لوپوس چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟

لوپوس، یک بیماری پیچیده و گاهی ناشناخته است که زندگی بسیاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری خودایمنی، با حمله سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم، درد و ناراحتی زیادی را برای بیماران به همراه دارد. قابل توجه است که لوپوس اغلب بافت‌های پوست، مفاصل و اندام‌های داخلی، مانند کلیه و قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد. تحقیقات اخیر در مورد درمان لوپوس مطالب زیادی منتشر کرده‌اند. ما در این مقاله به معرفی این بیماری، علائم، عوارض، عوامل ابتلا به آن، غذاهای مفید و مضر، روش‌های تشخیص و درمان لوپوس خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

لوپوس چیست؟

لوپوس نوعی بیماری التهابی است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به بافت‌ها و اندام‌های خود حمله می‌کند (بیماری خودایمنی). التهاب ناشی از لوپوس می‌تواند بر بسیاری از سیستم‌های مختلف بدن، از جمله مفاصل، پوست، کلیه‌ها، سلول‌های خونی، مغز، قلب و ریه‌ها تأثیر بگذارد. تشخیص لوپوس می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم و نشانه‌های آن اغلب شبیه علائم بیماری‌های دیگر است.

انواع لوپوس کدامند؟

چهار نوع اصلی لوپوس وجود دارد:

لوپوس اریتماتوز سیستمیک: این لوپوس، شایع‌ترین شکل لوپوس است که بر بسیاری از اندام‌ها، به‌ویژه پوست، مفاصل و کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد. گاهی اوقات بیوپسی پوست برای تشخیص این نوع لوپوس ضروری است، زیرا هر کدام ضایعات و الگوهای مشخصه خود را دارند.

لوپوس اریتماتوز پوستی مزمن: علامت اصلی لوپوس اریتماتوز پوستی مزمن یا DLE، بثورات پوستی است که می‌تواند اسکارهای بزرگی بر جای بگذارد. ظاهر شدن این بیماری معمولاً روی صورت، گردن و پوست سر خواهد بود، اما ممکن است روی گوش‌ها یا داخل آن‌ها و در موارد کمتری روی بالاتنه فرد نیز ایجاد شود. این نواحی پوسته‌دار به آرامی در لبه‌ها منبسط شده و سپس بهبود می‌یابند. بعد از آن، پوست تغییر رنگ داده و جای زخم فرورفته باقی می‌ماند. DLE روی پوست سر می‌تواند باعث ریزش موی دائمی شود. این نوع لوپوس بیشتر در افراد سیگاری و آمریکایی‌های آفریقایی تبار دیده می‌شود.

لوپوس اریتماتوز ناشی از دارو: این نوع لوپوس متفاوت از SLE است و در اثر مصرف برخی داروهای تجویزی ایجاد می‌شود. تظاهر لوپوس ناشی از دارو مانند SLE است که شامل مفاصل و التهاب اطراف ریه می‌شود.

لوپوس اریتماتوز نوزادان: این لوپوس یک بیماری خودایمنی نادر است که در نوزادان تازه متولد شده دیده می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که آنتی‌بادی‌های خاصی از مادر به جنین منتقل شده و به بافت‌های نوزاد آسیب می‌رسانند. این آنتی‌بادی‌ها معمولاً علیه اسیدهای نوکلئیک (DNA و RNA) هستند و می‌توانند باعث التهاب در اندام‌های مختلف نوزاد شوند.

علائم لوپوس چیست؟

مشخص‌ترین علامت لوپوس – بثورات صورت شبیه بال‌های پروانه است که روی هر دو گونه باز می‌شود. اما علائم و نشانه‌ها ممکن است به‌طور ناگهانی یا به آهستگی ایجاد شوند، ممکن است خفیف یا شدید و موقت یا دائمی باشند. اکثر افراد مبتلا به لوپوس بیماری خفیفی دارند که با دوره‌هایی به نام شعله‌ور شدن مشخص می‌شود. زمانی که علائم و نشانه‌ها برای مدتی بدتر می‌شوند، سپس بهبود می‌یابند یا حتی برای مدتی کاملاً ناپدید می‌شوند. علائم و نشانه‌های لوپوس به این بستگی دارد که کدام سیستم بدن تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های این بیماری، عبارتند از:

