اختلال تیروئید چیست؟

تیروئید، غده‌ای پروانه‌ای شکل در ناحیه گردن است که نقش بسیار حیاتی در تنظیم بسیاری از فرآیندهای متابولیک بدن ایفا می‌کند. هر گونه تغییر در عملکرد این غده می‌تواند منجر به اختلالات مختلفی در بدن شود که به آن‌ها اختلالات تیروئیدی گفته می‌شود. زمانی که عملکرد تیروئید دچار مشکل می‌شود، ممکن است این هورمون‌ها بیش از حد یا کمتر از نیاز بدن تولید شوند.

این تغییرات می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت عمومی فرد بگذارند و در صورت عدم درمان تیروئید، مشکلات جدی‌تری به همراه داشته باشند. اختلالات تیروئید معمولا به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند؛ پرکاری تیروئید و کم‌کاری تیروئید، اما انواع دیگری مانند تیروئیدیت و تیروئیدیت هاشیموتو نیز وجود دارند. در ادامه این مقاله، به بررسی انواع مختلف اختلالات و علائم تیروئید، چگونگی تشخیص و راه های درمانی برای هر یک از این اختلالات پرداخته خواهد شد. همچنین، با شناخت دقیق علائم هر نوع اختلال، می‌توان راهکارهای درمانی موثری را برای بهبود وضعیت بیمار در نظر گرفت.

غده تیروئید چیست؟ نقش هورمون‌های تیروئید در متابولیسم بدن

غده تیروئید یکی از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن است که نقش حیاتی در تنظیم فعالیت‌های متابولیکی و عملکرد بسیاری از اندام‌ها دارد. این غده با تولید هورمون‌های تیروئید (T3 و T4) که تاثیر زیادی بر سوخت و ساز بدن دارند، به تنظیم دما، انرژی، رشد و همچنین عملکرد قلب و مغز کمک می‌کند. اختلال در عملکرد این غده می‌تواند منجر به بروز مشکلات متعددی در سلامت جسم و روان شود. برای درک بهتر اختلالات تیروئید، ابتدا باید با ساختار، عملکرد و هورمون‌های آن آشنا شویم.

اگه فرصت ندارید مقاله را مطالعه کنید، فایل صوتی آن را گوش کنید:

موقعیت غده تیروئید؛ غده تیروئید کجاست و چه شکلی دارد؟

تیروئید غده‌ای کوچک به اندازه حدود ۵ سانتی‌متر است که در قسمت جلوی گردن و درست زیر سیب آدم (حنجره) قرار دارد. این غده از دو لوب (نیمه) تشکیل شده که توسط یک نوار بافتی به نام “برزخ” به یکدیگر متصل می‌شوند و شکلی شبیه به پاپیون ایجاد می‌کنند. در حالت طبیعی، غده تیروئید قابل مشاهده نیست و لمس آن نیز دشوار است، اما زمانی که بزرگ می‌شود (مانند موارد ابتلا به گواتر) ممکن است به صورت برآمدگی در زیر یا کناره‌های سیب آدم نمایان شود.

ساختار داخلی غده تیروئید؛ از فولیکول‌ها تا سلول‌های ترشحی

غده تیروئید بین ۲۰ تا ۶۰ گرم وزن دارد و توسط دو لایه کپسول فیبری محافظت می‌شود. کپسول خارجی به عضلات حنجره و رگ‌ها و اعصاب مهم گردن متصل است، در حالی که بین دو کپسول، بافت همبند شلی قرار دارد که امکان حرکت تیروئید هنگام بلع را فراهم می‌سازد. بافت اصلی تیروئید از هزاران لوبول کوچک تشکیل شده که هر کدام شامل کیسه‌هایی به نام فولیکول هستند. این فولیکول‌ها محل ذخیره‌سازی هورمون‌های تیروئیدی به شکل قطرات کوچک هستند.

هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید؛ ۳ هورمون مهم در بدن

غده تیروئید سه نوع هورمون تولید می‌کند:

1. تری‌یدوتیرونین (T3)
2. تیروکسین (T4)
3. کلسی‌تونین

از بین این سه، T3 و T4 هورمون‌های اصلی و حیاتی تیروئید محسوب می‌شوند. این هورمون‌ها در سلول‌های فولیکولی ساخته می‌شوند و ید، ماده‌ای ضروری برای تولید آن‌ها است. بدن انسان قادر به ساخت ید نیست، بنابراین باید از طریق تغذیه، این عنصر تأمین شود. کمبود ید در رژیم غذایی می‌تواند منجر به اختلالات تیروئیدی مانند گواتر یا کم‌کاری تیروئید شود.

نقش غده هیپوفیز در تنظیم عملکرد تیروئید؛ ترشح هورمون TSH و کنترل بازخورد منفی

تنظیم دقیق میزان تولید هورمون‌های تیروئیدی نیازمند همکاری با غده دیگری در مغز به نام هیپوفیز است. هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام TSH (هورمون محرک تیروئید)، به غده تیروئید فرمان می‌دهد که چه میزان هورمون در خون ترشح کند. علاوه بر این، بخشی از T3 و T4 به پروتئین‌های خاصی در خون متصل می‌شوند و در مواقع نیاز از این ذخیره آزاد می‌شوند.

تاثیر هورمون‌های تیروئیدی بر متابولیسم و عملکرد بدن؛ از تنظیم انرژی سلولی تا سلامت قلب

هورمون‌های T3 و T4 سرعت متابولیسم پایه بدن را افزایش می‌دهند و موجب فعالیت بیشتر سلول‌ها می‌شوند. برخی از مهم‌ترین اثرات این هورمون‌ها عبارت‌اند از:

• افزایش دمای بدن
• تسریع ضربان قلب و افزایش قدرت پمپاژ خون
• مصرف سریع‌تر انرژی ذخیره شده در کبد و عضلات
• تقویت رشد و بلوغ مغز در کودکان
• افزایش رشد و تکامل جسمی
• بهبود تمرکز، تیز شدن رفلکس‌ها و افزایش فعالیت سیستم عصبی

نکته: غده تیروئید با وجود اندازه کوچک خود، تاثیرات بسیار گسترده‌ای بر سلامت بدن دارد. عملکرد صحیح این غده، وابسته به تعادل دقیق در تولید و ترشح هورمون‌هاست. در ادامه، به بررسی انواع اختلالات تیروئیدی مانند کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، تیروئیدیت و تیروئیدیت هاشیموتو خواهیم پرداخت و علائم، علل و راهکارهای درمانی آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.

انواع اختلالات تیروئید کدامند؟ ۴ اختلال مهم که باید بشناسیم

اختلالات تیروئیدی زمانی رخ می‌دهند که غده تیروئید دچار اختلال در میزان تولید هورمون شود. زمانی غده تیروئید بیش از حد هورمون ترشح می‌کند (پرکاری تیروئید یا Hyperthyroidism)، یا کمتر از حد نیاز بدن هورمون تولید می‌شود (کم کاری تیروئید یا Hypothyroidism) به وجود می‌آید. این عدم تعادل می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت جسمی و روانی فرد داشته باشد. شایع‌ترین انواع اختلالات تیروئیدی شامل چهار مورد اصلی هستند:

1. تیروئیدیت هاشیموتو: نوعی بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت تیروئید حمله می‌کند و منجر به کم‌کاری تیروئید می‌شود.
2.  بیماری گریوز: دیگر بیماری خودایمنی که برخلاف هاشیموتو باعث پرکاری تیروئید می‌شود.
3.  گواتر: که به بزرگ‌شدگی غیرطبیعی غده تیروئید گفته می‌شود و می‌تواند در اثر کمبود ید یا سایر عوامل رخ دهد.
4. ندول‌های تیروئید: توده‌ها یا برجستگی‌هایی هستند که در بافت تیروئید شکل می‌گیرند و ممکن است خوش‌خیم یا در موارد نادر بدخیم باشند.

نکته: شناخت دقیق اختلالات و علائم تیروئید، برای روند تشخیص، درمان و کنترل موثر مشکلات تیروئیدی و حفظ سلامت عمومی بدن ضروری است.

