برخی تصور می‌کنند که سنگ کلیه فقط مخصوص بزرگسالان است اما مادران و پدران زیادی به طور ناگهانی با مشکل سنگ کلیه در کودکان خود روبر می‌شوند. این مشکل، ممکن است نگرانی و اضطراب فراوانی برای آن‌ها ایجاد کند. اما سنگ کلیه چیست و آیا قابل پیشگیری و درمان است یا خیر؟ اصطلاح سنگ کلیه، به قطعات سخت و سنگریزه مانندی گفته می‌شود که در نتیجه افزایش مواد معدنی در ادرار، یکی از کلیه‌های کودک یا هر دوی آن‌ها رسوب می‌کند. سنگ کلیه از نظر اندازه و شکل متفاوت است. یک سنگ کوچک ممکن است به‌خودی‌خود از مجرای ادرار عبور کرده و درد زیادی ایجاد نکند اما سنگ کلیه بزرگ‌تر ممکن است در طول مسیر گیر کند و با مسدودسازی جریان ادرار، باعث درد شدید یا خونریزی شود. کودکانی که علائمی از جمله درد شدید، خون در ادرار یا استفراغ دارد، نیاز به مراقبت فوری دارشته و باید به سرعت تحت نظر پزشک قرار بگیرند. ما در این مقاله، به بررسی سنگ کلیه نوزادان و کودکان و روش‌های درمان و پیشگیری آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
- آیا سنگ کلیه در کودکان رایج است؟
- انواع سنگ کلیه در کودکان
- علت ایجاد سنگ کلیه در کودکان چیست؟
- علت ایجاد سنگ کلیه در نوزادان زیر 1 سال چیست؟
- علائم وجود سنگ در کلیه کودک چیست؟
- چرا کلیه‌ی بعضی از کودکان سنگ ساز است؟
- کدام کودکان بیشتر در معرض سنگ کلیه هستند؟
- چگونه می‌توان از تشکیل سنگ در کلیه کودک پیشگیری کرد؟
- راه‌های تشخیص سنگ کلیه در نوزادان و کودکان چست؟
- آیا تغذیه بر ایجاد سنگ کلیه تاثیر دارد؟
- راه‌های درمان سنگ کلیه نوزادان و کودکان چیست؟
آیا سنگ کلیه در کودکان رایج است؟
سنگ کلیه در کودکان شایع نیست، اما در سالیان اخیر، به نحو شگفت‌آوری بر تعداد کودکان مبتلا به سنگ کلیه افزوده شده است. این امر ممکن است ناشی از تغییر عادات غذایی، به ویژه افزایش میزان سدیم از طریق مصرف غذاهای فرآوری شده و نمک خوراکی باشد. بنابراین برای پیشگیری از ابتلای کودک دلبندتان به این بیماری لازم است بیاموزید که چه تغییراتی در رژیم غذایی کودک ایجاد کنید که علاوه بر مطلوبیت، سلامت وی را نیز تضمین کند. به خاطر داشته باشید که افزایش چاقی و کم‌تحرکی نیز ممکن است باعث شود کودکان بیشتر در معرض ابتلا به انواع سنگ کلیه قرار بگیرند.
انواع سنگ کلیه در کودکان
چهار نوع اصلی سنگ کلیه در کودکان عبارتند از:
- سنگ‌های کلسیمی (شایع‌ترین نوع سنگ کلیه)
- سنگ سیستین (ناشی از اختلال ژنتیکی)
- سنگ‌های اسید اوریک (در اثر مصرف زیاد پروتئین‌های حیوانی)
- سنگ‌های استروویت (زمانی که فردی مکرر دچار عفونت‌های مجاری ادراری شود)
چاقی و کم‌تحرکی باعث می‌شود کودکان بیشتر در معرض ابتلا به انواع سنگ کلیه قرار بگیرند.
علت ایجاد سنگ کلیه در کودکان چیست؟
بیشتر سنگ‌ها به دلیل سطوح بالای کلسیم، اگزالات یا فسفر در ادرار کودک ایجاد می‌شوند. این مواد معدنی به طور معمول در ادرار یافت می‌شوند و در سطوح طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کنند اما نباید از حد مجاز بالاتر بروند. البته، برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها نیز ممکن است شانس ابتلا به سنگ کلیه را در کودکان مستعد این بیماری، افزایش دهد.
