رژیم مبتلایان به زخم معده؛ بایدها و نبایدهای غذایی مبتلایان به زخم معده

تا چندی پیش پزشکان معتقد بودند که رژیم مبتلایان به زخم معده وجود ندارد. آنها بر این باور بودند که زخم معده به دلیل عواملی مانند استرس و خوردن غذاهای تند ایجاد می‌شود، اما تحقیقات اخیر نشان داده است که مهم‌ترین عوامل این بیماری، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند: ایبوپروفن، آسپرین، ناپروکسن و دیکلوفناک، سبک زندگی نادرست مانند سیگار کشیدن و داشتن یک رژیم غذایی ناسالم است. پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و مغذی برای مبتلایان به این بیماری ضروری است. ایجاد برخی تغییرات در رژیم مبتلایان به زخم معده می‌تواند به کاهش علایم، کمک به حفظ سلامت بدن و کاهش خطر ابتلای مجدد به این بیماری کمک کند. در ادامه به بررسی رژیم مبتلایان به زخم معده که می‌توانید برای بهبود این بیماری انجام دهید، می‌پردازیم.

دلایل شایع زخم معده چیست؟

همانطور که گفته شد یکی از دلایل شایع زخم معده هلیکوباکتر پیلوری است که موجب عفونت معده می‌شود. علائم نشان دهنده‌ی زخم معده در کنار احساس سوزش شامل گرفتگی و درد معده، حالت تهوع و باد گلوی پیوسته است. اگر شخصی این علائم را تجربه می‌کند باید توسط پزشک معاینه شود.

تغییرات سبک زندگی می‌تواند گامی مهم به سمت ترمیم پوشش معده، پیشگیری از التهاب و مقابله با عفونت باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که هلیکوباکتر پیلوری حدود 50 درصد جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار داده است. این باکتری موجب افزایش التهاب معده و بالا رفتن خطر ابتلا به زخم معده در مسیر گوارش و همچنین مرکز معده می‌شود. هلیکوباکتر پیلوری اصلی‌ترین عامل افزایش خطر سرطان معده است. سرطان معده دومین سرطان کشنده دنیاست.

رژیم مبتلایان به زخم معده چگونه است؟

با اینکه رژیم غذایی خاص و مشخصی برای درمان زخم معده وجود ندارد، اما تحقیقات نشان داده با مصرف بعضی از غذاها می‌توان هلیکوباکتر پیلوری را از بین برد. از طرفی خوردن برخی از غذاها نیز می‌تواند موجب بدتر شدن اوضاع شود. تحقیقات نشان داده‌اند غذاهای نمکی و چرب پوشش معده را تغییر می‌دهند. غذاهای شور می‌توانند سلول‌های درون معده را تغییر دهند و باعث ایجاد عفونت شوند. طبق تحقیقات، رژیم‌های حاوی غذاهای چرب و شور، التهاب معده را افزایش می‌دهد.

سال‌های بسیاری پزشکان به افراد توصیه می‌کردند برای کمک به پوشش معده و جلوگیری از تاثیر مضر غذاهای اسیدی شیر بنوشند. از آنجا که پزشکان و دانشمندان امروزه به نقش هلیکوباکتر پیلوری در التهاب معده پی برده‌اند دیگر به خوردن شیر توصیه نمی‌کنند.

همانطور که گفته شد رژیم مبتلایان به این بیماری باید به گونه‌ای باشد که معده آن‌ها را تحریک نکند. برخی غذاها ممکن است علایمی ‌مانند: درد معده، نفخ، سوزش سر دل، یا سوء‌هاضمه را بدتر کند که به هیچ عنوان نباید در رژیم مبتلایان به زخم معده استفاده شود؛ اما بعضی غذاها یک درمان خانگی برای این بیماری محسوب می‌شود.

