در سا‌ل‌های اخیر، نگرانی‌ها درباره عوارض انرژی زا افزایش یافته است به ویژه توسط جوانان و ورزشکاران؛ به همین دلیل متخصصان و پزشکان و مشاوران تغذیه به اعلام نگرانی و هشدار درباره زیاده روی در مصرف آنها پرداختند. این نگرانی ها شامل مشکلات قلبی عروقی، اختلالات سیستم عصبی و حتی اعتیاد به کافئین است. حتی برخی افراد که در حال کاهش وزن هستند نیز به این نوشیدنی‌ها روی می‌آورند غافل از اینکه با وجود مزایای انرژی زا ها، این نوشیدنی برای کاهش وزن ممکن است مناسب نباشد.
این نوشیدنی ها با ادعای افزایش تمرکز، بهبود عملکرد ورزشی و کاهش خستگی، به سرعت در بازار گسترش یافته‌اند. اما آیا این نوشیدنی‌ها واقعاً بی ضرر هستند و می‌توان از آنها به عنوان یک نوشیدنی روزانه استفاده کرد؟ در این مقاله، به بررسی دقیق تر عوارض نوشابه های انرژی زا، گروه‌های پرخطر که نباید از این نوشیدنی ها استفاده کنند و راه‌های جایگزین برای افزایش انرژی خواهیم پرداخت. تا انتها با مجله سلامتی دکتر کرمانی همراه باشید:
نوشابه انرژی زا چیست؟
نوشابه انرژی زا، همان طور که از نامش پیدا است، نوعی نوشیدنی است که ادعا می‌کند انرژی بدن را افزایش داده و عملکرد ذهن را بهبود می‌بخشد. این نوع نوشیدنی‌ها معمولاً حاوی ترکیباتی مانند کافئین، تائورین، ویتامین و افزودنی هستند.
نوشابه های انرژی زا از دهه ۹۰ میلادی به بازار راه پیدا کردند. حتی برخی از حرفه ای ترین ورزشکاران دنیا نام خود را به این کمپانی ها قرض داده اند ( مانند جورج همیلتون راننده سرشناس فرمول یک که این کار را با کمپانی مانستر کرده ) و البته طعم این نوشیدنی ها برای بسیار عالی است.
ترکیبات نوشیدنی های انرژی زا چیست؟
نوشیدنی های انرژی دارای ترکیبات مختلفی هستند که هر یک دارای تاثر خاصی بر روی بدن است. این ترکیبات عبارتند از:
| ترکیبات | توضیحات |
| کافئین | اصلی ترین و شناخته شده ترین ماده محرک در نوشیدنی های انرژی زا که سیستم عصبی مرکزی را تحریک کرده و موجب افزایش هوشیاری، تمرکز و انرژی می‌شود. |
| تائورین | یک اسید آمینه است که به طور طبیعی در بدن یافت می‌شود و به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که تائورین ممکن است به بهبود عملکرد ورزشی و کاهش احساس خستگی کمک کند. |
| قندها | قندهای ساده همچون گلوکز و فروکتوز برای تأمین انرژی سریع به بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قندها موجب افزایش سطح قند خون و در نتیجه احساس انرژی بیشتر می‌شوند. |
| عصاره گیاهان | عصاره گیاهانی مانند جینسنگ، گوارانا و یرباماته به دلیل داشتن خواص محرک و انرژی زا به نوشابه های انرژی زا اضافه می‌شوند. |
| گلوکورونولاکتون | این ماده شیمیایی اما طبیعی به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود و به تجزیه الکل کمک می‌کند. در برخی از آنها نیز از این ماده استفاده می‌شود. |
عوارض نوشابه انرژی زا چیست؟
اگرچه نوشبه های انرژیزا میتوانند در کوتاه مدت باعث افزایش انرژی شوند، اما مصرف بیش از حد و طولانی مدت آنها می‌تواند عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد.
