میکروب معده چیست؟ و با چه مواد غذایی می توانیم آن را از بین ببریم؟

میکروب معده یا هلیکوباکتر پیلوری، یکی از شایع‌ ترین عفونت‌های باکتریایی در جهان است. این باکتری کوچک اما مقاوم، قادر است در محیط اسیدی معده زنده بماند و به لایه محافظتی آن آسیب برساند. وجود این باکتری در معده می‌تواند منجر به التهاب، زخم و حتی سرطان معده شود.

انتقال میکروب معده معمولاً از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا مصرف غذا و آب آلوده صورت می‌گیرد. بسیاری از افراد مبتلا به هلیکو باکتر پیلوری هیچ علامتی ندارند و بیماری آن‌ها به صورت اتفاقی کشف می‌شود. با این حال، برخی افراد ممکن است علائمی مانند درد شکم، سوزش سر دل، نفخ و حالت تهوع را تجربه کنند. تشخیص دقیق و درمان به موقع عفونت، از اهمیت بالایی در پیشگیری از عوارض جدی برخوردار است.

میکروب معده چیست؟

هلیکو باکتر پیلوری یک باکتری مارپیچی شکل است که به بدن وارد شده و در لایه مخاطی معده جا خوش می کند. این باکتری با ترشح آنزیم‌ ها و مواد سمی، به سلول‌های معده آسیب رسانده و موجب زخم و التهاب می‌شود. در برخی موارد، عفونت مزمن با هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

علائم میکروب معده کدامند؟

اکثر افراد مبتلا به باکتری معده هیچ علائمی ندارند، این افراد ممکن است با مقاومت بیشتری در برابر اثرات مضر هلیکوباکتر پیلوری متولد شده باشند. اما شایع ترین علائمی که ممکن است رخ دهد، شامل موارد زیر می باشد:

• درد یا سوزش سر معده
• درد معده ای که هنگام خالی بودن معده بدتر می شود،
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• بادگلوی مکرر
• نفخ
• و کاهش وزن ناخواسته

چگونه باکتری معده را می توان تشخیص داد؟

اگر پزشک شما مشکوک به وجود هلیکوباکتر پیلوری در بدن شما باشد، ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را برای شما تجویز کند:

آزمایش تنفس: در این آزمایش، قبل و بعد از نوشیدن محلول، بازدم را به داخل کیسه می‌دهید. این آزمایش میزان دی اکسید کربن آزاد شده در نفس شما را قبل و بعد از نوشیدن محلول اندازه گیری می کند. سطح بالاتر بعد از نوشیدن محلول به معنی وجود هلیکوباکتر پیلوری است.

آزمایش مدفوع: این آزمایش به دنبال شواهدی از هلیکوباکتر پیلوری در نمونه مدفوع است.

آندوسکوپی فوقانی: یک لوله انعطاف پذیر از گلو داخل معده وارد می شود. یک نمونه بافت کوچک از پوشش معده یا روده برای آزمایش وجود هلیکوباکتر پیلوری گرفته می شود.

علت ابتلا به باکتری معده چیست؟

باکتری معده زمانی رخ می دهد که هلیکوباکتر پیلوری معده شما را آلوده کند. باکتری هلیکوباکتر پیلوری معمولاً از طریق تماس مستقیم با بزاق، استفراغ یا مدفوع از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. هلیکو باکتر پیلوری ممکن است از طریق غذا یا آب آلوده نیز منتقل شود. روش دقیقی که باکتری هلیکو باکتر پیلوری باعث گاستریت یا زخم معده در برخی افراد می شود هنوز ناشناخته است.

چه افرادی بیشتر در معرض باکتری معده هستند؟

افراد اغلب در دوران کودکی به عفونت هلیکوباکتر پیلوری مبتلا می شوند. عوامل خطر عفونت هلیکوباکتر پیلوری به شرایط زندگی در دوران کودکی مربوط می شود، مانند:

• زندگی در محیط های شلوغ: زندگی در خانه با افراد زیاد می تواند خطر ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری را افزایش دهد.
• زندگی بدون منبع مطمئن آب تمیز: وجود یک منبع مطمئن از آب تمیز و جاری به کاهش خطر ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری کمک می کند.

• زندگی در یک کشور در حال توسعه: افرادی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند. دلیل آن ممکن است شرایط زندگی شلوغ و غیر بهداشتی باشد.
• زندگی با فردی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارد: اگر با فردی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارد زندگی می کنید، احتمال ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری بیشتر است.