درمان زخم معده معمولاً به داروهایی متکی است که می‌توانند عوارض جانبی منفی مانند سردرد و اسهال ایجاد کنند. به همین دلیل، هم پزشکان و هم افراد مبتلا به این بیماری، درمان‌های جایگزین و خانگی را ترجیح می‌دهند. چند درمان طبیعی و خانگی زخم معده با پشتوانه علمی که در صورت قرار گرفتن در رژیم مبتلایان به این بیماری می‌تواند به درمان این بیماری آزاردهنده کمک کند، عبارتند از:

یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد زخم معده،عفونت هلیکوباکتر پیلوری، استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و سبک زندگی نادرست است.

1- آب کلم

کلم یک درمان طبیعی این بیماری است. قبل از اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها برای کمک به بهبود زخم معده در دسترس باشند، پزشکان از آب کلم برای درمان این بیماری استفاده می‌کردند. کلم سرشار از ویتامین C است؛ آنتی اکسیدانی که به پیشگیری و درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری که شایع‌ترین علت زخم معده است، کمک می‌کند.

2- شیرین بیان

احتمالا یکی از مواردی که برای رژیم مبتلایان به زخم معده شنیده‌اید، شیرین بیان است؛ یک ادویه بومی ‌آسیا و منطقه مدیترانه. این گیاه از ریشه خشک شده گیاه Glycyrrhiza glabra به دست می‌آید و یک داروی گیاهی سنتی محبوب برای درمان بسیاری از بیماری‌ها است. ریشه شیرین بیان دارای خواص پیشگیری کننده از زخم و مبارزه با آن است. شیرین بیان معده و روده را تحریک می‌کند تا مخاط بیشتری تولید کنند و به این ترتیب به محافظت از پوشش معده کمک می‌کند. همچنین به سرعت بخشیدن به روند بهبودی و کاهش درد ناشی از زخم معده کمک می‌نماید.

توجه داشته باشید که شیرین بیان ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و عوارض جانبی مانند درد عضلانی یا بی‌حسی در اندام‌ها ایجاد کند. بنابراین قبل از افزودن شیرین بیان به رژیم مبتلایان به این بیماری، با پزشک صحبت کنید.

3- عسل

عسل یک ماده غذایی غنی از آنتی اکسیدان است که در بهبود بسیاری از بیماری‌ها مانند: کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی و حتی انواع خاصی از سرطان مفید است. همچنین عسل از تشکیل و بهبود بسیاری از زخم‌ها از جمله زخم معده جلوگیری می‌کند. دانشمندان بر این باورند که خواص ضد باکتریایی عسل می‌تواند به مبارزه با هلیکوباکتر پیلوری که شایع‌ترین علت زخم معده است، کمک کند. عسل یک ماده غذایی مقوی و مغذی برای افزودن به رژیم مبتلایان به این بیماری است.

4- سیر

سیر یکی دیگر از مواد غذایی با خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی است. سیر بهبود زخم‌ها را تسریع می‌کند و حتی احتمال ایجاد آن‌ها را در وهله اول کاهش می‌دهد. بنابراین برای پیشگیری از این بیماری می‌توانید سیر مصرف کنید. عصاره سیر مانند دیگر مواد غذایی ذکر شده، به جلوگیری از رشد هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کند.

تحقیقات نشان داده است که اگر در رژیم مبتلایان به زخم معده، خوردن دو حبه سیر خام در روز را قرار دهید، فعالیت باکتریایی در پوشش معده بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری کاهش قابل توجهی پیدا خواهد کرد.

سیر یک ماده غذایی با خاصیت ضد میکروبی و ضد باکتریایی است که به جلوگیری از رشد هلیکو باکتر پیلوری کمک زیادی می‌کند.

5- زردچوبه

زردچوبه یک ادویه بسیار محبوب است که در بسیاری از غذاهای ایرانی هم استفاده می‌شود. بنابراین به راحتی می‌توان آن را در رژیم مبتلایان به زخم معده قرار داد. کورکومین، ماده فعال زردچوبه، دارای خواص دارویی است و به نظر می‌رسد در جلوگیری از آسیب ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری بسیار مؤثر باشد. همچنین به افزایش ترشح مخاط کمک می‌کند و از پوشش معده در برابر عوامل تحریک کننده محافظت می‌نماید.

