همه چیز درباره فشار خون بالا

فشار خون بالا یا Hypertension که اغلب “قاتل خاموش” نیز نامیده می‌شود یکی از بیماری های مزمن و جدی است که به آرامی به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و منجر به مشکلات جدی سلامتی می‌شود. در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. با این وجود، مصرف داروها طبق تجویز پزشک و ایجاد تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کنترل فشار خون کمک کند. این اقدامات همچنین می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های کلیوی و سایر مشکلات جدی را کاهش دهند.

اگر فشار خون بالا در شما تشخیص داده شده است، باید به طور مرتب فشار خون خود را کنترل کنید. آگاهی از اعداد فشار خون می‌تواند شما را از تغییرات آن مطلع کرده و به شما در مشاهده الگوها کمک کند. پیگیری نتایج در طول زمان نیز نشان می‌دهد که آیا تغییرات سبک زندگی که ایجاد کرده‌اید، مؤثر بوده‌اند یا خیر.

فشار خون چیست و فشار خون بالا چند است؟

فشار خون نیرویی است که خون به دیواره‌های عروق وارد می‌کند. وقتی این فشار بیش از حد می‌شود فعالیت قلب بسیار بالا می‌رود و فشار زیادی به رگ‌ها وارد می‌کند. فشار خون بالا بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلی‌متر و فشار خون طبیعی (یا حداقل) بین ۶۰ تا ۹۰ میلی‌متر است. اگر دستگاه فشارسنج ۱۴۰/۹۰ یا بیشتر را نشان دهد یعنی فشار خون بالا دارید. در صورتی که فشار خون به مدت طولانی، برابر یا بیش از ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی‌متر باشد، گفته می شود که فرد از فشار خون بالا رنج می‌برد.

منظور از فشار خون سیستولیک و دیاستولیک چیست؟

فشار خون با دو عدد بیان می‌شود که هرکدام معنی مشخصی دارند: سیستولیک و دیاستولیک.

• عدد اول یا بالاتر (سیستولیک) نشان‌دهنده فشاری است که خون در زمان انقباض قلب به دیواره شریان‌ها وارد می‌کند. به عبارت دیگر فشار خون در هنگام تپش قلب فشار سیستولیک نامیده می شود.
• عدد دوم یا عدد پایین تر (دیاستولیک) فشاری است که در زمان استراحت قلب بین ضربان‌ها اندازه‌گیری می‌شود. به عبارت دیگر فشار خون هنگام استراحت قلب را دیاستولیک می نامند.

برای درک بهتر این مقاله پیشنهاد می‌کنیم این ویدئو را تماشا کنید:

انواع فشار خون کدامند؟

انواع فشار خون را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:

پیش فشار خون: منظور از پیش فشار خون این است که فشار خون یک فرد کمی بیش از حد طبیعی باشد (چیزی بین ۱۲۰ و ۱۳۹ برای فشار سیستولیک و یا ۸۰ تا ۸۹ برای فشار دیاستولیک) افرادی که فشار خون‌شان در این حد است بیشتر از کسانی که فشار خون پایین‌تری دارند در خطر بیماری‌های قلبی هستند.

فشار خون اولیه: وقتی فشار خون فرد به‌طور تدریجی و در طول زمان بالا می‌رود، بدون اینکه مشکل مشخصی در کلیه‌ها، قلب، غدد یا مصرف داروی خاصی وجود داشته باشد، به آن فشار خون اولیه می‌گویند.

فشار خون ثانویه: فشار خون ثانویه نوعی از پرفشاری خون است که علت مشخص و قابل شناسایی دارد و معمولاً در نتیجه‌ی یک بیماری زمینه‌ای یا مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود. برخلاف فشار خون اولیه که بدون علت مشخص بروز می‌کند، در فشار خون ثانویه با درمان علت اصلی می‌توان فشار خون را کنترل یا حتی به حالت طبیعی برگرداند.