پرکاری تیروئید چیست؛ علائم تیروئید پرکار را بشناسیم

پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید بیش از حد فعال می‌شود و مقدار زیادی از هورمون‌های تیروئیدی را به درون خون ترشح می‌کند. این بیماری بیشتر در زنان دیده می‌شود و حدود ۱ درصد از جمعیت زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی‌ که شیوع آن در مردان به مراتب کمتر است. در ادامه شایع ترین دلیل پرکاری تیروئید را شرح داده‌ایم:

• شایع‌ترین دلیل پرکاری تیروئید، بیماری گریوز (Graves’ disease) است؛ یک بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به‌اشتباه به غده تیروئید حمله کرده و باعث تحریک بیش‌ازحد آن می‌شود. این بیماری عامل حدود ۷۰ درصد موارد پرکاری تیروئید است.

در کنار گریوز، ندول‌های تیروئیدی نیز می‌توانند باعث افزایش تولید هورمون شوند. این ندول‌ها که در قالب شرایطی مانند گواتر سمی چندندوله ظاهر می‌شوند، توده‌هایی هستند که به‌صورت مستقل از دستورات طبیعی بدن، شروع به ترشح هورمون تیروئید می‌کنند.

علائم تیروئید پرکار چیست؟ به این نشانه‌ها توجه کنید

از کجا بفهمیم تیروئید داریم؟ زمانی که سطح هورمون‌های تیروئیدی در خون افزایش می‌یابد، متابولیسم بدن سرعت می‌گیرد و علائم مختلفی ظاهر می‌شود. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• بی‌قراری و اضطراب
• عصبی شدن یا تحریک‌پذیری
• افزایش ضربان قلب (تپش قلب)
• کاهش وزن ناگهانی با وجود اشتهای طبیعی یا حتی بیشتر
• تعریق بیش‌ازحد و عدم تحمل گرما
• لرزش دست‌ها
• اختلال در خواب
• ضعف عضلانی
• نازک شدن پوست
• شکنندگی ناخن‌ها و ریزش مو
• برجستگی یا بیرون‌زدگی چشم‌ها (از نشانه‌های اختصاصی بیماری گریوز)

نکته: در صورت مواجهه با چندین مورد از علائم تیروئید پرکار، در طولانی مدت، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

تشخیص پرکاری تیروئید؛ اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها

اگر فردی علائم پرکاری تیروئید را داشته باشد، پزشک معمولا با آزمایش خون شروع می‌کند. در این آزمایش، سطح هورمون تیروکسین (T4) و هورمون محرک تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود. در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، سطح T4 بالا و TSH پایین است.
برای بررسی دقیق‌تر عملکرد تیروئید، ممکن است پزشک از روش جذب ید رادیواکتیو استفاده کند. در این روش، فرد مقدار کمی ید رادیواکتیو را از طریق دهان یا تزریق دریافت کرده و سپس بررسی می‌شود که غده تیروئید چه میزان از آن را جذب کرده است. جذب بالا نشان‌دهنده فعالیت بیش از حد تیروئید است. لازم به ذکر است که میزان رادیواکتیویته بسیار پایین است و معمولا خطری برای فرد ایجاد نمی‌کند.

درمان پرکاری تیروئید؛ درمان دارویی، ید رادیواکتیو و جراحی

درمان پرکاری تیروئید بسته به شدت بیماری، سن بیمار، شرایط سلامت عمومی و ترجیحات فردی ممکن است یکی از راه‌های زیر باشد:

1. داروهای ضد تیروئید: داروهایی مانند متی‌مازول (Tapazole) از تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی جلوگیری می‌کنند. این داروها معمولا درمان خط اول برای بسیاری از بیماران هستند.
2. درمان با ید رادیواکتیو: بیمار یک کپسول ید رادیواکتیو مصرف می‌کند. این ید توسط غده تیروئید جذب شده و باعث آسیب کنترل‌شده به بافت آن می‌شود. با گذشت زمان، غده تیروئید کوچک‌تر شده و فعالیت آن کاهش می‌یابد. این روش در بسیاری از کشورها رایج‌ترین درمان برای پرکاری تیروئید است.
3. جراحی (تیروئیدکتومی): در برخی موارد، به‌ویژه اگر ندول بزرگ یا مشکوک به سرطان وجود داشته باشد، پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که تمام یا بخشی از غده تیروئید با عمل جراحی برداشته شود.

نکته: درمان‌هایی مانند جراحی یا ید رادیواکتیو ممکن است غده تیروئید را به‌شدت تضعیف کنند یا کاملا از بین ببرند. در چنین مواردی، فرد دچار کم‌کاری تیروئید می‌شود و برای ادامه زندگی طبیعی، نیاز به مصرف روزانه قرص‌های جایگزین هورمون تیروئید (مانند لووتیروکسین) دارد.

در صورت مشاهده علائم تیروئید پرکار، توصیه می‌شود هر چه زودتر به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، نقش مهمی در کنترل این بیماری و جلوگیری از عوارض جدی آن دارد.

کم‌کاری تیروئید چیست؛ علائم تیروئید کم کار را بشناسیم

کم‌کاری تیروئید حالتی است که در آن غده تیروئید قادر به تولید کافی هورمون‌های حیاتی خود نیست. این وضعیت نقطه مقابل پرکاری تیروئید محسوب می‌شود و می‌تواند باعث کند شدن عملکرد بسیاری از سیستم‌های بدن شود. کم‌کاری تیروئید معمولاً به آهستگی پیشرفت می‌کند و در ابتدا ممکن است علائم آن بسیار خفیف بوده و نادیده گرفته شوند.

علت‌های شایع کم‌کاری تیروئید؛ چرا دچار اختلالات تیروئید کم کار می‌شویم؟

علل مختلفی می‌توانند عملکرد طبیعی تیروئید را مختل کنند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها را در ادامه شرح داده‌ایم:

• تیروئیدیت هاشیموتو: یک بیماری خودایمنی شایع که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت تیروئید حمله کرده و عملکرد آن را تضعیف می‌کند.
• جراحی برداشتن تیروئید: افرادی که به دلایل پزشکی مانند سرطان تیروئید یا گواتر، غده تیروئیدشان برداشته می‌شود، دیگر توانایی تولید طبیعی هورمون تیروئیدی را ندارند.
• پرتودرمانی گردن یا سر: در مواردی که افراد برای درمان بیماری‌هایی مانند سرطان سر و گردن تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند، ممکن است تیروئید دچار آسیب دائمی شود.

نکته: بر اساس آمار، این بیماری در ایالات متحده حدود ۴.۶ درصد از افراد بالای ۱۲ سال را تحت تاثیر قرار داده است و بیشتر موارد آن نیز خفیف هستند.

علائم تیروئید کم کار؛ نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید

وقتی سطح هورمون‌های تیروئیدی در بدن کاهش می‌یابد، روندهای متابولیکی کند می‌شوند و علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

• احساس خستگی دائمی و کم‌انرژی بودن
• افزایش حساسیت به سرما
• خشکی پوست
• افزایش وزن ناگهانی یا بدون دلیل واضح
• یبوست مزمن
• افسردگی یا بی‌حوصلگی
• مشکلات حافظه و تمرکز (مه مغزی)
• ضربان قلب آهسته‌تر از حد معمول
• ضعف عضلانی

نکته: اختلالات تیروئید کم کار، در موارد شدید یا درمان‌نشده، می‌تواند به کما (Myxedema coma) منجر شود که یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده حیات است.

تشخیص کم‌کاری تیروئید؛ روش های تایید بیماری

برای تشخیص دقیق این بیماری، پزشک معمولا آزمایش خون تجویز می‌کند. در این آزمایش، دو شاخص مهم بررسی می‌شود:

• TSH (هورمون محرک تیروئید): سطح بالای TSH معمولا نشان‌دهنده تلاش غده هیپوفیز برای تحریک تیروئید به ترشح بیشتر هورمون است.
• T۴ (تیروکسین): اگر سطح T4 پایین باشد، به‌معنای آن است که تیروئید به‌درستی کار نمی‌کند و به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.

