یکی از نگرانی‌های همیشگی والدینی که کودک لاغر یا کم وزن دارند، در مورد سلامت فرزندشان است و به همین دلیل، ممکن است بین انتخاب بهترین رژیم چاقی کودکان و امتحان راهکارهای دیگری از قبیل داروهای گیاهی و شیمیایی، استفاده از مکمل‌ها و … سرگردان شوند.
البته باید توجه داشت که بسیاری از کودکان به طور طبیعی لاغر هستند، اما این احتمال وجود دارد که کودک، با افزایش سن، وزن بیشتری بگیرد. اکثر بچه‌ها از منحنی رشد نسبتاً ثابتی پیروی می‌کنند که تا حدی توسط ژنتیک آنها دیکته می‌شود. پس اگر والدین یا حتی بستگان نزدیک کودک، در دوران جوانی لاغر بوده‌اند، احتمال وجود زمینه ارثی لاغری برای کودک وجود دارد.
در این مقاله قصد داریم در مورد تغذیه کودکان کم وزن، رژیم چاقی کودکان، غذاهای مفید و مضر برای افزایش وزن و همچنین نکاتی برای کاهش اضطراب والدین و کودکان صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
وزن نرمال برای کودکان باید چقدر باشد؟
برخی از کودکان ذاتا لاغر هستند و این بخشی از قانون طبیعت بدنی آن‌هاست، اما علت لاغری برخی دیگر، ممکن است به دلیل تغذیه نامناسب یا ناکافی باشد. تفاوت بین این دو، تعیین‌کننده وجود یا عدم وجود اختلال در سوخت و ساز بدن کودک است.
معمولا در نمودار رشد کودکانی که با لاغری غیرطبیعی مواجه هستند، یک توقف وزنی دیده می‌شود که ممکن است آنها را در طبقه افراد لاغر در معیار BMI قرار دهد. جدول زیر بیان‌گر یک نمای کلی از میانگین وزن طبیعی کودکان ۲ تا ۱۶ ساله است.
البته لازم به یادآوری است که وزن‌های جدول بالا، میانگین وزنی کودکان است و مقداری انحراف از این میانگین طبیعی است. با این حال، اگر نگرانی زیادی در مورد وزن کودک وجود دارد، لازم است با پزشک صحبت شود.
غذاهای مفید در رژیم چاقی کودکان
برخی از بهترین و دوست داشتنی‌ترین غذاها برای افزایش وزن کودکان لاغر، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرخ کردن سبزیجات در چربی، کره و یا روغن
- استفاده از سس‌هایی مانند پنیر، ارده یا خامه ترش به عنوان چاشنی غذا
- آغشته کردن میوه‌های تازه به ماست، عسل، کره کنجد یا کره بادام زمینی
- پخت پاستا با روغن زیتون، کره، خامه و پنیر پیتزا یا موزارلا
- استفاده از شیر کامل یا پرچرب
- افزودن جو دوسر، خامه و شیر به سوپ‌ها
- پخت شیرینی‌های خانگی با یک تخم‌مرغ اضافی یا پودر شیر خشک
- افزودن یک میان‌وعده قبل از خواب کودک؛ اسموتی‌ها، میلک شیک‌ها، نوشیدنی‌های فوری یا نان تست و کره بادام زمینی میان‌وعده‌های خوبی هستند که پروتئین و کالری اضافی قبل از خواب را تامین می‌کنند.
علاوه بر این در رژیم چاقی کودکان، تشویق کودکان به خوردن دو تا سه وعده غذاهای غنی از پروتئین در روز بسیار مهم است. چند ایده عالی برای عصرانه کودک:
- ساندویچ‌های کوچک سرشار از پروتئین، مانند پنیر، مرغ سرخ شده یا تخم‌مرغ
- پنیر و نان‌های کامل
- ماست
- هوموس
- ذرت و سیب زمینی
- موز و آناناس بیشتر از سیب، انگور، پرتقال، طالبی، کیوی یا توت‌ها در افزایش وزن نقش دارند.
باید توجه شود که حتی برای کودکان کم وزن هم مهم است طبق نظر پزشک، ورزش و تحرک داشته باشند. فعالیت بدنی به آنها کمک می‌کند تا استخوان‌ها و ماهیچه‌های قوی و سالمی داشته باشند. هرگز نباید این احساس به کودک القا شود که ناتوان است و قادر به تجربه جهان نیست.