علائم فشار خون چیست؟

فشار خون بالا به ندرت علائم قابل توجهی دارد. بر اساس تحقیقات به طور کلی علائمی که در ادامه ذکر شده گاهی به طور مستقیم و گاهی غیر‌مستقیم خبر از فشار خون بالا می‌دهند:

• خونریزی بینی
• سرگیجه
• سردرد
• مشکلات بینایی
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• تپش قلب
• خستگی و بی‌حالی
• کم شدن دید یا تاری آن (ضعیف شدن چشم)
• مشاهده خون داخل بینی یا ادرار
• کرختی و مور مور شدن دست و پاها

با این حال، اکثر مبتلایان هیچ نشانه‌ای ندارند. به همین دلیل، کنترل منظم فشار خون ضروری است. اگر بالای ۴۰ سال هستید، توصیه می‌شود حداقل هر پنج سال یک‌بار فشار خون خود را بررسی کنید. اما اگر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا قرار دارید، بهتر است این کار را سالانه انجام دهید.

علت فشار خون بالا چیست؟

دلایل فشار خون بالا متعدد است و صرفا به نوع تغذیه بستگی ندارد. بعضی از این عوامل شامل موارد زیر می‌شود:

وراثت و سابقه فامیلی

تاثیر وراثت در ایجاد این بیماری بسیار زیاد است، حتی بعضی نقش آن را بیشتر از تاثیر محیط می‌دانند. افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان (مخصوصا پدر یا مادرشان) فشارخون بالا دارند، احتمال زیادی دارد که به این بیماری مبتلا باشند یا در آینده مبتلا شوند.

 سن

در مورد فشارخون می‌توان گفت هرچه سن بالا می‌رود، احتمال ابتلا به فشارخون نیز بیشتر می‌شود. البته این نکته را باید بدانید که فشارخون بالا ممکن است در هر سنی به سراغ آدم بیاید ولی بیشتر مواقع، افراد میانسال به این بیماری مبتلا می‌شوند. افراد بالای ۴۰ سال باید گوش به زنگ باشند و مرتب فشارخون خود را اندازه بگیرند؛ چرا که غالبا ابتلا به بیماری فشارخون در سنین بالاتر از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد.

گروهی از محققان معتقدند که سن به خودی خود تاثیر مستقیمی روی ایجاد فشارخون بالا ندارد. در واقع با بالا رفتن سن، فعالیت بدنی‌ افراد کم می‌شود، بعضا وضعیت روحی مناسبی ندارند و به دنبال تغذیه سالم نیستند. این عوامل به خودی خود ایجاد کننده‌ی فشارخون بالا و دیگر عوارض پیری می‌باشد.

جنسیت

به طور کلی فشارخون بالا در مردان بیشتر از زنان است. در بدن زنان هورمون‌های جنسی خاصی ترشح می‌شود که یکی از مهم‌ترین آنها استروژن نام دارد. تا قبل از یائسگی که این هورمون ترشح می‌شود احتمال فشار خون در زنان بسیار پایین است.

اما بعد از این سن، نسبت ابتلای زنان به فشار خون برابر با مردان هم‌سن و سال و یا حتی بیشتر است. با این حال به طور کلی مردان در زمینه‌ فشارخون آسیب پذیرترند و خطرات قلبی و عروقی بیشتری در آنها مشاهده می‌شود؛ بنابراین باید بیشتر مواظب فشارخون خود باشند.

چاقی و اضافه وزن

در تمام سنین، وزن بدن می‌تواند تعیین کند که دچار فشار خون می‌شوید یا خیر. فشار خون بالا در افراد چاق علل گوناگونی دارد. سطح دریافت کالری در افراد چاق بالاتر از افراد معمولی است؛ زیرا افرادی که دارای اضافه وزن هستند معمولا، هم غذای بیشتری می‌خورند و هم از غذاهای پرکالری استفاده می‌کنند.

