بی‌نظیرترین روغن دنیا

روغن ماهی از جمله روغن‌های خوراکی است که از انواع ماهی‌ها مثل ماهی تن، ماهی قزل‌آلا، ماهی ساردین و … گرفته مي‌شود. روغن ماهی سرشار از ویتامین‌هاي D ،A و املاح کلسیم و فسفر و دارای مقدار کمي‌‌آهن، مس و سلنیوم مي‌باشد. عامل اصلی که سبب ایجاد مزیت در روغن ماهی به نسبت سایر روغن‌ها و چربی‌های نباتی و حیوانی مي‌گردد، اين است كه چربی ماهی غني از دو نوع اسید چرب غیر اشباع امگا- 3 به نام‌های DHA و EPA مي‌باشد، البته اسیدهای چرب ضروری دیگری نيز در روغن ماهی وجود دارند كه عبارتند از: اسید آلفالینولنیک و اسید گامالینولنیک كه براي سلامتي بسيار مفيدند. ماهی‌های مختلفی می‌توانند به عنوان منبع تهیه روغن، مورد استفاده قرار بگیرند، مثل ماهی تن، ماهی قزل‌آلا، ماهی کولی، ماهی ساردین و … ، اما در میان انواع مختلف ماهی، به طور معمول روغن ماهی از ماهی‌هایی همچون شاه ماهی، خال مخالی، ساردین، قزل آلا و ماهی تن به دست می‌آید.همچنين از کبد انواع ماهیان خانواده Gadus مانند کاد، ‌هایليبوت و مانند آنها روغن‌های مرغوبی بدست مي‌آید که سرشار ازویتامین‌هاي A و D است. ویتامین A در شب‌کوری، تقویت سیستم ایمنی، رشد استخوانی و رشد سلول‌های بدن ضروری بوده و ویتامین D در جذب کلسیم و فسفر دخالت دارد و برای رشد استخوان‌ها لازم است.

مراحل و روش‌های استخراج روغن ماهی و روغن کبد ماهی

روغن ماهیان از نظر کیفیت از روغن نهنگ‌ها و انواع حیوانات پستاندار آبی، پست‌تر هستند، زیرا از تمام بدن ماهی به دست مي‌آید، اما روغن نهنگ‌ها بر عکس فقط از بافت‌های چربی بدن آنها که از سایرقسمت‌ها جدا است، بدست مي‌آید. روغن ماهی تقریباً دارای همان اسید‌های چرب و تری‌گلیسيرید‌های روغن نهنگ است، ولی میزان اسید چرب خیلی غیراشباع آنها بیشتر است. روغن ماهی از فشردن ماهی کامل پخته که خرد شده است بدست مي‌آید. هر چه عملیات را بعد از صید سریع‌تر انجام دهند، روغن حاصله پرارزش‌تر است. در صنایع بزرگ روغن‌کشی کارهای پنج گانه زیر انجام مي‌شود: پختن، فشردن، تصفیه روغن، خشک کردن تفاله و آسیاب کردن تفاله خشک.

