خانه > عادات غذایی
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی و یک ماده مغذی ضروری برای انسان است که در سبزیجات زرد و نارنجی به وفور یافت می‌شود. اما اگر گمان می‌کنید تنها با خوردن هویج قادر خواهید بود که در تاریکی ببینید، سخت در اشتباهید! ماده مغذی اصلی هویج، بتاکاروتن (مسئول رنگ نارنجی هویج)، پیش‌ساز این ویتامین […]
زمان مطالعه 36 دقیقه
تعداد بازدید 27893
تاریخ انتشار 1400/12/11
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی و یک ماده مغذی ضروری برای انسان است که در سبزیجات زرد و نارنجی به وفور یافت می‌شود. اما اگر گمان می‌کنید تنها با خوردن هویج قادر خواهید بود که در تاریکی ببینید، سخت در اشتباهید! ماده مغذی اصلی هویج، بتاکاروتن (مسئول رنگ نارنجی هویج)، پیش‌ساز این ویتامین است و به چشمان شما کمک می‌کند با تاریکی تنظیم شوند اما این ویتامین ضروری و حیاتی برای بدن به تنهایی نمی‌تواند قدرت دید در شب را به شما بدهد یا وابستگی شما به لنزهای چشمی را از بین ببرد، اما خوردن مقدار کافی از آن، از سلامت چشم حمایت می‌کند.
از جمله خواص ویتامین A می‌توان به تولید و فعالیت گلبول‌های سفید خون، بازسازی استخوان و سلامت پوست و مو اشاره کرد. ما در این مقاله قصد داریم شما را با فواید و مضرات، میزان مصرف مجاز روزانه، و عوارض ناشی از کمبود یا مصرف بیش از حد ویتامین A آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
ویتامین A یک مولکول خارق‌العاده است که زمانی که به میزان مناسب در بدن وجود داشته باشد، فواید باورنکردنی را برای پوست و مو به ارمغان می‌آورد اما با این حال، گاهی رساندن این ویتامین به بدن به اندازه کافی، دشوار می‌شود. سبک زندگی مدرن ما و کمبود قرار گرفتن در معرض نور خورشید و سایر عوامل محیطی، سطح این ویتامین را به آهستگی در طی روز کاهش می‌دهد و همین کاهش ناخواسته، یکی از دلایل اصلی ظاهر ناسالم پوست و مو است.
البته انواع مختلفی از مکمل‌های این ویتامین برای کسانی که بدنشان در جذب این ماده مغذی مشکل دارد، در دسترس است اما بهتر است کمبود این ویتامین، تا حد امکان از طریق غذا تامین شود. زیرا استفاده از مکمل‌ها می‌تواند کمبودهای احتمالی سایر مواد مغذی را بپوشاند و منجر به مشکلات سلامتی شود. برخی از فواید ویتامین A عبارتند از:
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی و یک ماده مغذی ضروری برای انسان است که در سبزیجات زرد و نارنجی به وفور یافت می‌شود.
ویتامین آ نقش بسیار مهمی در سلامت چشم‌ها ایفا می‌کند، چون در واقع خودش بخشی از ساختار چشم است. این ویتامین بخشی از رودوپسین (پروتئینی در چشم که نور را جذب می‌کند) است. همچنین برای سلول‌های غشای قرنیه مورد نیاز است. یکی از نشانه‌های اولیه کمبود این ویتامین، ضعف بینایی در شب یا تاریکی است چون چشم به اندازه کافی ویتامین A برای رودوپسین ندارد. خواص ویتامین A به چشم کمک می‌کند تا نور را جذب کند. کمبود شدید آن می‌تواند منجر به کوری شود. با این حال به خاطر بسپارید ویتامین A نمی‌تواند منجر به بهبود بینایی شود. مصرف مقدار زیاد آن به این معنا نیست که دیگر نیازی به استفاده از عینک یا لنز خود ندارید.
