گرمازدگی چیست؟ علائم و سریع‌ترین راه درمان گرمازدگی در تابستان

گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن دیگر نمی‌تواند دمای خود را کنترل کند: دمای بدن به سرعت بالا می‌رود، مکانیسم تعریق از کار می‌افتد و بدن قادر به خنک شدن نیست.

هنگامی که علائم گرمازدگی رخ می‌دهد، دمای بدن می‌تواند در عرض 10 تا 15 دقیقه به 106 درجه فارنهایت یا بالاتر برسد. عدم درمان گرمازدگی می‌تواند منجر به بیهوشی و کما شود به همین دلیل در کوتاه‌ترین زمان ممکن باید اقدامات لازم برای خنک شدن بدن را انجام دهید که در ادامه به طور مفصل در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

گرمازدگی چیست؟

گرمازدگی جدی‌ترین شکل آسیب گرمایی است و یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود. تعریف پزشکی گرمازدگی عبارت است از:

دمای مرکزی بدن بیش از 104 درجه فارنهایت بالا می‌رود و با عوارضی مانند اختلال سیستم عصبی مرکزی بدن (پس از قرار گرفتن در معرض دمای بالا) رخ می‌دهد. سایر علائم رایج گرمازدگی عبارتند از حالت تهوع، تشنج، گیجی، بی نظمی و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری و کما.

همچنین گرمازدگی ناشی از قرار گرفتن طولانی‌ مدت در دمای بالا، معمولاً همراه با کم آبی است که منجر به از کار افتادن سیستم کنترل دمای بدن می‌شود.

اگر مشکوک هستید که فردی دچار این عارضه شده است فوراً با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید و تا رسیدن امدادگران کمک‌های اولیه را انجام دهید.

گرمازدگی می‌تواند مغز و سایر اندام‌های داخلی را بکشد یا به آن آسیب برساند. اگرچه این مشکل عمدتاً افراد بالای 50 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ورزشکاران جوان سالم را نیز ممکن است به آن دچار شوند.

حالت تهوع، تشنج، گیجی، بی نظمی و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری از نتایج گرمازدگی است.

عوامل خطر  گرمازدگی چیست؟

گرمازدگی به احتمال زیاد افراد مسن‌تری را که در آپارتمان‌ها یا خانه‌هایی زندگی می‌کنند که تهویه‌ی مطبوع یا جریان هوای خوبی ندارند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. سایر گروه‌های پرخطر شامل:

• افرادی (در هر سنی هستند) که به اندازه کافی آب نمی‌نوشند؛
• افرادی که بیماری‌های مزمن دارند؛
• یا مقادیر زیادی الکل مصرف می‌کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض گرمازدگی هستند؟

شرایط زیر، برخی از افراد را بیشتر در معرض گرما قرار می‌دهد:

• سن: نوزادان و کودکان تا سن 4 سال و بزرگسالان بالای 65 سال بسیار آسیب‌پذیر هستند زیرا نسبت به سایر افراد، آهسته‌تر با گرما سازگار می‌شوند.
• شرایط سلامتی: عبارتند از بیماری قلبی، ریوی یا کلیوی، چاقی یا کمبود وزن، فشار خون بالا، دیابت، بیماری روانی، اعتیاد به الکل، آفتاب سوختگی و هر شرایطی که باعث ابتلا به تب شود.

بر اساس مطالعه اخیر ارائه شده در نشست سالانه انجمن غدد درون ریز امریکا، افراد مبتلا به دیابت ممکن است در طول موج گرما خطر گرمازدگی را دست کم بگیرند.

• داروها: این داروها شامل آنتی هیستامین‌ها، قرص‌های لاغری، دیورتیک‌ها، آرام بخش‌ها، محرک‌ها، داروهای ضد تشنج، داروهای قلبی و فشار خون مانند مسدودکننده‌های بتا و منقبض‌کننده عروق و داروهای بیماری‌های روانپزشکی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی هستند.