هنگامی که کودکان نمی‌توانند برای مدت طولانی حرکت کنند، به عنوان مثال زمانی که بخشی از بدن کودک پس از جراحی گچ گرفته می‌شود یا مجبور است بدون حرکت در تختخواب بماند، احتمال ابتلا به سنگ کلیه بیشتر می‌شود. هنگامی که کودکان حرکت نمی‌کنند، استخوان‌های آن‌ها ممکن است کلسیم اضافی را وارد خون کنند.
علت ایجاد سنگ کلیه در نوزادان زیر 1 سال چیست؟
سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که مواد معدنی (مانند نمک) در ادرار کودکان و نوزادان زیاد و آب، کم باشد. این مورد، اغلب در نتیجه کم‌آبی بدن کودک رخ می‌دهد. برخی از عوامل ژنتیکی نادر نیز می‌تواند باعث شود کلیه کودک سنگ‌ساز شود. عمده عواملی که نوزادان را در معرض افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه قرار می‌دهد، عبارتند از:
- سابقه خانوادگی سنگ کلیه
- کاهش مصرف آب یا دوره‌های طولانی کم آبی بدن (غالبا برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند)
- عفونت مکرر دستگاه ادراری کودک یا نوزاد
- زمانی که رژیم غذایی مادران شیرده سرشار از سدیم و یا پروتئین باشد.
علائم وجود سنگ در کلیه کودک چیست؟
اگرچه گاهی سنگ در کلیه، بدون هیچ نشانه ظاهری تشکیل می‌شود اما گاهی نیز علائمی وجود دارند که با مشاهده آن‌ها باید هشیار شد. برخی علائم سنگ کلیه در کودکان عبارتند از:
- دردهای شدید در پشت، پهلو، پایین شکم یا کشاله ران
- خون صورتی، قرمز یا قهوه ای در ادرار (هماچوری)
- نیاز دائمی به ادرار کردن
- درد هنگام ادرار کردن
- ناتوانی در ادرار کردن
- ادرار کدر یا بدبو
- تحریک‌پذیری، به ویژه در کودکان خردسال
در صورت بروز هر یک از این علائم، کودک باید فوراً به یک متخصص ارجاع شود. این علائم می‌تواند ناشی از سنگ کلیه یا یک بیماری جدی‌تر باشد. درد سنگ کلیه ممکن است برای مدت کوتاه یا طولانی ادامه داشته باشد یا به صورت موجی بیاید و برود. همراه با درد، کودک ممکن است علامت‌های زیر را داشته باشد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب
- لرز
تب و لرز در کودکان یکی از علائم سنگ کلیه یا مشکل جدی‌تر است.
چرا کلیه‌ی بعضی از کودکان سنگ ساز است؟
بیشتر سنگ‌های کلیه به دلیل سطوح بالای کلسیم، اگزالات یا فسفر در ادرار ایجاد می‌شوند. اما گاهی ژن‌ها نیز تا حدودی در ماجرا دخالت دارند. در تحقیقات اخیر، وجود ارتباط بین ژن claudin-14 با افزایش قابل توجه خطر ابتلا به سنگ کلیه (تقریباً 65 درصد) به اثبات رسیده است. با این توصیف، اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به سنگ کلیه است، احتمال ابتلا به سنگ کلیه در کودک شما بیشتر خواهد بود اما عوامل دیگری نیز می‌توانند بر سنگ‌سازی کلیه کودک تأثیر بگذارند.
به عنوان مثال، اگرچه دلیل آن مشخص نیست، اما افرادی که در آب و هوای گرم جنوبی در نزدیکی دریا زندگی می‌کنند، نسبت به سایر افراد، بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. کودکانی که رژیم غذایی سرشار از پروتئین یا نمک یا مقادیر بیش از حد اگزالات (ماده معدنی موجود در برخی میوه‌ها و سبزیجات و همچنین در آجیل و شکلات) دارند نیز در معرض خطر ابتلا به سنگ هستند. مصرف معمولی کلسیم در رژیم غذایی نیز ممکن است به پیشگیری از تشکیل سنگ در کلیه کمک کند، در حالی که مقادیر بیش از حد کلسیم ممکن است باعث تشکیل سنگ شود.