روش های درمان باکتری معده کدامند؟

به روش های مختلفی می توان باکتری معده را درمان کرد. این درمان ممکن است شامل مصرف داروها و مواد غذایی خاص باشد که در ادامه به طور مفصل به آنها پرداخته شده است:

داروهای مفید برای درمان باکتری معده

 متأسفانه، درمان ریشه‌ ای این عفونت کار ساده‌ای نیست، به‌ ویژه زمانی که فرد با تعداد بیشماری از ترکیبات دارویی با درجات مختلف اثر بخشی و مقاومت مواجه می‌شود. در ادامه مروری بر اثربخشی داروها به‌عنوان درمان فردی و ترکیبی ارائه شده است:

1- آموکسی سیلین

هلیکوباکتر پیلوری هم در داخل بدن و هم در شرایط آزمایشگاهی به آموکسی سیلین بسیار حساس است. مانند سایر پنی سیلین ها، آموکسی سیلین از طریق مهار سنتز دیواره سلولی باکتریایی عمل می کند و منجر به مرگ سلولی می شود. برخلاف آمپی سیلین، آموکسی سیلین به طور فعال از جریان خون به شیره معده ترشح می شود. هنگامی که این دارو همراه با امپرازول تجویز می شود، غلظت آموکسی سیلین در اسید معده و اثر ریشه کنی آن به طور قابل توجهی افزایش می یابد.

2- تتراسایکلین

تتراسایکلین عمدتاً در ترکیب با سایر آنتی بیوتیک ها برای ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری استفاده می شود. این دارو در pH پایین پایدار است و مانند آموکسی سیلین، در برابر هلیکوباکتر پیلوری به عنوان یک عامل موضعی فعالیت می کند. تتراسایکلین به تنهایی نمی تواند عفونت هلیکوباکتر پیلوری را ریشه کن کند، به علاوه آن را نمی توان در کودکان یا زنان باردار استفاده کرد، زیرا باعث لکه دار شدن دائمی دندان های در حال رشد می شود.

3- مترونیدازول

مترونیدازول یک نیتروامیدازول است که عمدتاً برای درمان عفونت های بی هوازی و انگلی استفاده می شود. این دارو در دهه گذشته، به یک پایه اصلی در درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری تبدیل شده است.

در کشورهای غربی که استفاده از مترونیدازول بسیار کم است، بیش از 70 درصد از ایزوله های هلیکوباکتر پیلوری به مترونیدازول حساس هستند. اما در کشورهای در حال توسعه که استفاده از مترونیدازول بیشتر است، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد بیش از 80 درصد از ایزوله‌های هلیکوباکتر پیلوری مقاوم به مترونیدازول هستند.

jamanetwork.com

4- نمک بیسموت

نمک بیسموت بیش از 200 سال است که برای اهداف دارویی استفاده می شود. بیسموت با ایجاد اختلال در دیواره سلولی به صورت موضعی و به عنوان یک عامل ضد میکروبی علیه هلیکوباکتر پیلوری عمل می کند. علاوه بر این، بیسموت ممکن است با چسبندگی هلیکوباکتر پیلوری به اپیتلیوم معده تداخل داشته باشد و همچنین فعالیت اوره آز، فسفولیپاز و پروتئولیتیک ارگانیسم را مهار کند.

5- آزیترومایسین

آزیترومایسین یکی از جدیدترین آنتی بیوتیک های ماکرولید خوراکی است که به خوبی از دستگاه گوارش جذب و به طور گسترده در بافت ها توزیع می شود. این دارو در ترکیب با آنتی بیوتیک های دیگر سرعت ریشه کنی هلیکوباکتری را افزایش می دهد.

مواد غذایی مفید برای درمان باکتری معده

طبیعتا برای پاکسازی معده از میکروب‌های مضر و بیماری‌ زا، باید به نوع تغذیه خود توجه کنید زیرا برخی مواد غذایی توانایی از بین بردن یا غیر فعال کردن میکروب معده را دارند. این مواد غذایی عبارتند از:

1- عسل

عسل دارای خواص ضدباکتریایی است. یک مطالعه نشان داده است که عسل مانوکا دارای اثری است که به کشتن میکروب‌های معده و توقف رشد آن در سلول‌های اپیتلیال معده کمک می‌کند.

2- ماست

یک مطالعه منتشر شده در مجله تحقیقات گوارشی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که خوردن ماست بیش از پنج بار در هفته به محافظت از معده در برابر اثرات هلیکوباکتر پیلوری و کنترل علائم این بیماری کمک می‌کند.

3- ریشه شیرین بیان

یکی از موثرترین درمان‌های طبیعی برای درمان زخم معده ریشه شیرین بیان به دلیل اثرات ضد باکتریایی و نقش آن در افزایش سرعت ریشه کنی است.

4- برگ آلوئه ورا

برگ‌های آلوئه ورا یکی از درمان‌های طبیعی است که برای بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. یک مطالعه نشان داد که ژل استخراج شده از برگ‌های آلوئه ورا در از بین بردن میکروب‌های معده و توقف رشد آن نقش دارد.