ویتامین A برای رشد سلول‌ها، رشد جنینی و تشکیل اندام‌ها ضروری است. برای خانم‌های باردار، نوزادان و کودکان دریافت مقدار کافی ویتامین A بسیار مهم است. البته خانم‌های باردار باید مواظب مصرف بیش از حد این ویتامین باشند چون می‌تواند موجب افزایش خطر نقائص جنینی هنگام بارداری شود. هر زمان خواستید از مکمل‌های ویتامین A استفاده کنید قبل از آن با پزشک خود صحبت کنید.
ویتامین A ،C و E آنتی اکسیدان محسوب می‌شوند. این یعنی ویتامین A می‌تواند سلول‌های بدن را در برابر آسیب سرطان‌زاها، مواد سمی و آسیب اکسیداتیو محافظت کند. تحقیقات نشان داده ویتامین A می‌تواند با سلول‌های سرطانی مقابله کند. با اینکه این تحقیقات نقش ضدسرطان بودن ویتامین A را ثابت می‌کنند، اما تحقیقات دیگری نیز انجام شده که می‌گوید مصرف بیش از حد ویتامین A نمی‌تواند موجب کاهش خطر سرطان شود. برخی تحقیقات نیز نشان داده‌اند که مصرف بالای میوه و سبزیجات که منبع کارتنوئیدها هستند با کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه در ارتباط است. با این حال تحقیقات میان مصرف مکمل‌های ویتامین A و کاهش خطر ابتلا به سرطان، رابطه‌ای پیدا نکرده‌اند.
تحقیقات نشان داده ویتامین D و A نقشی حیاتی در سلامت سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کنند. ویتامین A می‌تواند از روش‌های گوناگونی در سیستم ایمنی بدن موثر واقع شود از جمله: فعال سازی لنفوسیت (نوعی از گلبول‌های سفید خون که در سیستم ایمنی مهره داران نقش دارد)، کمک به تولید سلول‌های T و تولید آنتی بادی‌ها. کمبود این ویتامین می‌تواند باعث ایجاد نقص در واکنش ایمنی بدن شود و خطر ابتلا به عفونت‌ها را بالا ببرد. با اینکه کمبود ویتامین A در کشورهای توسعه یافته بسیار نادر است، اما کمبود خفیف این ویتامین ممکن است در نوزادان و کودکان اتفاق بیفتد. کمبود خفیف این ویتامین در کودکان می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی و اسهال شود.
کمبود خفیف ویتامین A در کودکان می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی و اسهال شود.
اَشکال اصلی ویتامین A در رژیم غذایی انسان از محصولات حیوانی، غذاهای غنی شده و مکمل‌ها به دست می‌آید. کاروتنوئیدها نیز به طور طبیعی در غذاهای گیاهی یافت می‌شوند.
غنی‌ترین منابع رتینول عبارتند از:
غذاهای گیاهی حاوی کاروتنوئیدها، اشکال آنتی اکسیدانی این ویتامین هستند و بدن در صورت نیاز آنها را به رتینول تبدیل می‌کند. میوه و سبزیجاتی سرشار از کاروتنوئید اغلب نارنجی هستند و عبارتند از:
یکی دیگر از منابع ویتامین A بتاکاروتن است. غذاهای گیاهی که سرشار از بتاکاروتن هستند، شامل سبزیجات با برگ سبز تیره می‌شوند، مانند:
از منابع ویتامین A بتاکاروتن است و غذاهای گیاهی که سرشار از بتاکاروتن هستند، شامل سبزیجات با برگ سبز تیره می‌شوند.
کمبود ویتامین A در آفریقا و آسیای جنوب شرقی شایع است، جایی که تخمین زده می‌شود که 250 میلیون کودک پیش دبستانی به دلیل کمبود کاروتنوئیدها – رنگدانه‌های آلی زرد، نارنجی و قرمز که توسط گیاهان و جلبک‌ها تولید می‌شوند- در رژیم غذایی خود از آن رنج می‌برند. علائم با عفونت جدی، به ویژه سرخک، بدتر می‌شود. زنان باردار، مادران شیرده، نوزادان و کودکان در معرض بیشترین خطر کمبود هستند. فیبروز کیستیک و اسهال مزمن نیز ممکن است خطر کمبود را افزایش دهند.