کدام کودکان بیشتر در معرض سنگ کلیه هستند؟
کودکان و نوزادان، در هر سنی ممکن است دچار سنگ کلیه شوند، اما این بیماری در نوجوانان بسیار بیشتر است. سابقه خانوادگی سنگ کلیه احتمال ابتلای کودک به سنگ را افزایش می‌دهد. کودکانی که در گذشته سنگ کلیه داشته‌اند، شانس بیشتری برای ابتلای مجدد دارند. سبک زندگی و رژیم غذایی ناسالم می‌تواند کودکان را بیشتر در معرض ابتلا به تشکیل سنگ در کلیه قرار دهد. به عنوان مثال، نوشیدن آب به میزان بسیار کم یا نوشابه‌های شیرین یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین به میزان زیاد، ممکن است باعث غلظت بیش از حد ادرار شود.
به همین ترتیب، مصرف سدیم بیش از حد نیز ممکن است مواد معدنی اضافی را وارد ادرار کند که می‌تواند به سنگ کلیه تبدیل شود. مقادیر بالایی از سدیم در بسیاری از غذاهای آماده از جمله غذاهای رستورانی، چیپس، گوشت ساندویچ، غذاهای منجمد و برخی نوشیدنی‌های ورزشی یافت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیماری‌های خاص از جمله موارد زیر نیز بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند:
- انسداد یا شکل غی طبیعی دستگاه ادراری
- التهاب مزمن یا طولانی مدت روده
- فیبروز کیستیک پیوند خارجی NIH
- بیماری کلیه کیستیک پیوند خارجی NIH
- سیستینوری
- مشکلات گوارشی یا سابقه جراحی دستگاه گوارش
- نقرس
- هایپرکلسیوری
- هایپراگزالوری
- هیپرپاراتیروئیدیسم
- هایپراوریکوزوری
- چاقی
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTIs)
- اسیدوز توبولار کلیوی
- مصرف داروهای خاص
چگونه می‌توان از تشکیل سنگ در کلیه کودک پیشگیری کرد؟
برای کمک به پیشگیری از سنگ کلیه در کودکان، لازم است با کمک متخصص تغذیه، تغییراتی در عادات غذا خوردن و نوشیدن کودک صورت گیرد. نوشیدن مایعات کافی در روز مهم‌ترین عادت برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه است. نوشیدن مایعات کافی ادرار را رقیق نگه می‌دارد و به دفع مواد معدنی که ممکن است سنگ تشکیل دهند کمک می‌کند. اگر کودک آب کافی می‌نوشد، ادرار باید تقریباً شفاف باشد. مقدار مایعات موردنیاز کودک، نیز به سطح فعالیت او بستگی دارد. کودکان و نوجوانانی که در هوای گرم زندگی می‌کنند و یا ورزش می‌کنند ممکن است به مایعات بیشتری نیاز داشته باشند.
اگرچه آب بهترین نوشیدنی است، اما مایعات دیگری مانند آب مرکبات نیز ممکن است به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کند. آب‌لیمو و لیموترش حاوی سطوح بسیار بالایی از سیترات است که مانع از جمع شدن کریستال‌ها برای تشکیل سنگ کلیه می‌شود.
محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده، چیپس‌ها، شکلات‌ها، غذاهای شور و پروتئین‌های حیوانی نیز می‌تواند به پیشگیری از سنگ کلیه کودکان کمک شایان توجهی بکند. اگرچه ممکن است کودک نیاز به مصرف پروتئین حیوانی کمتری در روز داشته باشد، اما برای سلامتی به پروتئین کافی نیاز دارد. بهتر است گوشت و پروتئین حیوانی با لوبیا، نخود خشک و عدس جایگزین شود.
با گنجاندن میوه‌هایی از قبیل مرکبات، کیوی، انواع توت‌ها و آناناس، به جای شیر و لبنیات، کلسیم کافی به بدن کودک خواهد رسید. همه کودکان برای حفظ سلامت و استحکام استخوان‌های خود به مقدار مشخصی کلسیم نیاز دارند. مشورت با پزشک کودک، در مورد میزان مصرف کلسیم برای جلوگیری از ابتلا به سنگ‌های اگزالات کلسیم ضروری است.