6- مصطکی

مصطکی رزینی است که از درخت بنه به دست می‌آید. این ماده از دیرباز در طب باستان برای درمان اختلالات مختلف از جمله زخم معده استفاده می‌شد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف روزانه 1 گرم مصطکی منجر به کاهش 30 درصدی علایم مرتبط با این بیماری می‌شود. همچنین مصطکی فعالیت ضد باکتریایی علیه هلیکوباکتر پیلوری دارد. مصطکی را می‌توان در اکثر فروشگاه‌های مواد غذایی بهداشتی به صورت آدامس یافت و آن را در رژیم مبتلایان به زخم معده قرار داد.

7- آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا گیاهی است که به طور گسترده در صنایع آرایشی و بهداشتی، دارویی و غذایی استفاده می‌شود. این ماده به دلیل خواص ضد باکتریایی و التیام بخش پوست بسیار معروف است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید آلوئه‌ورا می‌تواند یک درمان مؤثر در برابر این بیماری باشد. از آنجا که آلوئه‌ورا به طور کلی بی خطر است، می‌توانید با خیال راحت آن را در رژیم مبتلایان به زخم معده قرار دهید.

8- پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که برای سلامتی بسیار مفیدند. فواید آن‌ها از بهبود سلامت ذهن تا سلامت روده و پیشگیری و مبارزه با زخم‌ها را شامل می‌شود. پروبیوتیک‌ها تولید مخاط را تحریک نموده و به بازسازی و ترمیم دیواره معده کمک می‌کنند. همچنین ممکن است باعث تشکیل رگ‌های خونی جدید شوند که انتقال ترکیبات شفابخش به محل زخم را آسان می‌کند و روند بهبود را بالا می‌برد.

پروبیوتیک‌ها میکرو ارگانیسم‌های زنده مفیدی هستند که باعث ترمیم دیواره معده می‌شوند.

درمان گیاهی برای زخم معده

برخی درمان‌های گیاهی که ممکن است برای این بیماری مؤثر باشد، عبارتند از:

• برگ‌های شنبلیله حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند زخم معده را درمان کنند. ۱ فنجان برگ شنبلیله را بجوشانید و کمی‌ نمک به آن اضافه کنید و دو بار در روز بنوشید.
• نوشیدن آب کلم خام برای درمان زخم معده بسیار مؤثر است. روزانه قبل از خواب آب کلم تازه مصرف کنید. این ماده به تقویت پوشش معده و بهبود زخم کمک می‌کند.
• دمنوش نعناع فلفلی و دمنوش بابونه ضد التهاب هستند و می‌توانند درد زخم معده شما را تسکین دهند و به روند بهبودی زخم کمک کنند. دمنوش خود را دم کنید و بگذارید خنک شود. اگر خیلی داغ باشد، زخم معده شما را تحریک می‌کند. همچنین می‌توانید مقداری عسل را به دلیل خواص ضد باکتریایی و همچنین طعم شیرین آن به دمنوش خود اضافه کنید. توجه داشته باشید که نعناع فلفلی می‌تواند علایم رفلاکس معده (یا GERD) را بدتر کند. بنابراین در صورت داشتن این عارضه، از خوردن چای، روغن یا سایر طعم‌دهنده‌های نعناع دوری کنید.

در رژیم مبتلایان به زخم معده چه غذاهایی مفید است؟

برای بهبود این بیماری نیاز است که تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی خود داشته باشید تا بتوانید روند درمان خود را تسریع کنید و از دردهای شکمی ‌رنج‌آور خلاص شوید. پزشکان بر رژیم غذایی با فیبر بالا که سرشار از سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل است، تأکید دارند. بهترین غذاهایی که می‌توانید در رژیم مبتلایان به زخم معده قرار دهید، عبارتند از:

• فیبر: فیبر شامل جو، حبوبات، دانه‌های کتان، آجیل، پرتقال، سیب و هویج است. این غذاها برای شما مفید هستند، زیرا می‌توانند از ایجاد زخم معده جلوگیری کنند.
• غذاهای غنی از ویتامین A: غذاهایی مانند: کلم بروکلی، سیب زمینی شیرین، کلم پیچ، اسفناج و کلم سبز، حاوی ویتامین A هستند. این غذاها تولید مخاط را در دستگاه گوارش شما افزایش می‌دهند، برخی معتقدند این عمل می‌تواند به جلوگیری از زخم معده کمک کند.
• چای سبز: تحقیقات نشان می‌دهد که چای سبز می‌تواند به مبارزه با هلیکوباکتر پیلوری کمک کند.
• غذاهای غنی از فلاونوئید: این غذاها شامل سیر، پیاز، زغال اخته، توت فرنگی و نخود فرنگی هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که غذاهای غنی از فلاونوئید می‌توانند از روده شما در برابر گاستریت مزمن، عفونت هلیکوباکتر پیلوری و سرطان معده محافظت کنند. همچنین این غذاها به مهار رشد هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کنند.

در رژیم مبتلایان به زخم معده چه غذاهایی مضر است؟

درست همان‌طور که بعضی غذاها می‌توانند از ایجاد زخم معده جلوگیری کنند یا باعث بهبود سریع‌تر آن‌ها شوند، برخی دیگر دقیقاً اثر معکوس دارند. در رژیم مبتلایان به این بیماری و کسانی که سعی در بهبود زخم معده خود دارند یا از ابتلا به آن اجتناب می‌کنند، باید مصرف غذاهای زیر را به حداقل برسانید:

• شیر: تحقیقات جدید نشان می‌دهد که شیر باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود و افراد مبتلا به زخم معده باید از آن اجتناب کنند.
• قهوه و نوشابه‌های گازدار: قهوه و نوشیدنی‌های گازدار، حتی اگر بدون کافئین باشند، می‌توانند ترشح اسید معده را افزایش دهند و پوشش محافظ معده را تحریک کنند.
• غذاهای تند و چرب: غذاهای تند یا خیلی چرب می‌توانند معده را تحریک کنند. فلفل چیلی بر اساس تجربه شخصی و به دلیل پلی فنول‌های ارزشمندی که دارد، می‌تواند استثنا باشد.

علاوه بر پرهیز از غذاهای فوق، مصرف وعده‌های غذایی کوچک در زمان‌های منظم، میان وعده در طول روز، آهسته غذا خوردن و خوب جویدن غذا می‌تواند به کاهش درد و بهبود این بیماری کمک کند. همچنین اجتناب از سیگار کشیدن و کاهش استرس، دو استراتژی مفید دیگر برای جلوگیری از زخم معده و بهبود روند درمان هستند.

نوشابه‌های گازدار حتی اگر بدون کافئین باشند ترشح اسید معده را افزایش داده و پوشش مخاط معده را تحریک می‌کنند.

یک نمونه رژیم غذایی مبتلایان به زخم معده

همان‌طور که گفته شد، بسیاری از زخم‌های گوارشی به دلیل استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی که می‌تواند به پوشش دستگاه گوارش شما آسیب برساند، ایجاد می‌شوند. برخی دیگر به علت یک عفونت باکتریایی به نام هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) به وجود می‌آیند. رژیم مبتلایان به این بیماری باید شامل مواد غذایی با اثرات ضد باکتریایی باشد تا روند بهبودی آن‌ها را تسریع کند. یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به شما کمک کند تا درد کمتری احساس کنید، روند بهبود خود را سرعت ببخشید و احتمالاً در آینده از بروز زخم دیگری جلوگیری کنید.

پلی فنول‌ها نوعی آنتی اکسیدان هستند که در بسیاری از غذاهای گیاهی یافت می‌شوند و می‌توان از آن‌ها برای درمان زخم معده استفاده کرد. مطالعات نشان می‌دهد که پلی فنول‌ها از آسیب سلولی ناشی از افزایش سن، محیط زیست و سبک غلط زندگی جلوگیری می‌کنند. برخی از پلی فنول‌ها به بهبود سریع‌تر زخم‌های مخاطی معده کمک می‌کنند، در حالی که برخی دیگر دارای اثرات ضد باکتریایی هستند و به کشتن هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کنند.