داروهای غیرقانونی مانند کوکائین و مت آمفتامین نیز با افزایش خطر این عارضه مرتبط هستند.

نوزادان و کودکان تا سن 4 سال و بزرگسالان بالای 65 سال در مقابل گرمازدگی بسیار حساس هستند و نیاز به مراقبت ویژه دارند.

علائم گرمازدگی چیست؟

علامت مشخصه این مشکل دمای مرکزی بدن بالای 104 درجه فارنهایت است. اما غش کردن ممکن است اولین علامت باشد. علائم دیگر شامل موارد زیر می‌باشند:

• سردرد شدید
• سرگیجه و سبکی سر
• عدم تعریق با وجود گرما
• پوست قرمز، داغ و خشک
• ضعف یا گرفتگی عضلات
• تهوع و استفراغ
• ضربان قلب سریع، که ممکن است قوی یا ضعیف باشد
• تنفس سریع و کم عمق
• تغییرات رفتاری مانند سردرگمی یا سرگیجه
• تشنج
• بی‌هوشی

درمان گرمازدگی چیست؟

اگر مشکوکید که فردی دچار این عارضه شده است، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا فرد را به بیمارستان منتقل کنید. هر گونه تاخیر در جستجوی کمک پزشکی می‌تواند کشنده باشد.

در حالی که منتظر رسیدن امدادگران هستید، کمک‌های اولیه را آغاز کنید. فرد را به یک محیط با تهویه مطبوع – یا حداقل یک منطقه خنک و سایه – منتقل کنید و لباس‌های غیر ضروری او را دربیاورید.

در صورت امکان، دمای مرکزی بدن فرد را اندازه‌گیری کنید و کمک‌های اولیه را آغاز کنید تا دمای بدن فرد گرمازده را تا 101 تا 102 فارنهایت خنک کنید.

به منظور پیشگیری از علائم گرمازدگی، تا جایی که امکان دارد در ساعات گرم روز بیرون نباشید.

این استراتژی‌های خنک‌کننده را امتحان کنید:

• در حالی که پوست بیمار را با آب خنک خیس می‌کنید، او را باد بزنید.
• کمپرس یخ را زیر بغل، کشاله ران، گردن و پشت بیمار قرار دهید. از آنجایی که این نواحی سرشار از رگ‌های خونی نزدیک به پوست هستند، خنک کردن آنها ممکن است دمای بدن را کاهش دهد.
• بیمار را در دوش یا وان آب خنک غوطه‌ور کنید.

توجه:

اگر فرد گرمازده، جوان و سالم است و در حین ورزش شدید، دچار گرمازدگی شده، می‌توانید از حمام یخ برای خنک کردن بدن او استفاده کنید. از یخ برای بیماران مسن، کودکان خردسال و افراد مبتلا به بیماری مزمن استفاده نکنید. انجام این کار می‌تواند خطرناک باشد.

مواد غذایی مفید برای گرمازدگی کدامند؟

خوراکی‌هایی که باید در تابستان برای غلبه بر گرمازدگی بیشتر مصرف کنید شامل موارد زیر هستند:

آب نارگیل تازه

این نوشیدنی طبیعی را در تابستان بهترین دوست خود کنید، زیرا علاوه بر آبرسانی، سرشار از مواد معدنی ضروری است که به بدن کمک می‌کند تعادل الکترولیت خود را حفظ کند.

هندوانه

هندوانه آبدار و شیرین کاملاً بدون چربی، مملو از برخی از مهمترین آنتی اکسیدان‌های موجود در طبیعت است و ویتامین C، بتاکاروتن، ویتامین‌های B لازم برای تولید انرژی، منیزیم، پتاسیم و سایر مواد مغذی را فراهم می‌کند.

از آنجایی که نسبت به بسیاری از میوه‌های دیگر دارای محتوای آب بالاتر و کالری کمتری است (یک فنجان کامل هندوانه حاوی تنها 48 کالری است)، مواد مغذی بیشتری در هر کالری ارائه می‌کند!

مصرف هندوانه و آناناس از مواد غذایی موثر در درمان گرمازدگی است.