افزایش کالری دریافتی سبب افزایش سطح انسولین پلاسمای خون می‌شود که خود، محرکی قوی برای بازجذب سدیم توسط کلیه‌هاست. با بازجذب سدیم، فشار خون بالا می‌رود. تحقیقات نشان داده است که ۱۰% اضافه وزن، فشارخون را به اندازه‌ی ۷ میلی‌متر جیوه بالا می برد.

 مصرف نمک

استفاده‌ زیاد از نمک سبب تجمع مایعات در بدن می‌شود که این مسئله فشار خون را بالا می‌برد. افراد مختلف را در رابطه با تاثیر نمک می‌توان به دو دسته حساس وغیرحساس به نمک تقسیم کرد. می‌توان گفت حساسیت افراد به نمک از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند. ارتباط بین نمک و فشارخون در افراد حساس به نمک مستقیم است. این افراد هر چه نمک بیشتری مصرف کنند٬ فشار خونشان بالاتر می‌رود.

محدود کردن نمک برای افرادی که حساس به نمک هستند باعث کاهش فشار خونشان می‌شود، ولی برای بقیه افراد تاثیری ندارد. با توجه به این موضوع تشخیص این که فردی حساس به نمک است یا نه، بسیار سخت یا غیرممکن است.

 عدم فعالیت بدنی

به طور کلی، نداشتن فعالیت بدنی و همچنین ورزش نکردن، احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف را زیاد می‌کند. افرادی که فعالیت بدنی متوسط در روز دارند و هم چنین به صورت منظم ورزش می‌کنند، از سلامت عمومی بیشتری نسبت به افراد دیگر برخوردارند.

احتمال ابتلا به فشار خون بالا برای افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند، مانند کارمندان، بازنشسته‌ها، خانه داران و راننده‌ها بیشتر از دیگران است. هم چنین هنگامی که عدم تحرک کافی و ورزش نکردن با عوامل فشار خون بالا همراه شود، احتمال خطر بسیار بالا می‌رود.

مصرف الکل و دخانیات

افرادی که از الکل استفاده می‌کنند، فشار خون بالاتری نسبت به دیگران دارند. هم چنین مواد الکلی احتمال بروز سکته‌ مغزی را افزایش می‌دهد. مصرف دخانیاتی مثل سیگار، نیز فشارخون را افزایش می‌دهد؛ چون مواد شیمیایی موجود در آن به سطح دیواره‌ی رگ‌ها آسیب وارد می‌کند و منجر به باریک شدن آنها و افزایش فشارخون می‌شود.

استرس

ممکن است در موقعیت‌های مختلف مثل تصادف، مرگ عزیزان و … دچار اضطراب شوید و فشار خونتان به صورت موقت افزایش یابد. اما ناراحتی‌های عصبی در طولانی مدت روی دستگاه خون رسانی بدن اثر می‌گذارد و سبب فشار عصبی می‌شود.

محققان این گونه تغییرات فشارخون را آنی یا زودگذر می‌نامند. داشتن ناراحتی‌های عصبی، استرس و … می‌تواند تاثیر نامناسبی روی سلامت دستگاه خون‌رسانی و فشار خون داشته باشد. بنابراین در هنگام عصبانیت خونسردی خود را حفظ کنید و صبور باشید.

 اشکالات تغذیه‌ای

سوء تغذیه یا نداشتن تغذیه‌ی صحیح منشا بسیاری از بیماری‌هاست. عادات تغذیه‌ای ناسالمی که در ادامه نام برده شده‌ با فشار خون مرتبط هستند.

