترکیبی ضد میکروبی برای معده تبدیل می‌کند. همچنین می‌توانید بارهنگ را با عرق نعناع ترکیب کنید تا از خواص آن برای برطرف شدن ناراحتی‌های گوارشی بهره‌ مند شوید.

۳- نحوه مصرف بارهنگ برای معده چگونه است؟

یکی از رایج‌ ترین روش‌ های مصرف بارهنگ، تهیه دمنوش است. برای این کار کافیست یک قاشق چایخوری بارهنگ را در یک لیوان آب داغ بریزید و به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه بگذارید بماند. سپس آن را صاف کرده و میل کنید.

منابع:

۴.۲