جو

جو نه تنها یک غلات ادرارآور عالی است که به دفع سموم از روده کمک می‌کند، بلکه به خنک نگه داشتن بدن در طول تابستان نیز کمک می‌کند. برای تهیه نوشیدنی جو، آن را به مدت 20 تا 25 دقیقه بجوشانید و آب آن را صاف کرده و یک عدد لیمو را در آن فشار دهید و خنک بنوشید.

آناناس

آناناس نه تنها مملو از آب، مواد مغذی و آنتی اکسیدان‌هایی است که دارای خواص ترمیم‌کنندگی و مبارزه با رادیکال‌های آزاد هستند، بلکه دارای آنزیمی عالی به نام بروملین است که به کاهش التهاب بدن در تابستان کمک می‌کند. پتاسیم و آنزیم‌های موجود در آن نیز به کاهش نفخ و سم‌زدایی بدن کمک می‌کند.

این اسموتی ساده را امتحان کنید:

1/2 فنجان آناناس، 1/2 فنجان پاپایا، 1 عدد موز، 1/4 خیار(با پوست) را به قطعات کوچک برش دهید و همراه با 1 فنجان آب نارگیل سرد در میکسر بریزید، مخلوط کنید و بنوشید.

ادویه های خنک کننده

مرزنجوش، گشنیز، بادرنجبویه، نعناع فلفلی و فلفل سفید را به غذاها و نوشیدنی‌های خود اضافه کنید. از دارچین و زنجبیل خشک اجتناب کنید زیرا طبع بسیار گرمی دارند.

دیگر غذاهای ضد گرمازدگی

• خیار
• موز
• اسفناج
• کرفس
• فلفل دلمه‌ای
• خربزه
• هلو
• کدو سبز
• توت‌ها
• گل کلم

و اگرچه ممکن است یک آبجو یا کوکتل سرد یخی در روزهای گرم جذاب به نظر برسد، اما بهتر است از نوشیدنی‌های الکلی دوری و اسموتی‌ها مغذی را جایگزین کنید!

مواد غذایی مضر برای گرمازدگی

غذاهای تند

ادویه‌ها در هر غذا برای افزودن طعم و عطر استفاده می‌شود، اما غذاهای تند در تابستان توصیه نمی‌شود. ادویه‌هایی مانند هل، فلفل، زنجبیل، زیره سبز، سیر و خردل سوخت و ساز بدن را افزایش داده و اثر گرمازایی بر بدن دارند و باعث تولید گرمای بیش از حد و افزایش دمای بدن می‌شوند.

غذاهای سرخ شده و فرآوری شده

غذاهای سرخ شده مانند سیب‌زمینی سرخ شده و فست فودهایی مانند پیتزا و همبرگر در تابستان به سختی هضم می‌شوند. بهتر است در تابستان از مصرف غذاهای سرخ شده و روغنی پرهیز کنید زیرا بر هضم آنها تأثیر می‌گذارد و منافذ پوست شما را با چربی اضافی مسدود می‌کند.

شیرین کننده‌های مصنوعی و عوامل طعم دهنده موجود در غذاهای فرآوری شده نیز برای بدن مضر هستند. غذاهای خیابانی مانند انواع آبمیوه و شیک‌ها در تابستان جذابند، اما دمای بالا برای باکتری‌ها ایده‌آل است و غذا را غیربهداشتی می‌کند.

 پروتئین حیوانی

غذاهای دریایی، تنوری، گوشت گوسفند و…همگی خوشمزه هستند. مسمومیت غذایی یک خطر است زیرا این محصولات در صورت نگهداری نادرست می‌توانند به سرعت در تابستان آلوده شوند. در طول موج گرما، هضم غذاهای سرشار از پروتئین بیشتر طول می‌کشد و باعث می‌شود بدن بیشتر گرم و کم آب شود.