بیشتر غذاهای گیاهی مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل حاوی پلی فنول‌ها هستند. هشت ماده غذایی زیر علاوه بر سایر مواد مغذی ضروری، دارای بالاترین میزان پلی فنول هستند:

• توت‌ها: توت‌ها کم کالری و سرشار از ویتامین C، فیبر و پلی فنول هستند. توت آرونیا و آقطی (انگور کولی) به ترتیب با 1123 و 870 میلی‌گرم در هر نصف فنجان، بیشترین میزان پلی فنول را دارند. زغال اخته با 535 میلی گرم، انگور سیاه با 485 میلی گرم، توت سیاه، تمشک و توت فرنگی با حدود 160 میلی گرم در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
• گیاهان خشک: گیاهان خشک حاوی مقدار زیادی پلی فنول همراه با طیف وسیعی از مواد مغذی دیگر مانند کلسیم، منیزیم و پتاسیم هستند. گیاهانی که دارای بالاترین پلی فنل هستند، عبارتند از: میخک، نعناع فلفلی، بادیان ستاره‌ای، پونه کوهی، دانه کرفس، مریم گلی، رزماری و آویشن.
• آجیل: آجیل راه آسانی برای افزودن فیبر، پروتئین و اسیدهای چرب ضروری به رژیم غذایی شماست. اکثر آجیل‌ها حاوی پلی فنول هستند، اما بهترین آن‌ها عبارتند از: شاه بلوط، فندق، گردو و بادام.
• دانه کتان: گاهی اوقات از دانه کتان برای بهبود هضم و رفع یبوست استفاده می‌شود. این ماده در کنار فیبر بالایی که دارد، 229 میلی گرم پلی فنول در هر قاشق غذاخوری هم دارد. شما می‌توانید دانه‌ کتان را به غلات، ساندویچ‌ها و سالاد خود اضافه کنید یا آن‌ را همراه با کوکی‌ها و نان‌ها بپزید.
• سبزیجات: کارشناسان توصیه می‌کنند روزانه 2.5 تا 3 فنجان سبزیجات مصرف کنیم. از آنجایی که بیشتر سبزیجات حاوی پلی فنول هستند، دریافت کافی در رژیم غذایی به شما کمک می‌کند از اثرات این آنتی اکسیدان‌ها بر سلامتی بهره‌مند شوید. برخی از سبزیجات دارای بالاترین پلی فنول، عبارتند از: کنگر فرنگی، پیاز قرمز، اسفناج تازه.
• چای سبز: پلی فنول‌های موجود در چای سبز ممکن است التهاب را آرام کنند و به تقویت بافتی که معده را می‌پوشاند، کمک کنند.

غذاهای لبنی تخمیر شده مانند کفیر یا ماست، اثرات ضد باکتریایی دارند. حتی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از انواع عسل، از جمله عسل کمیاب پونه کوهی که در یونان رشد می‌کند، هلیکوباکتر پیلوری و سایر باکتری‌ها را از بین می‌برد.

در نظر داشته باشید رژیم غذایی ممکن است به تنهایی زخم معده را درمان نکند، اما یک رژیم غذایی سالم و اصولی، می‌تواند به بهبود این بیماری کمک کند. برخی از مواد مغذی موجود در غذاها، مانند پلی فنول‌ها و پروبیوتیک‌ها هم می‌توانند به ترمیم بافت آسیب‌دیده و مبارزه با باکتری‌هایی که باعث ایجاد زخم می‌شوند، کمک کنند. پرهیز از غذاهای تحریک کننده نیز می‌تواند علایم را کاهش دهد و همچنین روند بهبود را تسریع بخشد. پس حتماً از مواد غذایی مفید در رژیم مبتلایان به این بیماری استفاده کنید.

منبع ++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.