غذاهای مضر در رژیم چاقی کودکان
ممکن است گنجاندن میزان زیادی از غذاهای پرکالری، اما ناسالم (مانند مانند شیرینی، کیک، شکلات و غذاها و نوشیدنی‌های صنعتی شیرین) در رژیم چاقی کودکان لاغر، وسوسه‌انگیز به نظر برسد، اما مهم‌تر این است که کودک به روشی سالم وزن اضافه کند و این به معنای داشتن یک رژیم غذایی متعادل است.
وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های منظم، می‌تواند به حمایت از چرخه گرسنگی و ارتقای دریافت کافی مواد مغذی کمک کند. والدین نباید کالری مورد نیاز کودک خود را با شیرینی‌ها و تنقلات نمکی افزایش دهند.
این بی‌توجهی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا را افزایش دهد. ارزش تغذیه‌ای غذاها برای بچه‌های لاغر از آن جهت مهم است که خیلی کم غذا می‌خورند! پس باید سالم بخورند. برخی از خوراکی‌های ناسالم و مضر برای کودکان لاغر، عبارتند از:
- ناگت‌ها
- سوسیس و کالباس
- غذاهای فرآوری شده
- کنسروها
- چیپس، پفک، تنقلات شور و چرب
- مصرف مایعات در هنگام صرف غذا
نمونه رژیم چاقی کودکان
در یک رژیم چاقی کودکان که به نحو متعادلی برنامه ریزی شده است، موارد زیر رعایت می‌شوند:
- مصرف روزانه حداقل ۵ وعده از انواع میوه‌ها و سبزیجات
- مصرف کربوهیدرات‌ها و غلات کامل
- لبنیات پرچرب
- حبوبات، ماهی، تخم‌مرغ، گوشت و سایر پروتئین‌ها
- روغن‌های غیراشباع به میزان متعادل
- آب و آبمیوه‌های طبیعی
گاهی نیز کودکان لاغر برای افزایش وزن، نیاز به رژیم غذایی سخت‌تری دارند. برنامه غذایی زیر، یک نمونه برنامه رژیم چاقی کودکان است:
- صبحانه: شیر پرچرب، یک عدد موز، املت تخم‌مرغ و سبزیجات (اسفناج، قارچ، گوجه‌فرنگی و پیاز)، چند تکه نان کامل
- میان‌وعده روز: سالاد میوه با خامه یا ماست طعم‌دار، آجیل
- ناهار: برنج و مرغ، سبزیجات سرخ شده، دوغ
- عصر: آبمیوه تازه، یک مشت بادام، کتلت قارچ.
- شام: دال عدس، ساندویچ پنیر و گردو
- میان‌وعده قبل از خواب: یک لیوان شیر کامل و پرچرب
صحبت‌های دکتر کرمانی در مورد نیازهای تغذیه‌ای کودکان:
نقش درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها در رژیم کودکان
وقتی صحبت از تغذیه به میان می‌آید، ممکن است نقش ریزمغذی‌ها و درشت مغذی‌ها در واکنش بدن به انواع مختلف غذاها فراموش شود. مطالعات متعددی وجود دارد که نشان داده است کمبود این دو دسته از مواد مغذی، مستقیماً با افزایش وزن و چاقی مرتبط است.
نقش درشت مغذی‌ها
درشت مغذی‌ها، شامل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها هستند که باید در هر برنامه غذایی و به خصوص در رژیم چاقی کودکان حضور داشته باشند. درشت مغذی‌ها به بدن انرژی می‌دهند، به پیشگیری از بیماری‌ها کمک نموده و عملکرد بدن را تنظیم می‌کنند.
اما قابل توجه است که حتی اگر تعادل کامل پروتئین، کربوهیدرات و چربی در برنامه غذایی کودک رعایت شود، وقتی کالری کافی به بدن او نرسد، وزن اضافه نمی‌کند. کالری مورد نیاز برای افزایش وزن متفاوت است و به جنسیت، سطح فعالیت، وضعیت سلامتی و وزن کودک بستگی دارد.