نکته: افزایش TSH و کاهش T4 با هم نشانه‌ای قطعی از کم‌کاری تیروئید اولیه هستند.

درمان کم‌کاری تیروئید؛ بهترین راهکار بهبود اختلال تیروئید کم‌کار

درمان اصلی برای کم‌کاری تیروئید، استفاده از هورمون جایگزین تیروئیدی است. رایج‌ترین داروی مورد استفاده، لووتیروکسین (Levothyroxine) است؛ قرصی که عملکرد هورمون تیروکسین (T4) را در بدن تقلید می‌کند و باید به‌صورت روزانه مصرف شود. میزان دوز مصرفی باید با دقت توسط پزشک تنظیم شود، زیرا:

• مصرف کمتر از حد نیاز ممکن است علائم کم‌کاری همچنان باقی بماند.
• مصرف بیش‌ازحد می‌تواند منجر به علائم پرکاری تیروئید شود، از جمله اضطراب، تپش قلب و بی‌خوابی.

نکته: پیگیری منظم با آزمایش خون و تنظیم دوز دارو در طول زمان، کلید اصلی کنترل موفق این بیماری است. در صورتی‌ که کم‌کاری تیروئید به‌موقع تشخیص داده شود و بیمار داروهای خود را به‌درستی مصرف کند، می‌تواند زندگی کاملا طبیعی و سالمی داشته باشد.

تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟ بیماری خودایمنی تیروئید

تیروئیدیت هاشیموتو که با نام علمی تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت غده تیروئید حمله کرده و به مرور زمان آن را تخریب می‌کند. این بیماری شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید در ایالات متحده محسوب می‌شود و بیش از ۱۴ میلیون نفر در این کشور با آن درگیر هستند.

هاشیموتو در هر سنی می‌تواند بروز کند، اما بیشتر در زنان میانسال دیده می‌شود. همچنین سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی نیز می‌تواند احتمال ابتلا به آن را افزایش دهد.

چگونه تیروئیدیت هاشیموتو بروز می‌کند؟ تخریب بافت تیروئید

در تیروئیدیت هاشیموتو، سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به سلول‌های تیروئید حمله می‌کنند. این روند به‌تدریج باعث تخریب بافت تیروئید و کاهش توانایی آن در تولید هورمون‌های حیاتی مانند T3 و T4 می‌شود. کاهش این هورمون‌ها در نهایت منجر به کند شدن متابولیسم بدن و بروز علائم متنوعی می‌شود.

علائم تیروئیدیت هاشیموتو؛ نشانه هایی که به تدریج ظاهر می‌شوند

در مراحل ابتدایی بیماری، ممکن است فرد هیچ علامت خاصی احساس نکند یا علائم بسیار خفیف باشند. با گذشت زمان و کاهش بیشتر عملکرد تیروئید، نشانه‌ها کم‌کم ظاهر می‌شوند. علائم شایع شامل موارد زیر است:

• احساس خستگی مداوم
• افسردگی و بی‌حوصلگی
• یبوست مزمن
• افزایش وزن خفیف و تدریجی
• خشکی پوست و موی شکننده
• صورت رنگ‌پریده و پف‌آلود
• قاعدگی‌های سنگین یا نامنظم در زنان
• عدم تحمل سرما
• بزرگی تیروئید (گواتر) که ممکن است در قسمت جلوی گردن احساس یا مشاهده شود

نکته: علائم این بیماری معمولا به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شوند و می‌توانند با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند.

تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو؛ اندازه گیری دقیق سطح هورمون‌ها

تشخیص این بیماری معمولا از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. مراحل اصلی تشخیص شامل موارد زیر است:

• اندازه‌گیری سطح TSH: اولین قدم برای بررسی کم‌کاری تیروئید است. سطح بالای TSH معمولا نشان‌دهنده تلاش بدن برای تحریک تیروئید به تولید هورمون بیشتر است.
• اندازه‌گیری T۳ و T4: سطح پایین این هورمون‌ها، کاهش عملکرد تیروئید را تأیید می‌کند.
• بررسی آنتی‌بادی‌های تیروئیدی: حضور آنتی‌بادی‌های خاص مانند TPOAb (آنتی‌بادی علیه پراکسیداز تیروئید) می‌تواند به تشخیص بیماری‌های خود ایمنی مانند هاشیموتو کمک کند.

نکته: این بیماری اغلب به کندی پیشرفت می‌کند و در صورت تشخیص زودهنگام و مصرف منظم دارو، بیشتر افراد می‌توانند زندگی طبیعی و سالمی داشته باشند. پیگیری منظم و دقت در مصرف دارو، کلید مدیریت مؤثر این بیماری است.

درمان تیروئیدیت هاشیموتو؛ دستورالعمل‌ها را دنبال کنید

در حال حاضر، درمان قطعی برایدرمان تیروئیدیت هاشیموتو وجود ندارد، اما می‌توان آن را به خوبی کنترل کرد. اصلی‌ترین روش درمان، استفاده از داروهای جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین است. این دارو کمک می‌کند سطح هورمون‌های تیروئیدی در بدن به حالت طبیعی بازگردد و علائم بیماری کاهش یابد.

تنظیم دقیق دوز دارو توسط پزشک و پیگیری منظم آزمایش‌های خون برای جلوگیری از بروز عوارض احتمالی بسیار اهمیت دارد. در موارد نادر و پیشرفته که تیروئید بسیار بزرگ و مشکل‌ساز شده باشد یا علائم شدید باقی بماند، ممکن است پزشک تصمیم به جراحی برای برداشتن جزئی یا کامل غده تیروئید بگیرد.

بیماری گریوز چیست؟ رایج‌ترین دلیل اختلالات تیروئید پرکار

بیماری گریوز (Graves’ disease) یکی از شایع‌ترین دلایل پرکاری تیروئید در ایالات متحده محسوب می‌شود و تقریبا از هر ۲۰۰ نفر، یک نفر را درگیر می‌کند. این بیماری به‌نام پزشک آلمانی “رابرت گریوز” که در قرن نوزدهم آن را توصیف کرد، نامگذاری شده است. مشابه با تیروئیدیت هاشیموتو، بیماری گریوز نیز نوعی اختلال خودایمنی است؛ یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تیروئید حمله می‌کند و منجر به تولید بیش از حد هورمون تیروئید می‌شود.

علت‌ها و عوامل خطر بیماری گریوز؛ زنان جوان در کمین بیماری

بیماری گریوز می‌تواند در هر سنی و در هر دو جنس ظاهر شود، اما بیشتر در زنان جوان بین ۲۰ تا ۳۰ سال شیوع دارد. این بیماری ارثی است و احتمال ابتلا در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئیدی یا خودایمنی دارند، بیشتر است. سایر عوامل افزایش‌دهنده خطر شامل موارد زیر هستند:

• استرس شدید
• بارداری یا تغییرات هورمونی
• سیگار کشیدن (که همچنین می‌تواند علائم چشمی گریوز را تشدید کند)

نکته: کنترل استرس و اضطراب، یکی از مهم‌ترین راهکار‌های درمان اختلالات تیروئید به شمار می‌رود. با انجام یوگا و مدیتیشن، می‌توانید به میزان موثری در کنترل استرس موفق عمل کنید.

علائم بیماری گریوز چیست؛ آیا این نشانه‌ها را مشاهده کرده‌اید؟

هورمون تیروئید نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن دارد. هنگامی که سطح این هورمون بیش از حد شود، بدن دچار شتاب متابولیک شده و علائم متعددی را تجربه می‌کند که مشابه پرکاری تیروئید است. این علائم عبارتند از:

• اضطراب، تحریک‌پذیری و زودرنجی
• لرزش دست‌ها (ترمور)
• افزایش ضربان قلب یا تپش قلب نامنظم
• خستگی مزمن
• تعریق بیش از حد و عدم تحمل گرما
• مشکلات خواب (بی‌خوابی)
• کاهش وزن با وجود اشتهای طبیعی یا افزایش یافته
• اسهال یا دفعات زیاد دفع
• تغییرات قاعدگی
• گواتر (بزرگی تیروئید در گردن)
• برآمدگی غیرعادی چشم‌ها و مشکلات بینایی (که به آن “چشم گریوز” یا ophthalmopathy گفته می‌شود.