میوه‌های خشک و آجیل

میوه‌های خشک و آجیل را می‌توان در اسموتی‌ها، شیک‌ها و دیگر غذاهای تابستانی یافت، اما انتخاب‌های ایده آلی نیستند. میوه‌های خشک و مغزها مانند بادام هندی و پسته علیرغم ارزش غذایی بالایی که دارند باید در تابستان در حد اعتدال مصرف شوند.

میوه‌ها و آجیل‌ها می‌توانند دمای بدن شما را به میزان قابل توجهی بالا ببرند؛ به همین دلیل برای مصرف در زمستان مناسب‌ترند.

برای پیشگیری از گرمازدگی در ساعات گرم روز، از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده خودداری کنید.

الکل

نوشیدن مشروبات الکلی، توانایی‌های جسمی و ذهنی ما را مختل می‌کند و در عین حال عملکرد غده هیپوتالاموس را که تنظیم‌کننده دمای بدن است را کند می‌کند.

از آنجایی که الکل‌ادرار‌آور است، باعث دفع بیشتر ادرار شده و در نتیجه بدن ما کم آب می‌شود. از آنجایی که الکل دمای بدن را افزایش می‌دهد، می‌تواند باعث این عارضه شود.

چای و قهوه

چای و قهوه اثر آرام‌بخشی بر ذهن دارند، بنابراین بیشتر ما روز خود را با یک فنجان چای یا قهوه شروع می‌کنیم. کافئین زمانی که در حد اعتدال مصرف شود برای سلامتی شما مفید است. احتمالاً این جمله را شنیده‌اید که «زیاد هر چیزی به همان اندازه که کم است بد است» و این به ویژه در مورد چای و قهوه صدق می‌کند که هم می‌توانند شما را گرم و هم آب بدن‌تان را کم کنند.

برای مقابله با امواج گرمای تابستان، برنامه‌ریزی صحیح وعده‌های غذایی ضروری است. نمک زیاد به دلیل افزایش تولید ادرار باعث کم آبی بدن می‌شود، در حالی که قند زیاد باعث افزایش دمای بدن در طول هضم می‌شود.

بنابراین، با پرهیز از غذاهای ذکر شده در بالا و توجه به رژیم غذایی سالم خود، می‌توانید در عین حال سالم ماندن، از تابستان نهایت لذت را ببرید.

درمان گرمازدگی در طب سنتی

می‌توانید برای کاهش دمای بدن یا در امان ماندن از این مشکل، عناب را دم کرده و آب آن را صاف کنید و همراه با کمی عسل، به صورت خنک میل کنید. همچنین مصرف این مواد غذایی بسیار مناسب است:

• شربت خاکشیر و تخم شربتی
• شربت آبلیمو
• شربت سکنجبین
• شربت گلاب
• مصرف میوه‌هایی مانند هندوانه، آلبالو و خیار
• ماست و دوغ

پس از بهبودی، احتمالاً در هفته بعد نسبت به دمای بالا هنوز حساسیت خواهید داشت. بنابراین بهتر است تا زمانی که پزشک به شما بگوید که از سرگیری فعالیت‌های عادی بی‌خطر است، از هوای گرم و ورزش‌های سنگین اجتناب کنید.

پیشگیری از گرمازدگی

زمانی که شاخص گرما زیاد است، بهتر است در محیطی با تهویه مطبوع بمانید. اگر مجبور به بیرون رفتن هستید، می‌توانید با انجام این اقدامات از گرمازدگی جلوگیری کنید:

• لباس‌های سبک، رنگ روشن و گشاد و کلاه لبه پهن بپوشید.
• از کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) 30 یا بیشتر استفاده کنید.
• مایعات اضافی بنوشید. برای جلوگیری از کم آبی، به طور کلی نوشیدن حداقل هشت لیوان آب، آب میوه یا آب سبزیجات در روز توصیه می‌شود.
• از آنجایی که بیماری‌های مرتبط با گرما نیز می‌توانند ناشی از کاهش نمک باشند، توصیه می‌شود یک نوشیدنی ورزشی غنی از الکترولیت را جایگزین آب در دوره‌های گرما و رطوبت شدید کنید.
• توصیه کلی این است که 4 لیوان مایعات را دو ساعت قبل از ورزش بنوشید و 2 لیوان دیگر آب یا نوشیدنی ورزشی را درست قبل از ورزش اضافه کنید. در حین ورزش، حتی اگر احساس تشنگی نمی‌کنید، باید هر 20 دقیقه مقداری آب مصرف کنید.

