از علت سرگیجه تا روش‌های پیشگیری و درمان؛ آنچه باید بدانید!

احساس شناور بودن، چرخیدن محیط اطراف، یا عدم تعادل، تجربه‌ای آزاردهنده و گاه ترسناک است. سرگیجه می‌تواند زندگی روزمره را مختل کرده و فعالیت‌های معمول را دشوار سازد. اما علت سرگیجه چیست؟ چه عواملی باعث می‌شوند که احساس کنیم دنیا در اطرافمان می‌چرخد؟ عوامل متعددی مانند تغییرات فشار خون، کم‌خونی، عفونت‌های ویروسی، مشکلات عصبی و حتی برخی داروها می‌توانند باعث بروز سرگیجه شوند. در این مقاله، به بررسی دقیق این عوامل و ارتباط آن‌ها با سرگیجه می‌پردازیم. تا انتها ما را همراهی کنید.

سرگیجه چیست؟

سرگیجه وضعیتیست که در آن فرد احساس می‌کند خود یا محیط اطرافش در حال چرخش است. این احساس می‌تواند همراه با عدم تعادل، تهوع، استفراغ و حتی تاری دید همراه باشد. سرگیجه یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است که می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی در بدن باشد.

علت سرگیجه چیست؟

علت سرگیجه تنها به یک موضوع منتهی نمی‌شود و ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از شایع‌ترین علل شایع سرگیجه، عبارتند از:

• افت فشار خون
• افت قند خون
• کم آب شدن بدن
• مصرف بیش از حد کافئین
• حمله عصبی
• میگرن
• مصرف برخی از داروها
• مشکلات گوش داخلی
• کمبود تیامین یا ویتامین B1
• حساسیت غذایی
• سرماخوردگی
• ورزش شدید
• رژیم غذایی

در ادامه هر یک از علل سرگیج را به طور جداگانه توضیح خواهیم داد:

افت فشار خون

شاید برایتان جالب باشد که یک علت سرگیجه ممکن است افت فشار خون باشد. رژیم‌های غذایی سرشار از سدیم و چربی‌های اشباع شده خطر ابتلابه فشارخون و کلسترول بالا را افزایش می‌دهد، که هر دو می‌توانند فشار بیشتری را بر قلب شما وارد کنند.

محدود‌کردن مصرف سدیم به کمتر از 2300 گرم در روز، کنترل مصرف چربی‌های اشباع و ترانس و اجتناب از غذاهای پرچرب می‌تواند به کاهش فشارخون و سرگیجه کمک کند. افرادی که برای درمان بیماری‌های مزمن یا فشارخون بالا تحت نظر هستند یا از دیورتیک‌های نگهدارنده پتاسیم استفاده می‌کنند، نباید بدون مشورت با پزشک از مکمل‌های پتاسیم استفاده کنند.

افت قند خون

وقتی سطح گلوکز خون پایین می‌آید، رگ‌های خونی منقبض می‌شوند تا به مغز اکسیژن بیشتری برسانند. این انقباض می‌تواند باعث کاهش جریان خون به مغز و در نتیجه سرگیجه شود. علاوه بر این افت قند خون می‌تواند بر تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز تأثیر بگذارد و باعث بروز علائمی مانند سرگیجه و عدم تعادل شود.

اگر علت سرگیجه افت قند خون باشد، راهکارهای زیر می‌تواند مفید باشد:

• مصرف غذاهای حاوی قند ساده: آب‌ نبات، آب‌ میوه، عسل یا شکلات مصرف کنید
• غذاهای حاوی کربوهیدرات پیچیده: نان، بیسکویت، سیب‌زمینی یا برنج نیز گزینه‌های مفید هستند.
• استراحت: در مکانی امن و راحت دراز بکشید و پاهای خود را بالا ببرید.
• اجتناب از ورزش: تا زمانی که سطح قند خون به حالت عادی برگردد، از انجام فعالیت‌های بدنی خودداری کنید.

کم آب شدن بدن

یک علت دیگر سرگیجه، کم آب شدن بدن است. حتی مقداری کم آبی در بدن می‌تواند باعث احساس بی‌هوشی، بی‌ثباتی یا غیر متعادل بودن شود، چون این حالت باعث می‌شود جریان خون کند شود.