نکته: برآمدگی چشم، یکی از علائم مشخصه بیماری گریوز است و ممکن است با سوزش، خشکی یا دو بینی همراه باشد.

تشخیص بیماری گریوز؛ معاینه‌های فیزیکی و بالینی

تشخیص بیماری گریوز از طریق ترکیبی از معاینه فیزیکی، بررسی علائم بالینی و آزمایش‌های تخصصی صورت می‌گیرد. پزشک موارد زیر را بررسی می‌کند:

• معاینه تیروئید از نظر بزرگ‌شدگی یا وجود گره‌ها
• بررسی وضعیت چشم‌ها
• سنجش نبض و فشار خون

نکته: سپس، آزمایش‌هایی مانند، آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون T4 (تیروکسین) و هورمون TSH (هورمون محرک تیروئید). در گریوز، T4 بالا و TSH پایین است. آزمایش آنتی‌بادی‌های تیروئیدی برای تشخیص اختلال خودایمنی و آزمایش جذب ید رادیواکتیو برای بررسی میزان فعالیت تیروئید انجام می شود.

درمان بیماری گریوز؛ ۴ روش درمانی مهم

اگرچه درمان قطعی برای جلوگیری از حمله سیستم ایمنی وجود ندارد، اما علائم بیماری به خوبی قابل مدیریت و کنترل هستند. گزینه‌های درمانی رایج شامل موارد زیر هستند:

1. داروهای ضد تیروئید مانند متی‌مازول برای کاهش تولید هورمون تیروئید
2. بتا بلوکرها برای کاهش علائمی مانند تپش قلب، لرزش و اضطراب
3. درمان با ید رادیواکتیو که باعث نابودی تدریجی سلول‌های تیروئید می‌شود
4. جراحی تیروئید برای برداشتن بخشی یا تمام غده، در مواردی که دارو یا ید مؤثر یا قابل‌تحمل نیستند

نکته: درمان موفقیت‌آمیز اغلب منجر به اختلالات تیروئید کم‌کار می‌شود، که در این صورت فرد باید تا پایان عمر، هورمون تیروئیدی جایگزین مصرف کند. در صورت عدم درمان، بیماری گریوز می‌تواند عوارض جدی‌ای مانند مشکلات قلبی، پوکی استخوان و بحران تیروتوکسیک (وضعیت تهدید کننده حیات) ایجاد کند. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر در حفظ سلامت بیمار بسیار حیاتی است.

گواتر چیست؟ التهاب غیر‌سرطانی

گواتر به بزرگ شدن غیرسرطانی غده تیروئید گفته می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. این وضعیت معمولا دردناک نیست، اما در صورت بزرگ شدن زیاد ممکن است در بلع، تنفس یا صحبت کردن اختلال ایجاد کند. گواتر به تنهایی یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از وجود یک اختلال در عملکرد تیروئید به شمار می‌رود.

علل بروز گواتر کدامند؛ بیماری ناشی از کم‌کاری یا پرکاری تیروئید

گواتر می‌تواند ناشی از کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باشد  یا حتی در برخی موارد با عملکرد طبیعی غده تیروئید نیز همراه باشد. مهم‌ترین علل بروز گواتر عبارتند از:

• کمبود ید در رژیم غذایی (شایع‌ترین علت در سراسر جهان)
• مصرف بیش از حد ید (در برخی مناطق مانند ایالات متحده)
• بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری گریوز یا تیروئیدیت هاشیموتو
• بارداری یا تغییرات هورمونی
• برخی داروها (مانند لیتیوم)
• قرار گرفتن در معرض پرتوهای اشعه
• سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید

نکته: گواتر می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در زنان، به ویژه بالای ۴۰ سال، افراد ساکن مناطق فقیر از لحاظ ید در رژیم غذایی و افرادی با سابقه خانوادگی مشکلات تیروئید بروز می‌کند.

علائم گواتر را بشناسیم؛ از دشواری در بلع تا گرفتگی صدا

در بسیاری از موارد، گواتر کوچک هیچ علامتی ندارد. اما اگر غده به اندازه قابل توجهی بزرگ شود، ممکن است باعث بروز علائم زیر شود:

• تورم قابل مشاهده در گردن
• احساس فشار یا گرفتگی در ناحیه گردن
• دشواری در بلعیدن غذا یا تنفس
• سرفه مزمن یا خس‌خس سینه
• گرفتگی صدا یا تغییر در صدا

نکته: در صورت مشاهده علائم تیروئید از نوع گواتر، حتما به پزشک متخصص مراجعه نموده و پس از تایید بیماری راهکار های درمانی را در پیش بگیرید.

تشخیص گواتر؛ راهکار‌های تشخیص تخصصی

برای تشخیص گواتر و بررسی عملکرد تیروئید، پزشک معمولا راهکار‌های زیر را در پیش می‌گیرد:

1. ناحیه گردن را به‌صورت دستی معاینه می‌کند.
2. ممکن است از شما بخواهد آب دهان‌تان را قورت دهید تا حرکت غده تیروئید دیده شود.
3. سپس از آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئیدی (T3، T4) و TSH استفاده می‌شود.
4. بررسی وجود آنتی‌بادی‌های تیروئیدی در خون می‌تواند به شناسایی اختلالات خودایمنی کمک کند.
5. سونوگرافی تیروئید نیز معمولا برای بررسی اندازه، شکل و وجود ندول یا گره استفاده می‌شود.

نکته: در صورت تایید بیماری از سوی پزشک متخصص، راهکار‌های درمان بیماری گواتر برای بهبود علائم استفاده خواهند شد.

مهم ترین روش درمان گواتر چیست؟ درمان بر اساس دلایل زمینه‌ای

درمان گواتر بستگی به علت زمینه‌ای آن و شدت علائم دارد:

• اگر ناشی از کمبود ید باشد، معمولا باید یا تنظیم رژیم غذایی برطرف می‌شود.
• در صورت ایجاد علائم یا بزرگ شدن بیش از حد غده، ممکن است از ید رادیواکتیو برای کوچک کردن تیروئید استفاده شود.
• داروهای تیروئیدی ممکن است برای کنترل اختلال زمینه‌ای استفاده شوند.
• در موارد شدید، عمل جراحی برای برداشتن بخشی یا تمام غده تیروئید ممکن است لازم باشد.

نکته: گواتر اغلب با سایر اختلالات تیروئیدی مانند بیماری گریوز یا تیروئیدیت هاشیموتو همراه است. اگرچه در بیشتر موارد تهدیدی برای زندگی نیست، اما در صورت عدم درمان، ممکن است مشکلاتی مانند دشواری در بلع، تنفس و حتی فشردگی ساختارهای حیاتی گردن ایجاد کند.

علائم تیروئید کدامند؛ ۱۱ نشانه‌ای که باید به آن‌ها توجه کنیم

علائم اختلالات تیروئیدی می‌توانند بسیار متنوع و گاه گمراه‌کننده باشند. این نشانه‌ها بسته به نوع اختلال (کم‌کاری یا پرکاری تیروئید) و شرایط جسمی فرد، ممکن است متفاوت ظاهر شوند. در ادامه به ۱۱ مورد از رایج‌ترین علائم اشاره می‌کنیم که شناخت آن‌ها می‌تواند در تشخیص به‌موقع و درمان مؤثر کمک‌کننده باشد.

کاهش یا افزایش ناگهانی وزن؛ تغییرات وزنی و اختلال عملکرد تیروئید

یکی از نشانه‌های واضح اختلال در عملکرد تیروئید، تغییر غیرمنتظره وزن بدن است. افرادی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند، معمولا دچار اضافه‌وزن می‌شوند، چرا که تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش یافته و متابولیسم بدن کند می‌شود. در مقابل، پرکاری تیروئید باعث تولید بیش‌ازحد هورمون‌ها می‌شود که می‌تواند کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل مشخص ایجاد کند.

