فیبرومیالژیا چیست و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟

در پاسخ به این سوال که فیبرومیالژیا چیست باید گفت به طورکلی فیبرومیالژیا وضعیتی است که باعث درد گسترده در سراسر بدن، مشکلات خواب، خستگی و ناراحتی‌های جسمی و روانی می‌شود. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است نسبت به افراد بدون فیبرومیالژیا نسبت به درد حساس‌تر باشند که به این حالت، «پردازش درک درد غیرطبیعی» گفته می‌شود. فیبرومیالژیا بیماری نادری نیست، چنان‌که تا کنون حدود 4 میلیون بزرگ‌سال در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار داده است که این میزان، حدود 2٪ از جمعیت بزرگسالان آمریکا را تشکیل می‌دهد. ما در این مقاله به معرفی این بیماری، علائم، عوارض و علل بروز آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

فیبرومیالژیا چیست؟

Fibromyalgia یک اختلال جسمی است که با درد گسترده اسکلتی – عضلانی، همراه با خستگی، خواب، ضعف هشیاری و حافظه و مشکلات خلقی مشخص می‌شود. محققان بر این باورند که Fibromyalgia با تأثیر بر نحوه پردازش سیگنال‌های دردناک و غیر دردناک توسط مغز و نخاع، احساسات دردناک را تقویت می‌کند. علائم آن اغلب پس از یک رویداد ناگهانی، مانند ضربه فیزیکی، جراحی، عفونت یا استرس روانی قابل توجه شروع می‌شوند. در موارد دیگر، علائم به تدریج در طول زمان و بدون هیچ رویداد محرکی اندک اندک تجمع می‌یابند. لازم به ذکر است که زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به فیبرومیالژیا هستند و بسیاری از افرادی که Fibromyalgia دارند از اختلالاتی همچون سردرد تنشی، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)، سندرم روده تحریک‌پذیر، اضطراب و افسردگی نیز رنج می‌برند.

Fibromyalgia یک اختلال جسمی است که با درد گسترده اسکلتی – عضلانی، همراه است.

چقدر فیبرومیالژیا شایع است؟

Fibromyalgia یک بیماری نادر نیست، زیرا در 2 تا 8 درصد از جمعیت جهان در حال حاضر شایع است. این بیماری عمدتاً زنان 20 تا 55 ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است نسبت به افراد بدون فیبرومیالژیا نسبت به درد حساس‌تر باشند که به این موضوع، «پردازش درک درد غیرطبیعی» گفته می‌شود. فیبرومیالژیا حدود 4 میلیون بزرگ‌سال در ایالات متحده را نیز تحت تأثیر قرار داده است که حدود 2٪ از جمعیت بزرگسالان را تشکیل می‌دهند.

علائم فیبرومیالژیا چیست؟

اگرچه درد علامت بارز فیبرومیالژیا است، اما واقعا درد Fibromyalgia چیست؟ آیا با سایر دردها متفاوت است؟ عموما اگر فردی «درد و حساسیت به لمس گسترده» در حداقل ۱۱ نقطه از ۱۸ نقطه هدف در بدن خود داشته باشد، به این معنی است که به فیبرومیالژیا مبتلا شده است. پزشکان با ایجاد فشار شدید روی آن نقاط بررسی می‌کنند که ببینند چه تعداد از این نقاط دردناک هستند. نقاط مشترک یا نقاط ماشه بین همه افراد مبتلا اغلب شامل موارد زیر است:

• پشت سر
• بالای شانه‌ها
• آرنج‌های بیرونی
• باسن
• زانو

درد گسترده همراه با Fibromyalgia غالبا به عنوان یک درد مبهم دائمی توصیف می‌شود که حداقل برای سه ماه طول کشیده است و برای این‌که درد «گسترده» در نظر گرفته شود، باید در هر دو طرف بدن و بالا و پایین کمر ایجاد شود. سایر علائم متداول فیبرومیالژیا عبارتند از:

درد قفسه سینه

درد فیبرومیالژیا در قفسه سینه می‌تواند شبیه درد حمله قلبی باشد. درد قفسه سینه در Fibromyalgia در غضروفی احساس می‌شود که دنده‌ها را به استخوان سینه متصل می‌کند و ممکن است به شانه‌ها و بازوهای فرد نیز سرایت کند. این درد با سوزشی تیز مانند فرورفتن نوک چاقو در زخم همراه است، درست مانند این‌که فرد برای نفس کشیدن به تقلا دچار شود که این هم از علائم حمله قلبی است.