کمبود آب بدن نیز ممکن است باعث افت سریع فشار خون شود که در نتیجه فرد دچار سرگیجه می‌شود. این اتفاق در طول رژیم غذایی نیز ممکن است رخ دهد و بدن به علت کم‌آبی دچار سرگیجه شود.

مصرف بیش از حد کافئین

مصرف بیش از حد کافئین در روز ممکن است منجر به سرگیجه شود. کافئین محرک است و محرک‌ها جریان خون به مغز را محدود می‌کنند. وقتی خون به درستی در مغز جریان پیدا نکند، می‌تواند باعث احساس سرگیجه شود.

حمله عصبی

اضطراب امری طبیعیست، اما وقتی با سرگیجه همراه شود، می‌تواند نشانه یک حمله عصبی یا اختلال اضطراب باشد. حمله عصبی و اختلال اضطراب می‌تواند باعث شود فرد احساس سرگیجه کند، چون این مشکلات همواره با ضربان قلب سریع و نفس نفس زدن همراه می‌شوند که هر دوی اینها موجب سرگیجه می‌شوند. اگر در موقعیت‌های خاصی قادر به آرام کردن خود نیستید با روانشناس یا مشاور صحبت کنید.

اختلالات گوش داخلی و میانی

یکی از شایع‌ترین دلایل سرگیجه، مشکلات گوش داخلی است. این مشکلات می‌توانند شامل التهاب عصب دهلیزی، بیماری منییر، یا اختلالات کریستال‌های کوچک در گوش داخلی باشند. علاوه بر این وقتی گوش میانی‌تان دچار عفونت شده باشد، ممکن است سرگیجه و یا احساس عدم تعادل را تجربه کنید. اختلال در سیستم تعادل بدن می‌تواند دلیل اصلی سرگیجه باشد.

کمبود تیامین

یک علت سرگیجه ممکن است کمبود تیامین یا ویتامین B1 باشد. این ماده معدنی ضروری به تثبیت سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کند، بنابراین کمبودش می‌تواند باعث احساس ضعف و ضربان نامنظم قلب شود، چون سیستم عصبی دچار مشکل شده است.

با گذشت زمان، کمبود ویتامین B1 می‌تواند تبدیل به کاردیومیوپاتی یا بزرگ شدن قلب شود که باعث اختلال در جریان خون به مغز می‌شود. این نوع سرگیجه بسیار جدی است و باید هرچه سریع تر از نظر پزشکی به آن رسیدگی شود.

حساسیت غذایی

آلرژی غذایی می‌تواند علت سرگیجه و سبکی سر باشد. آلرژی‌های رایج غذایی شامل آلرژی به بادام‌زمینی، میوه‌ها یا ماهی است که با حذف یا محدود‌کردن این مواد غذایی از رژیم غذایی بهبود پیدا خواهند نمود.

سرماخوردگی

سرماخوردگی، به عنوان یک بیماری شایع، معمولاً با علائمی مانند آبریزش بینی، گلودرد و سرفه همراه است. اما آیا می‌دانستید که سرماخوردگی می‌تواند باعث سرگیجه نیز شود؟ عفونت‌های سینوسی که در اثر سرماخوردگی ایجاد می‌شوند، می‌توانند به گوش میانی گسترش یافته و باعث التهاب و تحریک عصب دهلیزی شوند. این عصب نقش مهمی در حفظ تعادل دارد و التهاب آن می‌تواند منجر به سرگیجه شود.

ورزش شدید

ورزش کردن برای سلامتی بسیار مفید است، اما انجام تمرینات سنگین و شدید می‌تواند عوارضی مانند سرگیجه را به همراه داشته باشد. هنگام ورزش، بدن از ذخایر گلوکز (قند) برای تامین انرژی استفاده می‌کند. اگر به اندازه کافی کربوهیدرات مصرف نکنید یا ورزش شما بسیار شدید باشد، ممکن است قند خون شما به شدت کاهش یابد که این امر باعث سرگیجه، ضعف و حتی غش می‌شود.