التهاب یا تورم در ناحیه گردن؛ توده‌های خوش‌خیم و بدخیم

بزرگ شدن غیرعادی ناحیه جلوی گردن می‌تواند نشانه‌ای از گواتر باشد؛ حالتی که به‌دلیل کم‌کاری، پرکاری یا حتی وجود توده‌های خوش‌خیم یا بدخیم در غده تیروئید رخ می‌دهد. این علامت معمولا ظاهری مشخص دارد و ممکن است با درد، فشار روی نای یا مری، مشکل در بلع یا تغییر صدا همراه باشد. به علاوه اینکه چنین التهابی ممکن است به دلایلی غیر از اختلالات تیروئید نیز بروز کند. تشخیص دقیق علت بیماری، تنها بر عهده پزشک متخصص است.

تغییر در ضربان قلب؛ تاثیر اختلالات تیروئید بر عملکرد قلب

هورمون‌های تیروئیدی به‌طور مستقیم بر عملکرد قلب و عروق اثر می‌گذارند و نقش مهمی در تنظیم سرعت و ریتم ضربان قلب دارند. در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید، سطح هورمون‌های تیروئیدی کاهش می‌یابد و همین موضوع می‌تواند منجر به کند شدن ضربان قلب (برادی‌کاردی) شود. در این حالت، بیمار ممکن است احساس خستگی، سرگیجه، سردی اندام‌ها یا بی‌حالی مزمن داشته باشد. در موارد شدید، حتی ممکن است افت فشار خون یا ضعف ناگهانی ایجاد شود.

تغییر در سطح انرژی و وضعیت روحی

اختلالات تیروئیدی تأثیر قابل‌توجهی بر سطح انرژی، خواب و حالات روحی دارند. افراد با کم‌کاری تیروئید ممکن است احساس خستگی مزمن، افسردگی و کاهش انگیزه را تجربه کنند. در حالی که پرکاری تیروئید اغلب با بی‌خوابی، اضطراب، تحریک‌پذیری و احساس هیجان بیش از حد همراه است. هر دو نوع اختلال می‌توانند به کاهش شدید انرژی بدن منجر شوند.

تغییر در سطح انرژی و وضعیت روحی؛ اختلال سطح انرژی

اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند تغییرات چشم‌گیری در سطح انرژی بدن و وضعیت روحی فرد ایجاد کند. در شرایط کم‌کاری تیروئید، فرد اغلب دچار احساس خستگی مداوم، بی‌حالی، کاهش انگیزه و حتی افسردگی می‌شود. در مقابل، پرکاری تیروئید با علائمی مانند بی‌قراری، اضطراب، تحریک‌پذیری عصبی و اختلال در خواب همراه است.

این دو نوع اختلال گرچه تاثیرات متفاوتی بر متابولیسم بدن دارند، اما در نهایت هر دو می‌توانند باعث تخلیه انرژی فرد شوند. در کم‌کاری تیروئید، سوخت و ساز بدن کند می‌شود و فرد ممکن است احساس کند هیچ انرژی‌ای برای انجام فعالیت‌های روزمره ندارد. از سوی دیگر، در پرکاری تیروئید، متابولیسم بدن بیش‌ از حد فعال شده و این فعالیت مداوم، ذخایر انرژی را به سرعت مصرف می‌کند.

این وضعیت نه تنها باعث خستگی مزمن می‌شود، بلکه می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد و باعث احساس کلافگی، بی‌خوابی و کاهش میل جنسی نیز بشود. بنابراین، تغییر در سطح انرژی یا خلق‌وخو می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده از اختلالات تیروئیدی باشد که نیاز به بررسی و پیگیری پزشکی دارد.

ریزش مو؛ فاز استراحت فولیکول‌ها

یکی از نشانه‌های قابل توجه اختلالات تیروئیدی، ریزش مو است که می‌تواند به‌صورت تدریجی یا ناگهانی بروز کند. چه در کم‌کاری تیروئید و چه در پرکاری تیروئید، این اختلالات می‌توانند چرخه طبیعی رشد مو را مختل کرده و باعث شوند فولیکول‌های مو وارد مرحله استراحت شوند، که نتیجه آن ریزش بیش از حد مو است.

این ریزش معمولا بیشتر در ناحیه سر دیده می‌شود، اما در برخی افراد ممکن است ابروها (به‌ویژه قسمت بیرونی آن‌ها) یا حتی مژه‌ها نیز تحت تاثیر قرار بگیرند. موها ممکن است نازک، خشک و شکننده شوند و شانه‌ زدن ساده نیز باعث جدا شدن تعداد زیادی از آن‌ها گردد.

احساس غیرعادی گرما یا سرما؛ از نشانه‌های رایج اختلالات تیروئید

یکی از نشانه‌های بارز اختلالات تیروئیدی، تغییر در درک دمای محیط است. تیروئید در تنظیم دمای بدن نقش کلیدی دارد و زمانی که عملکرد آن دچار اختلال می‌شود، ممکن است فرد نسبت به گرما یا سرما حساس‌تر از حد معمول شود. در کم‌کاری تیروئید، سوخت‌وساز بدن کند می‌شود که باعث می‌گردد فرد حتی در هوای معتدل هم احساس سرما کند. این افراد معمولا تحمل سرمای زیاد ندارند و بیشتر از دیگران احساس سردی می‌کنند.

در مقابل، پرکاری تیروئید باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن شده و موجب احساس گرمای بیش از حد، تعریق شدید و عدم تحمل گرما می‌شود. علاوه بر این، هر یک از این دو نوع اختلال تیروئیدی ممکن است با مجموعه‌ای از علائم دیگر نیز همراه باشد. شناسایی این نشانه‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات تیروئیدی کمک کرده و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

تغییر در بافت و حالت پوست؛ تاثیر اختلالات تیروئید بر سلامت پوست

عملکرد غده تیروئید می‌تواند به‌طور مستقیم بر سلامت و ظاهر پوست تاثیر بگذارد. یکی از علائم تیروئید در افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند، افزایش سوخت و ساز بدن است و این مسئله باعث نازک، لطیف و حساس شدن پوست می‌شود. همچنین ممکن است پوست این افراد مرطوب‌تر و گرم‌تر از حالت معمول باشد و قرمزی در ناحیه صورت و دست‌ها دیده شود.

در مقابل، کم‌کاری تیروئید باعث کند شدن فرآیندهای بدن می‌شود. به همین دلیل، پوست در این شرایط معمولا خشک، زبر و ضخیم می‌شود و ممکن است رنگ آن به تدریج تغییر کند. از دیگر علائم پوستی مرتبط با کم‌کاری تیروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرد و رنگ‌پریده شدن پوست
• ترمیم کند زخم‌ها
• رنگ زرد یا نارنجی پوست در اثر تجمع کاروتن در بدن (به دلیل ناتوانی تیروئید در تبدیل کاروتن به ویتامین A)

نکته: این تغییرات پوستی معمولا با بهبود عملکرد تیروئید و آغاز درمان مناسب قابل برگشت هستند. به همین دلیل توجه به وضعیت پوست می‌تواند به عنوان یکی از علائم هشداردهنده اختلالات تیروئیدی در نظر گرفته شود.

تاثیر اختلالات تیروئید بر چرخه قاعدگی؛ عدم تعادل هورمونی و اختلالات قاعدگی

چرخه قاعدگی زنان به شدت تحت تأثیر تعادل هورمون‌هاست و هرگونه تغییر کوچک در این تعادل می‌تواند نظم آن را مختل کند. در صورت بروز کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، این اختلالات ممکن است باعث کاهش یا افزایش دفعات قاعدگی یا تغییر در شدت خونریزی شوند؛ به‌طوری‌که برخی افراد دوره‌های بسیار سنگین یا بالعکس، بسیار سبک را تجربه می‌کنند.

زمانی که پزشک به وجود اختلالات تیروئیدی مشکوک می‌شود، یکی از اولین سوالاتی که از بیمار می‌پرسد، مربوط به تغییرات در الگوی قاعدگی است. چون این تغییرات می‌توانند یکی از اولین نشانه‌های بر هم خوردن تعادل هورمونی در بدن باشند.

