رشد کودکان، مهم‌ترین دغدغه مادران

اشكالات مصرف غذاي زياد

اين امرموجب برقراري عادت غلط پرخوري در كودك مي‌شود كه اين عادت تا آخر عمر با او خواهد بود و نتيجه آن، عوارض و اختلالات مختلف براي او در آينده مي‌باشد.
چنانچه مقدار زيادي غذا در يك وعده ميل شود، جذب مواد مغذي موجود در غذا كاهش مي‌يابد، در نتيجه نيازهاي تغذيه‌اي شخص، بخصوص كودكان كه در حال رشد سريع هستند، تأمين نمي‌گردد و كودك مبتلا به سوء‌تغذيه و عوارض ناگوار ناشي از آن مي‌شود.

چون معده كودكان كوچك است و ظرفيت پذيرش غذاي زياد را ندارد، لذا پر كردن معده از غذا موجب سنگيني و نفخ در دستگاه گوارش و دل‌درد و احتمالا اسهال در اطفال مي‌شود كه چنانچه اين امر ادامه يابد، نتيجه آن ناراحتي و اختلالات گوارشي است كه موجب ضعيف شدن دستگاه گوارش و ابتلا به انواع بيماري‌هاي گوارشي در آينده مي‌گردد.

پرخوري در يك وعده غذايي باعث پر شدن معده كودكان و بي‌اشتهايي در وعده غذايي ديگر خواهد شد كه اين امر منجر به عدم دريافت كافي مواد مغذي و بروز سوء تغذيه و اختلال در رشد آنان خواهد شد.

برخي از مادران جهت تأمين رشد فرزندان‌شان به آنان بطور مكرر غذا يا ماده غذايي مي‌خورانند، يعني در واقع كودك را وادار به ريزه‌‌خواري مي‌كنند. ريزه‌خواري يكي از عوامل مهم بروز چاقي در افراد (از جمله كودكان) است. علاوه بر آن نظر به اينكه موادي كه در اين فرم الگوي غذايي مصرف مي‌شود، بيشتر از نوع مواد چرب يا شيرين يا پرنمك است، نمي‌تواند به عنوان ميان وعده‌هاي مفيد و با ارزش تغذيه‌اي بالا، نيازهاي تغذيه‌اي اطفال را تأمين كند.

ضمناً ريزه‌خواري جلوي اشتهاي كودكان را جهت صرف غذاي اصلي مي‌گيرد و در نتيجه آنها نمي‌توانند در وعده‌هاي ناهار و شام مقدار كافي غذا بخورند و از آنجايي‌كه ريزه‌خواري قادر به تأمين مواد مغذي مورد احتياج اطفال نيست لذا پيامد آن، سوء تغذيه و اختلال در رشد خواهد بود. گاه مشاهده مي‌شود كه كودكان در مدرسه يا در خانه از ميان وعده‌هاي فاقد ارزش تغذيه‌اي و يا حتي مضر استفاده مي‌كنند و در مصرف اين قبيل ميان وعده‌ها افراط مي‌نمايند.

موادي مانند چيپس، پفك، نوشابه‌هاي گازدار، انواع كيك‌هاي چرب و . . . از ميان وعده‌هايي‌ است كه معمولا مورد علاقه فراوان كودكان است و علاوه بر آنكه نيازهاي تغذيه‌اي آنان را جهت رشد كافي تأمين نمي‌كند به سلامت‌شان نيز لطمه‌ مي‌زند و ضمناً بعلت پركالري بودن، اشتهاي آنان را نيز براي صرف غذاي اصلي كور مي‌كند. بسياري از كودكان تمايل زيادي به مصرف فست‌فودها (يا غذاهاي آماده) دارند و در اكثر موارد، اين غذاها را جانشين غذاهاي مفيد خانگي مي‌كنند. فست‌فودها اكثراً حاوي مقدار زيادي روغن و نمك هستند كه براي سلامت و رشد كودكان به هيچ‌وجه مفيد نيست.

به اضافه اينكه در آماده‌سازي و طبخ اين نوع غذاها، معمولا نكات صحيح و ضروري تغذيه‌اي و بهداشتي رعايت نمي‌شود، بنابراين علاوه بر كمبودهاي تغذيه‌اي، مي‌توانند باعث ايجاد مشكلات بهداشتي نيز در كودكان شوند.

چه نوع تغذيه‌اي در حفظ سلامت و تأمين رشد كودكان موثر است؟

كودكان در سنين بسيار حساسي از زندگي قرار دارند و لازم است به تغذيه آنان توجه كافي مبذول شود. اين گروه سني در مرحله رشد سريع و فعاليت فكري شديد قرار دارند و هر نوع اختلالي در تغذيه آنان مي‌تواند لطمات بسيار مهم و گاه غير قابل جبران به سلامت و بخصوص رشد آنان وارد سازد. توصيه متخصصان تغذيه آن است كه تغذيه كودكان و نوجوانان بايد به گونه‌اي باشد كه تمام نيازهاي تغذيه‌اي آنان را به حد كافي و در ميزان متعادل تأمين نمايد. بخصوص از نظر رشد جسمي، چنانچه مواد مغذي لازم براي رشد به ميزان كافي به آنان نرسد، ممكن است رشد جسمي دچار اختلال شده و شخص تا آخر عمر كوتاه قد باقي بماند. حال ببينيم كداميك از مواد مغذي در رشد كودكان مؤثرند.