کمر درد

کمر درد یکی از رایج‌ترین دردهای بدنی است و به همین دلیل ممکن است مشخص نباشد که آیا Fibromyalgia مسئول آن است یا یک بیماری دیگر مانند آرتریت یا کشیده شدن عضله!؟ از سوی دیگر، همان داروهایی که برای تسکین سایر علائم فیبرومیالژیا مصرف می‌شود، می‌توانند منجر به کمردرد نیز بشوند.

همان داروهایی که برای تسکین سایر علائم فیبرومیالژیا مصرف می‌شود، می‌توانند منجر به کمردرد نیز بشوند.

درد پا

ممکن است درد فیبرومیالژیا در عضلات و بافت‌های نرم پاها احساس شود. پا درد ناشی از Fibromyalgia می‌تواند شبیه به سفتی آرتریت یا درد کشیدگی عضله باشد. این درد عمیق و همراه با سوزش، سوزن سوزن شدن، حس خزندگی در رگ‌ها یا ضربان توصیف می‌شود. تمایل غیرقابل کنترل برای حرکت دادن پاها که نشانه سندرم پای بی‌قرار است نیز می‌تواند با فیبرومیالژیا همپوشانی داشته باشد. گاهی اوقات نیز نشانه‌های خستگی در پاها ظاهر می‌شود، به طوری که احساس سنگینی مانند حس وصل بودن وزنه‌ به پاها پدید می‌آید.

خستگی و مشکلات خواب

افراد مبتلا به فیبرومیالژیا اغلب حتی اگر برای مدت طولانی خوابیده باشند، باز هم با خستگی از خواب بیدار می‌شوند. خواب آن‌ها نیز اغلب بی‌کیفیت است و با درد از خواب می‌پرند. همچنین، بسیاری از بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا دارای سایر اختلالات خواب مانند سندرم پاهای بی‌قرار و آپنه خواب هستند. علاوه بر این، فیبرومیالژیا اغلب همراه با بیماری‌های زیر رخ می‌دهد:

• سندرم روده تحریک‌پذیر
• میگرن و انواع دیگر سردردها
• سیستیت بینابینی یا سندرم مثانه دردناک
• اختلالات مفصل گیجگاهی فکی
• اضطراب
• افسردگی
• سندرم تاکی کاردی وضعیتی
• درد و سفتی در سراسر بدن
• مشکلات تفکر، حافظه و تمرکز
• مشکلات گوارشی، مانند درد شکم، نفخ، یبوست

مه فیبرو

مه فیبرو یا مه مغزی اصطلاحی است که برخی افراد برای توصیف احساس مبهم خود در هنگام ابتلا به Fibromyalgia استفاده می‌کنند. علائم مه فیبرو عبارتند از:

• ضعف شدید حافظه
• مشکل در تمرکز
• مشکل در هوشیاری

فیبرومیالژیا در زنان

پژوهشگران پس از این‌که متوجه شدند Fibromyalgia چیست، به بررسی نقش جنسیت در شیوع آن پرداختند و طی این پژوهش‌ها مشخص شد که شیوع فیبرومیالژیا در زنان دو برابر بیشتر از مردان است. طبق یک مطالعه در سال 2018 در مورد سوگیری در تشخیص فیبرومیالژیا گزارش شد که حداقل 80 تا 90 درصد موارد فیبرومیالژیا در زنان تشخیص داده می‌شود. فیبرومیالژیا ممکن است در مردان کمتر تشخیص داده شود. علائم فیبرومیالژیا نیز عموماً در زنان شدیدتر از مردان بوده و قاعدگی‌های دردناک نیز در بین آن‌ها شایع است. علاوه بر این، گذار به یائسگی می‌تواند احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا را بیشتر کند، اما پیچیدگی مساله در این‌جاست که برخی از علائم یائسگی و فیبرومیالژیا تقریباً یکسان به نظر می‌رسند.

شیوع فیبرومیالژیا در زنان دو برابر بیشتر از مردان است.