اگر چرخه قاعدگی فرد منظم و شدت آن طبیعی باقی مانده باشد، معمولا جای نگرانی نیست. اما در صورتی که این الگو به‌طور قابل‌توجهی تغییر کرده باشد، توصیه می‌شود فرد برای بررسی وضعیت هورمونی و عملکرد تیروئید، حتماً به پزشک مراجعه کند. تشخیص زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.

تاثیر اختلالات تیروئید بر عملکرد دستگاه گوارش؛

یکی از علائم تیروئید پرکار، افزایش سرعت عملکرد سیستم‌های مختلف بدن است و دستگاه گوارش نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این حالت، فعالیت روده‌ها تسریع می‌شود و بسیاری از افراد مبتلا متوجه می‌شوند که بیش از حد معمول نیاز به دفع دارند یا دفعات اجابت مزاجشان در طول روز افزایش یافته است.

در مقابل، کم‌کاری تیروئید روندهای متابولیکی بدن را کند می‌کند. این کاهش سرعت می‌تواند به کاهش تحرک روده‌ها منجر شده و در نتیجه باعث یبوست شود. بنابراین تغییر در الگوی اجابت مزاج، می‌تواند یکی از نشانه‌های هشداردهنده اختلالات تیروئیدی باشد.

تغییرات چشمی در اختلالات تیروئیدی؛ بیرون زدگی چشم‌ها

در برخی از بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، به‌ویژه آن‌هایی که به بیماری گریوز (Graves’ disease) دچار هستند، ممکن است علائم چشمی قابل‌توجهی مشاهده شود. یکی از برجسته‌ترین این علائم، بیرون‌زدگی چشم‌ها یا همان اگزوفتالمی است که اغلب با خشکی، تحریک‌پذیری، قرمزی چشم، تاری دید و حساسیت به نور همراه است.

علت این تغییرات اغلب به تجمع بافت و مایع در پشت کره چشم مربوط می‌شود که باعث فشار و جلو آمدن غیرطبیعی چشم‌ها می‌گردد. در برخی موارد شدید، این وضعیت ممکن است منجر به اختلال در حرکت چشم‌ها یا حتی آسیب به بینایی شود. به همین دلیل، بروز هرگونه تغییر غیرعادی در ظاهر چشم یا بینایی در بیماران تیروئیدی باید جدی گرفته شده و توسط پزشک متخصص بررسی شود.

علائم تیروئید در کودکان چیست؟

اگرچه کم‌کاری تیروئید اغلب در زنان میانسال و سالمند شایع‌تر است، اما واقعیت این است که این اختلال می‌تواند هر فردی را در هر سنی درگیر کند. حتی برخی نوزادان ممکن است بدون غده تیروئید متولد شوند یا غده‌ای داشته باشند که به درستی عمل نمی‌کند. در بسیاری از موارد، این نوزادان در ابتدا هیچ علامت بارز و مشخصی ندارند یا علائم‌شان آن‌قدر خفیف است که به‌راحتی نادیده گرفته می‌شود.

با این حال، در صورت عدم تشخیص به‌موقع، این وضعیت می‌تواند به اختلالات رشد، تأخیر ذهنی و مشکلات بلندمدت در سلامت کودک منجر شود. از جمله نشانه‌هایی که ممکن است در نوزادان مشاهده شود می‌توان به زردی طولانی‌مدت، گریه خشن، خواب‌آلودگی غیرعادی، یبوست مزمن، زبان بزرگ و متورم و رشد کند اشاره کرد.

در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان، علائم تیروئید کم کار اغلب شباهت زیادی به بزرگسالان دارد، با این تفاوت که در آن‌ها ممکن است تأثیر بیشتری بر روند رشد فیزیکی و روانی داشته باشد. از جمله نشانه‌های شایع در این گروه سنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کوتاهی قد به‌دلیل اختلال در رشد طبیعی استخوان‌ها
• تاخیر در رویش دندان‌های دائمی
• شروع دیرهنگام یا نامنظم شدن بلوغ جنسی
• خستگی، بی‌حالی و افزایش وزن بی‌دلیل
• اختلال در تمرکز، کاهش حافظه و رشد ذهنی کندتر از همسالان
• افسردگی، تحریک‌پذیری و کاهش عملکرد تحصیلی

نکته: تشخیص زودهنگام و درمان مناسب با هورمون جایگزین می‌تواند از بیشتر این عوارض جلوگیری کند. بنابراین، توجه به علائم اولیه در کودکان اهمیت زیادی دارد و مراجعه به پزشک متخصص در صورت مشاهده هر گونه نشانه غیرمعمول، بسیار توصیه می‌شود.

علائم تیروئید در زنان باردار چیست؟ اهمیت هورمون ها در رشد جنین

هورمون‌های تیروئید نقش حیاتی در رشد و توسعه طبیعی جنین، به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری دارند. در این دوران، سطح مناسب هورمون‌های تیروئید برای تکامل سالم مغز و سیستم عصبی جنین ضروری است. بنابراین، کنترل وضعیت تیروئید پیش از بارداری و در طول آن بسیار اهمیت دارد.

• بررسی علائم تیروئید و شناسایی راه‌های درمانی مناسب بسیار مهم است. در ماه‌های اول بارداری، هورمون‌های تیروئید مادر از طریق جفت به جنین منتقل می‌شوند و تا حدود هفته دوازدهم، جنین خود شروع به تولید هورمون‌های تیروئید می‌کند.
• اگر قبل از بارداری سابقه پرکاری یا کم‌کاری تیروئید دارید، باید تحت نظر پزشک و مراقبت‌های ویژه‌تری در دوران بارداری، به‌ویژه در سه ماهه اول قرار بگیرید. این مسئله به کنترل بهتر شرایط تیروئید در دوران بارداری کمک می‌کند. گاهی اوقات خود بارداری نیز می‌تواند علائم مشابه پرکاری تیروئید را ایجاد کند، مثل تپش قلب، کاهش وزن یا استفراغ مداوم.

نکته: اگر بیماری تیروئید در دوران بارداری به‌درستی درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله زایمان زودرس، فشار خون بالا (پره اکلامپسی)، سقط جنین و وزن کم جنین در هنگام تولد شود. برخی از علائم پرکاری تیروئید ممکن است شبیه علائم طبیعی بارداری باشند. برای نمونه می‌توان به افزایش ضربان قلب، حساسیت به گرما و احساس خستگی زیاد اشاره نمود. بنابراین، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، نظارت مستمر و درمان به‌موقع در این دوران ضروری است.

علائم تیروئید را چگونه می‌توان تشخیص داد؟ تغییرات وزنی، خلقی و پوستی

تشخیص بیماری‌های تیروئید می‌تواند گاهی اوقات چالش‌برانگیز باشد، چرا که علائم آن‌ها ممکن است مشابه با علائم سایر بیماری‌ها باشند. بسیاری از نشانه‌های تیروئید، مانند تغییرات وزن، خستگی، یا تغییرات خلقی، می‌توانند در دوران بارداری، کهن‌سالی یا سایر شرایط جسمی نیز مشاهده شوند. به همین دلیل، اهمیت زیادی دارد که برای تشخیص دقیق و سریع، به‌ویژه در صورت وجود علائم مشکوک، به پزشک مراجعه کنید.

خبر خوب این است که با استفاده از روش‌های علمی و دقیق، می‌توان مشکل تیروئید را شناسایی کرد. در این راستا، آزمایش‌ها و معاینات مختلفی وجود دارند که به‌طور خاص برای تشخیص بیماری‌های تیروئید طراحی شده‌اند. مهم‌ترین روش‌ها برای تشخیص اختلالات تیروئید شامل موارد زیر هستند:

• آزمایشات خون
• تست‌های تصویربرداری
• معاینات بدنی

یکی از قطعی‌ترین و متداول‌ترین روش‌ها برای تشخیص مشکلات تیروئید، آزمایش خون است. این آزمایش‌ها می‌توانند میزان هورمون‌های تیروئید در خون را اندازه‌گیری کنند و اطلاعات دقیق‌تری در خصوص عملکرد غده تیروئید در اختیار پزشک قرار دهند. با گرفتن نمونه خون از رگ بازو، میزان هورمون‌های تیروئید مانند T3 و T4 و هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش‌ها برای تشخیص مشکلات زیر کاربرد دارند:

• پرکاری تیروئید: زمانی که غده تیروئید بیش از حد معمول هورمون تولید می‌کند.
• کم‌کاری تیروئید: زمانی که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.
• بیماری گریوز: یک بیماری خودایمنی که باعث پرکاری تیروئید می‌شود.
• بیماری هاشیموتو: یک بیماری خودایمنی که باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود.
• گواتر: بزرگ شدن غده تیروئید که می‌تواند به دلیل کم‌کاری یا پرکاری آن ایجاد شود.
• ندول تیروئید: توده‌های غیر سرطانی در تیروئید که ممکن است با عملکرد طبیعی غده تداخل کنند.
• سرطان تیروئید: رشد غیر طبیعی سلول‌ها در غده تیروئید که ممکن است نیاز به درمان‌های خاص داشته باشد.