افزودن منابع سالم پروتئین، به کودک کمک خواهد کرد کالری مورد نیاز برای افزایش وزن را دریافت کند. به علاوه، پروتئین اضافی ممکن است از رشد ماهیچه‌ها نیز حمایت کند. منابع خوب پروتئین با کالری بالا شامل: تخم‌مرغ، پنیر، کره بادام زمینی، شیر، ماست یونانی و توفو است.
نقش ریزمغذی‌ها در افزایش وزن کودکان
یکی از نکات مهم در تغذیه کودکان، حفظ تمام انواع مواد مغذی در برنامه غذایی آن‌هاست. برخی از رژیم‌های غذایی کودک، ممکن است به دلیل حذف گروه‌های غذایی منجر به سوءتغذیه شوند و واقعیت این است که کمبود ریزمغذی‌ها بیش از آن‌چه به نظر می‌رسد، بر بدن تأثیر می‌گذارد.
ویتامین D: کمبود ویتامین D یکی از دلایل اصلی کاهش اشتهای کودک است. بنابراین، ترکیب ویتامین D در رژیم غذایی کودک به عنوان یک محرک اشتهای موثر عمل می‌کند.
ویتامین B-۱۲: این ویتامین به بدن کمک می‌کند تا غذا را به انرژی تبدیل کند. به علاوه، به متابولیسم پروتئین و چربی در بدن کودک و افزایش اشتها نیز کمک می‌کند.
بیوتین: بیوتین به عنوان ویتامین B-7 یا حتی ویتامین B-8 نیز شناخته می‌شود و نقش مهمی در افزایش اشتهای کودک دارد. بیوتین با حفظ قند خون سالم به اشتهای کودک کمک می‌کند و اگر بدن کودک نتواند تمام قند را به انرژی تبدیل کند، احتمالاً دچار بی‌اشتهایی خواهد شد.
ویتامین D-3: ویتامین D-3 شکل پیچیده‌تری از ویتامین D است. این ماده یک محرک اشتها نیز هست.
ویتامین C: ویتامین C نه تنها یک ویتامین، بلکه یک آنتی اکسیدان و یک ویتامین مهم برای رشد و نمو طبیعی کودک است. علاوه بر این، ویتامین c با کمک به جذب آهن غذا، یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها برای افزایش اشتهای کودک است.
مکمل‌های مفید برای افزایش اشتها در کودکان
تعدادی از والدین در مورد استفاده از مکمل‌های افزایش وزن کودکان، مانند پودرهای پروتئینی و شیک‌ها مردد هستند. با این‌که برخی از این محصولات در بازار وجود دارند که توانایی کمک به رشد کودکان را تبلیغ می‌کنند، اما خود کودک باید این محصولات را دوست داشته باشد و مایل به نوشیدن آنها باشد.
بسیاری از محصولات تجاری با در نظرگرفتن نیازهای کودکان فرموله می‌شوند و می‌توانند کالری و مواد مغذی را به رژیم غذایی کودک بیفزایند. اما پیشنهادهای طبیعی مانند موارد زیر هم عالی هستند:
- شیک‌های خانگی، یا نوشیدنی‌های غنی شده بر پایه شیر
- ترکیبی از شیر کامل، ماست، کره بادام زمینی، عسل، میوه‌های یخ زده، مانند انبه و روغن کتان
در صورت مصرف مکمل‌ها در رژیم کودکان، باید به نکات زیر توجه شود:
- کودک از خوردن آن لذت ببرد
- خاص کودکان باشد
- وابستگی ایجاد نکند
- مصرف مکمل‌ها، توانایی خوردن سایر غذاهای غنی از مواد مغذی را کاهش ندهد.
هشدار: بسیاری از مکمل‌ها برای بزرگسالان طراحی شده‌اند و ممکن است برای یک کودک خردسال مضر باشند. مکمل‌ها یک راه‌حل کوتاه مدت هستند که نباید به بدن کودک آسیب برسانند.
آیا می‌توان کودک را به بیشتر خوردن ترغیب کرد؟
والدین نمی‌توانند – و نباید – فرزندان خود را مجبور به خوردن غذا کنند. مسئولیت آنها این است که انواع غذاهای مغذی را آماده و زمان صرف غذا را به یک تجربه لذت‌بخش تبدیل کنند. معده کودکان کوچک است و برخی از آنها، نمی‌توانند بیش از چند لقمه در یک وعده بخورند. به همین دلیل، باید وعده‌های غذایی بیشتری داشته باشند.