فیبرومیالژیا در مردان

مردان نیز ممکن است به فیبرومیالژیا مبتلا شوند، اما علائم آن تشخیص داده نشود، زیرا این بیماری عمدتا به عنوان یک بیماری زنانه در نظر گرفته می‌شود. داده‌های یک مطالعه در آلمان نشان داد که زنان 59.2 درصد از مبتلایان به فیبرومیالژیا و مردان 40.8 درصد را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، مردان مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علاوه بر درد شدید، علائم احساسی بیشتری نسبت به زنان داشته باشند و این وضعیت ممکن است بر کیفیت زندگی، شغل و روابط آن‌ها تأثیر بگذارد، اما متاسفانه احتمال دارد مردانی که به پزشک مراجعه می‌کنند و با ناراحتی عاطفی روبرو شده‌اند، شکایاتشان جدی گرفته نشود.

چگونه می‌توان فیبرومیالژیا را تشخیص داد؟

پزشکان معمولاً Fibromyalgia را با استفاده از شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی، اشعه ایکس و آزمایش خون تشخیص می‌دهند. اگر فردی به مدت 3 ماه یا بیشتر در چهار منطقه از پنج منطقه خاص بدن، احساس درد گسترده‌ای داشته باشد، ممکن است مشکوک به فیبرومیالژیا تشخیص داده شود. پس از معاینه کامل، پزشک باید به این نتیجه برسد که هیچ بیماری دیگری باعث درد بیمار نشده باشد و معمولاً برای این هدف، از فرآیند حذف یک به یک علائم سایر بیماری‌های احتمالی برای تشخیص فیبرومیالژیا استفاده می‌شود.

باید توجه داشت که هیچ اسکن تصویری برای تشخیص این بیماری نامرئی وجود ندارد، اما با این حال، پزشک ممکن است از اسکن‌های تصویربرداری یا آزمایش‌های خون مختلف برای کمک به ردیابی سایر علل احتمالی درد مزمن فرد استفاده کند. همچنین، تست FM/a یک آزمایش خون است که ممکن است برای تشخیص Fibromyalgia استفاده شود. سازندگان این تست ادعا می‌کنند که این آزمایش قطعیت وجود فیبرومیالژیا را تعیین می‌کند، اما برخی دیگر از متخصصان در مورد مفید بودن آن تردید دارند. این تست وجود پروتئین‌های کموکاین و سیتوکین در خون را تشخیص می‌دهد.

عوارض فیبرومیالژیا چیست؟

درد، خستگی و کیفیت پایین خواب مرتبط با Fibromyalgia می‌تواند در عملکرد فرد در خانه یا محل کار اختلال ایجاد کند. ناامیدی از برخورد با شرایطی که اغلب اشتباه درک می‌شود نیز می‌تواند منجر به افسردگی و اضطراب شود. علاوه بر این، فیبرومیالژیا می‌تواند باعث درد، ناتوانی و کیفیت پایین زندگی شود. مبتلایان به فیبرومیالژیا ممکن است عوارضی مانند موارد زیر را نیز تجربه کنند:

• بستری شدن‌های متعدد: مبتلایان به فیبرومیالژیا دو برابر بیشتر از افرادی که Fibromyalgia ندارند در بیمارستان بستری می‌شوند.
• کیفیت زندگی پایین‌تر: زنان و مردان مبتلا به فیبرومیالژیا نسبت به زنان و مردان سالم ممکن است کیفیت زندگی پایین‌تری را تجربه کنند.
• نرخ بالای افسردگی اساسی: بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا بیش از 3 برابر بیشتر از بزرگسالانی که این بیماری را ندارند، در معرض افسردگی شدید قرار دارند. غربالگری و درمان افسردگی در این بیماران بسیار مهم است.
• نرخ بالای مرگ و میر ناشی از خودکشی و جراحات: میزان مرگ و میر ناشی از خودکشی و جراحات در میان بیماران فیبرومیالژیا بالاتر است، اما مرگ و میر کلی در میان بزرگسالان مبتلا به Fibromyalgia مشابه سایر افراد است.
• نرخ بالاتر بیماری‌های روماتیسمی: فیبرومیالژیا اغلب با انواع دیگر آرتریت، مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و اسپوندیلیت آنکیلوزان همراه است.

درد، خستگی و کیفیت پایین خواب مرتبط با Fibromyalgia می‌تواند در عملکرد فرد در خانه یا محل کار اختلال ایجاد کند.