در کنار آزمایش‌های خون و تصویربرداری، معاینه بدنی توسط پزشک نیز نقش مهمی در تشخیص اختلالات تیروئید دارد. پزشک ممکن است با لمس ناحیه گردن، از وجود گواتر یا هرگونه توده در تیروئید مطلع شود. همچنین، پزشک ممکن است علائم دیگر مانند تغییرات در ضربان قلب، پوست، مو و وضعیت روحی بیمار را مورد بررسی قرار دهد.

آزمایش‌های تشخیصی برای بررسی عملکرد تیروئید؛ مهم‌ترین روش‌های تشخیص

در صورتی که فردی با علائم مشکوک به اختلالات تیروئیدی به پزشک مراجعه کند، معمولا اولین قدم برای تشخیص دقیق، انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون و تصویربرداری است. این تست‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا وضعیت غده تیروئید را از نظر عملکرد و ساختار بررسی کنند و نوع اختلال را مشخص نمایند.

آزمایش خون تیروئید؛ مهم‌ترین روش تشخیص تیروئید

یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیص اختلالات تیروئیدی، آزمایش خون است. در این آزمایش، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، بررسی می‌شود. TSH وظیفه تنظیم میزان تولید هورمون‌های تیروئیدی (T3 و T4) را بر عهده دارد. بالا بودن سطح TSH معمولا نشانه کم‌کاری تیروئید است، در حالی که پایین بودن آن می‌تواند حاکی از پرکاری تیروئید باشد. اگر سطح TSH خارج از محدوده نرمال باشد، معمولا پزشک آزمایش‌های تکمیلی برای اندازه‌گیری مستقیم T3 و T4 نیز درخواست می‌کند.

در بیشتر مواقع، کمبود هورمون تیروئید (کم‌کاری تیروئید) با سطح TSH بالا همراه است، در حالی که تولید بیش از حد هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) با سطح TSH پایین همراه است. اگر میزان TSH غیرطبیعی باشد،‌اند ازه‌گیری مستقیم هورمون‌های تیروئید، از جمله تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) ممکن است برای ارزیابی بیشتر مشکل انجام شود.

آزمایش آنتی‌بادی‌های تیروئید؛ احتمال بیماری‌های خود ایمنی

در صورتی که پزشک مشکوک به بیماری‌های خودایمنی تیروئیدی مانند بیماری گریوز یا هاشیموتو باشد، بررسی آنتی‌بادی‌های تیروئید بسیار حائز اهمیت است. آزمایش‌هایی مانند آنتی‌بادی ضد تیروئید پراکسیداز (TPO)، آنتی‌بادی تیروگلوبولین (TG) و آنتی‌بادی گیرنده TSH (مانند TSI یا TBI) به شناسایی دقیق این بیماری‌ها کمک می‌کنند.

تست کلسی‌تونین؛ روشی برای شرایط خاص

این آزمایش کمتر رایج است اما در شرایط خاصی مانند بررسی احتمال ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید یا هیپرپلازی سلول‌های C کاربرد دارد. بالا بودن سطح کلسی‌تونین می‌تواند هشداردهنده برخی از انواع نادر سرطان تیروئید باشد.

تیروگلوبولین؛ روشی برای بررسی دوره‌ای

تیروگلوبولین پروتئینی است که توسط غده تیروئید تولید می‌شود و می‌توان از آن برای پیگیری درمان سرطان تیروئید یا بررسی التهاب‌های تیروئیدی (تیروئیدیت) استفاده کرد. این تست اغلب در افرادی که سابقه سرطان تیروئید دارند، به صورت دوره‌ای انجام می‌شود.

تست‌های تصویربرداری برای بررسی ساختار تیروئید

علاوه بر آزمایش خون، بررسی فیزیکی ساختار غده تیروئید نیز اهمیت دارد. یکی از روش‌های تصویربرداری رایج، اسکن تیروئید است که به کمک مواد رادیواکتیو، ساختار و عملکرد غده را به‌وضوح نمایش می‌دهد. این تست به پزشک کمک می‌کند تا گره‌ها (ندول‌ها)، بزرگ شدن غده یا فعالیت غیرمعمول در بخش‌های خاصی از تیروئید را شناسایی کند.

روش تشخیص تیروئید	توضیح
سونوگرافی (اولتراسوند)	سونوگرافی یکی دیگر از روش‌های مؤثر و ایمن برای بررسی ساختار تیروئید است. این روش بدون درد و بدون استفاده از اشعه انجام می‌شود و با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از بافت تیروئید ایجاد می‌کند. در سونوگرافی، پزشک می‌تواند ندول‌ها، کیست‌ها یا هرگونه ناهنجاری ساختاری را به‌راحتی شناسایی کند. این تست به ویژه برای تشخیص توده‌های مشکوک یا پیگیری تغییرات در اندازه تیروئید بسیار مفید است.
معاینه فیزیکی توسط پزشک	در کنار آزمایش‌های تخصصی، معاینه فیزیکی تیروئید توسط پزشک نیز یکی از روش‌های ابتدایی و رایج است. در این روش ساده، پزشک ناحیه جلوی گردن را لمس می‌کند تا وجود هرگونه بزرگ‌شدگی، توده یا ناهنجاری را بررسی کند. اگر تغییری احساس شود، پزشک ممکن است انجام آزمایش‌های تکمیلی را توصیه کند.

در مجموع، تشخیص مشکلات تیروئیدی ترکیبی از مشاهده علائم بالینی، انجام آزمایش‌های خونی، تصویربرداری و معاینه فیزیکی است. از آنجایی که علائم اختلالات تیروئید می‌توانند مشابه علائم سایر بیماری‌ها یا حتی شرایط طبیعی مانند بارداری یا افزایش سن باشند، انجام این تست‌ها به تشخیص دقیق و شروع درمان موثر کمک زیادی می‌کند.

کدام افراد بیشتر در معرض اختلالات و بروز علائم تیروئید هستند؟

بیماری تیروئید می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد؛ مردان، زنان، نوزادان، نوجوانان و افراد مسن، همه در معرض ابتلا به آن هستند. ممکن است در بدو تولد (معمولا کم‌کاری تیروئید) وجود داشته باشد و با افزایش سن (اغلب بعد از یائسگی در زنان) ایجاد شود.  افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات تیروئید  هستند را در ادامه معرفی کرده‌ایم:

• سابقه خانوادگی بیماری تیروئید داشته باشند.
• یک بیماری پزشکی داشته باشند (این موارد می‌تواند شامل کم خونی خطرناک، دیابت نوع ۱، نارسایی اولیه آدرنال، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن و سندرم ترنر باشد).
• از داروهای حاوی ید (آمیودارون) استفاده کنند.
• افراد بالای ۶۰ سال به خصوص در زنان.
• قبلا برای یک بیماری تیروئید یا سرطان (تیروئیدکتومی یا پرتودرمانی) درمان داشته‌اند.

نکته: احتمال ابتلای یک زن به بیماری تیروئید تقریبا پنج تا هشت برابر بیشتر از یک مرد است. با این حال باید به نشانه‌ها و علائم تیروئید به خوبی توجه شده و در زمان مناسب برای تشخیص بیماری اقدام شود.

جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی)؛ برداشتن بخشی یا کل غده

در برخی موارد، درمان‌های دارویی یا غیرتهاجمی کافی نیستند و پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که بخشی یا کل غده تیروئید برداشته شود. این فرآیند “تیروئیدکتومی” نام دارد و بسته به شدت علائم، نوع بیماری، اندازه تیروئید یا وجود ندول‌های مشکوک، روش انجام آن می‌تواند متفاوت باشد. انواع تیروئیدکتومی را در ادامه معرفی کرده ایم:

۱. برش از ناحیه جلوی گردن (روش سنتی)

این روش رایج‌ترین شکل تیروئیدکتومی است. جراح با ایجاد یک برش کوچک در قسمت جلویی گردن، مستقیماً به غده تیروئید دسترسی پیدا می‌کند و بسته به شرایط، آن را به طور کامل یا جزئی خارج می‌نماید. این روش معمولاً انتخاب مناسبی برای بیماران با تیروئید بزرگ وجود ندول‌های متعدد یا مشکوک، یا در موارد ابتلا به سرطان تیروئید است. همچنین این روش به پزشک امکان می‌دهد تا با دقت بالا، تمام بافت‌های لازم را بررسی و برداشت کند.

۲. برش از ناحیه زیر بغل (روش کم‌جای زخم یا بدون اسکار قابل مشاهده)

در این روش نوین، جراح برشی در ناحیه زیر بغل ایجاد می‌کند و با کمک ابزارهای خاصی مانند جمع‌کننده بالابر (Elevated Retractor)، تونلی از زیر بغل تا گردن ایجاد می‌شود. سپس از طریق این تونل و با بهره‌گیری از بازوی رباتیک، غده تیروئید خارج می‌گردد. این روش به لحاظ ظاهری مزیتی دارد زیرا زخم در معرض دید نیست، اما در عین حال برای جراح پیچیده‌تر و برای بیمار پرریسک‌تر است.

مزایا و محدودیت‌های هر روش؛ کدام روش مناسب‌تر است؟

تیروئیدکتومی می‌تواند راه‌حلی مؤثر و حتی نجات‌بخش برای برخی افراد مبتلا به اختلالات تیروئید باشد. انتخاب روش مناسب جراحی کاملا وابسته به نوع بیماری، شرایط جسمی بیمار، ترجیح پزشک جراح و امکانات موجود است. گفت‌وگو با پزشک متخصص و بررسی دقیق مزایا و معایب هر گزینه، اولین گام مهم برای انتخاب مسیر درمانی موثر و ایمن خواهد بود.

روش جراحی غده تیروئید	توضیح
روش سنتی گردنی	مناسب برای بیشتر بیماران، حتی با تیروئید بزرگ یا ندول‌های مشکوک. انجام ساده‌تر برای جراح و قابل پیش‌بینی‌تر. امکان مشاهده مستقیم و دقیق ساختارهای اطراف مانند تارهای صوتی و غدد پاراتیروئید.
روش زیر بغلی (کم‌جای زخم)	زخم در معرض دید نیست و نتیجه زیبایی بهتری دارد. تکنیکی پیچیده‌تر با مدت زمان عمل جراحی بیشتر. مناسب برای مواردی با تیروئید کوچک، بدون بیماری زمینه‌ای شدید یا ندول‌های بزرگ.

برخی بیماران ممکن است شرایط لازم برای انجام تیروئیدکتومی از طریق برش زیر بغل را نداشته باشند، از جمله:

• افرادی با اضافه‌وزن قابل توجه یا چاقی مفرط.
• بیماران با ندول‌های بزرگ یا تیروئید بسیار حجیم.
• مبتلایان به بیماری‌های تیروئیدی خاص مانند تیروئیدیت شدید یا بیماری گریوز.

مدت زمان بهبودی پس از جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی)؛ چند هفته پس از جراحی

بهبود کامل پس از انجام تیروئیدکتومی معمولا چند هفته طول می‌کشد. در این بازه زمانی، بدن نیاز دارد تا خود را با تغییرات جدید سازگار کند و جای زخم جراحی نیز به تدریج ترمیم شود. گرچه بسیاری از افراد پس از چند روز احساس بهتری پیدا می‌کنند، اما رعایت مراقبت‌های خاص در دوران نقاهت برای جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است.

مراقبت‌های مهم در دوران بهبودی؛ توجه به نکات مراقبتی الزامی است

در طی دو هفته اول پس از عمل، توصیه می‌شود از انجام کارهای زیر خودداری کنید:

• خیس کردن زخم جراحی: چه برش در ناحیه گردن باشد، چه زیر بغل، باید از فرو بردن آن در آب (مانند وان حمام یا استخر) خودداری کنید. شست‌وشوی سطحی با احتیاط و طبق نظر پزشک بلامانع است.
  
  
• بلند کردن اجسام سنگین: از بلند کردن اشیایی که وزن آن‌ها بیش از ۷ کیلوگرم (حدود ۱۵ پوند) است خودداری نمایید. این کار می‌تواند به فشار بر محل جراحی منجر شود و روند ترمیم را مختل کند.
  
  
• فعالیت بدنی شدید: ورزش‌های شدید یا حرکات کششی که به ناحیه گردن فشار وارد می‌کنند باید محدود شوند. با این حال، انجام پیاده‌روی‌های سبک یا حرکات آرام با مشورت پزشک می‌تواند به بهبود جریان خون و روند بهبودی کمک کند.

در اغلب موارد، افراد می‌توانند پس از دو هفته با رعایت نکات بهداشتی و مراقبتی، به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند. البته مدت دقیق بهبودی ممکن است بسته به شرایط جسمی هر فرد، نوع جراحی (سنتی یا کم‌جای زخم) و وجود هرگونه عوارض جانبی متفاوت باشد.

همچنین در صورتی که تیروئید به طور کامل برداشته شده باشد، ممکن است نیاز به مصرف مادام‌العمر داروهای جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین وجود داشته باشد. پزشک معمولاً پس از جراحی، سطح هورمون‌ها را با آزمایش خون بررسی کرده و برنامه دارویی را تنظیم می‌کند.

آنچه از مقاله «انواع اختلال تیروئید» آموختیم

در این مقاله، ابتدا با غده تیروئید و نقش حیاتی آن در بدن آشنا شدیم. این غده پروانه‌ای شکل که در جلوی گردن قرار دارد وظیفه تولید هورمون‌هایی را بر عهده دارد که در تنظیم بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن، از جمله متابولیسم، دمای بدن و ضربان قلب نقش دارند.

سپس به انواع اختلالات تیروئید از جمله پرکاری و کم‌کاری تیروئید پرداختیم و علائم، دلایل، روش‌های تشخیص و درمان‌های موجود برای هر یک را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین اشاره شد که این بیماری می‌تواند در گروه‌های سنی مختلف، از جمله نوزادان، کودکان، نوجوانان و سالمندان بروز کند و در هر گروه با علائم خاصی همراه باشد.

از نکات مهمی که در این مقاله به آن پرداختیم، وضعیت عملکرد تیروئید در دوران بارداری بود. در این دوران، تغییرات هورمونی می‌توانند سطح هورمون‌های تیروئید را به شدت تحت تاثیر قرار دهند، که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، ممکن است خطراتی جدی برای سلامت مادر و رشد طبیعی جنین ایجاد شود.

خوشبختانه، روش‌های دقیقی برای تشخیص اختلالات تیروئید وجود دارد؛ از جمله آزمایش‌های خون، آزمایش آنتی‌بادی‌ها، تصویربرداری‌های تخصصی و معاینات فیزیکی. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا با اطمینان بیشتری منبع علائم را شناسایی کرده و بهترین گزینه درمانی را برای هر فرد انتخاب کنند.

در نهایت، تاکید شد که هرگونه تغییر در انرژی بدن، خلق‌وخو، ضربان قلب، وزن یا چرخه قاعدگی می‌تواند هشداری برای وجود مشکل در عملکرد تیروئید باشد. آگاهی، بررسی منظم وضعیت سلامت و مراجعه به‌موقع به پزشک، کلید پیشگیری و کنترل این اختلالات هستند.

سوالات متداول اختلال تیروئید