کسانی که در معرض بالاترین خطر کمبود قرار دارند عبارتند از:
ویتامین A زمانی می‌تواند ایجاد مسمومیت کند که افراد آن را از طریق رژیم غذایی یا مکمل، بیش از حد مجاز مصرف کنند. سطح قابل تحمل دریافت این ویتامین بر اساس سن متفاوت است (سطح بالای مصرف مقداری است که مقادیر بالاتر از آن ممکن است ایجاد مسمومیت کند).
لیست زیر، حداکثر دوز مجاز دریافت ویتامین A بر اساس سن را نشان می‌دهد:
اتحادیه اروپا و کشورهای مختلف، توصیه‌هایی را برای دریافت رژیم غذایی و حد بالایی برای مصرف ایمن تعیین کرده‌اند. مسمومیت ویتامین آ که به آن هایپرویتامینوز A نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که این ویتامین بیش از حد در بدن انباشته شود و فقط از طریق مکمل‌های غذایی با دوز بالا اتفاق می‌افتد.
علائم ممکن است شامل اثرات سیستم عصبی، ناهنجاری‌های کبدی، خستگی، ضعف عضلانی، تغییرات استخوان و پوست و غیره باشد. اثرات نامطلوب سمیت حاد و مزمن پس از قطع مصرف مکمل‌ها با دوز بالا از بین می‌رود. عمده علائم مسمومیت ناشی از مصرف زیاد ویتامین A عبارتند از:
همچنین، استفاده بیش از حد و طولانی مدت ویتامین A می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
در دوران بارداری، مصرف بیش از حد رتینول می‌تواند نوزاد با مخاطرات زیر مواجه کند:
یادتان باشد که بیشترین خطر مربوط به مصرف بیش از حد مکمل‌ها است. یک رژیم غذایی سالم و متعادل بعید است که منجر به ایجاد سطوح سمی ویتامین A شود و باید بتواند این ویتامین را به قدر کافی و بدون نیاز به مکمل‌ها تامین کند.
مصرف بیش از حد رتینول در دوران بارداری باعث مشکلاتی مثل هیدروسفالی می‌شود.
یکی دیگر از علل احتمالی مسمومیت با ویتامین A استفاده از داروهای مبتنی بر رتینول است. ایزوترتینوئین (آکوتان) یکی از این نمونه‌ها است. پزشکان گاهی اوقات ایزوترتینوئین را برای آکنه شدید تجویز می‌کنند. هر فردی که از این درمان استفاده می‌کند باید از مصرف مکمل‌های این ویتامین خودداری کند زیرا این دارو از مشتقات ویتامین A است. پزشکان از تجویز این دارو برای افراد باردار و یا کسانی که قصد بارداری دارند خودداری می‌کنند.
شرکت‌های آرایشی و بهداشتی، رتینول را به عنوان کرم ضدپیری پوست به کار می‌برند اما به مردم نمی‌گویند که استفاده از درمان موضعی رتینول ممکن است سطح ویتامین A را تا مقادیر زیاد و سمی افزایش دهد. مصرف این محصولات به طور موضعی می‌تواند اثرات نامطلوبی بر روی پوست داشته باشد، اگرچه این اثرات احتمالاً نسبت به محصولات ناشی از مصرف بیش از حد خوراکی شدیدتر خواهند بود، با این حال، افراد باید از مصرف آنها در دوران بارداری خودداری کنند.
کمبود ویتامین A را می‌توان به صورت بالینی یا تحت بالینی تعریف کرد. Xerophthalmia طیف بالینی تظاهرات چشمی کمبود ویتامین آ است. این موارد از مراحل خفیف‌تر شب کوری و لکه‌های بیتوت تا مراحل بالقوه کورکننده خشکی قرنیه، زخم و نکروز (کراتومالاسی) تداوم دارد. مراحل مختلف خشکی دهان هم به عنوان اختلال و هم به عنوان شاخص بالینی کمبود ویتامین در نظر گرفته می‌شود. شب کوری (که در آن دیدن در نور نسبتا کم دشوار یا غیرممکن است) یکی از علائم بالینی کمبود این ویتامین است و در دوران بارداری در کشورهای در حال توسعه رایج است.
