9 چیز که می تواند سلامت کبد را به خطر بیندازد

کبد بزرگترین ارگان بدن است و مسئولیت های بسیار مهمی نیز دارد: تصفیه کردن خون بدن، پردازش کردن مواد مغذی، کمک به مقابله با عفونت و خیلی کارهای دیگر. اما همه اینها نشان می دهد کبدتان از چندین ناحیه آسیب پذیر است. اگر کبد آسیب ببیند، ممکن است زخم ( سیروز ) بردارد که در نهایت ممکن است منجر به از دست دادن کبد یا سرطان شود.

با اینکه مردم فکر می کنند آسیب به کبد بیشتر به خاطر استفاده از الکل است اما عوامل دیگری نیز مقصر هستند. سطح سلامت، داروها و عادت های سبک زندگی، ممکن است باعث شوند کبدتان دچار آسیب شود. اما برای سالم نگه داشتن این ارگان حیاتی چه کاری می توانیم انجام دهیم.

چاقی

چاقی در بیماری کبد غیرالکلی نقش ایفا می کند. متاسفانه این نوع از بیماری کبدی افراد بسیاری را درگیر خود کرده است. این مشکل، زمانی پیش می آید که مقدار زیادی سلول چربی در کبد ذخیره می شود. با اینکه پزشکان دقیق نمی دانند چه چیزی باعث بیماری کبد غیرالکلی می شود اما این شرایط با اختلالات متابولیک (سوخت و ساز)، فشار خون بالا و سطح بالای تری گلیسیرید نیز در ارتباط است.

وقتی سلول های کبد، چربی زیادی پیدا می کنند ممکن است سیروز و نارسایی کبد اتفاق بیفتد. افراد در سن 40 و 50 سالگی نیز ممکن است دچار بیماری کبد غیرالکلی شوند، حتی تحقیقات این مشکل را در نوجوانان چاق نیز تشخیص داده است.

نوشابه

نوشابه های سرشار از قند، یکی از عوامل چاقی هستند و از این رو جای تعجب نیست که برای سلامت کبد نیز مناسب نباشند. تحقیقات نشان داده افرادی که روزانه یک یا دو نوشیدنی شیرین استفاده می کنند نسبت به افرادی که نوشیدنی شیرین استفاده نمی کنند بیشتر در خطر کبد چرب قرار دارند. این خطر در بین افرادی که همین حالا هم از مشکل چاقی و اضافه وزن رنج می برند بالاتر است. در نتیجه کاهش خوردن نوشابه و نوشیدنی های شیرین می تواند هم در کاهش وزن کمکتان کند و هم در سلامت کبدتان.

استامینوفن

استامینوفن بدون نسخه به عنوان تیلنول و با نسخه به عنوان ویکودین یا پرکوست فروخته می شود. استامینوفن در دوز بالا می تواند باعث نارسایی کبدی و حتی مرگ شود. اگر اوردوز استامینوفن سریع درمان شود، شانس نجات یافتن از آن زیاد است اما تا جای ممکن باید از این حالت پیشگیری شود.هرگز بیش از حد توصیه شده استامینوفن استفاده نکنید و همچنین مطمئن شوید بیش از یک دارو که حاوی این مواد است را مصرف نکنید.
استامینوفن در داروهای زیادی به کار برده می شود که شامل بسیاری از داروهای ضدسرفه و سرماخوردگی است.

دیگر داروها

علاوه بر استامینوفن، دیگر داروها نیز ممکن است به کبدتان آسیب برسانند. برای مثال استفاده طولانی مدت از استروئیدهای آنابولیک (هورمون های مردانه که برخی ورزشکاران برای افزایش عملکرد ورزشی شان استفاده می کنند) با افزایش خطر ابتلا به بیماری کبدی در ارتباط هستند. مواد غیرقانونی از جمله هروئین و کوکائین نیز می توانند به کبد آسیب بزنند.

عدم سوء مصرف مواد به دلایل بسیاری ضروری است، چه قانونی باشند و چه غیر قانونی. اگر متوجه نشانه های آسیب کبدی شدید ( از جمله زردی، تیرگی ادرار و یا درد در شکم ) با پزشک خود درباره داروهایی که استفاده می کنید با او صحبت کنید.