4- چای سبز

بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۴ که در Frontiers Microbiology منتشر شد، چای سبز حاوی پلی فنول‌هایی است که به مبارزه با استرس اکسیداتیو و عفونت‌ها کمک می‌کند و آن را به یکی از غذا‌هایی تبدیل می‌کند که میکروب‌های معده را از بین می‌برد.

5- روغن زیتون

روغن زیتون به دلیل نقشی که در مبارزه با عفونت دارد، ممکن است در کشتن میکروب معده و کاهش رشد آن نقش داشته باشد.

6- جوانه کلم بروکلی

جوانه کلم بروکلی حاوی سولفورافان است و مطالعات حیوانی اثر این ترکیب را در توقف رشد میکروب معده نشان داده است. این امر کلم بروکلی را در زمره غذا‌هایی قرار می‌دهد که میکروب‌های معده را از بین می‌برند.

7- شیر

شیر حاوی برخی ترکیبات مانند: لاکتوفرین و گلیکوپروتئین است که به مهار رشد میکروب معده کمک می‌کند. همان‌طور که ملاحظه کردید از بین رفتن میکروب معده به دو عامل مهم تغذیه و دارو (زیر نظر پزشک متخصص) نیاز دارد. مصرف مواد غذایی که در بالا به آنها اشاره شد، می‌تواند تا حد زیادی به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش و از بین رفتن میکروب‌های مضر معده کمک کند.

8- پروبیوتیک

پروبیوتیک به حفظ تعادل بین باکتری های خوب و بد کمک می کنند. طبق یک مطالعه در سال 2020، مصرف پروبیوتیک ها قبل یا بعد از درمان استاندارد هلیکوباکتر پیلوری ممکن است میزان ریشه کنی را بهبود بخشد. آنتی بیوتیک ها باکتری های خوب و بد معده را از بین می برند و پروبیوتیک ها به بازسازی باکتری های خوب کمک می کنند. آنها همچنین ممکن است خطر ابتلا به رشد بیش از حد مخمر را کاهش دهند.

9- زردچوبه

زردچوبه حاوی ماده ای فعال به نام کورکومین است که به جلوگیری از ورود هلیکوباکتر پیلوری و آسیب رساندن به سلول های معده کمک می کند. اثر آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی کورکومین و افزودن آن به ترکیبی از داروهایی آنتی بیوتیکی می تواند مفید باشد.

آیا می توان از عفونت هلیکوباکتر پیلوری پیشگیری کرد؟

شما می توانید خطر ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری را کاهش دهید اگر:

• آب تمیز بنوشید و در طول تهیه غذا از آب تمیز استفاده کنید. (اگر در مناطقی از جهان زندگی می کنید که دارای منابع آب آلوده هستند، این امر به ویژه مهم است.)
• قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از حمام دست های خود را به طور کامل (20 ثانیه) با آب و صابون بشویید.

اگر باکتری معده درمان نشود، چه عوارضی به دنبال دارد؟

عوارض احتمالی نسبتاً نادر است، اما می تواند بسیار جدی و تهدید کننده زندگی باشد. عوارض اصلی عبارتند از:

• خونریزی در محل زخم،
• جدا شدن پوشش معده در محل زخم (سوراخ شدن) زخم،
• مسدود کردن حرکت غذا از طریق سیستم گوارش (انسداد معده)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر متوجه علائم و نشانه هایی شدید که ممکن است گاستریت یا زخم معده باشد، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. در صورت داشتن موارد زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید یا مداوم معده (شکم) که ممکن است شما را از خواب بیدار کند
• مدفوع خونی یا قیری سیاه رنگ
• استفراغ خونی یا سیاه یا استفراغی که شبیه تفاله قهوه است.

آنچه از مقاله درمان میکروب معده آموختیم:

میکروب معده یا هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری است که می‌تواند به لایه محافظتی معده آسیب رسانده و باعث التهاب، زخم و حتی سرطان معده شود. خوشبختانه، با درمان مناسب می‌توان این عفونت را ریشه کن کرد. درمان میکروب معده معمولاً شامل ترکیبی از داروهاست که به مدت یک تا دو هفته مصرف می‌شوند.

این داروها شامل آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری، مهارکننده‌ های پمپ پروتون برای کاهش اسید معده و داروهای بیسموت برای محافظت از پوشش معده هستند. مصرف برخی از مواد غذایی نیز با کاهش التهاب و افزایش باکتری های خوب معده در درمان این بیماری موثرند.

سوالات متداول مقاله درمان میکروب معده:

منبع:

• my.clevelandclinic.org

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.