آب یکی از بهترین نوشیدنی‌ها برای جلوگیری از سنگ کلیه در کودکان است.
راه‌های تشخیص سنگ کلیه در نوزادان و کودکان چست؟
برای تشخیص سنگ کلیه در کودکان، پزشکان به اطلاعات زیر نیاز دارند:
- سابقه پزشکی
- معاینه بدنی
- آزمایشات خون و تصویربرداری
علاوه بر این، پزشک ممکن است چنین سوالاتی نیز بپرسد:
- علائم کودک چیست؟
- سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارد؟
- غذاها و نوشیدنی‌های معمولی او چه هستند؟
آزمایشات زیر در تشخیص دقیق‌تر بیماری به پزشک کمک می‌کنند:
تست‌های آزمایشگاهی
آزمایش ادرار و خون می‌تواند به تعیین نوع سنگ کلیه کودک کمک کند.
جمع آوری ادرار 24 ساعته
این آزمایش میزان ادرار تولید شده توسط کودک، مواد معدنی که می توانند سنگ تشکیل دهند، موادی که ممکن است به پیشگیری از سنگ کمک کنند و سطح pH ادرار را اندازه‌گیری می‌کند.
تست‌های تصویربرداری
این آزمایشات ممکن است مشکلاتی را نشان دهد که باعث تشکیل سنگ کلیه شده است، مانند نقص مادرزادی یا انسداد در دستگاه ادراری. کودکان معمولاً برای آزمایشات تصویربرداری نیازی به بیهوشی ندارند.
سونوگرافی
هنگامی که کودک برای یافتن سنگ کلیه نیاز به آزمایش تصویربرداری دارد، سونوگرافی اغلب اولین انتخاب است. سونوگرافی می‌تواند تصاویری از کل دستگاه ادراری کودک نشان دهد.
سونوگرافی می‌تواند تصاویری از کل دستگاه ادراری کودک نشان دهد.
اشعه ایکس شکمی
در این آزمایش، از اشعه کم برای تصویربرداری استفاده می‌شود. یک تکنسین در بیمارستان یا آزمایشگاه، به طور سرپایی از شکم کودکعکس می گیرد و رادیولوژیست تصاویر را می‌خواند. اشعه ایکس شکم می‌تواند محل سنگ کلیه را در دستگاه ادراری نشان دهد اما همه سنگ‌ها در عکس‌برداری شکم قابل مشاهده نیستند.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی تی اسکن از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای ایجاد تصاویری از دستگاه ادراری کودک استفاده می‌کند و می‌تواند اندازه و محل سنگ کلیه، انسداد احتمالی کلیه و شرایطی که ممکن است باعث تشکیل سنگ کلیه شده باشد را نشان دهد.
آیا تغذیه بر ایجاد سنگ کلیه تاثیر دارد؟
تغذیه به‌طور کلی، نقش ویژه‌ای در ایجاد یا پیشگیری از سنگ کلیه در کودکان دارد.
- عدم نوشیدن مایعات کافی، می‌تواند یکی از علل ایجاد سنگ کلیه باشد. یک نوجوان باید شش تا هشت لیوان آب در روز بنوشد، مگر این‌که نارسایی کلیه داشته باشد. کودکان کوچک‌تر باید از دستورات پزشک خود در مورد میزان نوشیدن مایعات برای جلوگیری از سنگ کلیه پیروی کنند.
- مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی با رویکرد توقف فشارخون (DASH) می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد.
- همچنین مشخص شده است که اضافه وزن و تشکیل چربی‌های دور کمر در اثر تغذیه ناسالم و مصرف بیش از حد فست فودها و غذاهای چرب و شیرین، خطر ابتلا به سنگ کلیه را در کودک افزایش می‌دهد.