رتینول سرم به بهترین وجه برای ارزیابی کمبود تحت بالینی ویتامین A در یک جمعیت (نه در یک فرد) استفاده می‌شود. غلظت رتینول خون در پلاسما یا سرم برای ارزیابی کمبود ویتامین A تحت بالینی استفاده می‌شود. غلظت رتینول پلاسما یا سرم <0.70 میکرومول در لیتر نشان دهنده کمبود این ویتامین تحت بالینی در کودکان و بزرگسالان است و غلظت کمتر از 0.35 میکرومول در لیتر نشان دهنده کمبود شدید این ویتامین است.
شب کوری یکی از اولین نشانه‌های کمبود ویتامین A است. در اشکال شدیدتر، کمبود این ویتامین با خشک کردن قرنیه بسیار باعث نابینایی می‌شود و در نتیجه به شبکیه و قرنیه آسیب می‌رساند. تخمین زده می‌شود 250000-500000 کودک با کمبود این ویتامین، هرساله نابینا می‌شوند و نیمی از آنها در عرض 12 ماه پس از از دست دادن بینایی خود می‌میرند.
کمبود ویتامین A با عوارض و مرگ و میر قابل توجهی در اثر عفونت‌های رایج دوران کودکی همراه است و مهم‌ترین علت قابل پیشگیری نابینایی کودکان در جهان است. کمبود این ویتامین همچنین منجر به مرگ و میر مادران و سایر پیامدهای ناگوار در دوران بارداری و شیردهی می‌شود. همچنین توانایی مبارزه با عفونت‌ها را کاهش می‌دهد. حتی کمبود خفیف و تحت بالینی می‌تواند مشکل‌ساز باشد، زیرا ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی و اسهالی را در کودکان افزایش، سرعت رشد را کاهش دهد و رشد استخوان را کند کند.
از آنجایی که بدن انسان نمی‌تواند ویتامین آ را به تنهایی تولید کند، باید آن را به روش‌های دیگر در رژیم غذایی خود بگنجانید. وقتی ویتامین A کافی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به کمبود آن باشید. با گذشت زمان، این کمبود می‌تواند به مخاطرات متعددی از جمله مشکلات بینایی، کاهش ایمنی و مرگ منجر شود.
اما خوشبختانه، شما می‌توانید کمبود خفیف این ویتامین را بدون هیچ مشکل طولانی مدت درمان کنید. کمبود شدید این ویتامین، در کشورهایی که شرایط اجتماعی-اقتصادی چالش برانگیزی را تجربه می‌کنند، بسیار شایع‌تر است. ما در اینجا 8 عارضه ناشی از کمبود ویتامین A را به شما معرفی می‌کنیم:
ویتامین A برای ایجاد و ترمیم سلول‌های پوست مهم است و به مبارزه با التهاب ناشی از برخی مشکلات پوستی کمک می‌کند. عدم دریافت کافی این ویتامین ممکن است در ایجاد اگزما (خارش مزمن پوست) و سایر مشکلات و التهابات پوستی موثر باشد.
عدم دریافت کافی ویتامین A ممکن است در ایجاد اگزما (خارش مزمن پوست) و سایر مشکلات و التهابات پوستی موثر باشد.
مشکلات چشمی از شناخته‌شده‌ترین مسائل مربوط به کمبود ویتامین A هستند. در موارد شدید، عدم دریافت کافی ویتامین A کافی می‌تواند منجر به کوری کامل یا مرگ قرنیه شود که با علائمی به نام لکه‌های Bitot مشخص می‌شود. خشکی چشم یا ناتوانی در تولید اشک یکی از اولین نشانه‌های کمبود این ویتامین حیاتی است.
کمبود شدید ویتامین A می‌تواند منجر به شب کوری شود. چندین مطالعه، شیوع بالایی از شب کوری را در کشورهای در حال توسعه گزارش کرده‌اند.