هپاتیت

هپاتیت های مزمن B و C از عوامل اصلی سرطان کبد در سراسر دنیا هستند. هپاتیت C از طریق خون آلوده پخش می شود. این یعنی ممکن است یک فرد به خاطر استفاده از سوزن مشترک، نزدیکی بدون استفاده از محافظت و انتقال خون دچار این مشکل شود. هپاتیت مزمن C در حال حاضر با دارو درمان می شود اما باید سریع تشخیص داده شود. معمولا به این بیماری قاتل خاموش می گویند چون اکثر افراد نمی دانند مبتلا به هپاتیت هستند و ممکن است بیماری پیشرفت کند و تبدیل به سیروز یا سرطان کبد و نارسایی کبد شود. راه حل آن تشخیص و درمان سریع است.
هپاتیت B نیز می تواند از طریق خون آلوده پخش شود. اما این نوع هپاتیت کمتر دیده می شود، چون واکسن آن وجود دارد و بسیاری از کودکان آن را استفاده می کنند.

بیماری های ژنتیکی

ژنتیک هم می تواند در سلامت کبد نقش آفرینی کند و بسیاری از مشکلات ارثی ممکن است منجر به بیماری کبدی شوند. برای مثال بیماری ارثی هموکروماتوز می تواند باعث انباشته شدن آهن در بدن شود که ممکن است باعث سیروز و نهایتا نارسایی کبد شود. یکی از موارد کمتر شایع، بیماری ویلسون است که منجر به انباشته شدن مس در بدن می شود. این بیماری نه تنها به کبد آسیب می رساند بلکه به مغز و دیگر ارگان ها نیز صدمه می زند.

خوشبختانه هر دو حالت قابل درمان هستند، برای هموکروماتوز سطح آهن بدن با حذف مرتب خون از بدن کاهش داده می شود. برای بیماری ویلسون نیز داروهایی وجود دارد که مس را حذف می کند.

بیماری های خودایمنی

برخی از بیماری های خودایمنی نیز می توانند روی سلامت کبد تاثیر بگذارند. وقتی سیستم ایمنی خود بدن، به اشتباه کبد را مورد حمله قرار می دهد گفته می شود که فرد مبتلا به هپاتیت خودایمنی است. هیچکس نمی داند که چرا بدن علیه خود می شود اما ممکن است عوامل ژنتیکی در آن نقش داشته باشند. این بیماری بیشتر در زنان و در افرادی که از دیگر بیماری های خودایمنی رنج می برند بیشتر شایع است. سیروز صفرای اولیه، دیگر بیماری خودایمنی است که معمولا خانم ها دچارش می شوند.

هر دو مشکل، در صورت درمان نشدن ممکن است منجر به سیروز و نارسایی کبدی شود. با اینکه علاجی برای این دو بیماری وجود ندارد اما درمان می تواند شما را سالم نگه دارد. تا زمانی که همه چیز را تحت کنترل داشته باشید می توانید زندگی عادی داشته باشید.

سیگار کشیدن

این هم یک دلیل دیگر برای ترک سیگار: سیگار می تواند خطر سرطان و سیروز کبد را با هم افزایش دهد. مواد شیمیایی سمی در تنباکوی سیگار می توانند باعث التهاب و در نهایت سیروز شوند. سیگار کشیدن همچنین تولید سیتوکین را افزایش می دهد، ماده شیمیایی که التهاب و آسیب وارد شده با کبد را افزایش می دهد. یک نگرانی دیگر: در افراد مبتلا به هپاتیت B و C سیگار کشیدن باعث افزایش کارسینوم هپاتوسلولار می شود که یک نوع سرطان کبد است.

الکل

با اینکه دیگر عوامل در بیماری کبدی نقش دارند اما الکل، عامل اصلی سیروز و بیماری های کبدی متعاقب آن است. تخمین زده می شود 10 تا 15 درصد کسانی که زیاد از این نوشیدنی ها استفاده می کنند دچار زخم کبدی باشند. کنار گذاشتن مصرف این نوشیدنی ها بهترین روش پیشگیری است، مخصوصا اگر از پیش کبدتان آسیب دیده باشد. داروی جادویی برای خلاص شدن از سیروز وجود ندارد بنابراین بهترین روش همان پیشگیری است.

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.