برخی رژیم‌های غذایی خاص، با اعمال محدودیت در مصرف تعدادی از مواد غذایی، می‌توانند به پیشگیری از ابتلا به هر‌یک از انواع سنگ کلیه‌های کمک کند. به عنوان مثال، بهتر است خوراکی‌های زیر در رژیم غذایی کودک محدود شوند:
- آجیل‌ها
- شکلات‌ها
- بادام زمینی
- ریواس
- اسفناج
- سبوس گندم
- سدیم (در بسیاری از غذاهای کنسرو شده، بسته‌بندی شده، فست فودها، چاشنی‌ها و گوشت‌ها وجود دارد)
- لبنیات
سلامتی فرزندت رو تضمین کن
برای تضمین سلامتی فرزندت
راه‌های درمان سنگ کلیه نوزادان و کودکان چیست؟
پزشکان متخصص، معمولاً سنگ کلیه را بر اساس اندازه، محل و نوع آن درمان می‌کنند. سنگ‌های کوچک، ممکن است بدون نیاز به درمان از طریق دستگاه ادراری عبور کنند و کودکان برای چند روز نیاز به ادرار کردن از طریق صافی داشته باشند تا سنگ کلیه به در ظرف مخصوص، انتقال یابد. پزشک، برای تشخیص نوع سنگ کلیه، آن را به آزمایشگاه می‌فرستد.
سنگ‌های کلیه بزرگ‌تر، یا سنگ‌هایی که مجاری ادراری کودک را مسدود می‌کنند یا باعث درد شدید می‌شوند، ممکن است نیاز به درمان فوری داشته باشند. کودکی که استفراغ و کم آبی دارد، ممکن است نیاز به مراجعه به بیمارستان و دریافت مایعات از طریق IV داشته باشد. در این حالت، از درمان‌های زیر استفاده می‌شود:
- سنگ شکنی با کمک موج شوک
- سیستوسکوپی و یورتروسکوپی
- نفرولیتوتومی از راه پوست (برای بهبودی، کودک باید معمولاً چند روز در بیمارستان بستری شود)
پس از دفع یا برداشتن سنگ کلیه، کودک ممکن است نیاز به جمع آوری ادرار به مدت 24 ساعت داشته باشد. هدف، تعیین سطح مواد معدنی در ادرار روزانه کودک است. اگر کلیه‌های کودک، روزانه به اندازه کافی ادرار نسازد یا سطح مواد معدنی بالایی داشته باشد، احتمال تشکیل مجدد سنگ وجود دارد. در جدول (1) انواع سنگ کلیه به همراه داروهای تجویزی احتمالی، ارائه شده است.
جدول (1): انواع سنگ کلیه به همراه داروهای تجویزی احتمالی
| نوع سنگ کلیه | داروهای تجویزی احتمالی |
| سنگ‌های کلسیمی | سیترات پتاسیم، که برای افزایش سطح سیترات در ادرار استفاده می‌شود.
دیورتیک‌های تیازیدی که باعث کاهش کلسیم در ادرار می‌شوند |
| سنگ‌های اسیداوریک | سیترات پتاسیم
آلوپورینول که برای درمان سطوح بالای اسید اوریک در بدن استفاده می‌شود |
| سنگ‌های استروویت | آنتی بیوتیک‌ها
سیترات پتاسیم |
| سنگ‌های سیستین | دی پنی‌سیلامین که به حل شدن سیستین در ادرار کمک می‌کند.
مرکاپتوپروپیونیل گلیسین که به حل شدن سیستین در ادرار کمک می‌کند |
در کنار این درمان‌های پزشکی، استفاده از رژیم غذایی سنگ کلیه، که کاملا اصولی و منطبق بر نیازهای تغذیه‌ای کودک، طرح‌ریزی شده است، نیز یکی از راهکارهای پیشنهادی برای کمک به کودکان مستعد یا مبتلا به سنگ کلیه است.
سنگ کلیه در کودکان، یکی از بیماری‌های شناخته شده اطفال است که می‌تواند دردسرهای زیادی را برای کودک و والدین او ایجاد کند. این بیماری با درد زیاد و گاهی علائم دیگری از جمله تهوع همراه است. اما این بیماری غالبا از طریق تغییر سبک رژیم غذایی کودک، نوشیدن آب کافی و درمان‌های پزشکی، قابل درمان و پیشگیری است.
نظرات