شيــــــرين‌كننـــــده‌هاي مصنوعــي جايگزين‌هاي صنعتي براي شكر مي‌باشند. زياده‌روي در مصرف شكر معمولي و افزايش وزن ناشي از آن، عاملي شد تا توليد و استفاده از اين گونه شيرين كننده‌ها در صنعت غذا آغاز شود. اين شيرين‌كننده‌ها ممكن است از منابع طبيعي مانند گياهان و يا خود قند گرفته شده باشند. شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي به عنوان شيرين‌كننده‌هايي قوي شناخته مي‌شوند، چراكه اغلب به مراتب از قند و شكر عادي شيرين‌تر مي‌باشند، به همين دليل در مقايسه با شكر مقادير كمتري از آنها براي ايجاد همان ميزان طعم شيرين لازم است.
كرم‌خوردگي دندان‌ها
بر خلاف شكر، شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي در تخريب دندان‌ها اثر چنداني ندارند.
كاربردهاي شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي
شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي هيچ كالري را به رژيم غذايي اضافه نمي‌كنند و در واقع در مقايسه با شكر ميزان خيلي كمتري از آنها براي شيرين كردن استفاده مي‌شود. امروزه، شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي به صورت گسترده‌اي در غذاهاي فرآوري شده استفاده مي‌شوند؛ از جمله نوشيدني‌هاي شيرين، شيريني‌جات، ژله‌ها، كنسروها و ... حتي استفاده از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي در خانه‌ها هم رايج شده است.
كنترل وزن
يكي از جنبه‌هاي مورد توجه براي شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي آن است كه ارزش غذايي چنداني ندارند و حقيقتا حاوي كالري نيستند، بنابراين اگر در تلاش براي كاهش وزن يا پيشگيري از افزايش وزن باشيد، استفاده از توليداتي كه با استفاده از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي شيرين شده‌اند، ممكن است گزينه جالبي به نظر برسد، هر چند در حقيقت مصرف آنها را براي كاهش وزن مفيد نمي‌دانند.
از طرف ديگر برخي از تحقيقات پيشنهاد كرده‌اند كه مصرف شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي ممكن است با افزايش وزن مرتبط باشد.
ديابت
از نظر تئوري شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي ممكن است يك جايگزين مناسب به جاي شكر براي افراد ديابتي به حساب آيند. شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي بر خلاف شكر و قند سطح قند خون شما را به طور لحظه‌اي افزايش نمي‌دهند، چرا كه جزء منابع كربوهيدراتي نيستند، ولي به اين دليل كه نگراني‌هايي از بابت خطرناك بودن برخي انواع محصولات حاوي قند مصنوعي وجود دارد، اگر فردي مبتلا به ديابت هستيد، قبل از مصرف هر نوع جايگزين قند با پزشك معالجتان مشاوره كنيد.
آسپارتام
در سال ۱۹۶۹ كشف و در سال ۱۹۸۱ مجوز مصرف را از FDA كسب كرد. از دو اسيد آمينه آسپارتيك اسيد و فنيل‌آلانين تهيه شده و ۱۸۰ بار شيرين‌تر از شكر است. اين ماده براي افراد مبتلا به فنيل كتونوريا مضر مي‌باشد.
آسپارتام را حتي اگر تنها به كار ببرند، شيرين‌كننده خوبي است. اين ماده در عين حال به صورت مخلوط با شيرين‌كننده‌هاي ديگر نيز استفاده مي‌شود.
در صورت ذخيره شدن در انبار به مدت بسيار طولاني تجزيه مي‌شود و در دماي بسيار بالا به مدت زياد مقاومت نميكند. اين ماده تحت نام E951 عرضه مي‌شود و در صنايع نانوايي، غلات، پُركنندههاي كيك، محصولات قنادي و كيكهاي پنير فريز شده استفاده مي‌شود و به خصوص طعمهاي ميوه‌اي را تشديد ميكند. از زماني كه آسپارتام در سال ۱۹۸۱ تاييد شده است، آزمايش‌هاي بسيار بر روي حيوانات آزمايشگاهي صورت گرفته و هيچگونه سرطان و يا عوارض منفي نشان داده نشده است. يكي از ادعاها در مورد آسپارتام بروز تومورهاي مغزي در صورت مصرف اين محصول بوده‌است. بررسي‌ها نشان داده است كه افزايش ابتلا به اين تومورها از نظر زماني با شروع معرفي اين محصول نبوده است و كساني كه دچار اين بيماري شده‌اند، مقدار مصرف بالايي نداشته‌اند. بروز سرطان خون در موش‌هاي صحرايي كه به آنها مقادير بالاي آسپارتام (معادل ۸ تا ۲۰۸۳ قوطي نوشابه رژيمي) خورانده شد، ديده شده است؛ گرچه شواهد متغير است، به عنوان مثال در برخي مطالعات افزايش آسپارتام، خطر ابتلا به سرطان خون را افزايش نداده است. همچنين بررسي‌هاي انساني انستيتو ملي سلامت، از پيشروترين مراكز تحقيقات پزشكي دنيا بر بازنشستگان، ارتباط افزايش مصرف نوشابه‌هاي حاوي آسپارتام را با بروز سرطان خون و يا مغز نشان نداده است.
شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي رايج
شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي رايجي كه در حال حاضر مورد تاييد سازمان غذا و داروي امريكا (FDA) مي‌باشند عبارتند از:
* آسه سولفام پتاسيم (Sweet One, Sunett)
* آسپارتام (قند مغذي) كه با نام‌هاي تجاري مختلفي (مانند نوترا سوئيت (Nutrasweet ) و ايكوال (Equal) در بازار توزيع شده است.
* نئوتام
* ساخارين (Sweet’n Low)
* سوكرالوز (كه نام ديگر آن اِسپلِندا (Splenda) مي‌باشد)
* سيكلامات
ساخارين
قديمي‌ترين شيرين‌كننده مصنوعي است. در سال ۱۸۷۸ كشف شد. اين ماده عمدتا به صورت نمك سديم محلول و ساخارين آزاد كم‌محلول وجود دارد، پايدار بوده و محلولهاي غليظ آن داراي ته‌مزه تلخي است.
مصرف آن در سال ۱۹۷۷ به علت احتمال سرطانزا بودن كاهش يافت. امروزه بر اين باورند كه نتايج مطالعات بر مبناي سرطانزا بودن ساخارين در مورد موشها صدق كرده و نبايد آنها را به نوع بشر تعميم داد. تحقيقات بر روي موش صحرايي، ارتباط مصرف دُزهاي بالاي ساخارين سديم مخلوط با سيكلامات را با بروز سرطان مثانه تأييد كرد، گرچه بررسي مشابه بر انسان چنين ارتباطي را تأييد نكرده است.
آليتام
مانند آسپارتام از آمينواسيدها تشكيل شده و ۲۰۰۰ بار شيرين‌تر از شكر است.
سوكرالوز
شيرين كنندهاي بسيار قوي است و تقريبا ۶۰۰ برابر شكر شيريني دارد. شيريني آن تاخيري است و پايداري و طعم و مزه آن سبب شده تا مصرف اين ماده در صنايع غذايي و نوشابهها گسترش يابد.
سوكرالوز به صورت تك يا مخلوط با ساير شيرين‌كننده‌ها مصرف مي‌شود و با نام تجاري Splenda به فروش ميرسد.
سازمان غذا و دارو پس از بررسي ۱۱۰ مطالعه انساني و حيواني مصرف اين شيرين‌كننده را مجاز اعلام كرد و اذعان نمود كه اين محصول باعث بروز سرطان نمي‌شود. اين شيرين‌كننده به كندي توسط باكتري‌ها شكسته مي‌شود و مي‌تواند در آلودگي محيط زيست موثر باشد.
سيكلامات
در سال ۱۹۳۷ كشف شد. اين ماده پايدار است، ولي شيريني آن زياد نيست و در محصولاتي به مصرف ميرسد كه نبايد شيريني چنداني داشته باشند.
معمولا در تركيب با ساخارين مصرف مي‌شود. در آمريكا تاييد نشده است و بررسي‌هاي اوليه كه بر روي موش صحرايي صورت گرفت، نشان مي‌داد كه مصرف آن شايد خطر بروز سرطان مثانه را افزايش دهد، ولي پس از آزمايش مجدد، سازمان غذا و دارو سيكلامات را به عنوان شيرين‌كننده سرطانزا تشخيص نداد.
آسه سولفام پتاسيم (k)
در سال ۱۹۶۷ در آلمان كشف شد و در سال ۱۹۸۸ مجوز مصرف را از FDA دريافت كرد. اين ماده كه ۲۰۰ بار شيرين‌تر از شكر است و در صنايع نانوايي، دسرهاي فريز شده، نوشيدني‌ها و آبنبات‌ها مصرف مي‌شود، پايداري خوبي دارد و از كربن، نيتروژن، اكسيژن، هيدروژن، سولفور و پتاسيم تشكيل شده و بدون كالري است، جزء شيرين كننده‌ها محسوب شده و طعم و مزه شيرين را در نوشيدني‌ها ارتقا مي‌دهد. در بررسي‌هاي حيواني مشكلات سلامتي همچون ايجاد تومورهاي بدخيم و افت قند خون گزارش شده است، ولي به دليل محدوديت‌هاي تحقيقات انساني، سازمان غذا و دارو و اتحاديه اروپا اين شيرين‌كننده را نيز تاييد كرده است. آسه‌سولفام پتاسيم و سوكرالوز از شيرين‌كننده‌هاي مجاز در آمريكا هستند. سازمان غذا و دارو بوسيله ۱۰۰ مطالعه علمي بر روي اين مواد، خطر ايجاد سرطان را بررسي كرد و هيچ مدركي دال بر خطر سرطان و يا سلامتي به دست نيامد.
نوشته شده توسط : مريم ميرفتاحي
نظرات