برخی از متخصصان تغدیه بر این باورند که: مصرف گاه به گاه نوشیدنی های انرژی زا توسط افراد سالم آنقدرها مضر نیست. اما نوشیدن منظم آنها می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات سلامتی را افزایش دهد، به‌ویژه اگر به بیماری خاصی مبتلا باشید.
از جمله عوارض نوشیدنی های انرژی زا عبارتند از:
افزایش وزن
بسیاری از نوشابه‌های انرژی زا حاوی مقادیر قابل توجهی قند و در نتیجه کالری بالا هستند. مصرف مکرر این نوشیدنی‌ها می‌تواند منجر به دریافت کالری اضافی شود که در صورت عدم سوزاندن آن از طریق فعالیت بدنی، به صورت چربی در بدن ذخیره شده و باعث افزایش وزن می‌شود.
اگر از رژیم لاغری یا برنامه غذایی استاندارد پیروی می‌کنید بهتر است این نوشابه‌ها را از برنامه غذایی خود حذف کنید یا در صورت مصرف مقادیر بسیار کم آن را میل کنید چون موجب اختلال در روند کاهش وزن خواهد شد.
اختلالات خواب
نوشابه انرژی زا سرشار از کافئین است، کافئین موجود در آنها موجب تحریک سیستم عصبی مرکز شده و مانع از ترشح ملاتونین می‌شود. ملاتونین هورمونیست که چرخه‌ی خواب و بیداری را تنظیم می‌کند. مصرف نوشیدنیهای کافئین دار قبل از خواب موجب کاهش کیفیت خواب می‌شود.
اعتیاد به کافئین
یکی از عوارض نوشابه انرژی زا، ایجاد اعتیاد و وابستگی به آنهاست. کافئین یک ماده‌ی اعتیاد آور است و مصرف طولانی مدت آن با وابستگی همراه است. کافئین به سرعت جذب بدن شده و باعث افزایش انرژی، هوشیاری و تمرکز می‌شود. این احساس فوری انرژی بخشی، می‌تواند فرد را به مصرف مکرر این نوشیدنی‌ها ترغیب کند.
اضطراب و تحریک پذیری
از دیگر عوارض این نوشیدنی ها، ایجاد اضطراب است. کافئین موجود در این نوشابه ها باعث ترشح آدرنالین می‌شود. آدرنالین هورمونیست که در مواقع استرس و هیجان ترشح شده و باعث افزایش ضربان قلب، فشار خون و هوشیاری می‌شود. این افزایش ناگهانی سطح آدرنالین ممکن است منجر به احساس اضطراب و تحریک پذیری شود.
افزایش ضربان قلب و فشار خون
باز هم پای کافئین برای عوارض نوشابه های انرژی زا در میان است. این نوشیدنی‌ها به دلیل وجود ترکیبات محرک همچون کافئین، تائورین و سایر مواد افزودنی، می‌تواند بر سیستم قلبی عروقی تأثیر گذاشته و موجب افزایش ضربان قلب و فشار خون شود. بنابراین مصرف این نوشیدنی‌ها برای افرادی با سابقه مشکلات قلبی عروقی اصلا توصیه نمی‌شود!
ایجاد مشکلات گوارشی
ایجاد مشکلات گوارشی به عنوان آخرین مورد از عوارض نوشابه انرژی زا قابل بررسی است. مقادیر بالای قند موجود در این نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث اختلال در تعادل باکتری‌های مفید روده شود. این اختلال ممکن است منجر به نفخ، گاز و سایر مشکلات گوارشی شود. علاوه بر این، قند زیاد می‌تواند به مرور زمان به روده‌ها آسیب رسانده و خطر ابتلا به بیماری‌های التهابی روده را افزایش دهد.
برخی از نوشیدنیهای انرژی زا حاوی اسید فسفریک نیز هستند که می‌تواند به مینای دندان آسیب رسانده و باعث سوزش سر دل و مشکلات گوارشی شود.