پختن و فشردن امروزه بطور مداوم انجام مي‌شود .پختن با بخار مستقیم در دیگ‌های سر باز انجام مي‌پذیرد. مخلوط روغن و شیرابه‌ای که بر اثر فشردن به دست مي‌آید، بوسیله سانتریفيوژ کردن از یکدیگر جدا مي‌شوند . برای تصفیه روغن ابتدا آن ‌را در دیگ سر بازی بوسیله بخار مستقیم حدود نیم ساعت حرارت مي‌دهند که در نتیجه قابلیت نگهداری آن افزایش مي‌یابد. در این عمل، باکتری‌ها و آنزیم‌ها متلاشی مي‌گردند. پس از آن بوسیله آرام گذاشتن و یا سانتریفيوژ کردن روغن بار دیگر آن‌را صاف مي‌کنند. اكثر روغن ماهي‌ها در حالت نجوشیده به سادگی و سرعت فاسد مي‌شوند و گرایش به تجزیه چربی دارند، در صورتی که روغن جوشیده، خوب صاف شده و قابلیت نگهداری رضایت بخشی دارد.
برای استخراج روغن‌های کم ارزش از زواید ماهی، اتو کلاو یا دیگ فشاری مورد استفاده قرار مي‌گیرد. استفاده از روش استخراج بوسیله حلال نیز برای گرفتن روغن ماهی، در حال گسترش است. تحقيقات انجام شده در ايران نشان داده‌اند كه ماهیان کپور و خارو، تن و بیاح بهترین انواع مورد مطالعه از نظر کیفیت اسیدهای چرب موجود در آنها و همچنین درصد بالای روغن استخراجی از آنها مي‌باشند. میزان روغن کبد برخي ماهی‌ها مثل ماهي کابلیو در حدود 75 درصد است . برای حفظ ویتامین‌های روغن کبد ماهی باید استخراج آن در شرایطی کاملاً محفوظ از اکسیژن صورت گیرد. برای استخراج روغن ابتدا کیسه صفرا و سایر ناخالصی‌های کبد را از آن جدا نموده و بعد آن‌ را مي‌شویند و روغن را به کمک بخار مستقیم (پختن با بخار مستقیم) استخراج مي‌کنند. اغلب پس از این کار روغن را احتمالاً با افزودن خاک‌رس تصفیه مي‌کنند. روغنی که بدین طریق بدست مي‌آید به عنوان روغن کبد ماهی دارویی بکار مي‌رود.

كاربردهاي روغن ماهي

روغن ماهیان به علت بو و مزه متمایزی که دارند، حتی پس از تصفیه شدید برای مصارف غذایی بندرت قابل استفاده‌اند و به علت وجود مقدار زیادی اسیدهای چرب خیلی غیر اشباع (PUFA) بسیار حساس و آماده اکسیداسیون هستند و پس از هیدروژنه کردن مي‌توان آنها را به مقدار محدودی برای تهیه روغن‌های غذایی بکار برد، ولی روغن‌های هيدروژنه و سفت شده ماهی نقطه ذوب بالاتری دارند و در نتیجه قابلیت هضم آنها کمتر است، بنابراين روغن ماهي و كبد ماهي اغلب بصورت قرص، کپسول و شربت بكار مي‌روند تا از اكسيداسيون محافظت شوند. ساير كاربردهاي روغن ماهي عبارتند از: محصولات دارویی، بهداشتی، شامپو، صابون ، کرم‌های مرطوب کننده و ساخت رنگ‌ها.

فواید روغن ماهی براي سلامتي

در اينجا به برخي از مهم‌ترين مزاياي مصرف روغن ماهي براي سلامتي مي‌پردازيم: اثرات روغن ماهی در جلوگیری از افزایش فشار خون محققین بر این باورند که اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 که در روغن ماهی و روغن‌های گیاهی وجود دارند، مي‌توانند باعث کاهش فشار خون شوند، اما این مسئله هنگامي‌اتفاق مي‌افتد که دوز مصرفی خیلی بالا باشد (مصرف چند صد گرم از ماهی چرب). محققین این مطالعه، توصیه نمي‌کنند که مصرف اسیدهای چرب امگا-3 به صورت مکمل برای جلوگیری از فشار خون مصرف شود، زیرا مصرف زیاد آنها از نظر سلامتی سوال‌برانگیز است.

کاهش بیماری‌های قلبی

تحقيقات نشان داده‌اند که امگا- ۳ در کاهش بروز بیماری‌های قلبی- عروقی بسیار مؤثر است، بنابراین روغن ماهی نيز که سرشار از امگا- ‌۳ می‌باشد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. این روغن کلسترول بد را پایین می‌آورد و مانع تجمع تری‌گلیسیرید اضافی در بدن می‌شود و کلسترول خوب را افزایش می‌دهد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که روغن ماهی از آترواسکلروز در بیماران مبتلا به عروق کرونر جلوگیری می‌کند.

مراقبت از پوست و مو

استفاده از روغن ماهی در درمان مشکلات پوستی از جمله خارش، قرمزی پوست، اگزما و پسوریازیس مفید است. برخی پژوهشگران معتقدند که مصرف منظم قرص روغن ماهی، رطوبت پوست را تنظیم و از آفتاب‌سوختگی جلوگیری می‌کند. همچنين امگا- ۳ روغن ماهی، با تقویت فولیکول‌هاي مو، ريشه موها را محکم‌تر كرده و از ریزش آنها مي‌كاهد.