• مصرف بی‌رویه غذاهای آماده کنسروی و غذاهای رستورانی که نمک زیادی دارند
• مصرف سوسیس کالباس و غذاهای فرآوری شده
• عدم مصرف کافی لبنیات و دیگر منابع کلسیم
• مصرف ناکافی میوه‌ها، سبزیجات و دیگر عناصر مورد نیاز بدن به خصوص پتاسیم و منیزیم
• استفاده از چربی‌های مضر اشباع و ترانس (روغن جامد)
• مصرف ناکافی اسید چرب ضروری امگا ۳

دیابت

طبق تحقیقات بیش از نیمی از افراد دیابتی دارای فشارخون بالا هستند. شاید این عامل به خاطر چسبنده بودن خون این افراد باشد. دیابت همراه با فشار خون خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد.

در یک تحقیق علمی ثابت شد که فشار خون در افراد دیابتی در طول شب و روز تغییری نمی‌کند. در حالیکه فشارخون افراد سالم شب‌ها پایین‌تر از روزهاست. متاسفانه این تغییر برای افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند، اتفاق نمی‌افتد.

 بیماری کلیه

یکی از دلایل فشار خون بالای ثانویه عدم سلامت کلیه است. بین سلامت کلیه‌ها و فشارخون رابطه‌ی تنگاتنگی برقرار است. فشار خون‌های شدیدا بالا به بیماری‌های کلیه منجر می‌شوند و بالعکس. کلیه یکی از مهم‌ترین اندام‌های تنظیم کننده فشار خون است که فشار خون بالا را به صورت بلند مدت تنظیم می‌کند. به افرادی که فشار خونشان بیشتر از حد طبیعیست توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنند تا در صورت نیاز آزمایش ادرار گرفته و سلامت کلیه‌ها بررسی شود.

نیکوتین سیگار و دیگر مواد مخدر٬ باعث انقباض رگ‌های خونی می‌شود و ضربان قلب را سریع‌تر می‌کند که هر دو مورد سبب افزایش فشارخون می‌شوند. حتی افرادی که خود سیگار نمی‌کشند ولی در معرض دود سیگار هستند نیز دچار این گونه عوارض می‌شوند.

بعضی از پژوهش‌ها نشان داده است که افراد سیگاری با ترک سیگار می‌توانند فشار خونشان را نزدیک به ۴ درجه کاهش دهند.

راه‌ های کاهش فشار خون کدام است؟

روش‌های زیادی برای درمان فشار خون بالا و کاهش آن وجود دارد. در ادامه به برخی از این روش ها اشاره شده است:

کاهش فشار خون با ورزش

ورزش منظم کمک می‌کند فشار خون پایین بیاید. افراد بالغ باید هر هفته حدود ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط انجام دهند. این ورزش می‌تواند شامل باغبانی، پیاده‌روی سریع، دوچرخه سواری یا سایر ورزش‌های هوازی باشد. ورزش‌های تقویت عضلات هم هفته‌ای دو روز توصیه می‌شود. این ورزش‌ها باید تمام عضلات اصلی بدن را درگیر کند.

کاهش فشار خون با دارو

پزشک با توجه به سطح بیماری فشار خون افراد، ممکن است داروهایی مختلفی را تجویز ‌کند که عبارتند از:

دیورتیک‌ها

اگر ورزش و تغییر برنامه غذایی جواب ندهد؛ معمولا اولین انتخاب دیورتیک‌ها هستند. دیورتیک‌ها را قرص آب نیز می‌نامند. این قرص کمک می‌کند آب و نمک اضافی بدن کم شود و فشار خون پایین بیاید. یعنی با مصرف این قرص بیشتر ادرار خواهید کرد.

بعضی از این داروها ممکن است پتاسیم بدن را خالی کنند که سبب ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات پا و خستگی می‌شود. بعضی نیز قند خون را در دیابتی‌ها بالا می‌برد. اختلال نعوظ نیز از عوارض جانبی کمتر شایع است.