چه افرادی بیشتر در معرض Fibromyalgia هستند؟

Fibromyalgia می‌تواند افراد مختلف در هر سنی از جمله کودکان را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، بیشتر افراد در دوران میانسالی تشخیص داده می‌شوند و با افزایش سن احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا بیشتر است. سایر عوامل خطر برای فیبرومیالژیا عبارتند از:

• جنسیت: فیبرومیالژیا در زنان بیشتر از مردان تشخیص داده می‌شود.
• سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادر فردی به این بیماری مبتلا باشند، ممکن است احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا بیشتر باشد.
• سایر اختلالات: اگر فرد به استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا لوپوس مبتلا باشد، احتمال ابتلای او به فیبرومیالژیا نیز بیشتر است.

فیبرومیالژیا و خودایمنی

در بیماری‌های خودایمنی مانند RA و لوپوس، بدن به اشتباه بافت‌های خود را هدف قرار می‌دهد. در این موارد سیستم ایمنی بدن همان‌طور که معمولاً به ویروس‌ها یا باکتری‌ها حمله می‌کند، از پروتئین‌هایی به نام اتوآنتی‌بادی‌ها برای حمله به مفاصل یا سایر بافت‌های سالم نیز استفاده می‌کند. البته وجود تعداد کمی اتوآنتی بادی در بدن طبیعی است، اما سطوح بالای آن‌ها ممکن است نشان دهنده یک بیماری خودایمنی باشد.

بیماری‌های خودایمنی و Fibromyalgia دارای برخی علائم همپوشانی، مانند خستگی و مشکل در تمرکز هستند و تشخیص این‌که فرد دچار یک بیماری خودایمنی است یا فیبرومیالژیا، برای متخصصان دشوار است، چرا که حتی ممکن است فرد به طور همزمان به هر دو نوع بیماری مبتلا باشد. به همین دلیل همپوشانی در علائم این دو بیماری منجر به این نظریه شده است که فیبرومیالژیا ممکن است یک بیماری خودایمنی باشد. البته اثبات این ادعا سخت است، زیرا شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد اتوآنتی بادی‌ها در Fibromyalgia نقش دارند. به عنوان مثال فیبرومیالژیا معمولا باعث التهاب نمی‌شود، درحالی‌که التهاب یکی از علائم شایع بیماری‌های خودایمنی است.

با این حال، یک مطالعه کوچک در سال 2021 نشان داد که اتوآنتی بادی‌ها ممکن است به پیشرفت Fibromyalgia کمک کنند. در این مطالعه، محققان اتوآنتی بادی را از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا و افراد سالم به موش‌ها تزریق کردند. موش‌هایی که از افراد مبتلا به Fibromyalgia اتوآنتی‌بادی گرفتند، علائمی مانند فیبرومیالژیا از قبیل کاهش قدرت عضلانی و حساسیت بیشتر به احساسات دردناک (مانند سرما) را تجربه کردند، اما موش‌هایی که از افراد سالم اتوآنتی بادی گرفتند هیچ علامتی نداشتند.

در هر صورت تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است، اما در مجموع این نتایج دلگرم‌کننده است؛ چرا که اگر فیبرومیالژیا یک بیماری خود ایمنی باشد درمان بیماری‌های خودایمنی نیز می‌تواند به درمان فیبرومیالژیا کمک کند.

علت بروز Fibromyalgia چیست؟

اگرچه پزشکان و محققان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند فیبرومیالژیا چیست و چه چیزی باعث آن می‌شود، اما بر اساس آخرین تحقیقات، به نظر می‌رسد که علت آن عمدتا عوامل ژنتیکی باشد که با وجود یک یا چند محرک (مانند عفونت، ضربه، یا استرس) تکمیل می‌شود، اما با این وجود هنوز درک نکرده‌اند که چه چیزی باعث ماهیت گسترده و مزمن درد در فیبرومیالژیا می‌شود.

یک نظریه این است که مغز در این بیماری آستانه درد را کاهش می‌دهد و احساساتی که قبلاً دردناک نبودند به مرور زمان بسیار دردناک می‌شوند. تئوری دیگر این است که مغز و اعصاب ممکن است سیگنال‌های درد طبیعی را اشتباه تفسیر نموده یا نسبت به آن واکنش بیش از حد نشان دهند. اعصاب نیز به مرور نسبت به درد حساس‌تر می‌شوند تا جایی که کم کم دچار هذیان درد شده و درد غیرضروری یا اغراق‌آمیز را ایجاد می‌کنند. این موضوع ممکن است به دلیل عدم تعادل شیمیایی در مغز یا ناهنجاری در گانگلیون ریشه پشتی مغز باشد که مجموعه‌ای از نورون ها در ستون فقرات است.