تقويت سيستم ايمني بدن

مصرف منظم روغن ماهی ایمنی بدن را افزایش داده و مقاومت بدن در برابر بروز بیماری‌های شایعی همچون سرماخوردگی و سرفه و آنفلوانزا بیشتر می‌شود.

کاهش التهاب

روغن ماهی خاصیت ضدالتهابی دارد و موجب کاهش التهاب خونی و بافت‌ها‌ می‌شود. مصرف منظم مکمل‌های روغن ماهی (قرص و کپسول ماهی) به بهبود بیماری‌های مزمن التهابی کمک زیادی می‌کند. روغن ماهی در درمان اختلالات دستگاه گوارش، سندرم روده کوچک و بیماری‌های التهابی روده، همچون بیماری کرون و کولیت که نوعی از اختلالات روده هستند، نقش مهمي‌دارد. همچنين مصرف روغن ماهی، در درمان ورم مفاصل اثر مثبت دارد. در بیماری التهاب مفاصل، آنزیم‌ها، غضروف‌ها را از بین می‌برند و روغن ماهی تأثیر این آنزیم‌ها را کاهش می‌دهد.

ضد افسردگی و اضطراب

به دلیل وجود اسیدهای چرب امگا-۳ در روغن ماهی، از آن برای درمان بیماری‌های روانی و اختلالات عصبی همچون افسردگی، غم، اضطراب، بی‌قراری و استرس استفاده می‌شود. قابل ذكر است كه در مناطقی که ماهی در رژیم غذایی روزانه افراد وجود دارد، ابتلا و بروز افسردگی کمتر دیده می‌شود.

بهبود عملكرد مغز

حدود ۶۰ درصد مغز از چربی‌ها، به‌ویژه اسیدهای چرب ضروری تشکیل شده است و مصرف روغن ماهی عملکرد مغز را بهبود بخشیده و تقویت می‌کند. همچنين تأثیر امگا- ۳ روغن ماهی‌ در درمان بیماری آلزایمر و پیشگیری از زوال عقل به اثبات رسيده است. مصرف این روغن توسط مادران باردار، موجب افزایش قدرت ذهنی و IQ (ضریب هوشی) نوزادان مي‌گردد و با مصرف روغن ماهی از زود متولد شدن نوزاد جلوگیری مي‌کنند. همچنین زنانی که در دوران بارداری، روغن ماهی مصرف می‌‌کنند، پس از زایمان کمتر به افسردگی مبتلا می‌شوند.

ضد سرطان

مصرف روغن ماهي از پیشرفت تومورهای سرطانی در مغز استخوان جلوگیری مي‌کند. در مردان از ابتلا و پیشرفت سرطان پروستات جلوگیری مي‌کند و در بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده، روغن ماهی، کاهش وزن این افراد را به تأخیر می‌اندازد.

مناسب براي ديابتي‌ها

اسید چرب امگا- 3 که در روغن ماهی وجود دارد از دیابت نوع اول در کودکان جلوگیری مي‌کند و تری‌گلیسیرید خون را در بیماران دیابتی کاهش می‌دهد. بیماران مبتلا به دیابت، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، مثل بیماری عروق کرونر، تصلب شرائین و سکته مغزی قرار دارند و همانطور که قبلاً گفتیم روغن ماهی در درمان بیماری‌های مختلف قلبی مؤثر است.

مضرات مصرف زیاد روغن ماهی

مصرف زیاد روغن ماهی به صورت کاهش تعداد پلاکت، افزایش زمان خونریزی به خصوص بر اثر ضربه، عمل جراحی و یا اعمال دندانپزشکی و مسمومیت ناشی از ‌هایپرویتامینوز با ویتامین‌های A و D مي‌تواند بروز کند. همچنين مصرف زیاد این ماده کمبود ویتامین E را به همراه دارد که افراد را با کم‌خونی مواجه مي‌کند. در پايان بايد گفت كه روغن ماهي نيز همانند روغن‌های دیگر دارای کالری بالایی است که مصرف بی‌رویه آن مي‌تواند كالري اضافي را به بدن رسانده و موجب اضافه وزن و چاقي بشود.