ویتامین A برای تولید مثل در مردان و زنان و همچنین رشد مناسب در نوزادان ضروری است. اگر برای باردار شدن مشکل دارید، کمبود ویتامین آ ممکن است یکی از دلایل آن باشد. کمبود این ویتامین ضروری می‌تواند منجر به ناباروری در مردان و زنان شود. مطالعات نشان می‌دهد که موش‌های ماده با کمبود ویتامین A در باردار شدن مشکل دارند و ممکن است جنین‌هایی با نقص مادرزادی داشته باشند.
تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که مردان نابارور ممکن است به دلیل سطوح بالاتر استرس اکسیداتیو در بدنشان نیاز بیشتری به آنتی اکسیدان داشته باشند. ویتامین A یکی از مواد مغذی است که به عنوان یک آنتی اکسیدان در بدن عمل می‌کند. از سوی دیگر، کمبود این ویتامین با سقط جنین نیز مرتبط است. مطالعه‌ای که سطوح خونی مواد مغذی مختلف را در زنانی که سقط‌های مکرر داشتند، تجزیه و تحلیل کرد، نشان داد که سطح ویتامین A پایینی دارند.
رژیم دکتر کرمانی تنها رژیمیه که حسرت هیچ غذایی رو به دلت نمی‌ذاره کافیـه همیـن الان تصمیم بگیری که می‌خـوای وزنت رو کم کنی و به اون اندامی که همیشه آرزوش رو داشتی برسی! از همین لحظه ما کنارتیم تا باهم به هدفت برسیم.
کودکانی که ویتامین A کافی دریافت نمی‌کنند، ممکن است دچار توقف رشد شوند. زیرا این ویتامین برای رشد مناسب بدن انسان ضروری است. چندین مطالعه نشان داده اند که مکمل‌های ویتامین آ، به تنهایی یا همراه با سایر مواد مغذی، می‌توانند رشد را بهبود بخشند. بیشتر این مطالعات بر روی کودکان کشورهای در حال توسعه انجام شده است.
عفونت‌های مکرر، به ویژه در گلو یا قفسه سینه، ممکن است نشانه کمبود ویتامین A باشد. مکمل‌های این ویتامین ممکن است به عفونت‌های دستگاه تنفسی کمک کند، اما نتایج تحقیقات متفاوت است.
مطالعه‌ای روی کودکان در اکوادور نشان داد که کودکان کم وزنی که 10000 واحد ویتامین A در هفته مصرف می‌کردند نسبت به کسانی که دارونما دریافت کرده بودند، عفونت‌های تنفسی کمتری داشتند و از سوی دیگر، مروری بر مطالعات روی کودکان نشان داد که مکمل‌های ویتامین A ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های گلو و قفسه سینه را تا 8 درصد افزایش دهد (25 منبع معتبر).
محققان پیشنهاد می‌کنند که مکمل‌ها فقط باید به کسانی داده شود که کمبود شدید و واقعی دارند. علاوه بر این، طبق یک مطالعه در افراد مسن، سطوح بالای این ویتامین در خون ممکن است در برابر عفونت‌های تنفسی به ویژه در دوران کرونا محافظت کند.
زخم‌هایی که پس از جراحت یا جراحی به خوبی بهبود نمی‌یابند ممکن است با سطوح پایین ویتامین A مرتبط باشند. این ویتامین در تولید کلاژن -یکی از اجزای مهم پوست سالم– اهمیت دارد و به صورت خوراکی و موضعی می‌تواند پوست را تقویت کند. تحقیقات روی موش‌ها نشان داد که درمان پوست با ویتامین A موضعی از زخم‌های مرتبط با دیابت جلوگیری می‌کند.
تحقیقات روی انسان‌ها نتایج مشابهی را نشان می‌دهد. مردان سالمندی که زخم‌ها را با ویتامین آ موضعی درمان می‌کردند، در مقایسه با مردانی که از کرم استفاده نمی‌کردند، 50 درصد کاهش در اندازه زخم‌های خود داشتند.