در واقع، این کاملا طبیعی است که کودک شش بار در روز غذا بخورد. پس خوب است که والدین از زمان میان‌وعده به عنوان فرصتی برای ارائه غذاهای سالم استفاده کنند و تنقلات را علاوه بر آشپزخانه، در اتاق‌های مختلف قرار دهند. در رژیم چاقی کودکان، برای تشویق علاقه کودک به تغذیه سالم، راهکارهای زیر بسیار کمک کننده است:
- والدین می‌توانند سعی کنند با همکاری کودک، گیاهان را در گلدان یا باغچه بکارند و برای بچه‌ها از محصولات پرورشی خودشان غذا تهیه کنند.
- کودک را به فروشگاه ببرند و از او بخواهند غذاهای (سالم) مورد علاقه‌اش را انتخاب کند.
- از او بخواهند برای ایده شام رویاپردازی کند (در حد منطقی؛ کیک شکلاتی به عنوان غذای اصلی به حساب نمی‌آید) و به آنها در پختن وعده‌های غذایی کمک کند. هیچ چیز مانند گذراندن وقت در آشپزخانه در میان رایحه‌های وسوسه‌انگیز، کودک را برای غذا خوردن هیجان‌زده نمی‌کند.
- وارد جنگ بر سر غذا نشوند و هرگز او را مجبور به خوردن چیزی نکنند، چون مطمئناً نتیجه معکوس خواهد داشت.
- برای دریافت پروتئین و کلسیم بیشتر، افزودن یک یا دو قاشق شیر خشک به ماکارونی و پنیر، شیک، اسموتی، پوره سیب زمینی، پودینگ و سایر غذاهایی که با شیر درست می شوند، خوب است.
نکات مفید برای والدین در اجرای رژیم چاقی کودکان
چند نکته مفید برای کمک به کاهش اضطراب والدین و افزایش وزن کودک، در هنگام اجرای رژیم غذایی کودکان وجود دارد:
- بررسی نمودار رشد
نمودار رشد، شاخص خوبی از وضعیت کلی تغذیه کودک است. اگر الگوی رشد کودک طبیعی به نظر می‌رسد، جای نگرانی نیست. او کالری کافی روزانه را دریافت می‌کند.
- کمک گرفتن از مولتی ویتامین‌های مناسب سن کودک
برخی کودکان به طور طبیعی لاغر هستند و برخی دیگر، به دلیل بدغذایی یا وسواس زیاد، لاغر می‌مانند و ممکن است مقادیر کافی ویتامین و مواد معدنی را دریافت نکنند.
اگر کودک یکی از گروه‌های غذایی اصلی غذایی را کنار می‌گذارد، غذاهای فرآوری شده بیشتری نسبت به غذاهای کامل و طبیعی مصرف می‌کند، یا در حال کاهش وزن است، پزشک ممکن است مولتی ویتامین برای او تجویز کند.
- صحبت با کودک در مورد رژیم چاقی کودکان
گاهی اوقات، مشکلات کودک دلایل روانی دارد و با کمک به او برای صحبت کردن در مورد مشکلش، می‌توان به رفع کمبود اشتها یا لاغری او کمک نمود.
- صبر و آرامش
گاهی والدین به قدری مضطرب هستند که ناخودآگاه این اضطراب را به کودک نیز منتقل می‌کنند و زمینه بسیاری از روان‌رنجوری‌ها را برای او فراهم می آورند. در این‌گونه موارد، آگاهی از حال خود و مراجعه به روان‌شناس، مهم‌تر از سرزنش کودک و ایجاد احساس گناه در وی است.
کلام آخر:
کمبود وزن در کودکان یک چالش جدی در حوزه سلامت عمومی است که می‌تواند به نارسایی رشد، تضعیف سیستم ایمنی، و تأخیر در تکامل شناختی و جسمی منجر شود. این وضعیت پیچیده اغلب ناشی از ترکیبی از مصرف ناکافی مواد مغذی، سوء جذب یا بیماری‌های زمینه‌ای است. درک این که کمبود وزن نشانه‌ای از نیازهای تغذیه‌ای عمیق‌تر است، اولین قدم حیاتی در رژیم چاقی کودکان است.