• بثورات قرمز و پروانه‌ای شکل روی بینی و گونه‌ها یا سایر نقاط بدن
• خستگی
• تب
• درد مفاصل، سفتی و تورم آنها
• ریزش مو
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• خشکی چشم
• سردرد، سرگیجه و از دست دادن حافظه
• لکه‌های قرمز برجسته روی پوست
• حسایست به نور
• زخم در دهان یا بینی
• التهاب در پوشش داخلی قلب یا ریه
• تشنج یا سایر مشکلات عصبی
• پروتئین بیش از حد در ادرار
• کاهش سلول‌های خونی
• ضایعات پوستی که با قرار گرفتن در معرض نور خورشید ظاهر یا بدتر می‌شوند
• انگشتان دست و پا که هنگام قرار گرفتن در معرض سرما یا در دوره‌های استرس‌زا سفید یا آبی می‌شوند.

علت ابتلا به لوپوس چیست؟

علت دقیق ابتلا به لوپوس هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما محققان معتقدند که ترکیبی از ژنتیک و محیط در بروز این بیماری نقش دارند. به‌نظر می‌رسد افرادی که دارای استعداد ارثی لوپوس هستند، ممکن است در تماس با محرک‌های محیطی مرتبط به این بیماری مبتلا شوند. برخی از محرک‌های بالقوه عبارتند از:

• نور خورشید: قرار گرفتن در معرض نور خورشید ممکن است باعث ایجاد ضایعات پوستی لوپوس یا ایجاد پاسخ داخلی در افراد مستعد شود.
• عفونت: ابتلا به عفونت می‌تواند باعث شروع لوپوس یا عود در برخی افراد شود.
• داروها: لوپوس می‌تواند توسط انواع خاصی از داروهای فشار خون، داروهای ضدتشنج و آنتی بیوتیک‌ها تحریک شود. افرادی که مبتلا به لوپوس ناشی از دارو هستند، معمولا با قطع مصرف دارو بهتر می‌شوند. به ندرت، علائم ممکن است حتی پس از قطع دارو ادامه یابد.

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به لوپوس را افزایش دهند، عبارتند از:

• جنسیت: لوپوس در زنان شایع‌تر است.
• سن: اگرچه لوپوس افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما اغلب در سنین 15 تا 45 سالگی تشخیص داده می‌شود.
• نژاد: لوپوس در آمریکایی‌های آفریقایی تبار، اسپانیایی تبار‌ها و آسیایی – آمریکایی‌ها شایع‌تر است.

لوپوس بر کدام قسمت‌های بدن اثر می‌گذارد؟

زمانی که سیستم ایمنی بدن به اندام یا ناحیه خاصی در بدن حمله می‌کند، نقاط خاصی از بدن را دچار مشکل می‌کند. این مناطق عبارتند از:

• پوست (لوپوس پوستی)
• مفاصل (لوپوس مفصلی)
• کلیه‌ها
• خون
• مغز
• قلب و ریه‌ها

از آن‌جایی که لوپوس ممکن است چندین اندام مهم را تحت تاثیر قرار داده و منجر به عوارض جدی شود، یک رویکرد تیمی چند رشته‌ای برای تشخیص به موقع و درمان مناسب ضروری است.

چگونه می‌توان لوپوس را تشخیص داد؟

تشخیص لوپوس دشوار است، زیرا علائم و نشانه‌های آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علاوه بر این، علائم و نشانه‌های لوپوس ممکن است در طول زمان تغییر کند و با بسیاری از اختلالات دیگر همپوشانی داشته باشد. باید توجه داشت که هیچ آزمایشی نمی‌تواند لوپوس را پیش بینی کند یا به تنهایی تشخیص دهد. اما ترکیبی از آزمایش خون و ادرار، علائم و نشانه‌ها و یافته‌های معاینه فیزیکی از قبیل موارد زیر برای تشخیص این بیماری مفید است:

• تست‌های آزمایشگاهی: آزمایش خون و ادرار ممکن است شامل شمارش کامل تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها باشد. علاوه بر این، در لوپوس میزان هموگلوبین و پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز را نیز اندازه‌گیری می‌کنند. نتایج ممکن است نشان‌دهنده کم‌خونی فرد و کاهش تعداد گلبول‌های سفید یا پلاکت خون باشد.