ویتامین A در تولید کلاژن -یکی از اجزای مهم پوست سالم– اهمیت دارد و به صورت خوراکی و موضعی می‌تواند پوست را تقویت کند
از آنجایی که ویتامین A باعث رشد پوست می‌شود و با التهاب مبارزه می‌کند، ممکن است به پیشگیری یا درمان آکنه کمک کند. در یک مطالعه روی 200 بزرگسال، سطح این ویتامین در افراد مبتلا به آکنه بیش از 80 میکروگرم کمتر از افراد بدون این بیماری بود (30 منبع معتبر).
شناخته شده‌‌ترین نوع ویتامین A خوراکی که برای درمان آکنه استفاده می‌شود ایزوترتینوئین یا آکوتان است. این دارو می‌تواند در درمان آکنه بسیار موثر باشد، اما ممکن است عوارض جانبی، از جمله تغییرات خلق‌وخو و نقایص مادرزادی را نیز در پی داشته باشد.
مکمل ویتامین A می‌تواند خشکی چشم، شب کوری و سایر عوارض ناشی از کمبود را بهبود بخشد. یک مطالعه نشان داد که دوزهای بالای ویتامین A شیوع خشکی چشم را تا 63 درصد در میان نوزادان و کودکانی که به مدت 16 ماه مکمل مصرف کرده‌اند، کاهش می‌دهد.
مقدار توصیه شده ویتامین آ با توجه به سن متفاوت است. عموما زنان، در دوران بارداری و شیردهی به میزان بیشتری از آن، نیاز دارند. محتوای ویتامین A در غذاها اغلب معادل فعالیت رتینول (RAEs) اندازه‌گیری می‌شود.
یک RAE برابر است با:
در جدول (1)، مقدار توصیه شده روزانه ویتامین A بر اساس سن و موقعیت، ارائه شده است.
جدول (1)، مقدار توصیه شده روزانه ویتامین A بر اساس سن و موقعیت
ویتامین A هم به صورت موضعی و هم خوراکی تجویز می‌شود اما بهتر است درمورد نوع و میزان مصرف‌تان با پزشک مشورت کنید. مشخص نیست که آیا مکمل‌های این ویتامین همان مزایای آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی موجود در غذا را دارند یا خیر. مصرف بیش از حد این ویتامین محلول در چربی می‌تواند مضر باشد و دریافت اضافی در دوران بارداری با نقایص مادرزادی مرتبط است.
ویتامین A بیش از حد می‌تواند مضر باشد. حتی یک دوز زیاد در روز – بیش از 200000 میکروگرم – می‌تواند باعث حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه و تاری دید شود. مصرف بیش از 10000 میکروگرم در روز مکمل‌های خوراکی این ویتامین در طولانی مدت می‌تواند باعث پیامدهای زیر شود:
سعی کردیم در این مقاله خواص ویتامین A را بررسی کنیم. ویتامین A یک ویتامین ضروری برای سلامتی بدن است که کمبود آن عوارض متعددی خصوصا برروی چشم و پوست و مو می‌گذارد، اما دوز بالای مصرف آن نیز منجر به مسمومیت می‌شود و لذا بهتر است با تجویز پزشک مصرف شود. موادغذایی زیادی در طبیعت وجود دارند که سرشار از ویتامین آ هستند و می‌توانید با گنجاندن آنها در برنامه غذایی خود، چشم‌هایی پرنور، پوستی سالم و موهایی درخشان داشته باشید؛ گیاهانی با برگ‌های سبز تیره و رنگ نارنجی مثل اسفناج و هویج، و نیز منابع تغذیه حیوانی مثل ماهی و تخم مرغ، از آن جمله‌اند.
منبع: +++++++
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
نظر شما
نام *
ایمیل
برای دریافت مشاوره خرید رژیم دکتر کرمانی شماره همراه خود را ثبت کنید ما با شما تماس میگیریم
برای دریافت مشاوره با کارشناسان فیتامینشماره همراه خود را ثبت کنید ما با شما تماس میگیریم