برای جلوگیری از گرمازدگی در زمان کار یا ورزش، به میزان کافی مایعات خنک بنوشید.

• در صورت امکان، وقت خود را در بیرون از منزل به خنک‌ترین زمان‌های روز، صبح زود یا بعد از غروب آفتاب تغییر دهید.
• اگر صرع یا بیماری قلبی، کلیوی یا کبدی دارید، قبل از افزایش مصرف مایعات با پزشک خود مشورت کنید.
• سعی کنید حداقل 2 ساعت در روز – ترجیحاً در گرم‌ترین قسمت روز – را در یک محیط تهویه مطبوع بگذرانید.
• در خانه، پرده‌ها را در گرم‌ترین ساعات روز بکشید و شب‌ها پنجره‌ها را در دو طرف ساختمان خود باز کنید تا تهویه انجام شود.

راهبردهای دیگر برای جلوگیری از گرمازدگی عبارتند از:

• نظارت بر رنگ ادرار: ادرار تیره‌تر نشانه کم آبی بدن است. حتماً مایعات کافی بنوشید تا رنگ ادرار بسیار روشن باشد.
• اندازه گیری وزن قبل و بعد از فعالیت بدنی: نظارت بر وزن از دست رفته آب می‌تواند به شما در تعیین مقدار مایعات مورد نیاز برای نوشیدن کمک کند.
• از مصرف قرص نمک خودداری کنید: مگر اینکه پزشک‌تان این کار را تجویز کرده باشد. ساده‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای جایگزینی نمک و سایر الکترولیت‌ها در طول موج گرما، نوشیدن نوشیدنی‌های ورزشی یا آب میوه است.

سوالات متداول گرمازدگی

برای خنک کردن بدن و درمان گرمازدگی چه کنیم؟

دوش یا وان آب خنک، نوشیدن آب فراوان یا اسموتی‌های تهیه شده از آناناس، آب نارگیل تازه یا هندوانه می‌تواند موجب پایین آمدن دمای بدن شود.

چه غذاهایی موجب تشدید گرمازدگی در تابستان می‌شود؟

مصرف فست فود، غذاهای تند و پرادویه، چرب و پروتئینی و آجیل می‌تواند دمای بدن را بسیار بالا ببرد و شما را دچار گرمازدگی در تابستان کند.

کمک‌های اولیه در گرمازدگی چیست؟

کمپرس یخ زیر بغل، کشاله ران، گردن و پشت بیمار (این نواحی سرشار از رگ‌های خونی نزدیک به پوست هستند) دمای بدن را به سرعت کاهش می‌دهد و مانع بی‌هوشی فرد گرمازده خواهند شد. البته در موارد حاد، باید با اورژانس تماس بگیرید یا فرد را به نزدیک‌ترین مرکز پزشکی منتقل کنید.

آنچه از مقاله گرمازدگی آموختیم:

قرار گرفتن بیش از حد در معرض گرما می‌تواند باعث مشکلات جدی از جمله گرمازدگی شود.‌ علائم گرمازدگی عبارتند از تعریق بیش از حد، سبکی سر و تنفس سریع و حتی در موارد اورژانسی، غش و بیهوشی. برای درمان گرمازدگی باید به نوع تغذیه خود در فصل گرما توجه کنید. اگر در گرما ورزش می‌کنید، حتما آب بدن خود را به درستی تامین کنید و سعی کنید قبل از ساعت 10 صبح یا بعد از ساعت 6 بعد از ظهر ورزش کنید. اگر زیر نور آفتاب کار می‌کنید، علاوه بر نوشیدن آب زیاد، لباس‌های گشاد و رنگ روشن بپوشید.