عوارض انرژی زا برای کودکان
به دلیل میزان بالای کافئین، نوشیدنیهای انرژی زا یک نگرانی جدی برای سلامتی کودکان هستند. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که کودکان زیر ۱۲ سال نوشیدنیهای کافئین دار مصرف نکنند، همچنین نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۸ سال باید مصرف خود را به کمتر از ۱۰۰ میلیگرم در روز محدود کنند. متاسفانه برخی از نوشیدنیهای انرژی زا دو برابر این مقدار کافئین دارند!
از جمله عوارض انرژی برای برای کودکان و نوجوانان عبارتند از:
افزایش وزن کودکان
یکی از بدترین عوارض انرژی زا برای کودکان، افزایش وزن و چاقی است. بسیاری از نوشیدنیهای انرژی زا حاوی مقدار بسیار زیادی قند هستند. مصرف مکرر نوشیدنیهای شیرین باعث دریافت کالری اضافی می‌شود که می‌تواند منجر به افزایش وزن و در نهایت چاقی در کودکان شود. حتی نوشابه‌های بدون قند نیز در طولانی مدت موجب افزایش وزن خواهند شد!
این قند اضافی می‌تواند باعث نوسانات شدید در سطح قند خون شود که منجر به احساس گرسنگی زودرس و تمایل به مصرف بیشتر مواد غذایی ناسالم می‌گردد.
علاوه بر قند، برخی از نوشیدنیهای انرژی زا کالری بالایی دارند که می‌تواند به دریافت کالری روزانه کودک بیافزاید و در صورت عدم تعادل با میزان مصرف انرژی، به مرور زمان منجر به چاقی شود.
اختلال در رشد
کافئین موجود در نوشیدنیهای انرژی زا می‌تواند باعث بی خوابی یا کم‌خوابی در کودکان شود. خواب کافی برای رشد و تکامل سالم کودکان ضروری است و اختلال در آن می‌تواند روند رشد را مختل کند. از طرفی این کافئین می‌تواند با جذب آهن تداخل ایجاد کرده و موجب کم خونی و در نتیجه اختلال در رشد کودکان شود.
آسیب به دندان‌ها
یکی از بدترین عوارض انرژی زا برای کودکان، آسیب به دندان های آنهاست. بیشتر نوشیدنی های انرژی زا حاوی مقدار بسیار زیادی قند هستند. باکتری های موجود در دهان از این قند تغذیه کرده و اسید تولید می کنند. این اسید به مینای دندان حمله کرده و باعث پوسیدگی می شود. برخی از نوشیدنی های انرژی زا می توانند تا ۲۰ قاشق چایخوری شکر در هر وعده داشته باشند.
تأثیرات قلبی عروقی منفی
اعتقاد بر این است که محتوای بالای کافئین در نوشیدنی های انرژی زا با اثرات نامطلوب قلبی عروقی مرتبط است، زیرا کافئین با افزایش اینوتروپی بطن چپ و انقباض عروق مرتبط است که منجر به فشار خون بالا می شود.
علاوه بر این، تصور می شود که مصرف زیاد نوشیدنی های انرژی زا باعث افزایش سفتی شریان ها و بروز ضربان های زودرس فوق بطنی شده و فشار خون دیاستولیک و سیستولیک را افزایش می دهد.
افزایش اضطراب در کودکان
یکی از بزرگ ترین عوارضی که نوشیدنی های انرژی زا بر روی کودکان و نوجوانان می گذارد، افزایش اضطراب در آنهاست. کافئین یک محرک سیستم عصبی مرکزی است. در کودکان که بدنشان به کافئین عادت ندارد و حساسیت بیشتری نشان می دهد، مصرف نوشیدنی های انرژی زا می تواند منجر به افزایش ضربان قلب، بی قراری، لرزش و احساس عصبی بودن شود که همگی از علائم اضطراب هستند.
تاثیر بر بی خوابی کودکان
همانطور که قبلاً اشاره شد، نوشیدنیهای انرژی زا اغلب حاوی مقادیر زیادی کافئین هستند. کافئین یک ماده محرک است که سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌کند.
مصرف کافئین در ساعات نزدیک به خواب می‌تواند فرآیند به خواب رفتن را به تاخیر بیندازد و مدت زمان خواب را کاهش دهد. کودکان نسبت به بزرگسالان به اثرات کافئین حساس‌تر هستند و حتی مقادیر کم آن می‌تواند باعث بی‌قراری و اختلال در خواب شود.
افت تحصیلی
نوشیدنی های انرژی زا حاوی مقادیر زیادی کافئین هستند که می تواند چرخه خواب طبیعی کودکان را مختل کند. کمبود خواب منجر به خستگی، کاهش تمرکز و در نتیجه افت عملکرد تحصیلی می شود.
علاوه بر این، کافئین می تواند باعث بی قراری، عصبی شدن و افزایش سطح اضطراب در کودکان شود که این حالات می تواند تمرکز بر تکالیف و یادگیری را دشوار کند.
چه کسانی نباید نوشیدنی های انرژی زا مصرف کنند؟
افراد زیر باید از مصرف نوشیدنی های انرژی پرهیز کنند:
- کودکان و نوجوانان: بدن کودکان و نوجوانان به کافئین حساس‌تر است و مصرف این نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث اختلال در رشد، مشکلات خواب، اضطراب و مشکلات رفتاری شود.
- زنان باردار و شیرده: کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها می‌تواند از جفت عبور کرده و بر رشد جنین تأثیر منفی بگذارد. همچنین، کافئین از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود و می‌تواند موجب بی‌خوابی، تحریک پذیری و مشکلات گوارشی در نوزاد شود.
- افراد مبتلا به اضطراب و بی‌خوابی: کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها می‌تواند اضطراب و بی‌خوابی را تشدید کند.
- افراد مبتلا به اختلالات خوردن: مصرف این نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث اختلال در الگوی خوردن و تشدید اختلالات خوردن شود.
- افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی: کافئین و دیگر محرک‌های موجود در این نوشیدنی ها میتوانند ضربان قلب را افزایش داده و فشار خون را بالا ببرند که برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی بسیار خطرناک است.
- افراد مبتلا به فشار خون بالا: این نوشیدنی‌ها میتوانند فشار خون را بیشتر افزایش داده و خطر سکته مغزی را بالا ببرند.
- افرادی که دارو مصرف میکنند: برخی از داروها با کافئین تداخل دارند و مصرف همزمان آنها می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند.
- افرادی که به کافئین حساسیت دارند: برخی افراد به طور طبیعی به کافئین حساسیت بیشتری دارند و حتی مصرف مقدار کم آن نیز می‌تواند باعث عوارض جانبی شود.
علاوه بر مواردی که بالا ذکر شد، افراد زیر نیز بهتر است از نوشیدنی های انرژی زا با احتیاط مصرف کنند:
- افراد مسن: بدن افراد مسن به کافئین بسیار حساس است.
- ورزشکاران: مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها می‌تواند موجب کم آبی شدن بدن و اختلال در عملکرد ورزشی شود.
- افرادی که به طور منظم داروهای مسکن مصرف میکنند: مصرف همزمان داروهای مسکن و نوشیدنیهای انرژیزا خطر عوارض جانبی آنها را افزایش دهد.
چه چیزهایی را جایگزین نوشیدنی های انرژی زا کنیم؟
اگر به دریافت کافئین علاقه‌مندید با توجه به عوارض نوشیدنی های انرژی زا بهتر است، آنها را با گزینه‌های سالم‌تری جایگزین کنید. بهترین جایگزین برای نوشیدنی های انرژی زا عبارتند از:
- آب و آبمیوه‌های طبیعی: آب بدن را هیدراته نگه می‌دارد و آبمیوه‌های طبیعی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.
- چای سبز: چای سبز حاوی کافئین طبیعی و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که انرژی را افزایش داده و به افزایش تمرکز کمک می‌کند.