• سرعت رسوب گلبول‌های قرمز: این آزمایش خون میزان ته نشین شدن یک ساعته گلبول‌های قرمز خون را در انتهای لوله تعیین می‌کند. سرعت بالاتر از حد طبیعی ممکن است نشان دهنده یک بیماری سیستمیک مانند لوپوس باشد. نرخ رسوب برای هیچ بیماری یکسان نیست.

• ارزیابی کلیه و کبد: آزمایش خون می‌تواند عملکرد کلیه‌ها و کبد را ارزیابی کند. لوپوس می‌تواند این اندام‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.

• آزمایش ادرار: بررسی نمونه ادرار ممکن است افزایش سطح پروتئین یا گلبول‌های قرمز خون را در ادرار نشان دهد که در صورت اثرگذاری لوپوس بر کلیه‌های فرد ممکن است رخ دهد.

• آزمایش آنتی بادی ضدهسته‌ای (ANA): با وجود این‌که اکثر افراد مبتلا به لوپوس تست ANA مثبت دارند، اکثر افراد با ANA مثبت الزاما مبتلا به لوپوس نیستند. اگر آزمایش ANA مثبت باشد، پزشک ممکن است آزمایش آنتی بادی اختصاصی‌تری را توصیه کند.

• آزمایش‌های تصویربرداری: اگر پزشک مشکوک باشد که لوپوس بر ریه یا قلب فرد تأثیر می‌گذارد، ممکن است اشعه ایکس قفسه سینه، اکوکاردیوگرام یا بیوپسی را پیشنهاد دهد.

عوارض ابتلا به لوپوس چیست؟

التهاب ناشی از لوپوس می‌تواند بسیاری از نواحی بدن، از جمله اندام‌های زیر را تحت تاثیر قرار دهد:

• کلیه‌ها: نارسایی کلیه یکی از علل اصلی مرگ و میر در میان افراد مبتلا به لوپوس است.
• مغز و سیستم عصبی مرکزی: اگر مغز تحت تاثیر لوپوس قرار گرفته باشد، سردرد، سرگیجه، تغییرات رفتاری، مشکلات بینایی و حافظه و حتی سکته مغزی یا تشنج تجربه می‌شود.
• خون و رگ‌های خونی: کاهش تعداد گلبول‌های قرمز سالم (کم خونی)، التهاب رگ‌های خونی و افزایش خطر خونریزی یا لخته شدن خون از عوارض لوپوس است.
• ریه: ایجاد التهاب در پوشش حفره قفسه سینه، تنفس دردناک، خون‌ریزی در ریه‌ها و ذات‌الریه از عوارض لوپوس هستند.
• قلب: التهاب عضله قلب، شریان‌ها یا غشای قلب، ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و حملات قلبی.
• عفونت: افراد مبتلا به لوپوس در برابر عفونت آسیب‌پذیرتر هستند، زیرا هم این بیماری و هم درمان‌های آن می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند.
• سرطان ابتلا به لوپوس خطر ابتلا به سرطان را اندکی افزایش می‌دهد.
• مرگ بافت استخوانی: این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به استخوان کاهش یافته و اغلب منجر به شکستگی‌های کوچک در استخوان و فروپاشی استخوان می‌شود.
• عوارض بارداری: زنان مبتلا به لوپوس بیشتر در معرض خطر سقط جنین، ابتلا به به فشار خون بالا در دوران بارداری و زایمان زودرس هستند.

عوارض بیماری لوپوس، اهمیت درمان سریع و به موقع آن را نشان می‌دهد. در ادامه به بررسی درمان لوپوس خواهیم پرداخت.

بهترین روش‌های درمان لوپوس چیست؟

لوپوس را از چند طریق می‌توان درمان کرد. رایج‌ترین روش‌های درمان لوپوس عبارتند از:

• درمان لوپوس با تغذیه
• درمان لوپوس با دارو
• درمان‌های دیگر لوپوس

درمان لوپوس با تغذیه

تغذیه خوب بخش مهمی از یک برنامه درمانی کلی برای این بیماری است. به‌طورکلی، افراد مبتلا به لوپوس باید رژیم غذایی متعادلی داشته باشند که شامل مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل است. همچنین باید مقادیر متوسطی از گوشت، مرغ و ماهی چرب نیز در برنامه غذایی آن‌ها وجود داشته باشد. اگر مبتلا به لوپوس هستید، پیروی از یک رژیم غذایی متنوع و سالم ممکن است به موارد زیر کمک کند:

• کاهش التهاب و سایر علائم
• قوی نگه داشتن استخوان‌ها و ماهیچه‌ها
• مقابله با عوارض جانبی داروها
• حفظ یا رسیدن به وزن سالم
• کاهش التهاب
• کاهش بیماری‌های قلبی
• کاهش کلسترول بد

برای درمان لوپوس چه بخوریم؟

یکی از مهم‌ترین موضوعات در مورد درمان لوپوس این است که بدانیم برای درمان لوپوس چه بخوریم؟ مساله مصرف غذاهای سرشار از کلسیم و ویتامین D است. این عناصر برای حفظ سلامت استخوان‌ها در این بیماری مهم هستند و حتما باید در رژیم غذایی بیمار وجود داشته باشند. بهترین انتخاب‌ها در این مورد عبارتند از:

• شیر بدون چربی یا کم‌چرب
• ماست کم‌چرب و کم‌سدیم
• پنیر کم‌چرب
• شیر بدون لاکتوز
• شیرسویا
• شیر بادام
• آبمیوه‌های غنی شده با کلسیم و ویتامین D
• سبزیجات سبز تیره
• مکمل کلسیم با تجویز پزشک
• سبزیجات سبز برگ
• میوه‌ها
• نان و غلات غنی شده
• مکمل اسید فولیک (در این مورد با پزشک مشورت شود)

لازم به ذکر است که افراد مبتلا به لوپوس در مقایسه با افراد عادی در معرض خطر بیشتری برای بیماری قلبی هستند. داشتن یک رژیم غذایی کم سدیم و سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 یا روغن ماهی، ممکن است برخی از عوامل خطر بیماری قلبی مانند تری گلیسیرید بالا و فشار خون را بهبود بخشد. غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا 3، عبارتند از:

• ماهی سالمون
• ساردین
• ماهی خال مخالی
• ماهی تن
• ماهی قزل آلا
• گردو
• روغن کانولا، روغن گردو و روغن بذر کتان

گاهی ممکن است لوپوس باعث ایجاد ناراحتی‌های معده و حالت تهوع در فرد شود. ترفندهای رژیمی زیر می‌تواند به فرد برای مقابله با حالت تهوع و ناراحتی معده کمک کند:

• برای شروع بهتر است از غذاهای چرب، تند و اسیدی پرهیز شود.
• مصرف وعده‌های غذایی کوچک و مکرر، شامل غذاهای سریع الهضم مانند غلات خشک، نان‌ها، کراکرها و چوب شور
• اگر داروهای ضدالتهابی کورتیکواستروئیدی یا غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (Motrin) یا ناپروکسن (Naprosyn، Aleve) باعث ناراحتی و سوزش معده شوند، مصرف آن‌ها همراه با غذا ممکن است کمک‌کننده باشد.

برای درمان لوپوس چه نخوریم؟

غذاهایی که می‌توانند باعث التهاب شوند، برای بیماران مبتلا به لوپوس مضر قلمداد می‌شوند. شایان ذکر است که در مورد لوپوس و تغذیه به هیچ وجه نباید سهل‌انگاری صورت گیرد. غذاهای فرآوری شده و چرب با افزایش سطح کلسترول موجب افزایش التهاب می‌شوند و عبارتند از:

• غذاهای سرخ شده
• نان‌های صنعتی
• سوپ و سس خامه‌ای
• گوشت قرمز
• چربی حیوانی
• فرآورده‌های گوشتی فرآوری شده
• لبنیات پرچرب، مانند شیر کامل، خامه، پنیر، کره و بستنی

یکی از موادغذایی خاص که می‌تواند در مورد لوپوس مشکل ساز باشد، جوانه یونجه است. به نظر می‌رسد که قرص‌های یونجه به طور خاص باعث شعله‌ور شدن لوپوس یا علائم و نشانه‌های مشابه لوپوس، مانند خستگی، درد عضلانی، مشکلات کلیوی و نتایج غیرعادی آزمایش خون می‌شوند.

این مشکلات ممکن است به دلیل واکنش به اسید آمینه موجود در یونجه باشد. این اسید آمینه می‌تواند سیستم ایمنی بدن را فعال کرده و التهاب را در افراد مبتلا به لوپوس افزایش دهد. مصرف سیر نیز ممکن است سیستم ایمنی بدن را به روشی مشابه تحریک کند.