در این مقاله سعی شده راهنمایی‌هایی را برای متخصصان تغذیه، پزشکان اطفال و والدین فراهم آورد تا بتوانند برنامه‌های رژیم درمانی فردی و مؤثری را برای این گروه اجرا کنند.
سوالات متداول مقاله رژیم چاقی کودکان:
۱- غذاهای مقوی برای بچه های لاغر کدامند؟
برای افزایش وزن سالم در کودکان لاغر، باید بر روی غذاهای با کالری بالا و غنی از مواد مغذی تمرکز کنید که پروتئین، چربی‌های سالم و کربوهیدرات کافی را تأمین کنند.
۲- آیا شربت مولتی ویتامین برای چاق شدن کودکان مفیده؟
مولتی ویتامین‌ها به طور مستقیم کالری قابل توجهی ندارند و به خودی خود باعث چاقی نمی‌شوند، اما می‌توانند به طور غیرمستقیم و از طریق افزایش اشتها و رفع کمبودهای تغذیه‌ای، به افزایش وزن سالم کودکان کمک کنند.
منابع:
سلام خسته نباشید من ی دختر دارم ۲سال ۳ماهشه تقریبا از یکسال و نیم ب بعد ک تحرکاتش شروع شد و خیلی بازیگوشه از اون موقع وزنش همش رو ۱۱ونیم و۱۱.۸۰۰میرسه ولی پایین تر نمیشه قدشم ۹۵ بهداشت گفت بنظرتون مشکلی نداره غذا خوردنشم بدنیست ولی خیلی تحرک داره.
سلام سلامت باشید
عزیزم وقتی درنمودار قرار گرفته ومناسبه نگران نباشید مهم سلامتشه دنبال چاق بودنش نباشید
سلام من یک دختر یک و نیم ساله دارم خیلی لاغر هیچ علاقه ای به غذا نداره فقط شیر مادر میخوره و در تمام طول روز فقط دو سه قاشق غذا میخوره از مکمل ها هم خیلی بهش دادم ولی هیچ تاثیری نداشته به نظرتون چیکار باید بکنم ؟؟؟؟
سلام عزیزم اگر قد وزن مناسبی داره نسبت به نمودار رشد کارخاصی نیاز نیست
با متخصص کودکان مشورت کنید
عالی بود این برنامه رژیمی برای کودکان
نظرلطف شماست عزیزم
سلام خدمت شما خیلی ممنون از نظریات مفید تان ببخشید میشه یک نظر کچلوی دیگه هم لطف کنید چون پسر من ۱۹ ماه اش است اما خیلی ضعیف تقریبا ۹ کیلو است از نو ماهگی تغیر تو وزنش نیومده خیلی تشویش دارم یعنی دوکتورم بوردم چندین باره مکمل غذای هم با ویتامین دی یک بارم با شربت کلسیم دادم اما تغیری تو وزن قدش نمیبینم شیر وشیرینی رو خیلی دوست نداره به مشکل میخوره مرغ هم کی میجوه دوباره میندازه از دهنش قورت نمیده پنیر اینارم اصلن دوست نداره نمیخوره
سلام عزیزم مهم این هست که سلامت باشه روی وزن بالا حساسیت نشون ندین
باید با متخصص تغذیه کودک مشورت کنیدمکمل چاق نمیکنه اشتهاشو بالا میبره
سلام دخترمن ۱۰ ساله است وفقط ۲۰ کیلو وزن دارد پیش دکتر بردام وهرآزمایشی ازدختر گرفتن ولی هرکاری میکنم وزنش بیشتر نمی شه هیچ مشکلی ندارد حتی پیش دکترژنتیک بردام وفقط‌کفتن باید غدا بخوره دخترمن بد غدااست واصلا غدا نمی خوره من چیکار کنم
سلام عزیزم غذاها رو به شکل های مختلف دیزاین کنید ازخودش درتهیه واماده کردن غذا کمک بگیرید تزیین کنه نیازنیست نظم خاصی وداشته باشه ازداروی اشتها اور هم میتونید استفاده کنید