سرگیجه در رژیم

گاهی اوقات علت سرگیجه، چیزی نیست جز رژیم غذایی. رژیم گرفتن و کاهش وزن، اگر به صورت اصولی و تحت نظر متخصص انجام نشود، می‌تواند عوارض جانبی مختلفی از جمله سرگیجه را به همراه داشته باشد. دلایل مختلفی برای بروز سرگیجه در حین رژیم وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:

• افت قند خون: شایع‌ترین علت سرگیجه در رژیم، کاهش شدید قند خون است. زمانی که کالری دریافتی به شدت کاهش می‌یابد و بدن انرژی کافی دریافت نمی‌کند، سطح قند خون افت می‌کند و علائمی مانند سرگیجه، ضعف و لرزش ایجاد می‌شود.
• کم‌آبی بدن: در بسیاری از رژیم‌ها، به خصوص رژیم‌های لاغری سریع، کاهش شدید مصرف آب توصیه می‌شود که می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود. کم‌آبی بدن باعث کاهش حجم خون، کاهش فشار خون و در نتیجه سرگیجه می‌شود.
• کاهش فشار خون: رژیم‌های لاغری شدید و کاهش ناگهانی وزن می‌توانند باعث کاهش فشار خون شوند. فشار خون پایین یکی از دلایل اصلی سرگیجه است.
• کمبود مواد مغذی: برخی از رژیم‌های غذایی، به ویژه رژیم‌های بسیار محدود، ممکن است باعث کمبود مواد مغذی ضروری مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی شوند. کمبود این مواد می‌تواند بر عملکرد مغز و تعادل بدن تأثیر گذاشته و باعث سرگیجه شود.
• اختلالات الکترولیتی: رژیم‌های غذایی نامتعادل و کاهش شدید مصرف نمک می‌توانند باعث اختلال در تعادل الکترولیت‌های بدن شوند. این اختلال می‌تواند بر عملکرد سیستم عصبی و عضلانی تأثیر گذاشته و باعث سرگیجه شود.

روش‌های پیشگیری از سرگیجه در رژیم

برخی از روش‌های پیشگیری از سرگیجه در رژیم غذایی، عبارتند از:

مصرف کالری بیشتر: برای جلوگیری از کاهش قندخون و سرگیجه‌های رژیمی ناشی از آن، می‌توانید به‌جای کاهش شدید کالری حین رژیم، کالری دریافتی خود را افزایش دهید. برای حل سریع سرگیجه ناشی از قندخون پایین، مصرف 15 گرم کربوهیدرات مانند یک تکه کوچک میوه یا نصف فنجان آب‌میوه، باعث افزایش مجدد سطح گلوکز و کاهش سرگیجه می‌شود.

مصرف ریزمغذی‌ها: کمبود حتی یک ویتامین می‌تواند باعث سوءتغذیه شود که ممکن است دلیلی برای احساس سرگیجه و خستگی در رژیم غذایی باشد. بنابراین، قبل از شروع رژیم غذایی باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا یک برنامه غذایی مناسب را که کالری، ویتامین و موادمعدنی متعادلی برای بدن و سطح فعالیت شما تامین می‌کند، طراحی و تنظیم کند.

نوشیدن آب کافی: یک علت سرگیجه در رژیم کاهش وزن، می‌تواند کمبود آب بدن باشد. با مصرف آب فراوان در طول رژیم می‌توانید از سرگیجه جلوگیری کنید.

در صورتی که این درمان‌ها به کاهش سرگیجه کمکی نکند، ممکن است تغییر شیوه زندگی یا مراجعه به پزشک ضروری باشد. طب سوزنی یکی از درمان‌های رایج است که ممکن است به تسکین سرگیجه کمک کند. البته چندین روش درمانی دیگر نیز وجود دارد که می‌تواند برای کمک به تسکین سرگیجه استفاده شود، مانند مانورهای موقعیت سر، تعادل درمانی یا روان‌درمانی.