درمان لوپوس با دارو

گاهی تغییر دوز یا خود دارو در طی روند بیماری ضروری است. داروهایی که بیشتر برای کنترل لوپوس استفاده می‌شوند، عبارتند از:

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID): ناپروکسن سدیم و ایبوپروفن ممکن است برای درمان درد، تورم و تب مرتبط با لوپوس استفاده شوند. عوارض جانبی NSAID‌ها ممکن است شامل خونریزی معده، مشکلات کلیوی و افزایش خطر مشکلات قلبی باشد.
• داروهای ضد مالاریا: هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند و می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به بیماری لوپوس کمک کنند. عوارض جانبی آن شامل ناراحتی معده و به ندرت آسیب به شبکیه چشم است.
• کورتیکواستروئیدها: پردنیزولون و سایر انواع کورتیکواستروئیدها می‌توانند با التهاب لوپوس مقابله کنند. دوزهای بالای استروئیدها مانند متیل پردنیزولون (Medrol)، اغلب برای کنترل بیماری‌های جدی که کلیه‌ها و مغز را درگیر می‌کند، استفاده می‌شود.
• سرکوب کننده‌های ایمنی مثل: آزاتیوپرین (Imuran، Azasan)، مایکوفنولات (Cellcept)، متوترکسات (Trexall، Xatmep، دیگران)، سیکلوسپورین (Sandimmune، Neoral، Gengraf) و leflunomide (Arava)
• داروهای بیولوژیکی: نوع دیگری از دارو، بلیموماب (Benlysta) که به صورت داخل وریدی تجویز می‌شود، علائم لوپوس را در برخی افراد کاهش می‌دهد. عوارض جانبی شامل حالت تهوع، اسهال، عفونت و تشدید افسردگی است.
• در میان آزمایشات بالینی، وکلوسپورین در درمان لوپوس موثر است.

سایر روش‌های درمانی

گاهی اوقات در کنار دارو درمانی، روش‌های دیگری نیز به عنوان درمان های جایگزین یا مکمل پیشنهاد می‌شود. این درمان‌ها عبارتند از:

درمان لوپوس با دهیدرواپی آندروسترون (DHEA)

مصرف مکمل‌های حاوی این هورمون همراه با درمان‌های معمولی، ممکن است به کاهش شعله‌های لوپوس کمک کند. DHEA ممکن است منجر به آکنه در زنان شود.

درمان لوپوس با روغن ماهی

مکمل‌های روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند که ممکن است برای افراد مبتلا به لوپوس مفید باشد. عوارض جانبی مکمل‌های روغن ماهی می‌تواند شامل حالت تهوع، آروغ زدن و احساس بد طعم ماهی در دهان باشد.

درمان لوپوس با طب سوزنی

در این روش درمانی از سوزن‌های ریزی که درست زیر پوست قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود. این روش ممکن است به کاهش درد عضلانی مرتبط با لوپوس کمک کند.

آنچه از مقاله درمان لوپوس آموختیم:

لوپوس نیز مانند سایر بیماری‌های خودایمنی به خودی خود از بین نمی‌رود. با این حال، ممکن است لوپوس آرام شود و تا مدتی برای درصد کمی از افراد هیچ علامتی ایجاد نکند. آگاهی از درمان لوپوس، یکی از موارد مهم و قابل توجه برای بیماران مبتلا به این بیماری خودایمنی است. لوپوس اگرچه ممکن است به سادگی خود را نشان ندهد، اما می‌تواند عوارض وخیمی بر مغز، تکلم، بینایی، قلب و پوست برجای بگذارد. از جمله علائم آن می‌توان به بثورات قرمز پروانه‌ای روی بینی و گونه‌ها، حساسیت به نور، تب، درد مفاصل، ایجاد زخم در دهان یا بینی، التهاب در پوشش داخلی قلب یا ریه، تشنج یا سایر مشکلات عصبی اشاره کرد. این بیماری قابل درمان نیست، اما با مصرف غذاهای مناسب و پیروی از سبک زندگی سالم بهبود نسبی پیدا می‌کند.

سوالات متداول درمان لوپوس:

منابع:

• www.webmd.com
• www.mayoclinic.org
• www.everydayhealth.com

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.