مسدود کننده‌های بتا

مسدود کننده‌های بتا ضربان قلب را پایین می‌آورند، به این معنا که قلب دیگر مجبور نیست سخت کار کند. آنها برای دیگر مشکلات قلبی مانند ضربان قلب غیر طبیعی که آریتمی نام دارد نیز استفاده می‌شوند. عوارض جانبی مصرف این دارو می‌تواند شامل بی‌خوابی، سرگیجه، خستگی، سرد شدن دست‌ها و پا و اختلال نعوظ باشد.

مهارکننده‌های ACE

مهار کننده‌های ACE ذخایر آنژیوتانسین بدن را کاهش می‌دهند. آنژیوتانسین ماده‌ایست که سبب می‌شود رگ‌ها باریک شوند. نتیجه این است که آرامش پیدا می‌کنید، رگ‌ها باز می‌شوند، فشار خون پایین می‌آید و قلب کمتر کار می‌کند. عوارض جانبی می‌تواند شامل سرفه خشک، جوش‌های پوستی، سرگیجه و بالا رفتن سطح پتاسیم بدن باشد.

ARB ها

این دارو به جای اینکه ذخایر آنژیوتانسین را کاهش دهد، گیرنده‌های آنژیوتانسین را متوقف می‌کند. این جلوگیری سبب می‌شود تاثیرات شیمیایی باریک شدن رگ‌ها کم شود و فشار خون کاهش یابد.

چند هفته طول می‌کشد تا ARB ها کامل اثر کنند. عوارض جانبی احتمالی شامل سرگیجه، گرفتگی عضلانی، بی‌خوابی و بالا رفتن سطح پتاسیم است. خانم‌های باردار نباید این دارو را مصرف ‌کنند.

مسدود‌ کننده کانال کلسیم

مسدود کننده‌های کانال کلسیم حرکت کلسیم به درون سلول‌های قلب و رگ‌ها را کند می‌کند. از آنجا که کلسیم سبب می‌شود قلب قوی‌تر منقبض شود، این دارو انقباض قلب را کندتر می‌کند و فشار پایین می‌آید. این داروها سبب سرگیجه، تپش قلب، ورم مچ پا و یبوست می‌شوند. مسدود کننده‌ها را با میوه یا شیر بخورید و از خوردن آنها با آب گریپ فروت یا نوشیدنی‌های الکلی خود‌داری کنید.

دیگر داروها

دیگر داروهایی که سبب درمان فشار خون می‌شوند شامل بازکننده‌های عروقی، مسدودکننده‌های آلفا و آگونیست مرکزی هستند. اثرات جانبی احتمالی شامل سرگیجه، تپش قلب، سردرد یا اسهال می‌شود. دکتر در صورتی که دیگر داروها کارساز نباشند و یا شرایطی خاص داشته باشید این موارد را تجویز می‌کند.

کاهش فشار خون در خانه

پایین آوردن فشار خون در خانه با کنترل تغذیه و انجام یک سری از کارها میسر است. البته در کنار رعایت این امور، باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم برای شما دارو تجویز کند. در ادامه روش‌های کاهش و پیشگیری از فشار خون بالا در خانه را خواهید خواند.

کاهش فشار خون با تغییر سبک زندگی

داشتن سبک زندگی سالم مهم‌ترین راه پیشگیری و کنترل فشار خون بالا است. با ایجاد این تغییرات در سبک زندگی، می‌توانید به حفظ سطح فشار خون خود کمک کنید.

• فعالیت بدنی منظم داشته باشید: فعالیت بدنی یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای سلامتی خود انجام دهید. فعالیت بدنی به قوی نگه داشتن قلب و عروق خونی و همچنین حفظ وزن سالم کمک کند.
• سیگار نکشید: سیگار کشیدن به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و خطر ابتلا به فشار خون بالا را به شدت افزایش می‌دهد. از طرفی دیگر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، حمله قلبی و سکته را نیز افزایش خواهد داد.
• غذاهای سالم بخورید: انتخاب گزینه‌های غذایی و میان‌وعده‌های سالم می‌تواند در جلوگیری از فشار خون بالا و عوارض آن کمک کند. حتماً میوه و سبزیجات تازه به مقدار زیاد مصرف کنید.
• وزن مناسبی داشته باشید: داشتن اضافه وزن یا چاقی به این معنی است که قلب باید برای پمپاژ خون و اکسیژن در سراسر بدن سخت‌تر کار کند. حفظ وزن مناسب استرس بر قلب را کاهش می‌دهد و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، حمله قلبی و سکته را کاهش می‌دهد.