چگونه سرگیجه را درمان کنیم؟

سرگیجه می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. در نتیجه درمان آن نیز به علت آن بستگی دارد. با این حال، برخی راهکارهای کلی درمان سرگیجه عبارتند از:

• استراحت کافی: بدن خود را در محیطی آرام و تاریک استراحت دهید.
• هیدراته ماندن: کم‌آبی بدن یکی از دلایل شایع سرگیجه است. بنابراین، آب کافی بنوشید.
• اجتناب از حرکت‌های ناگهانی: حرکت‌های سریع و ناگهانی می‌تواند سرگیجه را تشدید کند.
• تغذیه مناسب: مصرف غذاهای حاوی پتاسیم، منیزیم و ویتامین‌های گروه B می‌تواند به کاهش سرگیجه کمک کند.
• یوگا و تمرینات تنفسی: این تمرینات می‌توانند به بهبود تعادل و کاهش استرس کمک کنند.

برای درمان سرگیجه چه بخوریم؟

تغذیه مناسب نیز می‌تواند در کاهش علائم سرگیجه موثر باشد. گنجاندن برخی از غذاها در رژیم غذایی می‌تواند به حفظ تعادل سالم مایعات و کاهش سرگیجه کمک کند. این مواردعبارتند از:

• میوه‌های سرشار از ویتامین C (مانند توت‌فرنگی، تمشک، بلوبری، آناناس و مرکبات)؛
• مصرف موز، انگور و زردآلو در افرادی که دچار تجمع مایع گوش داخلی هستند؛
• آجیل‌ها به‌خصوص آن‌هایی که ویتامین B بالایی دارند، مانند بادام، گردو و فندق
• سبزیجاتی مانند مارچوبه، کلم بروکلی و فلفل؛
• پروتئین‌های بدون پوست و چربی مانند مرغ و ماهی.

رژیم غذایی مناسب برای درمان سرگیجه

غذایی که می‌خوریم تأثیرات مهمی بر سلامتی ما دارد. برای افراد مبتلابه سرگیجه، برخی تغییرات در انتخاب‌های غذایی کافیست تا خطر حمله سرگیجه و ناراحتی ناشی از علائم مرتبط را کاهش دهد. البته تغییر رژیم غذایی می‌تواند سخت باشد، اما نکاتی که در ادامه عنوان می‌شود، می‌تواند به تسکین این مساله کمک کند.

• سطوح پایین قندخون ممکن است باعث سرگیجه و از دست‌دادن تعادل شود. غذاهای با شاخص گلیسمی پایین مانند آجیل، میوه‌های خشک، نان سبوس‌دار، جو سبوس‌دار، کرفس و کره بادام‌زمینی از این مورد جلوگیری می‌کنند.
• پروتئین بدون چربی می‌تواند به تثبیت قندخون کمک کند. مرغ بدون پوست، ماهی، کینوا و جو را در فهرست مواد خوراکی روزانه قرار دهید.
• سطوح پایین هموگلوبین می‌تواند باعث سرگیجه شود. بادام، خرما، مارچوبه، توفو، عدس و سبزیجات سبز برگ مانند اسفناج مصرف کنید.
• یک علت سرگیجه در رژیم غذایی احتمالاً ناشی از کمبود ویتامین C است. کلم بروکلی، کیوی، گوجه‌فرنگی، اسفناج، فلفل و مرکبات را بیشتر مصرف کنید.
• سعی کنید هر روز حداقل یک و نیم لیتر آب، چای گیاهی یا نوشیدنی‌های بدون قند بنوشید.

آنچه از مقاله علت سرگیجه آموختیم:

سرگیجه، احساسی ناخوشایند و گاه نگران‌کننده است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. علت سرگیجه، شامل مواردی همچون میگرن، مصرف داروها، عفونت گوش داخلی و مصرف الکل هستند. یک رژیم غذایی سالم پر از ویتامین‌ها و موادمغذی است که ممکن است علائم سرگیجه را به‌طور کامل متوقف نکند، اما احتمالا هیچ ضرری نخواهد داشت و برای سلامت کلی افراد نیز مفید خواهد بود. درمان سرگیجه نیز به علت اصلی آن بستگی دارد. پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش سرگیجه، تهوع و استفراغ تجویز کند. همچنین ممکن است درمان‌های فیزیوتراپی یا سایر درمان‌های تخصصی را توصیه کند.

سوالات متداول مقاله علت سرگیجه:

منابع:

• www.livestrong.com
• www.positivepause.co.uk
• www.medicalnewstoday.com

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.