علاوه بر این، فیبرومیالژیا در اغلب موارد یک بیماری خانوادگی و ارثی است. محققان بر این باورند که جهش‌های ژنی خاص ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. آن‌ها چند ژن احتمالی را در این مورد شناسایی کرده‌اند که بر انتقال سیگنال‌های شیمیایی درد بین سلول‌های عصبی تأثیر می‌گذارد. همچنین، وجود یک بیماری عفونی در گذشته می‌تواند باعث ایجاد فیبرومیالژیا یا تشدید علائم آن شود. عفونت‌هایی که ارتباط احتمالی با فیبرومیالژیا دارند، عبارتند از:

• آنفولانزا
• پنومونی
• ویروس اپشتین بار
• عفونت‌های دستگاه گوارش، مانند عفونت‌های ناشی از باکتری‌های سالمونلا و شیگلا

افرادی که آسیب‌های جسمی یا روحی شدیدی را پشت سر می‌گذارند نیز ممکن است به فیبرومیالژیا مبتلا شوند. این وضعیت با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مرتبط است به این معنی که فیبرومیالژیا گاهی اوقات می‌تواند توسط یک رویداد فیزیکی – احساسی مانند تصادفات رانندگی، تجربه تجاوز یا تهدید به آن و یا مرگ نابه هنگام عزیزان ایجاد شود.

علاوه بر این، فشارهای روانی مانند تروما و استرس نیز می‌تواند اثرات طولانی مدتی بر بدن افراد داشته باشد؛ به ویژه که تغییرات هورمونی ناشی از استرس می‌تواند به پیشروی فیبرومیالژیا کمک کند. بسیاری از محققان معتقدند که تحریک عصبی مکرر باعث تغییر مغز و نخاع افراد مبتلا به فیبرومیالژیا می‌شود. این تغییر شامل افزایش غیرطبیعی سطوح برخی از مواد شیمیایی در مغز است که نشان دهنده درد هستند. همچنین به نظر می‌رسد گیرنده‌های درد در مغز نوعی حافظه درد را ایجاد نموده و خود به خود به آن حساس می‌شوند، به این معنی که می‌توانند به سیگنال‌های دردناک و غیردردناک بیش از حد واکنش نشان دهند.

وجود یک بیماری عفونی مثل آنفولانزا می‌تواند باعث ایجاد فیبرومیالژیا یا تشدید علائم آن شود.

چه عواملی باعث تحریک Fibromyalgia می‌شود؟

عوامل خطرناک و شناخته شده برای تحریک Fibromyalgia، عبارتند از:

• سن: اگرچه ابتلا به فیبرومیالژیا به سن ربطی ندارد و حتی ممکن است کودکان را تحت تاثیر قرار دهد، اما با این حال، بیشتر افراد در دوران میانسالی به این بیماری مبتلا می‌شوند و با افزایش سن احتمال ابتلا به آن نیز بیشتر می‌شود.
• افراد مبتلا به لوپوس یا آرتریت روماتوئید
• جنسیت
• رویدادهای استرس‌زا یا آسیب‌زا
• صدمات تکراری آسیب ناشی از استرس مکرر روی مفصل، مانند خم شدن مکرر زانو
• چاقی

برای آن‌که مشخص شود فیبرومیالژیا چیست، باید گفت که این بیماری یک مشکل طولانی مدت یا مزمن است که با درد گسترده به مدت سه ماه یا بیشتر در نقاط خاصی از عضلات و استخوان‌ها شناخته می‌شود. علائم آن معمولا شامل خستگی مزمن حتی در صورت خواب کافی، اختلالات خواب، ضعف شدید حافظه، مشکلات گوارشی، سندروم روده تحریک‌پذیر، کاهش هوشیاری، اختلال در قاعدگی، افسردگی، اضطراب و … بوده و هیچ آزمایشی برای تایید قطعی و تشخیص آن وجود ندارد. در نتیجه، Fibromyalgia به ویژه در مردان اغلب به اشتباه تشخیص داده می‌شود. حدود 4 میلیون بزرگ‌سال در ایالات متحده آمریکا (حدود 2 درصد کل جمعیت) مبتلا به فیبرومیالژیا تشخیص داده شده‌اند. اکثر موارد مبتلا به فیبرومیالژیا را زنان تشکیل می‌دهند و احتمال بروز آن با افزایش سن، سابقه خانوادگی و ابتلا به بیماری‌های استخوان افزایش می‌یابد.

منبع: +++