انرژي

انرژي جهت تأمين رشد جسمي و فعاليت فكري كودكان تأثير بسيار مهمي دارد. براي تأمين رشد و بلند شدن استخوان‌هاي طويل، نياز به انرژي كافي ا‌ست. منابع تأمين انرژي عبارتند از: كربوهيدرات‌ها، چربي‌ها و پروتئين‌ها. انرژي بايد به ميزان لازم دريافت گردد نه بيش از نياز. وزن كودك و وضعيت رشد او معيار خوبي جهت تعيين كفايت يا كمبود و يا ازدياد دريافت انرژي مي‌باشد. مصرف زياده از حد مواد انرژي‌زا موجب افزايش وزن و چاقي در كودك مي‌شود.

پروتئين

پروتئين يكي از مهم‌ترين فاكتورهاي تغذيه‌اي براي رشد كودك محسوب مي‌شود، زيرا ماده اصلي تمام سلول‌هاي بدن را عمدتاً پروتئين تشكيل مي‌دهد. لازم به ذكر است كه كودكان و نوجوانان جهت تأمين رشد كافي، بايد از پروتئين‌هاي باارزش بيولوژيكي بالا يعني شير و لبنيات، تخم‌مرغ و انواع گوشت قرمز و سفيد (مرغ و ماهي) به ميزان لازم استفاده كنند.

ويتامين A

اين ويتامين كه در جگر، كره و زرده ‌تخم‌مرغ به ميزان قابل توجه وجود دارد، عامل بسيار موثري در رشدكودكان مي‌باشد. منابع گياهي ويتامين A سبزيجات داراي برگ سبز، هويج، گوجه‌فرنگي و ميوه‌هايي مانند زردآلو، طالبي، هلو، آلو و شليل هستند، البته منابع حيواني اين ويتامين كاربرد بيشتري در بدن دارد، ولي مصرف پيش‌ساز ويتامين A (يعني منابع گياهي آن) نيز ضروري است.

كلسيم و فسفر

منابع مهم اين دو ماده معدني عبارت است از شير و لبنيات. مصرف لبنيات به ميزان كافي براي رشد كودكان و نوجوانان لازم است، البته براي جذب كلسيم و فسفر از روده و رسوب فسفات كلسيم در استخوان‌ها و تأمين رشد، وجود ويتامين D لازم است كه در اثر تابش نور مستقيم آفتاب به پوست، در بدن انسان توليد مي‌شود.

روي

روي ماده معدني ديگري است كه وجود آن براي تأمين رشد كودكان ضروري است. اين ماده معدني در پروتئين‌هاي حيواني (لبنيات، گوشت قرمز و سفيد و تخم‌مرغ) به مقدار كافي وجود دارد. پروتئين‌هاي گياهي مانند حبوبات، مغز دانه‌ها و غلات نيز از منابع روي محسوب مي‌شوند، ولي از آنجايي‌كه جذب روي موجود در منابع حيواني خيلي بهتر از منابع گياهي است، بنابراين لازم است اين گروه سني از منابع حيواني روي به ميزان لازم استفاده كنند.

يـد

براي تأمين رشد كودكان و نوجوانان لازم است در مواد غذايي مصرفي آنان مقدار كافي يد موجود باشد. در مناطق كوهستاني كه مقدار يد محصولات غذايي كافي نيست لازم است حتماً‌ از نمك يد‌دار استفاده شود.

توصيه‌هايي براي رشد كودكان

مصرف صبحانه براي كودكان بسيار ضروري است. بهتر است در وعده صبحانه از نان، پنير بدون نمك و يك ليوان شير همراه مقداري عسل يا خرما استفاده شود. روزانه 3 واحد لبنيات كه شامل يك ليوان شير يا ماست يا يك قوطي كبريت پنير يا يك‌چهارم ليوان كشك مايع يا 2 ليوان دوغ مي‌باشد براي رشد كودكان لازم است. روزانه مصرف 3-2 واحد از گروه گوشت،‌ تخم‌مرغ، حبوبات و مغز دانه‌ها براي كودكان ضروري است.

هر 1 واحد از اين گروه شامل 90-60 گرم گوشت (قرمز يا سفيد) يعني 2 قطعه گوشت خورشي يا نصف ران متوسط يا سينه متوسط مرغ يا يك عدد تخم‌مرغ نسبتاً بزرگ يا 2 عدد تخم‌مرغ كوچك يا نصف ليوان حبوبات پخته يا يك‌سوم ليوان مغز‌دانه‌ها (آجيل) است. البته لازم است كودكان حتماً از پروتئين‌هاي حيواني (يعني گوشت و تخم‌مرغ) نيز در روز استفاده نمايند، در حالي‌كه مصرف پروتئين‌هاي گياهي هم براي آنها مفيد است. مصرف ميوه و سبزي به ميزان كافي، يعني سبزي خوردن و سالاد همراه ناهار و شام و 3-2 واحد ميوه در روز توصيه مي‌شود.

هر واحد ميوه شامل يك عدد ميوه متوسط (سيب، پرتقال، هلو و …) يا يك عدد موز كوچك يا يك‌چهارم طالبي متوسط يا نصف ليوان ميوه‌هاي كوچك مانند دانه انگور، گيلاس، آلبالو، توت، توت فرنگي و … مي‌باشد. بهتر است به عنوان سس سالاد از آب‌ليمو ترش تازه و مقداري روغن زيتون استفاده شود. مصرف نان و برنج جهت تأمين كالري لازم براي رشد، ضروري است. ورزش‌هايي مانند بارفيكس، بسكتبال و واليبال نيزبه رشد كودكان كمك مي‌كند.