آیا رژیم سم‌زدایی واقعا کار می‌کند؟

این روزها رژیم‌ سم‌زدایی از هر زمان دیگری محبوب‌تر شده است. ادعای این دست رژیم‌ها این است که با پیروی از آن‌ها، خون شما پاکسازی شده و مواد سمی مضر بدن از بین می‌رود. البته هنوز کاملا مشخص نیست چگونه رژیم‌های سم‌زدا قادر به انجام این کار هستند، دقیقا چه موادی را قرار است از بین ببرند و اینکه اصلا موثر هستند یا خیر. در ادامه می‌خواهیم به بررسی دقیق رژیم‌های سم‌زدایی و تاثیر آنها بر سلامت بدن بپردازیم.

رژیم سم‌زدایی چیست؟

رژیم سم‌زدایی یا سم‌زدا معمولا یک دوره کوتاه مدت رژیمی است که برای از بین بردن مواد سمی بدن طراحی شده. این رژیم معمولا شامل دوره‌هایی از روزه‌داری به همراه برنامه غذایی محدود به میوه، سبزیجات، آب میوه و آب است. سم‌زدایی گاهی با استفاده از گیاهان، انواع چای‌، مکمل‌ها و پاک کننده‌های روده نیز صورت می‌گیرد.

رژیم سم‌زدایی ادعا می‌کند که

• به وسیله روزه بودن به اندام‌های بدن استراحت می‌دهد.
• روده را برای از بین بردن مواد سمی تحریک می‌کند.
• سم‌های بدن را از طریق صورت، ادرار و تعریق از بین می‌برد.
• گردش خون را بهبود می‌بخشد.
• مواد مغذی سالم برای بدن را تامین می‌کند.

این رژیم‌های غذایی ادعا می‌کنند به بهبود مشکلات مختلف سلامت از جمله چاقی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های خودایمنی، التهاب، آلرژی، نفخ و خستگی مزمن کمک می‌کنند. با این حال تحقیقات روی رژیم‌های سم‌زدایی بسیار کم است و همین چند بررسی انگشت‌شمار نیز ناقص است.

شایع‌ترین راه‌های سم‌زدایی

روش‌های زیادی برای انجام رژیم سم‌زدایی از قبیل روزه‌داری مطلق تا تغییرات غذایی ساده وجود دارد. بیشتر رژیم‌های سم‌زدایی حداقل شامل یکی از موارد زیر هستند:

• روزه گرفتن به مدت ۱ تا ۳ روز.
• نوشیدن آب میوه و سبزیجات تازه، اسموتی، آب و چای.
• نوشیدن مایعات خاص مانند آب نمک یا آب لیمو.
• حذف کردن غذاهایی که مقدار زیادی فلزات سنگین، آلاینده و آلارژن دارند.
• مصرف مکمل یا گیاهان.
• پرهیز از تمام غذاهای حساسیت‌زا.
• استفاده از انواع ملین‌ها و پاک کننده‌های روده.
• ورزش کردن به صورت مرتب.
• حذف کامل الکل، قهوه، سیگار و قندهای تصفیه شده.

رژیم‌های سم‌زدایی مختلف در شدت و مدت زمان متفاوت هستند.

انواع رژیم‌های سم‌زدایی

1- رژیم سم‌زدایی با چای

در رژیم سم‌زدایی با چای، افراد از ترکیب چندین نوع چای استفاده می‌کنند که ادعا شده همه آنها به دفع سموم بدن کمک می‌کنند. پیشنهاد وسوسه‌انگیزی به نظر می‌رسد اما اثبات علمی برای سم‌زدا بودن چای وجود ندارد.

2- رژیم سم‌زدایی سه روزه

در این رژیم سه روزه افراد با استفاده از چای و اسموتی بدن را سم‌زدایی می‌کنند. البته به غیر از مایعات از میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان نیز طی این سه روز استفاده می‌شود. چنین رژیمی بیشتر به خاطر مقدار زیاد آنتی‌اکسیدان و مواد مغذی به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.

3- رژیم ۵ روزه سم‌زدایی

در رژیم ۵ روزه سم‌زدایی افراد از همان ابتدا قند را حذف می‌کنند و مصرف میوه و سبزیجات را بالا می‌برند. در این رژیم پس از هر وعده ۷ دقیقه پیاده روی توصیه می‌شود. در روزهای پایانی نیز باید کالری دریافتی را فقط از راه خوردن اسموتی تامین و گوشت را از رژیم حذف کنید.

4- رژیم سم‌زدایی ۱۰ روزه

حتی پزشکان معروف نیز به سراغ رژیم‌های سم‌زدایی رفته‌اند. این رژیم بیشتر جنبه برندینگ دارد چون تقریبا با دیگر انواع رژیم‌های سم‌زدایی تفاوت چندانی ندارد. رژیم سم‌زدایی 10 روزه ادعا می‌کند که بدن را از حالت استپ وزنی (زمانی استپ وزن رخ می دهد که یک ماه پس از وزن کشی همچنان وزن شما ثابت بماند و هیچ تغییری نکند)، خارج می‌کند. افرادی که از چنین رژیم‌هایی استفاده می‌کنند در هفته‌های ابتدایی بسیار خوشحالند که وزنشان کاهش یافته، اما فراموش کرده‌اند که بیشتر این وزن از دست رفته مربوط به آب بدن و ذخایر کربوهیدرات است.

5- رژیم سم‌زدایی یک هفته‌ای با اسموتی

در طول یک هفته تنها غذایی که افراد باید بخورند اسموتی است و ادعای این رژیم، سم‌زدایی کامل بدن است. مسلما هر کسی چنین رژیمی را دنبال نمی‌کند؛ بنابراین اگر هوس کردید این کار را انجام دهید حتما ابتدا با پزشک خود صحبت کنید.

در رژیم سم‌زدایی کدام مواد سمی از بین می‌روند؟

رژیم‌های سم‌زدایی به ندرت اعلام می‌کنند که هدفشان از بین بردن نوع خاصی از سموم است. مکانیزمی که این رژیم‌ها با آن کار می‌کنند نیز نامشخص است. در حقیقت نتایج بسیار کم و ناچیزی برای اثبات حذف سموم توسط رژیم‌های سم‌زدا وجود دارد.

بدن به وسیله کبد، صورت، ادرار و تعریق، خود را سم‌زدایی می‌کند. کبد مواد سمی را از بین می‌برد اما برخی از مواد سمی (آلاینده‌های آلی پایدار، فتالات، بیسفنول A و فلزات سنگین) به‌سادگی توسط این فرآیند حذف نمی‌شوند. این موارد معمولا در بافت چربی یا خون تجمع می‌کنند و ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا بدن موفق به دفع آنها شود. با این‌حال این مواد در محصولات امروزی کاملا از بین رفته‌اند و یا بسیار کم هستند. در کل، نتایج کمی برای اثبات عملکرد واقعی رژیم‌های سم‌زدایی وجود دارد.

رژیم سم‌زدایی چقدر موثر است؟

برخی افراد اعلام کردند در طول این رژیم و بعد از آن تمرکز و انرژی بیشتری دارند. با این حال این بهبود در سلامت ممکن است به دلیل حذف غذاهای فرآوری شده، الکل و دیگر مواد ناسالم از رژیم غذایی باشد. ممکن است ویتامین‌ها و مواد معدنی که قبلا کمبودشان را داشتید، از این رژیم دریافت کنید. از طرف دیگر، برخی افراد نیز گزارش کردند که در طول فرآیند سم‌زدایی به شدت احساس ناخوشایندی داشتند.

تاثیر رژیم سم‌زدایی بر کاهش وزن

تحقیقات علمی کمی به تاثیر رژیم سم‌زدایی بر کاهش وزن پرداخته‌اند. برخی افراد ممکن است به سرعت وزن کم کنند اما این تاثیر بیشتر به دلیل از دست دادن مایعات و ذخایر کربوهیدرات به جای چربی است. معمولا وزن کم‌شده بلافاصله پس از اتمام دوره رژیم بازمی‌گردد.

اخیرا پژوهشی به نام «رژیم سم‌زدایی لیمو» روی خانم‌های کره ای که اضافه وزن داشتند انجام شد. در این پژوهش، رژیم سم‌زدایی لیمو به صورت چشم‌گیری وزن بدن، BMI، درصد چربی، نسبت میان‌تنه به ران، دور کمر، شاخص‌های التهاب، مقاومت به انسولین و گردش سطح لپتین را کاهش داد.

اگر رژیم سم‌زدایی شامل محدودیت شدید کالری باشد سبب کاهش وزن و بهبود سلامت متابولیک می‌شود، اما انتظار نداشته باشید به کاهش وزن در طولانی مدت کمک کند.

واقعا می‌شه با رژیم سم‌زدا وزن کم کرد؟

قطعا بله. نه تنها رژیم سم‌زدایی بلکه هر رژیم دیگه‌ای هم میزان کالری‌های دریافتی شما رو به شدت محدود کنه باعث کاهش وزن سریع می‌شه.
اما کاهش وزن تو این رژیم‌ها پایدار نیست و به محض رها کردن وزن کم شده بر می‌گرده.
برای کاهش وزن اصولی و پایدار رژیمی بگیر که سبک زندگیت و عوض کنه

رژیم می‌خوای کلیک کن

رژیم سم‌زدایی، روزه‌داری کوتاه مدت و استرس

انواع رژیم‌های سم‌زدا، تاثیر مشابهی با روزه‌داری کوتاه مدت یا متناوب دارند. روزه‌داری کوتاه مدت به بهبود شاخص‌ بیماری‌های مختلف از جمله حساسیت به لپتین و انسولین در بعضی از افراد کمک می‌کند. اما این آثار در افراد متفاوت است. پژوهش روی خانم‌ها نشان داده است که روزه‌ی ۴۸ ساعته و یا دوره‌ی سه‌ هفته‌ای برای کاهش کالری دریافتی سبب افزایش سطح هورمون استرس می‌شود.

علاوه بر اینها، گرفتن رژیم‌هایی که فوق العاده کم کالری هستند برای بدن تجربه‌ای پراسترس به حساب می‌آیند؛ چون باید در برابر وسوسه‌ها و احساس گرسنگی شدید مقاومت کند.

غذاهایی که به عنوان سم‌زدا شناخته می‌شوند:

1- میوه‌ها: میوه‌ها سرشار از آب، آنتی‌اکسیدان، مواد مغذی، فیبر و ویتامین‌های مهم هستند و به همین دلیل ادعا می‌شود بدن را از سموم پاک می‌کنند. علاوه بر این هضم میوه‌ آسان است.

2- سبزیجات با رنگ سبز تیره: کلم، اسفناج و دیگر سبزیجات برگ‌دار ارگانیک موجب سم‌زدایی دستگاه گوارش می‌شود.

3- لیمو ترش، پرتقال و لیمو: مرکبات سبب پاک شدن بدن از سموم می‌شود و فرآیندهای آنزیمی دستگاه گوارش را تقویت می‌کند. آبِ لیموی ترش به کبد و کلیه در فرآیند سم‌زدایی کمک می‌کند. برای افزایش سم‌زدایی هر روز خود را با یک لیوان آب گرم و لیمو ترش شروع کنید.

4- سیر: سیر یکی از بهترین غذاهای سم‌زداست. سیر سبب تحریک کبد به تولید آنزیم‌های سم زدا می‌شود که به پاک کردن دستگاه گوارش کمک می‌کند. می‌توانید سیر را به سادگی در بسیاری از غذاها استفاده کنید. 

5- جوانه بروکلی: بروکلی سرشار از آنتی‌اکسیدان است که قابلیت تحریک آنزیم‌های سم‌زدا را در سطح سلولی دارد. بروکلی خود به تنهایی نیز مفید است اما جوانه آن خواص زیادی دارد.

6- چای سبز: چای سبز سرشار از آنتی‌اکسیدان است. ادعا می‌شود چای سبز با محتوای مایع خود سموم را از بدن دفع کند. همچنین چای سبز، آنتی‌اکسیدانی ویژه به نام کاتچین دارد که سبب بهبود فعالیت کبد می‌شود.

7- سبزیجات خام: آب سبزیجات و خود آنها به سم‌زدایی بدن کمک می‌کنند. پیاز، هویج، کنگر فرنگی، مارچوبه، بروکلی، گل کلم، کلم بروکلی، سیر، تربچه، چغندر، زردچوبه و پونه کوهی مواد مغذی فوق العاده‌ای برای بدن هستند. ترکیب این مواد به کبد کمک می‌کند در طول فرآیند سم‌زدایی سموم را ساده‌تر از بین ببرد. سبزیجات به صورت طبیعی سرشار از گوگرد و گلوتاتیون هستند. کبد به کمک گوگرد، مواد شیمایی مضر را از بین می‌برد.

8- دانه‌ها و آجیل‌ها: در رژیم خود بیشتر از آجیل‌ها و دانه‌هایی استفاده کنید که به سادگی هضم می‌شوند. بذر کتان، تخم کدو، بادام، گردو، شاهدانه، کنجد، بذر چیا و دانه آفتابگردان انتخاب‌های مناسبی هستند. در طول سم‌زدایی از مصرف کره بادام زمینی دارای قند اضافه پرهیز کنید.

9- روغن‌های دارای امگا ۳: در طول سم‌زدایی از روغن شاهدانه، آووکادو، زیتون یا بذرکتان استفاده کنید تا دیواره‌های روده روان شوند. این کار کمک می‌کند مواد سمی توسط روغن جذب و در ادامه دفع شوند.

مزایای بالقوه رژیم سم‌زدایی

برخی از جنبه‌های رژیم سم‌زدایی برای سلامت مفید هستند که عبارتند از:

• پرهیز از منابع خوراکی دارای فلزات سنگین و آلودگی
• کاهش چربی اضافی
• ورزش مرتب و تعریق بیشتر
• مصرف غذاهای کامل، مغذی و سالم
• پرهیز از مصرف غذاهای فرآوری‌شده
• نوشیدن آب و چای سبز
• محدود کردن استرس، ایجاد آرامش و خواب مناسب

دنبال کردن این راهکارها به صورت کلی با بهبود سلامت در ارتباط هستند.

عوارض جانبی رژیم سم‌زدایی

قبل از پیروی از هرگونه رژیم سم‌زدا باید عوارض جانبی احتمالی آن را در نظر بگیرید.

1- محدود شدن شدید کالری

برخی از رژیم‌های سم‌زدا، محدودیت شدید کالری را توصیه می‌کنند. روزه‌داری بلند مدت یا محدود کردن کالری دریافتی سبب احساس خستگی، تحریک پذیری و بوی بد دهان می‌شود. از دیگر عوارض رژیم سم‌زدایی و روزه‌داری طولانی مدت کمبود انرژی، فقر ویتامین و مواد معدنی و همچنین عدم تعادل الکترولیت است. علاوه بر این، روش‌های پاک کردن روده، گاهی در طول سم‌زدایی سبب کم آبی بدن، گرفتگی، نفخ، حالت تهوع و استفراغ می‌شوند.

2- اووردوز کردن

در برخی از رژیم‌های سم‌زدا خطر اووردوز مکمل‌ها، ملین‌ها، دیورتیک‌ها و حتی آب وجود دارد. در رژیم سم‌زدایی، تنظیم و نظارتی بر برنامه غذایی نیست و بسیاری از غذاها و مکمل‌های سم‌زدا ممکن است اصلا پایه علمی نداشته باشند. در بدترین حالت مقدار مواد تشکیل دهنده روی برچسب محصولات سم‌زدا ممکن است اشتباه باشد؛ این موضوع، خطر اووردوز کردن را افزایش می‌دهد.

رژیم سم‌زدا برای چه کسانی خطرناک است؟

برخی افراد بدون تجویز پزشک نباید از رژیم‌های سم‌زدایی و رژیم‌هایی با کالری محدود استفاده کنند. این افراد شامل کودکان، نوجوانان، سالمندان، افراد مبتلا به سوء‌تغذیه، خانم‌های باردار و شیرده، افراد دارای مشکل قند خون مانند دیابتی‌ها و یا کسانی که از اختلال تغذیه رنج می برند، می‌شود.

بدن مرتب در معرض مواد سمی است و با این‌حال بیشتر اوقات بدون کمک اضافی این سموم را دفع می‌کند. رژیم‌های سم‌زدایی با اینکه وسوسه برانگیز هستند، هیچ ارتباطی با از بین بردن سموم بدن ندارند و تنها غذاهای ناسالم را از رژیم حذف می‌کنند. رویکرد هوشمندانه این است که سالم‌ غذا بخورید و سبک زندگی خود را بهبود ببخشید.