- قهوه: قهوه یکی از بهترین جایگزین‌ها برای نوشیدنی های انرژی زاست، چرا که حاوی کافئین است و می‌تواند انرژیزا باشد. اما باید توجه داشته باشید که مصرف آن با احتیاط و به مقدار مناسب باشد.
- آب نارگیل: آب نارگیل حاوی الکترولیت است که برای هیدراته کردن بدن و افزایش انرژی مفید است.
- اسموتی‌های میوه‌ای: اسموتی‌های تهیه شده از میوه‌های تازه، ماست و دانه‌ها، ترکیبی از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و فیبر را ایجاد می کنند و موجب ایجاد انرژی پایدارتری می‌شوند.
بهترین نوشیدنی برای کودکان چیست؟
آب. بهترین نوشیدنی برای کودکان آب است. اگر کودکتان طعم آب را دوست ندارد، روش هایی برای جذاب تر کردن آن وجود دارد. به عنوان مثال، می توانید آن را با نعناع یا خیار طعم دهید یا اجازه دهید بطری های آب خود را شخصی سازی کنند. همچنین، در مورد کودکان خردسال، شیر یک گزینه سالم محسوب می شود.
کلام آخر:
همان طور که خواندیم عوارض انرژی زا آنقدر زیاد است که با وجود احساس انرژی زیاد در کوتاه مدت، دچار مشکلات سلامتی متعدد در بلند مدت خواهید شد.از جمله عوارض نوشابه انرژی زا می‌توان به ایجاد مشکلات سیستم عصبی مرکزی، قلبی- عروقی و گوارشی اشاره کرد.
در نهایت، نوشیدنیهای انرژی زا باید با احتیاط و آگاهی از عوارض جانبی آنها مصرف شوند. برای داشتن یک زندگی سالم و پر انرژی، بهتر است به جای مصرف این نوشیدنی‌ها، عادات غذایی سالم و سبک زندگی فعال را در پیش بگیرید.
سوالات متداول عوارض نوشابه انرژی زا:
۱- مقدار مجاز مصرف نوشیدنی های انرژی زا چقدر است؟
بیشتر متخصصان توصیه میکنند که مصرف کافئین از تمام منابع (شامل قهوه، چای، نوشابه و نوشیدنیهای انرژیزا) در روز نباید از ۴۰۰ میلیگرم تجاوز کند. از آنجایی که برخی نوشیدنیهای انرژی زا میتوانند حاوی مقادیر بالایی کافئین (تا ۵۰۰ میلیگرم در هر قوطی) باشند، مصرف آنها باید با احتیاط صورت گیرد.
۲- عوارض نوشابه های انرژی زا چیست؟
نوشابه های انرژی زا به دلیل وجود ترکیبات محرک همچون کافئین، قندهای افزودنی و سایر مواد شیمیایی، عوارض زیادی دارند. مصرف آنها ممکن است موجب مشکلات قلبی مانند افزایش ضربان قلب و فشار خون، اختلالات خواب، اضطراب و تحریک پذیری، مشکلات گوارشی، سردرد و سرگیجه شود.
۳- آیا نوشیدنیهای انرژی زا اعتیادآور هستند؟
بله، کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها می‌تواند موجب ایجاد وابستگی شود. با مصرف مداوم، بدن به کافئین عادت کرده و برای احساس انرژی به مقدار بیشتری از آن نیاز پیدا می‌کند.
۴- عوارض خوردن انرژی زا برای کودکان چیست؟
همانطور که گفته شد، انرژی زا برای کودکان شامل آسیب به دندان ها، اختلال در رشد، افزایش وزن و مشکلات قلبی- عروقی است.
۵- آیا نوشیدنی های انرژی زا تاثیری بر تمرکز و یادگیری کودکان دارند؟
بله، در حالی که ممکن است در کوتاه مدت باعث افزایش هوشیاری شود، مصرف این نوشیدنی ها در بلند مدت می تواند منجر به کاهش تمرکز، اختلال در حافظه و افت تحصیلی در کودکان شود.
منابع:
دیدگاه شما