راه‌های جلوگیری از فشار خون بالا چیست؟

توصیه‌های غذایی برای کنترل فشارخون در بیماران مبتلا به این بیماری بدین شرح است:

• در میان‌وعده به جای استفاده از تنقلاتی مثل پفک، چیپس از ذرت بدون نمک، ماست کم چرب، مغزیجات بدون نمک مثل فندق، پسته و گردو استفاده کنید.
• به جای نمک از چاشنی‌هایی مثل نعناع خشک، ریحان، گشنیز و سیر استفاده کنید.
• در هنگام خرید مواد غذایی آماده به میزان نمک آن توجه کنید.
• مصرف قند، شکر و نوشابه را محدود یا حذف کنید.
• مصرف نان‌های تهیه شده از آرد سفید را به حداقل برسانید و از نان‌های سبوس‌دار استفاده کنید.
• مصرف چای را محدود کنید و تا یک ساعت بعد از غذا چای مصرف نکنید.
• به جای کره و خامه از روغن زیتون، ماهی و سویا استفاده کنید.
• گوشت سفید را جایگزین گوشت قرمز کنید.
• پیاده‌روی، شنا و دوچرخه سواری ورزش‌های مناسبی برای کاهش فشارخون هستند.
• به دلیل نقش ویتامین C در کاهش فشارخون از سبزی‌ها و سالاد کنار وعده های غذایی و میان وعده استفاده کنید.
• مصرف غذاهای رستورانی را به حداقل برسانید چون سرشار از نمک و روغن هستند.
• به اندازه آب بنوشید چون کم‌آبی سبب افزایش فشارخون می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فشار خون شما بالاتر از ۱۲۰/۱۸۰ است و با سردرد شدید، درد قفسه سینه، تنگی نفس، تاری دید یا سرگیجه همراه است، فوراً به اورژانس مراجعه کنید. این وضعیت می‌تواند نشانه بحران فشار خون باشد که نیاز به درمان فوری دارد. همچنین اگر فشار خون شما چندین بار متوالی بالا ثبت شده است، داروها تأثیر کافی ندارند، یا باردار هستید و دچار فشار خون شده‌اید، مراجعه به پزشک ضروری است.

نکته: یک‌بار بالا رفتن فشار خون، همیشه خطرناک نیست. چند دقیقه استراحت کنید و دوباره اندازه‌گیری کنید. اما اگر همچنان بالا بود، سلامت خود را جدی بگیرید و با پزشک مشورت کنید!

نتیجه گیری

فشار خون بالا یک مشکل جدی است که می‌تواند خطرات زیادی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. با این حال، مدیریت آن از طریق تغییرات سبک زندگی و استفاده از روش‌های طبیعی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش و کنترل فشار خون داشته باشد. رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم، مدیریت استرس، خواب کافی و استفاده از نوشیدنی‌های مفید همگی می‌توانند درمان فشار خون کمک کنند.

علاوه بر این، تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند مدیتیشن و استفاده از داروهای تجویزی تحت نظر پزشک نیز در کنترل فشار خون مؤثر هستند. به یاد داشته باشید که برای کاهش فشار خون بالا، مهم است که نه تنها به درمان‌های فوری توجه کنید، بلکه تغییرات اساسی در سبک زندگی خود ایجاد کنید تا از عواقب بلندمدت فشار خون بالا در امان بمانید.

سوالات متداول مقاله فشار خون بالا: